De islam
is heel
tolerant
„Als m'n dochter van school komt
kunnen we tegenwoordig kletsen"
CeidaeSomant
AMBTENAREN VERKEER EN WATERSTAAT WERKEN VOORTAAN THUIS
■BINNENLAND
VRIJDAG 6 OKTOBER 1989 PAGINA 7
VERTALING
VAN DE
KORAN IN
MODERN
NEDERLANDS
DEN HAAG Een mooi
stukje uit de koran om
wat sfeer te proeven en
wellicht zin te krijgen zelf
eens de Openbaring van
de profeet Mohammed ter
hand te nemen? Dr. Fred
Leemhuis wijst op de eer
ste verzen van de „soerat
an-nahl", die hem daarom
zo aanspreken omdat erin
geleerd wordt de natuur
niet alleen als nuttig te
zien.
Het milieu waarin God ons
heeft geplaatst is er ook om
van te genieten, zo blijkt uit
dit fragment waarin God
wordt geprezen en vervolgens
over Zijn Schepping wordt ge
zegd: „Ook het vee heeft Hij
geschapen. Jullie hebben daar
mee warmte en allerlei nuttigs
en jullie eten ervan. Daarmee
is er voor jullie ook schoon
heid wanneer jullie ze 's a-
vonds huiswaarts voeren en
wanneer jullie ze 's morgens
naar de weiden brengen. En
het draagt jullie lasten naar
een land dat jullie slechts met
grote inspanning hadden kun
nen bereiken. Jullie Heer is
werkelijk vol mededogen en
barmhartig. En paarden, muil
dieren en ezels opdat jullie ze
kunnen berijden en voor het
mooi. En Hij schept wat jullie
niet weten De voorlaatste zin
loopt een beetje moeilijk, maar
de strekking is duidelijk: de
dieren zijn er ook voor het
Dr. Fred Leemhuis is hoofddo
cent Arabisch bij de vakgroep
talen en culturen van het Na
bije Oosten aan de Rijksuni
versiteit Groningen. Van zijn
hand is zojuist een nieuwe ver
taling van de koran versche
nen, die vanmiddag in de
Aska Moskee in de Wagen
straat in Den Haag officieel
werd gepresenteerd. Vertegen
woordigers van de Turkse,
Marokkaanse, Surinaamse, In
donesische en Nederlandse
moslims in ons land kregen ie
der een exemplaar.
Tweede generatie
Arabist Leemhuis: ,,De verta
ling is bedoeld voor twee cate
gorieën belangstellenden. Op
de eerste plaats de Nederland
stalige moslims die onvoldoen
de Arabisch beheersen om de
koran in de oorspronkelijke
taal te kunnen lezen; bijvoor
beeld doordat zij behoren tot
de tweede of derde generatie
allochtonen. Op de de tweede
plaats hoop ik er de autochto
ne Nederlanders mee te bedie
nen die veel met moslims te
maken hebben en zelf kennis
willen nemen van de grond
slag van hun cultuur".
In hoeverre dat laatste zal luk
ken, is een vraag. Leemhuis'
vertaling is weliswaar in mo
dern, begrijpelijk Nederlands
gesteld, maar niet voorzien
van enige toelichting. En zon
der uitleg blijft voor een sim
pele christen die zijn eigen bij
bel al vaak niet kan volgen, de
Openbaring door de profeet
Mohammed op veel plaatsen
bepaald duister. Hetgeen door
de Groningse arabist volmon
dig wordt erkend En waaraan
hij dan ook de belofte vast
knoopt dat er vermoedelijk al
volgend jaar eep commentaar
van zijn hand zal verschijnen
dat de toegankelijkheid moet
vergroten van het boek dat
door een miljard mensen, on
der wie een half miljoen Ne
derlanders, als Boek der Boe
ken wordt ervaren. In afwach
ting daarvan raadt Fred
Leemhuis aan met onduidelij
ke passages gewoon bij de Ma
rokkaanse of Surinaamse
buurman aan te kloppen. „Het
klinkt misschien wat idealis
tisch, maar waarom zou je het
niet doen? Gewoon aanbellen
en de moslim-buurman of de
moslim-collega vragen wat er
met een bepaalde passage be
doeld wordt. En als die het
niet weet, kent hij ongetwij
feld een imam die wel een
antwoord weet".
Arabische tekst
Een procedure die wordt ver
gemakkelijkt doordat in het
gisteren gepresenteerde boek
de vertaling van dr. Leemhuis
parallel loopt met een weerga
ve van de Arabische tekst van
de koran. Wat voor kenners
van het Arabisch dus tevens
de mogelijkheid biedt de ver
taling te controleren. En even
tueel van de hand te wijzen.
Moslims hechten sterk aan de
notie dat de koran in de loop
van de tijd steeds beter begre
pen wordt en dat een bepaalde
interpretatie, en dus ook een
bepaalde vertaling, nooit de
definitieve kan zijn.
Fred Leemhuis: „De interpre
tatie die ik heb gevolgd is die
welke thans binnen de soen-
nietische tak van de islam in
brede kring wordt aanvaard.
Ik heb mijn vertaling voorge
legd aan een reeks deskundige
Nederlands sprekende mos
lims en hun op- en aanmer
kingen verwerkt in de uitein
delijke publicatie. Maar ik wil
ook graag goedkeuring van de
Azhar in Cairo, waar ik in de
jaren zeventig zelf heb gestu
deerd. De Azhar is een univer
siteit en tevens een opleidings
centrum voor moslim-theolo
gen. Hij geldt als zeer gezag
hebbend. Mijn vertaling heb ik
aan de sjeich - wij zouden zeg
gen rector - toegestuurd en
die heeft zeer belangstellend
gereageerd. Een commissie
van deskundigen, naar ik heb
begrepen Indonesische mos
lims die het Nederlands be
heersen, gaat mijn vertaling
bestuderen. Ik heb toegezegd
dat ik hun bevindingen in de
tweede druk zal verwerken.
Waardoor die tweede druk dus
een soort islamitisch waar
merk van betrouwbaarheid
kan krijgen".
Arabist dr. Fred Leemhuis.
De vertaling van Leemhuis is
de derde die er in het Neder
lands beschikbaar komt. In
1956 was al een vertaling ver
schenen van de hand van prof.
dr. J Kramers, die. echter be
kend staat als buitengewoon
ontoegankelijk. Prof. Kramers
bediende zich van zeer ouder
wets Nederlands („De tale Ka-
naans", aldus Leemhuis) en
beoogde in het geheel niet een
moderne interpretatie van de
koran te geven. Kramers ver
taalde zoals hij dacht dat de
profeet Mohammed zijn
woorden bedoelde op het mo
ment dat Hij ze uitspraak. Wat
door moslims van nu dus wei
nig relevant wordt geacht.
Naast 'de Kramers' bestaat er
een vertaling door de Ahma-
dya-beweging. Maar die heeft
weer als bezwaar dat deze be
weging binnen de islam als
omstreden geldt en dat haar
afwijkende opvattingen op de
vertaling hun weerslag heb-
Vice-voorzitter M.E. Ates van
de Turks-Islamitische Culture
le Federatie in Nederland
toonde zich vandaag dan ook
zeer ingenomen met het initia
tief van dr. Leemhuis om met
een nieuwe vertaling te ko
men. De heer Ates: „Ik heb de
nieuwe vertaling nog niet
kunnen lezen, maar de berich
ten die mij bereiken van mos
lims die al wel fragmenten on
der ogen hebben gehad, zijn
positief. Ik hoop van harte dat
ze bijdraagt aan een correctie
van het vertekende beeld dat
veel Nederlanders van de is
lam hebben".
Volgens zowel Ates als Leem
huis wordt dit beeld goeddeels
bepaald door de berichtgeving
in de media over allerhande
extreme uitingen van de islam.
De h^er Ates: „De neiging be
staat om de islam te vereenzel
vigen met het bewind in Tehe
ran. Dat is net zo onterecht als
vereenzelviging van het chris
tendom met de opvattingen
zoals die in Staphorst worden
gehuldigd. Alle shi'itische
moslims in Iran samen maken
niet meer dan tien procent uit
van de totale islamitische ge
meenschap in de wereld".
De heer Leemhuis: „De islam
is een zeer tolerante gods
dienst, die heel veel ruimte
laat aan andersdenkenden.
Anders dan het sprookje wil,
wordt een gedwongen beke
ring tot de islam expliciet ver
boden in de koran. Joden en
christenen moeten al helemaal
vrij zijn hun godsdienst uit te
oefenen. Ook als je kijkt naar
de verbreiding van de islam
moet je constateren dat die
veel minder bloedig is verlo
pen dan de verbreiding van
het christendom. Heel Indone
sië, om maar een voorbeeld te
noemen, is geïslamiseerd via
de handel, zonder dat daar ook
maar één wapen aan te pas is
gekomen. Maar ook waar isla
mitische legers landen hebben
bezet, is de verbreiding van de
godsdienst zeer langzaam ge
gaan en zonder hardhandig-
Of Leemhuis wel eens heeft
overwogen zelf tot de islam
over te gaan?
„Ach nee. Mijn wortels liggen
nu eenmaal in een andere cul
turele traditie. Maar sympa
thie, warme sympathie voor
de niet-fundamentalistische,
brede hoofdstroom van islam,
koester ik zeker wel".
WILLEM SCHEER
N.a.v. 'De Koran'. Een weer
gave van de betekenis van de
Arabische tekst in het Neder
lands. Door Fred Leemhuis.
Uitgeverij Het Wereldvenster.
Prijs van de ingenaaide editie
45,- en van de gebonden edi
tie ƒ69,50.
Het lijkt het ei van Columbus. Er is niet meer nodig
dan een computer, telefoon en wat randapparatuur
om veel werknemers de dagelijkse file-martelgang
van en naar het kantoor te besparen. Gezellig thuis
werken achter een beeldscherm in'de huiskamer:
het gezinsleven vaart er wel bij, de auto kan voor
de deur blijven staan en het milieu wordt minder
belast. Maar is dat wel zo? Levert een noest thuis
werkende huisvader of -moeder wel een bijdrage
aan de gezinsvreugde? Zal de auto van een thuis
werker niet juist méér gebruikt worden dan voor
heen, voor boodschappen, familiebezoek en plezier-
ritjes? Het ministerie van verkeer en waterstaat wil
dat haarfijn uitzoeken. Zestig ambtenaren van dit
departement gaan straks een groot deel van hun ar
beid gedurende negen maanden op proef thuis ver
richten. De animo om mee te doen is vooralsnog
groot. „Als het een succes blijkt, gaan we er groot
schalig de boer mee op", belooft projectleider Rob
Lansman.
DEN HAAG Hans
Overmars, organisatie-ad
viseur bij het bedrijf NICE
in IJsselstein, brengt se
dert ruim vijf jaar een
flink deel van zijn werk
week door in de woonka
mer. Op een steenworp af
stand van het driezits
bankstel heeft hij zijn ei
gen werkplek gecreëerd.
Daar, in de nis van een
halfhoog u-vormig muur
tje, verricht hij zijn arbeid
terwijl zijn vrouw en
dochter zich in de woon
kamer anderszins verpo
zen.
„Je moet je wel goed kunnen
concentreren om hier te kun
nen werken. Je gezin moet er
ook op ingespeeld zijn", vertelt
Overmars. „Het zal niet luk
ken als je met vier kleuters in
een tweekamerflat woont.
Maar ik heb een klein gezin
en de huiskamer is gelukkig
aan de ruime kant. Het grote
voordeel van deze werkplek is
dat je niet eenzaam boven op
een studeerkamertje zit en je
vrouw het risico loopt compu
terweduwe te worden. Ik hoef
maar even uit mijn stoel op te
veren om aan het gesprek deel
te kunnen nemen. En als mijn
dochter van school thuis komt,
dan ben ik er ten minste om te
horen hoe het is geweest".
Overmars is één van de naar
schatting enkele duizenden
Nederlandse werknemers die
zich dank zij de moderne com
putertechniek niet meer .elke
dag door de file hoeven te
worstelen, 's Ochtends na het
ontbijt en 't gebruikelijke kop
je thee hoeft Overmars slechts
vier stappen te lopen naar zijn
werkplek. Rapporten uitwer
ken en versturen, databanken
raadplegen, teksten ontvangen
en telefonisch vergaderen met
de collega's: het kan allemaal
thuis gebeuren. Wordt het
werk overdag om één of ande
re reden opgehouden, dan
kunnen de verloren uurtjes
moeiteloos 's avonds worden
ingehaald.
Grip
De stormachtige ontwikkelin
gen in de computerbranche
hebben het thuiswerken vrij
ongemerkt binnen handbereik
van miljoenen werknemers
gebracht. Voor het luttele be
drag van vijfduizend gulden is
het hele thuiswerk-pretpakket
(computer, modem, printer,
fax) vandaag de dag aan te
schaffen. Toch komt het tele-
wérken maar moeizaam van
de grond. Elk jaar weer wor
den duizenden vierkante me
ters kantoorruimte bijge
bouwd, alsof de telefoon nog
moet worden uitgevonden. Fi
les van en naar de werkplek
zwellen bijgevolg aan en de
reistijden rijzen verder de pan
uit.
Veel werkgevers vrezen de
grip op hun thuiswerkende
werknemers te verliezen en
kijken de kat nog uit de boom.
De enkele ondernemer die wél
de moed had zijn werknemers
huiswaarts te sturen, is
niettemin razend enthousiast.
Zoals de directie van het Brit
se elektronica-bedrijf Rank
Xerox, dat enkele honderden
typistes inmiddels thuis tussen
de geraniums laat buffelen.
Onlangs bleek de produktie
van deze thuiswerksters ruim
twintig procent hoger te liggen
dan die van werknemers met
een vergelijkbare baan op
kantoor. Kassa!
Verkeer en waterstaat
Het ministerie van verkeer en
waterstaat is nu in de voetspo
ren getreden van het Britse
bedrijf, maar niet in de eerste
plaats om de werklust van zijn
ambtenaren te stimuleren. Het
terugdringen van het woon
werkverkeer per auto is vol
gens telewerk-projectleider
Rob Lansman het belangrijk
ste doel dat het departement
Hans Overmars: „Wij willen deze mensen uit de file halen en uit de file houden"
nastreeft. Binnenkort al kun
nen zestig ambtenaren op kos
ten van het ministerie thuis
met een computer aan de slag.
Lansman: „Wij willen deze
mensen uit de file halen en uit
de file houden. Als het project
slaagt kon het telewerken wel
eens één van de vriendelijkste
methodes blijken te zijn om
het autogebruik terug te drin
gen. Er hoeven geen dure
maatregelen zoals het reke
ning-rijden aan te pas te kó
men. Integendeel. Zowel de
werkgever als werknemer
sparen kosten uit".
De gevolgen van het telewer
ken voor het autoverkeer zijn
nooit in kaart gebracht. Som
mige wetenschappers veron
derstellen dat de files met wel
twintig procent kunnen ver
minderen als de beroepsbevol
king voortaan massaal thuis
aan het werk gaat. Anderen
verwachten daarentegen dat
juist het privé-autogebruik
enorm zal toenemen. Lans
man: „Maar het blijft allemaal
natte-vingerwerk. Wij gaan
dat nu voor het eerst eens
haarfijn uitzoeken". Over
mars, zélf thuiswerker, is als
extern adviseur door het mi
nisterie aangezocht om het
Animo
Er is bij Verkeer en Water
staat inmiddels ruim voldoen
de animo gebleken voor deel
name aan het telewerken-ex
periment. Nog geen twee we
ken nadat de eerste oproep in
het huisblad „Profiel" was
verschenen, hadden zich al
ruim honderd ambtenaren
aangemeld. Volgens Lansman
zaten daar ook afdelingschefs
bij die voorstelden samen met
élle medewerkers het werk
voortaan in de huiselijke om
FOTO: MILAN KONVALINKA
geving met een computer te
gaan verrichten. Een definitie
ve selectie van de benodigde
zestig proefkonijnen is nog
niet gemaakt, maar Lansman
en Overmars verkneukelen
zich al bij de gedacht dat
straks mogelijkerwijs een hele
kantoorruimte een aantal da
gen per week ontruimd zal
worden.
Lansman: „Eén van de dingen
waar we natuurlijk naar gaan
kijken is: hoe verloopt de sa
menwerking? Lijdt de affini
teit met de afdeling niet onder
het thuiswerken? Hoe gaat het
overleg? Als een hele ploeg
gaat telewerken, inclusief de
chef, dan vergt dan nogal wat
van de deelnemers. Maar ik
wil niet zeggen dat het niet
kan. Misschien gaan we wel op
het aanbod van die chef in,
want het zal me erg benieu
wen hoe het in de praktijk uit
pakt". Overmars: „Je moet
trouwens niet denken dat zo'n
afdeling de hele week thuis
zit. Volgens onze inschatting is
drie dagen per week thuiswer
ken wel het maximum. Een
mens is geen machine; af en
toe heb je toch het directe con
tact met je collega's nodig".
Enquêtes
De ambtenaren die met het
project gaan meedoen krijgen
in principe de vrijheid te wer
ken op de uren die hen zelf
goed uitkomen. Is het schitte
rend weer en verkiest proef
konijn A de tuin boven het bu
reau? Prima, als de uren 's a-
vonds maar worden ingehaald.
Moet proefkonijn B 's middags
boodschappen doen of pla
fonds witten? Het is Lansman
en Overmars allemaal best, als
de produktie er maar niet on
der lijdt. Overmars: „Bij de se
lectie van de thuiswerkers let
ten wij er natuurlijk wél op of
men de verantwoordelijkheid
om zelf het werk in te delen
aankan. Waarmee niet gezegd
is dat alleen de hogere functio
narissen in aanmerking ko
men. We willen bewust een
representatieve dwarsdoor
snede van het departement
thuis laten werken. Daar zul
len zowel een directeur-gene
raal als administratieve krach
ten bij zitten
De eerste huisbezoeken, waar
bij gekeken wordt of er vol
doende ruimte is voor het in
stalleren van een computer,
zijn inmiddels afgelegd. Over
mars en consorten studeren
nog op de vragenlijsten die
moeten worden opgesteld om
de effecten van het thuiswer
ken te meten. Waarbij het bu
reau NICE en het ministerie
overigens zeer grondig te
werk willen gaan. Lansman:
„De thuiswerkers zullen tijd
moeten schrijven. Nauwkeurig
moeten bijhouden hoe vaak en
voor welke doelen de auto
wordt gebruikt. We zijn er
vooral benieuwd naar of
straks de huisgenoten wellicht
vaker de auto zullen pakken.
Als het aantal extra privé-ki-
lometers hoger zou uitvallen
dan de besparing in het woon
werkverkeer, dan moet je con
cluderen dat het thuiswerken
nog geen bijdrage levert aan
de terugdringing van het auto
gebruik".
Intiem
De thuiswerkende ambtenaren
zullen ook 'intieme' gegevens
aan de projectleiders moeten
overleggen. Zo willen Over
mars en Lansman graag weten
of het gezin van de telewerker
baat heeft bij het thuiswerken
van de kostwinner. Levert de
thuiswerkende vader of moe
der een bijdrage aan de gezins
vreugde, of werkt het gewor
stel achter de computer ieder
een op de zenuwen? Het zijn
twee kanten van één en de
zelfde de thuiswerk-medaille.
De verwachtingen van Lans
man zijn hooggespannen. Als
het project aanslaat, zo voor
spelt hij, dan zal het ministerie
met de 'onderzoeksresultaten
flink de boer op gaan. Lans
man: „Binnen de rijksover
heid, maar ook daarbuiten. Af
hankelijk van de resultaten zal
Verkeer en Waterstaat wel
licht zélf het thuiswerken
krachtig gaan bevorderen. Het
is natuurlijk ook een uitkomst
voor herintredende vrouwen
en invaliden. Maar een besluit
daarover is nog niet genomen
De minister wacht eerst af wat
er uit het onderzoek komt.
Eind december volgend jaar
hopen we met een rapport te
komen".
Wat Hans Overmars betreft,
kan het telewerken in elk ge
val al niet meer stuk. „Thuis is
er de sterke neiging om meer
uren te maken, om ook 's a-
vonds nog even door te gaan.
Maar daar staat tegenover dat
je meer bij het gezin betrok
ken kunt zijn en meer pauzes
kunt nemen, al zijn die wat
mijzelf betreft in het algemeen
korter dan op kantoor. Nou,
en als je de kriebels krijgt en
je collega's weer wilt zien, dan
pak je de auto voor een ren
dezvous. Die vrijheid om
thuis te werken óf op kantoor
bevalt me prima. Van die com
puter in de woonkamer heb ik
in elk geval nooit spilt gehad".
PAUL KOOPMAN
