Vroegere koppensnellers
nu verantwoordelijkheid
voor plaatselijke kerk
Pleidooi paus
voor legale kerk
in de Oekraine
„Beleggen in gerechtigheid loont"
CeicbcSouAont
brieven van lezers
kerk
wereld
Stichting maakt
werk Schillebeeckx
toegangelijker
Noriega, sluwe dictator
GEESTELIIK LEVEN/OPINIE
CcidócSomatit
VRIJDAG 6 OKTOBER 1989 PAGINA 2 j
Gereformeerde Kerken aan de slag met computerprogramma
LUNTEREN Een Fries
computerbedrijf gaat in op
dracht van de Gereformeerde
Kerken in Nederland een au
tomatiseringspakket leveren
voor de plaatselijke kerkelijke
administratie. Het breed mo-
deramen (uitgebreid bestuur)
van de synode is hiermee
donderdag akkoord gegaan.
Elke kerk die de administra
tie van leden en financiën wil
automatiseren, moet tot nu
steeds zelf het wiel uitvinden.
Dat bracht het algemeen se
cretariaat te Leusden en het
Landelijk Verband van Com
missies van Beheer twee jaar
geleden op de gedachte lande
lijk een computerprogramma
beschikbaar te stellen. Uit een
enquête was gebleken dat
daarvoor, voldoende belang
stelling bestond.
Na de samenstelling van een
eisenpakket en het aanvragen
van offertes, besloot een geza
menlijke werkgroep het Frie
se bedrijf voorrang te geven
boven de SMRA van de Ne
derlandse Hervormde Kerk.
Het automatiseringspakket
van dit „kerkelijke" bedrijf
zou voor plaatselijke kerken
te duur zijn, minder gebrui
kersvriendelijk en bovendien
te veel op hervormde leest ge
schoeid.
De overeenkomst met het
computerbedrijf zal geen fi
nanciële lasten voor de alge
mene kas van de Gerefor
meerde Kerken met zich
meebrengen. Plaatselijke ge
reformeerde kerken kunnen
eind dit jaar voor ruim 2.000
gulden aan de slag met het
programma „Micro Church".
Vleierijen zouden zo
aangenaam zijn wanneer
het geen vleierijen
waren.
Tv-dominee
Jim Baker
veroordeeld
CHARLOTTE De
Amerikaanse televisiedo
minee Jim Baker is giste
ren schuldig bevonden
aan oplichting.
Een federale jury constateer
de dat Bakker zijn volgelin
gen voor in totaal 3,7 miljoen
dollar heeft opgelicht en zich
van dit geld allerlei luxe arti
kelen heeft aangeschaft, zoals
Rolls-Royces, gouden baden,
diamanten en zelfs voor zijn
hond een luxe verblijf met
airconditioning.
De jury had tien uren nodig
voor haar beraadslagingen.
Baker, de oprichter van het
religieuze imperium Praise
The Lord, werd chuldig be
vonden aan al het hem ten
laste gelegde. Het gaat om in
totaal 24 aanklachten wegens
post- en telexfraude, alsmede
samenzwering.
Bakker hangt een maximum
straf van 120 jaar cel en een
boete van zo'n vijf miljoen
dollar boven het hoofd. Op 24
oktober zal vonnis worden ge
veld.
Baker kwam eerder ook al in
het nieuws wegens een affaire
met zijn secretaresse Jessica
Hahn, die hij zwijggeld had
betaald.
VATICAANSTAD
Paus Johannes Paulus
heeft de Sovjet-regering
gevraagd de jarenlang
onderdrukte katholieke
kerk in de Oekraine on
middellijk legaal te ver
klaren.
Eind volgende maand brengt
Sovjet-leider Gorbatsjov een
bezoek aan Italië. Daarbij zal
hij naar verwachting ook een
ontmoeting hebben met de
paus.
bestaan van ruim 40 jaar het
recht om hun geloof in het
openbaar te beleven, aldus de
paus. „Zonder de legalisering
van de Oekraiense geloofsge
meenschap zal het democrati
seringsproces niet compleet
zijn," zei de kerkleider tegen
een groep Oekraiense bis
schoppen die naar het Westen
zijn uitgeweken. De betrek
kingen tussen het Vaticaan en
de Sovjetunie en andere lan
den van het Oostblok zijn de
afgelopen tijd aanmerkelijk
verbeterd. Zo konden onlangs
nieuwe bisschoppen worden
Massale openlucht-bijeenkomst (50.000 mensen) van Oekrainse
katholieken, eerder deze maand. Met dit soort bijeenkomsten
hopen ze hun eis tot legalisatie kracht bij te zetten.
Onder het motto: Elkaar
als oudere en jongere delen
van de Wereldkerk helpen
geloven", brengen de Pause
lijke Missiewerken (PMW) dit
jaar in de maand oktober de
plaatselijke kerk van Came-
roun en van Samarinda op
het Indonesische eiland Kali
man tan naar voren.
De Pauselijke Missiewerken
zijn een internationale katho
lieke organisatie die in meer
dan honderd landen actief is.
Bekendheid en steun geven
aan wat de jonge kerken in de
derde wereld bezig houdt, re
kent de PMW tot zijn speci
fieke opdracht. PMW wil
werken aan geloofs- en ker
kopbouw in de Derde Wereld
en daarnaast de missionaire
vorming bevorderen.
Oud-PMW-directeur Jos
Schoenmakers bracht onlangs
een bezoek aan Oost-Kali
man tan om te zien hoe de pas
tachtig jaar oude plaatselijke
kerk zich daar inmiddels ont
wikkeld heeft.
OOST-KALIMANTAN
In Oost-Kalimantan wo
nen de Dajaks, die bij de
komst van de missione
ring nog aan koppensnel
len deden. De Nederland
se koloniale overheid en
missie bestreden dit.
Sindsdien hebben de Da
jaks een reusachtige ont
wikkeling doorgemaakt,
niet het minst doordat de
Indonesische staat van
hen echte staatsburgers
wilde maken. Hun visie
op leven en dood evenals
hun opvattingen over
goed en kwaad moesten
zij herzien. Konden zij
dat?
Het koloniale bestuur reikte
zelf geen nieuwe normen
voor goed en kwaad aan. En
de Indonesische regering, die
ook in Kalimantan een groot
scheeps plan tot modernise
ring op gang brengt, lijkt er
niet op uit de Dajaks daarin
een centrale plaats te geven.
De Dajak-maatschappij is in
een crisis geraakt, en wat kan
er gedaan worden om de Da
jaks tegelijk met de nieuwere
bewoners van Kalimantan
toekomst te geven? Wat kun
nen met name de kerken
daarbij doen?
Vanaf 1907 is de katholieke
kerk in Oost-Kalimantan aan
wezig. Bij het veranderings
proces dat de Dajak-maat-
schappij in deze eeuw door
maakt is zij van meet af aan
betrokken geweest. Enerzijds
moest de kerk in het afwijzen
van de Dajak-culturen nog
verder gaan dan de overheid.
Belian-plechtigheden ter be
zwering van boze geesten en
allerlei gebruiken en riten
rond de vruchtbaarheid van
de mensen en van de grond
moesten zeker in de eerste pe
riode als heidens worden af
gekeurd. Naderhand werd het
gewoonterecht van de Dajaks
veel genuanceerder en posi
tiever beoordeeld. Tegelijk
echter probeerde de kerk de
op drift geraakte Dajak-we-
reld nieuwe levenswaarden
voor te houden, ontleend aan
het Evangelie. Dat dit niet
overal en altijd lukte,is be
grijpelijk. Maar de kerk, die
vanaf het begin de Dajaks via
de schoolkinderen trachtte te
bereiken, is nu in Oost-Kali
mantan aanwezig en werk
zaam in een veelheid van
kleine christelijke gemeen
schappen, zowel in de kustste
den als in de kampongs ,van
•het binnenland.
In haar korte bestaan is de
plaatselijke kerk van Oost-
Kalimantan door bijzonder
moeilijke perioden gegaan. De
jaren van de oorlog, toen de
geïnterneerd
op last van de militaire com
mandant in Samarinda uit het
binnenland moest worden te
ruggetrokken. De perioden
waarin de katholieke scholen
hevig werden bedreigd. Al die
beproevingen hebben er ech
ter toe bijgedragen dat de
christenen zelf zich verant
woordelijk gingen voelen
voor hun plaatselijke kerk en
voor haar Evangelische opga
ven.
Verantwoordelijkheid
Die ontwikkeling wordt de
laatste jaren sterk bevorderd.
De umat katholik, de gelovige
gemeenschap, moet er zoveel
mogelijk met eigen mensen
voor zorgen dat het Evangelie
ter plekke wordt verkondigd,
gevierd en beleefd, en dat het
kerkelijk werk wordt behar
tigd. Anders dan in sommige
andere gebieden van de we
reldkerk is de bisschop hier
niet de waarschuwende en
beteugelende opzichter. Mgr.
Coomans, de plaatselijke bis
schop, is zeker de voornaam
ste ontwerper en promotor
van het pastorale plan dat
sinds enige tijd aan de kleine
plaatselijke gemeenschappen
is voorgelegd ter bespreking,
aanpassing en doorvoering.
Het vraagt dat deze gemeen
schappen hun eigen leiders en
pastorale werk(st)ers naar vo
ren brertgen. Zoals er in de
dorpen van de Dajaks van
ouds een kepala kampong,
een dorpshoofd is met naast
zich een kepala adat, die moet
zorgen voor de handhaving
van de traditie, zo zou men de
staties en parochies van het
bisdom Samarinda ook geleid
willen zien door zo'n koppel,
gesteund door een statie- of
parochieraad.
Gedacht wordt aan een ketua
umat, een persoon die stevig
geworteld is in de gemeen
schap en als v.ertrouwensfi-
guur kan optreden, met daar
naast een geschoolde kracht,
die de vieringen en de kate-
chese voor kinderen en oude
ren verantwoord kan regelen.
De priester is de voorganger
in de vieringen van de Eucha
ristie, en een bindende figuur
tussen de staties van zijn soms
heel uitgebreide parochie en
tussen de parochie en de bis-
Geen eenheid
De Dajak-maatschappij is
nooit een eenheid geweest. Er
zijn verschillende stammen
en culturen, en de ontwikke
lingen volgen in de verschil
lende gebieden een eigen weg
en een eigen tempo. In het
beperkte gebied, dat ik kon
bezoeken was él te merken
dat wat op de vlakte van Tun-
jung mogelijk was, niet kon
langs de Mahakam en omge
keerd. Maar je ziet de vorde
ringen.
In het eerste weekend van
mijn tiendaags- verblijf voer ik
met de prauw naar een drietal
kampongs langs de Mahakam,
en nam er deel aan de zon
dagsvieringen, steeds onder
leiding van een leek. Een jon
ge boer in Muara Mujan, Eli
sabeth, de vrouw van de ke
tua umat in Jelmug, en de
duidelijk heel geschoolde ka-
techist in het stadje Tering
zelf. Overal geanimeerde
deelname door jong en oud, in
gebed en samenzang en in
dans bij de offerande. Overal
preken waarbij alleen de al
lerkleinsten in slaap vielen.
Na de vieringen een rapat,
een vergadering, waarbij ie
der aan zijn of haar toezeggin
gen werd herinnerd. In Mua
ra Mujan betreft het de af
bouw van de nieuwe houten
kerk. Er zijn best moeilijkhe
den te noemen, maar aan het
voortwerken van de plaatse
lijke kerk wordt niet getwij
feld.
In Barong Tongkok infor
meer ik naar het diakonale
werk en naar de ontwikke-
lingsprojekten. Het afgelegen
dorp Eheng is uit z'n isole
ment gehaald doordat men
met elkaar en met financiële
hulp uit Nederland de weg er-
FOTO PR
heen heeft verbeterd. Er wor
den nieuwe rubbertuinen
aangelegd. De zagerij moet
vrijstelling van belasting zien
te krijgen, anders loopt het
projekt vast. Het ziekenhuis
in Tering gaat de tbc-bestrij-
ding intensiever aanpakken.
De leerlingen op de interna
ten voelen zich achtergesteld
bij hun leeftijdgenoten in Sa
marinda, omdat ze in Tering
de programma's van de
schooltelevisie uit Jakarta
niet kunnen opvangen. Een
parabool-antenne kan uit
komst bieden en ik beloof
daarvoor in Nederland een
sponsor te zoeken.
Crisis
De huidige cultuurcrisis onder
de Dajaks is moeilijk te over
winnen, heeft bisschop Coom
ans me gezegd. De verande
ringen binnen de lokale cul
turen zijn zo groot en ingrij
pend, dat alleen een goede lei
ding een nieuwe oriëntatie
zou kunnen geven. Die lei
ding ontbreekt. De Dajak die
deze leiding zou kunnen ge
ven is de academisch gevorm
de, die zich kan oriënteren op
het plaatselijke gewoonterecht
(adat) en de traditie omdat hij
ermee verbonden is gebleven,
en die zich door zijn studie en
nieuwe ervaringen tegelijk
ook kan richten op de toe
komst. Zulke mensen zijn er
weinig. Wanneer de kerk in
Oost-Kalimantan de plaatse
lijke gemeenschappen onder
het tweehoofdig leiderschap
kan brengen van een ketua
umat die adat en traditie is
blijven aanvoelen en een ge
schoolde katechist, die de on
weerstaanbare modernisering
onder ogen heeft leren zien,
draagt zij wellicht op een heel
eigen manier aan de oplossing
van de cultuurcrisis bij. In ie
der geval werkt zij in die
richting, en veel van de hulp,
die de kerk van Samarinda in
de Wereldmissiemaand ook
uit Nederland verwacht,
wordt gestoken in dé vorming
en opleiding van mensen. De
koppensnellers van het begin
van deze eeuw worden na
drie generaties opgevolgd
door hoofdverantwoordelij
ken in de kerk en in de sa
menleving van hun stamge
bied.
JOS A. SCHOENMAKERS
NVOC VERKOCHT 20.000E AANDEEL
I
PATERSWOLDE Ne
derlanders hebben voor
miljarden guldens op di
verse bank- en spaarre
keningen staan. Maar is
het geld eenmaal gestort,
dan is voor velen alleen
de rente nog interessant
en niet wat er eigenlijk
met het geld gebeurt.
De Oecumenische Ontwikke
lingscoöperatie EDCS gaat er
echter prat op het aan haar
toevertrouwde geld in gerech
tigheid te beleggen. Dat lijkt
aan te slaan, want gisteren
kon ds. W. van der Zee, secre
taris van de Raad van Kerken
in Nederland het 20.000e cer
tificaat van aandeel uitreiken.
Prof. dr. L. A. Joosse te Pa
ters wolde was het „slachtof
fer". Met zijn aandeel (ƒ500,-
per stuk) reikte het door Ne
derlanders belegde bedrag in
de EDCS tot 10 miljoen gul
den.
De EDCS is een in 1975 door
de Wereldraad van Kerken
en de Raad van Kerken in
Nederland opgerichte organi
satie. Ze wil een „zuivere" be
leggingsorganisatie zijn, die
projecten in ontwikkelings
landen financieel onder
steunt.
Het ledenbestand van de
NVOC groeit ieder jaar ge
staag. Tot nu toe hebben 200
(christelijke) organisaties en
1900 particulieren zich bij de
steunvereniging aangesloten.
Volgens directeur Douglas
Brunton van de EDCS „is nog
niemand z'n geld kwijt ge
raakt sinds we in 1978 zijn be
gonnen". Slechts één op de
vijf projecten van de EDCS is
niet rendabel, aldus Brunton.
Dat is ongeveer hetzelfde mis
lukkingspercentage als voor
investeringen in Nederland
geldt. „En beleggen in ont
wikkelingslanden is vele ma
len moeilijker".
„Het begint steeds meer bij
kerkeraden en kerkvoogdijen
door te dringen dat ze hun
geld via de NVOC verant
woord kunnen beleggen",
constateert staffunctionaris
Nynke de Vries van de
NVOC met enige tevreden
heid. Maar de steunvereni
ging is niet alleen tevreden
met organisaties. Ze richt zich
ook op de steeds groter wor
dende groep particulieren, die
bij hun beleggingen sociale en
ethische criteria willen aan
leggen.
Het financiële rendement van
een belegging bij de EDCS is
dan wel niet spectaculair
hoog, maar er is een hoog „so
ciaal rendement".
STEVEN EMMENS
(Voor informatie over de
NVOC en de EDCS: tel. 058-
133764, alleen 's morgens).
NIJMEGEN In Nijme
gen is de oprichting be
kend gemaakt van een
stichting die streeft naar
verbreiding en betere
toegankelijkheid van het
werk professor Schille
beeckx.
De Nijmeegse hoogleraar die
tijdens het tweede Vaticaans
concilie als peritus (deskundi
ge) van het nederlandse bis
schoppencollege fungeerde,
wordt op 11 november 75 jaar.
Op die dag zal er aan de Nij
meegse universiteit een sym
posium worden gehouden on
der de titel „Mensen maken
de kerk". Ingegaan zal wor
den op de verantwoordelijk
heid die mensen dragen ten
aanzien van de zorg van de
kerk. Een van de sprekers is
prof. dr. J.B. Metz, hoogleraar
te Munster. Deze theoloog zal
een beeld schetsen van de
kerkelijke situiatie in de post
conciliaire tijd.
De stichting die het werk van
Schillebeeckx gaat beheren
zal alles verzamelen wat door
Schillebeeckx zelf is geschre
ven en wat anderen daarover
hebben gezegd.
Het Amerikaanse Congres gaat een onderzoek instelle p
naar de rol die de VS deze week zouden hebben gespeeld b
de mislukte staatsgreep in Panama. Dat is gisteren in Was 2
hington bekend gemaakt, nadat verscheidene Amerikaans ,e
politici uiting hadden gegeven aan hun twijfels over de juist ei
heid van de tot dusverre verstrekte inlichtingen. EnerzijdV
wordt Washington ervan verdacht wel degelijk bij de staats x
greep betrokken te zijn geweest en anderzijds wordt de Ame11
rikaanse regering verweten dat op zo'n klungelige manier t n
hebben gedaan, dat de coup mislukte. Dit politieke gekrakece
wijst er op dat Panama's sterke man, Manuel Noriega, er op
nieuw in is geslaagd zijn tegenstanders op het verkeerd
been te zetten.
HET zou overigens niet de eerste keer zijn geweest dat di
Amerikanen militair geweld (laten) gebruiken om een hui
onwelgevallig regiem te torpederen. Het amateurisme van d
in opstand gekomen Panamese militairen lijkt op zichzel
echter een bewijs voor het ontbreken van intensieve Ameri
kaanse medewerking aan de jongste actie tegen Noriega. Ii
de door de VS beheerde Kanaal-zone ligt Fort Gullick, waa
de 'School of the America's' is gevestigd. Daar worden de La
tijnsamerikaanse officieren getraind voor wie Washingtoi
een rol ziet weggelegd in zijn Zuidamerikaanse veiligheid
spolitiek. Pinochet van Chili ontving er bijvoorbeeld zijn op
leiding. Bovendien hebben de VS meerdere eigen divisies b
de hand.
INDIEN de Amerikanen deze week het Noriego-bewind ge
wapender hand hadden willen elimineren, dan zouden ze d
militaire couppoging, die zich practisch voor de poort vai(
Fort Gullick heeft afgespeeld, niet op zo'n fiasco hebben la 1
ten uitlopen. Niettemin kan Noriego naar hartelust Ameri fc
kaanse betrokkenheid insinueren. Hij doet dat gretig, wan»
de dreiging van VS-interventie is de sterkste troef die de ge a
neraal in handen heeft, ook tegenover de geterroriseerd 1
burgerlijke oppositie in eigen land.
Noriega is een uitgesproken ongure schurk. Het staat we|
vast dat de generaal indertijd betrokken is geweest bij di's
moord op zijn voorganger, Torrijoè. Vanaf het moment da j,
Noriego de macht "overnam heeft hij de formeel bestaand
democratie in Panama op een behendige manier in zijn eigen
voordeel misbruikt en er een lachertje van gemaakt. Zijn ne1
derlaag van vijf maanden geleden Jieeft hij op brutale wijze
ongedaan gemaakt door de verkiezingen eenvoudig ongeldij
te verklaren. Vervolgens heeft hij de intimidatie van de de
mocratische oppositie verhevigd. De christendemocratisch!k
voorman Arias heeft deze week weer enkele dagen in de ce
doorgebracht, oppositieleider Endara werd op brute wijze ge
arresteerd en kreeg vervolgens huisarrest. Over het lot vai
medestanders, die met hem werden opgepakt, is niets be
kend.
VaST staat eveneens dat Noriego een notoir beschermhea
is van de Zuidamerikaanse drugsmafia. Het Colombiaans
Medellin-kartel heeft niet voor niets zijn financiële hoofd
kwartier in een van de banken van Panama-stad. Zowel pre
sident Bush als zijn voorganger Reagan hebben er geen twij J
fel over laten bestaan dat Noriego weg moet. Maar Washing,
ton kan in dit geval de hand in eigen boezem steken, wanj
de VS hebben hem jarenlang de hand boven het hoofd ge?
houden. Pas toen duidelijk werd dat Noriego betrokken wr
bij de moord op zijn directe politieke tegenstander en bij
drugshandel heeft Washington zich van hem afgekeerd.
WASHINGTON troost zich nu met de gedachte dat de posiï
tie van de generaal ondanks de mislukking van de staatsf
greep erg verzwakt is. Maar dat is lang niet zeker. Waarf
schijnlijker is dat Noriego sterker dan ooit in het zadel zitl
Hij vormt het levende bewijs dat kleine dictators van klein!
landen Panama telt amper twee miljoen inwoners dl
druk van een kolos als de VS met succes kunnen weerstaan*
Slachtoffer van die confrontatie is het Panamese volk. Sef
dert de Amerikaanse economische sancties, die vorig jaaf
van kracht zijn geworden, gaat het met het relatief welvaf
rende Middenamerikaanse land steeds verder bergafwaarts!
Brieven graag kort en duidelijk geschreven.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden
stukken te bekorten.
Veronique/TVl 0(5)
Jammer, dat Duitsland 3 blijk
baar zonder enig overleg
plaats heeft moeten maken
voor de pulpzender Veronique.
Weliswaar was de beeldkwali
teit van de Duitse zender dik
wijls niet al te geweldig, maar
de programma's waren naar
mijn idee toch meer het aan
zien waard dan de zeepbellen
die Veronique nu op ons los
laat. Het is te hopen dat laatst
genoemde zender geen lang le
ven heeft en dat we Duitsland
3 terugkrijgen. Hopelijk dan
wel met een betere ontvangst.
L. Klinkhamer,
LEIDEN.
Vuurwerk
Hoewel het nog wel eventjes
duurt voordat het oudjaar is,
klinken nu al geregeld doffe
dreunen in verschillende
Haagse wijken. Blijkbaar is de
illegale vuurwerkhandel al
weer druk in bedrijf. De eerste
gewonde als gevolg van een
vuurwerkbom is er ook al
weer, las ik in onze krant. Ik
hoop van harte dat de politie
hier nu eens iets aan gaat
doen. Er moet toch achter te
komen zijn waar het vuur
werk wordt verkocht, zou je
denken. Als jongens van 11, 12
jaar de adressen weten te vin
den kunnen rechercheurs dat
ook. Het resultaat van een ge
richte aanpak zou zijn: een
hoop minder lawaai en minder
gewonden.
R. Kruythof,
DEN HAAG.
Ondergronds
Volgens één hoogleraar aan de
technische universiteit
Delft, zo lees ik in onze krant
zullen we in 2020 over een on
dergronds spoorwegnet kun
nen beschikken. Iedereen kaï
echter op zijn klompen aan
voelen dat het hier om het zo
veelste toekomst-plan gaat
nooit wordt uitgevoerd, al wa
het alleen maar vanwege d
banaal hoge kosten. De rege
ring zal er wel nooit aan wil
len, denk ik, want die wil he
vervoer aantrekkelijk
maken. Erg aantrekkelijk lijk
het me niet om me als een ka
nonskogel door onderaards
krochten te laten donderen
verstoken van het uitzicht o
groene weiden en koetjes. D
romantiek van het treintran
sport zou volkomen zoek zijn
En die waanzinnige snelhede
zie ik ook niet zitten. Twee
honderd kilometer lijkt m
mooi zat, maar dan wel boven
gronds.
J. Barendse,
LEIDSCHENDAM.
Wapens
De Sovjet-Unie verkoop
Perestrojka en Glasnost tei
spijt nog steeds gebakkei
lucht. Deze wereldmacht zeg
grootmoedig toe geen wapen
meer aan Nicaragua te leverei
op voorwaarde dat de contra's
hun gewelddadige acties stop
pen. Realistisch bekeken bete
kent deze toezegging... niets
De contra's gaan heus we
door, daar kan men gif op in
nemen, dus blijft de Si
Unie wapens leveren,
hier gedaan wordt is bedenke
lijke politieke statements ver
pakken als Sinterklaaskadoot
