Ondanks avances geen samenwerking
„Kampen'" en Vrije Universiteit
Eucharistisch congres in verdeeld Korea
£eidóeSou/ta/nt
kerk
wereld
Valse dilemma's
hinderen
geloofsoverdracht
beroepingen
China's lange weg
brieven
lezers
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CeidóeSouaant
WOENSDAG 4 OKTOBER
Geen postzegel van Willibrord
DEN HAAG De kerken zullen op ei
gen houtje moeten lobbyen voor een
postzegel als eerbetoon aan de apostel
Sint Willibrord. Van overheidswege is
geen aansporing richting PTT te ver
wachten de heilige in 1990 een postzegel
toe te bedelen ter herdenking van het
feit dat de eerste bisschop van Utrecht
1300 jaar geleden met elf gezellen vanuit
Ierland de oversteek naar Friesland
maakte.
Demissionair premier, CDA-fractieleider
en informateur Lubbers zegt dit tussen
de bedrijven door als waarnemend mi
nister van verkeer en waterstaat in ant
woord op schriftelijke vragen van de
CDA-kamerleden Van der Burg en
Eversdijk. Lubbers zegt dat het uitgifte-
beleid van postzegels sinds de verzelf
standiging van de PTT een geheel zelf
standige aangelegenheid is van de PTT
Nederland NV. Bovendien blijkt uit zijn
antwoord dat een eerder verzoek van de
RK-kerk in Nederland en de Raad van
Kerken om dit jaar een Sint-Willibrord-
zegel uit te geven (ter herdenking van
zijn dood 1250 jaar terug) is afgewezen,
omdat daarmee kerkelijke aangelegen
heden op postzegels wat overbedeeld
zouden raken.
Uitgangspunt van het emissiebeleid is
dat het aantal uitgiften blijft beperkt tot
9 per jaar, alsmede dat de diverse maat
schappelijke onderwerpen binnen een
periode van tien jaar op een evenwichti
ge wijze aan bod moeten komen. De ker
ken zijn wat dat betreft de afgelopen ja
ren genoeg aan hun trekken gekomen:
1985 Zomerzegels gewijd aan kerkgebou
wen, 1984 zegel voor Sint Servaas en
1983 een als eerbetoon aan Maarten Lu
ther, zo leert Lubbers' antwoord.
Het moeilijkste is jezelf te
kennen, het
gemakkelijkste is
anderen raad te geven
Van Dijk
terughoudend
over steun
aan kerken
TILBURG „Het begin-
sel van scheiding van
kerk en staat en de
grondwettelijke vrijheid
van godsdienst en levens
overtuiging verplichten
de regering, ongeacht de
politieke kleur van het
kabinet, tot het voeren
van een terughoudend
beleid ten opzichte van
kerkgenootschappen".
Dit stelde demissionair minis
ter C. van Dijk op een sympo
sium in Tilburg over de ver
houding tussen kerk en staat,
dat was georganiseerd door de
Radboudstichting in samen
werking mét theologische fa
culteit en de vakgroep be
stuurskunde van de Katholie
ke Universiteit Brabant.
Van Dijk gaf daarmee het
voorlopige standpunt van het
kabinet-Lubbers op het rap
port van de commissie-Hirsch
allin die in opdracht van de
regering was ingesteld om
haar te adviseren over crite
ria voor steunverlening aan
de kerken.
De ministerraad wil niet zo
ver gaan als de commissie
Hirsch Ballin die in haar rap
port had gesteld dat „over
heidszorg voor de verwerke
lijking van grondrechten niet
kan worden gemist wanneer
deze bedreigd wordt door de
hardheid van de sociaal-eco
nomische omstandigheden".
Godsdienstvrijheid is een
klassiek grondrecht en daarbij
past aldus de minister terug
houdendheid. Anders ligt het
volgens de minister bij de zo
geheten sociale grondrechten
waarbij overheidszorg wel
voor de hand ligt. maar de
godsdienstvrijheid hoort daar
niet toe.
A.J. Gijsbers, voorzitter van
het Interkerkelijk Contact in
Overheidszaken, meende dat
de commissie Hirsch Ballin
een evenwichtig advies heeft
uitgebracht. Het zou tot even
wichtige verhoudingen
moeten leiden die zowel voor
de kerk als voor de staat aan
vaardbaar zijn, op voorwaar
de dat de overheid het publie
ke belang van geloof en le
vensovertuiging inziet.
Zowel de secretaris-generaal
van de RK kerkprovincie, dr.
H. van Munster als prof. K.
Merks van de Tilburgse theo
logische faculteit bepleitten
een vorm van complementari
teit tussen kerk en staat bij
het vervullen van taken.
Maar Van Mqnster meende
dat de verhoudingen tussen
kerk en staan nogal eens kun
nen botsen omdat zij verschil
lend tegen de waardigheid
van mensen aankijken. Met
de staat dient zij op rationele
argumenten te discussiëren
over de feitelijke verwerkelij
king van de mensenrechten.
Republikaner
uit
protestantse
vereniging
DORTMUND De fa
brieksdirecteur Heinz
Schaffersmann is uit het be
stuur getreden van de West-
duitse conservatieve prote
stantse vereniging „Geen
ander evangelie". Het be
stuur had hem daarom ver
zocht omdat hij actief is in
de extreem-rechtse partij
van de Republikaner. Schëf-
fersmann is lid van het par
tijbestuur in de deelstaat
Nordrhein-Westfalen.
„Geen ander evangelie", dat
40.000 leden heeft, wijst de
toenemende pluriformiteit
in de Evangelische Kerk in
Duitsland (EKD) af en be
pleit dat deze kerk zich
krachtiger houdt aan de bij
belse normen.
PREDIKANTENOPLEIDING GEREFORMEERDE KERKEN:
LUNTEREN Ondanks
avances van de Theologi-"
sche Universiteit (TU) te
Kampen wil de theologi
sche faculteit van de
Vrije Universiteit (VU)
voorlopig niet samenwer
ken of fuseren. De VU
wil wel samenwerken
maar eist dat de TU uit
Kampen haar nauwe
banden met de gerefor
meerde kerken opgeeft.
Tijdens de tweede zittingsdag
van de landelijke vergadering
(generale synode) van de ge
reformeerde kerken te Lunte-
ren kwam deze stand van za
ken langzamerhand aan het
licht.
De predikantenopleiding in
Kampen is van de Gerefor
meerde Kerken in Nederland.
Dit betekent ondermeer dat
de generale synode de hoogle
raren benoemt. De theologi
sche faculteit van de VU
heeft met de Gereformeerde
Kerken een contract waarin
afgesproken is dat de VU ge
reformeerde predikanten mag
opleiden. In dit contract zijn
verschillende afspraken opge
nomen. Eén daarvan is dat de
synode via haar deskundigen
een veto kan uitspreken over
de benoeming van een be
paalde hoogleraar. Dit is in de
loop van de jaren een enkele
keer voorgekomen.
De decaan (voorzitter facul
teitsraad) van de theologische
faculteit van de VU, prof. dr.
H. Leene, liet desgevraagd
weten dat samenwerking met
de TU te Kampen in het vi
zier komt als de benoeming
van de hoogleraren niet meer
een zaak is van de Gerefor
meerde Kerken, maar van de
universiteit zelf. Leene vond
het dan ook een goede zaak
dat de synode een voorstel
van mevrouw C.P. Punt-
Voorbij uit Koudekerke ze
is tevens secretaris van de sy
node aannam waarin aan
het college van bestuur van
de Kamper universiteit ge
vraagd werd om de benoe
mingsprocedure van docenten
opnieuw te bezien.
Mevrouw Punt motiveerde
haar voorstel ondermeer door
te wijzen op het Hoger Onder
wijs en Onderzoeks Plan
(HOOP) van de minister van
onderwijs en de samenspre-
kingen tussen Kampen en de
VU. Mevrouw mr. J.G.B.E. de
Ruiter-Been van het Kamper
college van bestuur meende
dat in het HOOP-rapport tus
sen de regels door tegen Kam
pen wordt gezegd dat de kwa
liteit van het Kamper onder
wijs en onderzoek verbeterd
moet worden. Als dit niet ge
beurt dreigt de minister de
geldkraan dicht te draaien.
Zoals bekend heeft de ver
kenningscommissie Godge
leerdheid (in de wandeling
commissie Oberman ge
noemd) die de minister van
onderwijs adviseert, de we
tenschapsbeoefening aan de
TU Kampen kwalitatief on
der de maat genoemd.
Mevrouw Punt vond dat het
benoemingsbeleid voor een
deel debet was aan deze lage
score. Zij toonde zich „verbijs
terd" door het feit dat bij be
noemingen persoonlijke sym
pathieën, rancune en onbe
kendheid van de kandidaten
een belangrijke rol spelen.
Inspraak
VU-bestuurder Leene wil de
TU in Kampen inzoverre te
gemoet komen dat hij de ge
nerale synode inspraak wil
geven bij de samenstelling
van een deel van het lespro
gramma van de aanstaande
predikanten.
Prof. dr. K. Runia, rector van
de Kamper universiteit, wijst
het idee om een deel van de
verantwoordelijkheid bij de
universiteit te leggen en een
deel bij de kerk af. De kerk is
zijns inziens dan veel te veel
overgeleverd aan de wil van
de universiteit. Hij vindt dat
VU-collega Leene verder
over de brug moet komen:
„Het gaat tenslotte over de
ambtsopleiding van de Gere
formeerde Kerken". Boven
dien heeft TU Kampen nu ge
noeg water in de wijn gedaan.
„Wij hebben aangeboden om
met ons hele hebben en hou
den naar Amsterdam te ver
trekken", aldus Runia.
Wel erkende de rector dat de
Kamper universiteit steeds
minder studenten trekt (tus
sen 1977 en 1987 een daling
van 10 procent). Dat komt on
der meer omdat veel gerefor
meerde studenten gaan stude
ren aan de theologische facul
teiten van de Rijksuniversitei
ten. Zo studeren er in Utrecht
70 gereformeerden. Aan de
VU daalde tussen 1977 en
1987 het aantal theologiestu
denten met niet minder dan
46 procent.
Kampen gaat ook daarom fi
nancieel moeilijke tijden tege
moet. „Grote faculteiten wor
den straks bevoordeeld, ter
wijl kleine faculteiten als we
niet oppassen eronder gewied
worden".
GERRIT GEERDS
NIJMEGEN „Geloven
hebben wij steeds als een
pakketje aangereikt ge
kregen. Mensen hebben
nooit geleerd zelf over
hun geloof na te denken.
Keer op keer blijkt mij
weer dat mensen serieus
genomen willen worden
in hun geloof. Juist door
dat hun geloof als een on
veranderlijk stel waarhe
den werd aangeboden,
zijn zij met hun vragen
blijven zitten. Ik probeer
hen daarbij serieus te ne-
Dat zegt drs. Ad van Reisen.
Bijna dertig jaar lang was hij
godsdienstleraar in het mid
delbaar onderwijs. Hij schreef
verscheidene methodes voor
het katechese-onderwijs en
sinds hij (twee jaar geleden)
met de VUT is gegaan, doet
hij dit voor volwassenen. Een
volwassen geloof overdragen
kun je gerust een hartstocht
van hem noemen.
Ad van Reisen was de eerste
leek die aan de Katholieke
Universiteit van Nijmegen
theologie' studeerde. Toen hij
begon had hij daarvoor de uit
drukkelijke toestemming no
dig van de bisschop. En toen
hij als eerste leken-leraar
godsdienst aan de slag ging
had hij opnieuw toestemming
nodig.
Volgens Van Reisen worden
kinderen maar ook volwasse
nen als het over geloof gaat
steeds weer met valse dilem
ma's geconfronteerd. Bijvoor
beeld dat geloof in tegenstel
ling staat tot zelf denken. 'Ik
wil m'n eigen aanvoelen niet
uitleveren, ik wil er zelf bij
blijven denken', hoor ik de
mensen vaak tegen me zeg
gen.
Van Reisen heeft inmiddels
een driedelige cursus volwas-
senkatechese voltooid, getiteld
Een weg om te gaan met als
ondertitel Naar een gods
dienst van volwassenen. Hij
zegt dat de ondertitel wel eens
verkeerd gelezen wordt: Naar
een godsdienst voor volwasse
nen. Maar dat kan volgens
hem onmogelijk de bedoeling
zijn. „Het gaat mij, in navol
ging van de joodse wijsgeer
Emmanuel Levinas, letterlijk
om een godsdienst vén vol
wassenen. Zélf denken is
daartoe een noodzakelijke
voorwaarde. Je hoeft je eigen
denken niet aan de kapstok te
hangen". Nu pas dringt vol
gens hem ook op het terrein
van geloof en de kerken het
Verlichtingsdenken goed
door. de mens is zelfstandig
en zelf verantwoordelijk voor
zijn doen en laten.
„Een ander vals dilemma is:
Jezus is of mens of God. Hij is
echter honderd procent mens
en honderd procent God. Wij
hebben op de eerste plaats be
hoefte Jezus te zien als mens,
de Middeleeuwers zagen hem
daarentegen als God. Daar is
toch niets op tegen?"
Zelf denken was overigens
volgens hem in het vroege
christendom wel degelijk aan
de orde. Van het jodendom
heeft het vroege christendom
het leerhuis geërfd. Hoe is het
mogelijk geweest dat het leer
huis in de kerken werd afge
schaft? Van Reisen: dat zie je
gebeuren als het christendom
'in het Romeinse rijk staats
godsdienst is geworden. Kerk
en staat worden dan twee
handen op een buik.
Een ander probleem die over
dracht van het geloof zo be
moeilijkt heeft is de taal. „De
taal van de oude katechismus
was een beschrijvende taal,
een soort natuur-wetenschap-
pelijke taal, maar de bijbel
spreekt een heel ander soort
taal. Je kunt het het best ver
gelijken met het effect dat
taal heeft die door een God
fried Bomers of Toon Her
mans wordt gebruikt".
Hij betreurt het dat er in de
kerken zoveel wordt gepolari
seerd. „Het leven bestaat uit
polariteiten: man én vrouw,
hemel en aarde, ga maar na.
Als de een het gelijk voor
Drs. Ad van Reisen
zichzelf op eist, dan ontstaat
èr polarisatie. Dat is een gif
en dat is het begin van alle el
lende geweest waardoor mo
menteel de RK kerk getrof
fen wordt". Mensen hebben
volgens hem alle recht op een
orthodox standpunt, maar an
deren hebben met evenveel
recht behoefte aan een libe
raal gezichtspunt.
Kern
De kern van de bijbelse bood
schap is volgens hem dat Je
zus ruimte schept. „Hij is op
alle mogelijke manieren bezig
mensen aan zichzelf terug te
geven. Hij werd getroffen
door vervreemdende ver
schijnselen. Door de macht
hebbers werd hij als een be
dreiging ervaren, maar zijn
boodschap was bevrijdend
voor mensen die nauwelijk
recht op bestaan hadden. Hij
staat in de lijn van de profe
ten".
Het eerste deel van zijn cur
sus wijdde Van Reisen daar
om aan de joodse wortels van
het christendom, aan Mozes
en de profeten van het joodse
volk met wie God het aloude
verbond sloot. „Dat verbond
is niet zo maar oud, het levert
nog steeds het stramien voor
ons handelen". Juist door de
vele ingrijpende veranderin
gen in kerk en samenleving is
het volgens hem zaak terug te
gaan naar de wortels van het
geloof.
FOTO: RON MOES
Het tweede gedeelte heet: in
de leer bij Jezus. Het is opge
dragen aan Klaas Steur, de
priester die op instigatie van
een Romeinse oinderzoeks-
commissie in de jaren vijftig
zijn professoraat aan het semi
narie Warmond moest neer
leggen. „Hij was een onbegre
pen man die zijn tijd ver
vooruit was."
Het derde deel, dat binnen
kort uitkomt, gaat over de
vraag hoe we met het geloof
kunnen omgaan in een gese
culariseerde wereld. „Dat is
geen gemakkelijke opgave. Je
kunt dat alleen maar doen als
je daar echt in gelooft. Je
kunt niet iets doceren waar je
zelf niet achter staat. Je zeg
genskracht wordt bepaald
door de overtuiging die er
achter zit. Dan pas ben je ge
loofwaardig. De cursus die ik
heb geschreven is het resul
taat van gesprekken met leer
lingen en cursisten. Ze kun
nen het je knap lastig maken
met al hun gesprekken, maar
ze moeten gesteld worden en
deel uitmaken van het ge
sprek over het geloof. Een
van de kernvragen is steeds
weer: hoe geef ik er zelf vorm
en inhoud aan. In samen
spraak met anderen gaan we
op zoek naar het antwoord".
PAUL VAN VELTHOVEN
De serie „Een weg om te
gaan. Naar een godsdienst
van volwassenen is versche
nen bij uitgeverij Kok. Prijs
dl.l: 25.25dl.2: /29.50.
Franciskanen bieden
bezinning aan
DELFT - In de komende tijd
biedt de Communiteit van
Franciscanen de mogelijkheid
tot het meemaken van avon
den rond Franciscus en confe
renties over liturgie, eucharis
tie en de zondag. 06k geldt de
gastvrijheid voor dagelijkse
meditatiebijeenkomsten,
eucharistievieringen en
woorddiensten. Op deze wijze
hoopt men de gelegenheid te
scheppen om belangstellenden
vertrouwd te maken met de
Franciskaanse spiritualiteit.
Wie meer daarover wil weten
kan contact opnemen met de
communiteit aan de Raam
straat 78, 2613 SE Delft. Tel.
015 - 121.487.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Heerhugowaard F.J.
Hirs te Naarden (part-time); te Vol-
lenhove J.B. Kamp, kand. te Elspeet.
Beroepen te Acquoy-Rhenoy-Gelli-
cum mw.H.R. van Heil, kand. te
Zeist; te Harmelen(toez.) A.A.A.
Prosman, als legerpredikant wonen
de te Veenendaal; te Leiden (samen
op weg) J.H. van Hunnik te Aalten; te
Minnertsga J.B. Kamp, kand. te El-
speet; te Piershil en te Vroomshoop-
Daarlerveen H.van Wingerden, pred.
voor buitengew. werkzaamheden (le
raar godsdienst onderwijs) wonende
te Barneveld; te Waardenburg-Neer
ijnen S.Jumelet te Polsbroek; te Wa-
geningen P.J. den Admirant te Kam
pen; te Woudenberg (deelgem. Sa
lem) J.S. Bosch te Oud-Avereest.
Aangenomen naar Besoijen G. van
Goch, kand. te Barneveld, die be
dankte voor Genderen; naar Hars
kamp C. Stelwagen te Montfoort (na
dere beslissing); naar Strljen J. van
Doorn te Oud-Beijerland.
Bedankt voor Genemuiden A. van
Vuuren te Alblasserdam; voor Hat-
tem A.N. Rietveld te Amerongen;
voor Krimpen aan den IJssel (buiten
gew. wijkgem) M. Goudriaan te Apel
doorn (buitengew. wijkgem.).
Gereformeerde Kerken
Aangenomen naar Hoogezand-Sap-
pemeer drs.W. de Groot te De Krim;
naar Meerkerk drs.J.P. Helder, kand.
te Hoogeveen. Bedankt voor Katwijk
aan Zee drs.W.J.W. Scheltens te Ha
ren (Gr.), die verder geen beroepen
in overweging wil nemen. Beroep
baarstelling: drs.R.J. Blokland, kand.
te Breskens.
Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Beroepen te Nijmegen H.P. Dam te
Middelstum. Beroepen te Leek P.W.
van der Kamp, laatselijk zend.pred.
te Brazilië, won. te Assen.
Christelijke Gereformeerde Kerken
Beroepen te Assen A. Dingemanse
te Arnhem; te Bussum H.E. Sterk te
Ulrum en Lutjegast; te Haarlem-
Noord drs.W.J. Quist te Apeldoorn-
Zuid.
VATICAANSTAD-
SEOUL Onder het
motto „Christus, onze
Vrede" wordt van 5 tot 8
oktober in Seoul, de
hoofdstad van Zuid-Ko-
rea, het 44e eucharisti
sche congres van de
Rooms-Katholieke Kerk
gehouden.
Paus Johannes Paulus II zal
de laatste twee dagen ervan
bijwonen. Hij zal voorgaan in
de eucharistieviering ter af
sluiting van het congres. De
plaats van samenkomst is om
twee redenen symbolisch. Tij
dens zijn eerste bezoek aan
Zuid-Korea in 1984 noemde
de paus „de angst en pijn van
een verdeeld Korea symbo
lisch voor een verdeelde we
reld". Zaterdag vindt er een
misviering plaats in de gede-
militairiseerde zone bij Pan-
munjon. Daarbij zal de paus
overigens afwezig zijn, uit
vrees de Noordkoreaanse re
gering voor het hoofd te sto
ten. Wel heeft de regering in
Seoul via het Vaticaan twintig
rooms-katholieken uit Noord-
Korea voor het congres uitge
nodigd.
De RK Kerk groeit bijna ner
gens zo snel als juist in Zuid-
Korea. Jaarlijks neemt het
aantal rooms-katholieken met
8 tot 10 procent toe. Van
200.000 in 1950 via één mil
joen in 1974 waren er in 1986
al twee miljoen rooms-katho
lieken, ruim 5 procent van de
bevolking.
De eucharistische congressen
waren oorspronkelijk alleen
bedoeld om de gelovigen tot
verering van de eucharistie,
het hart van de RK Kerk, aan
te sporen. Sinds het Tweede
Vaticaans Concilie is daar de
bezinning op sociale en ethi
sche problemen aan toege
voegd. Melbourne 1973 stond
onder het motto „Hebt elkan
der lief zoals Ik u heb liefge
had", Philadelphia 1978 „De
eucharistie en de honger van
de famile der mensen" terwijl
het motto in 1985 in Nairobi
luidde „De eucharistie en het
christelijk gezin". En nu, in
het verdeelde Korea, „Chris
tus, onze Vrede".
Het congres, dat 10 miljoen
gulden kost, wordt vanuit Ne
derland bijgewoond door kar
dinaal dr. A.J. Simonis, aarts
bisschop van Utrecht, en mag.
dr. J.L.W. Hermans, docent
aan het grootseminarie Rol-
duc van het bisdom Roer-
OVER de viering van het veertigjarig bestaan van de Volks
republiek China hing het afgelopen weekeinde de zwarte
schaduw van het bloedbad, dat deze zomer werd aangericht
op het Plein van de Hemelse vrede. De autoriteiten deden ol
er niets aan de hand was geweest. Een handvol provocateurs
en hun misleide volgelingen, aldus de officiële lezing van Pe
king, hebben geprobeerd een kapitalistische contra-revolutie
te ontketenen. Het volksleger is echter op manhaftige en ef
fectieve wijze de republiek te hulp geschoten. Tijdens allerle;
lustrumbijeenkomsten is deze versie van de gebeurtenissen
weergegeven. De man en vrouw in de straat wisten wel be
ter. Zij hebben hun vertrouwen in de hoogbejaarde Den^
Xiaoping en zijn clan al lang verloren.
De overheid probeerde na het drama op het Plein van de
Hemelse Vrede een veraderlijk klimaat van burgerlijk!
waakzaamheid te creëren: „Was uw buurman op het plein'
Geef hem dan aan!" De Chinese bevolking heeft daarop nau
welijks gereageerd. Een nationale opstelwedstrijd rond he
thema „Hoe het dappere leger op het Plein van de Hemelse
Vrede de revolutie redde" werd afgeblazen, omdat scholierer
de vreselijkste 'contra-revolutionaire' teksten inleverden
Het regiem is vervreemd van de eigen bevolking en is ter
opzichte van het buitenland in een isolement geraakt. Japan
en de Sovjetunie hebben de 'feestelijheden' in Peking bijge
woond, maar de vertegenwoordigers van de meeste Westerse
landen ontbraken.
«JAPANNERS en Russen hebben er zeer veel belang bij hun
sinds kort weer wat betere verstandhouding met China niet j
in de waagschaal te stellen. De Chinezen van hun kant heb
ben1' alle belang bij westerse investeringen en westerse devie
zen. Vandaar dat partijleider Jiang Zemin in een lustrumre
de, die boi stond van de klassieke ideologische kretologie, te
gelijkertijd een voortzetting van de „open-deur-politiek'
aankondigde.
De tegenstrijdigheid in zijn betoog tekent het actuele dilem v
ma van de Chinese politiek. Onder het bewind van Denj^
Xiaoping heeft China zijn grenzen opengegooid. De Volksre
publiek voert in internationaal verband sinds een aantal ja
ren een uitgesproken liberale handels- en geldpolitiek. DatJ
zelfde geldt ten dele voor het economisch beleid in eiger0
land. In de dienstensector, de landbouw en de lichte indus j
trie is ruimte geschapen voor particulier initiatief en het pri-
vé-eigendom van produktiemiddelen.
Dat mag echter niet al te luid van de daken worden ge
schreeuwd. In een communistisch land, die officieel nog de
theorie van de heilbrengende staatseconomie huldigt, heefl
het particuliere (leen)bezit van landbouwgrond en bedrijfs
ruimte iets zeer tegenstrijdigs. Niettemin is de invoering var
het markt-mechanisme ook in de Chinese Volksrepubliek
een feit. De partijtop, hoe vergrijsd en der dagen zat hij ook
was, heeft eerder dan welk communistisch regiem ter werele
inclusief het Russische ingezien dat de bakens moester
worden verzet. Maar anders dan Gorbatsjov jaren later in de
Sovjetunie zou doen, heeft Deng Xiaoping altijd hardnekkig
geweigerd de onscheidbare processen van economische en
politieke liberalisering met elkaar te verbinden. Tragedies"
als die op het Plein van de Hemelse Vrede waren het voor
spelbare gevolg. En er zouden nog wel eens meer van zulkeJ
drama's kunnen volgen.
Deng xiaoping is de man die in de jaren vijftig mö|
harde hand een eind maakte aan de 'bloei van de hondere
bloemen', die Grote Roerganger Mao indertijd had uitge
zaaid. China's inmiddels 85-jarige sterke man is nooit van
mening veranderd: het volk heeft leiding nodig. Inspraak en
democratie zijn gevaarlijke vormen van weelde die Chini
zich nog lang niet kan permitteren. Deng's beoogde opvolger
Jiang, stelt zich ogenschijnlijk op hetzelfde standpunt. Alvo
rens een andere weg in te kunnen slaan, zal hij eerst nog een
harde dobber hebben aan de othodoxe dogmatici in Peking
die het liefst ook de economische hervormingspolitiek zou
den terugdraaien, omdat er in hun ogen alleen maar kapita
listische ellende van komt. De ontwikkelingen in de Sovjetu
nie geven hen. een extra argument in handen. In Ruslanc
vieren nationalistische en sociale onrust hoogtij en de com
munistische partijen in enkele Oosteuropese landen dreigen
zelfs van de kaart te worden geveegd. Veertig jaar na de re
volutie heeft China één zekerheid: de weg naar de vrijheit 1
zal nog lang en moeizaam zijn.
'fi I
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekorten
Zuidafrika
De Werkgroep Anti-Apartheid
's-Gravenhage (WAAG, voor
zitter H. Bode) slaat de plank
mis door er bij de gemeente op
aan te dringen, dat deze het
bedrijf Allseas Engineering of
ficieel verzoekt een order voor
de aanleg van een pijpleiding
in Zuidafrika te weigeren. In
de eerste plaats omdat de
overtuiging is gegroeid dat
boycot geen zin heeft. Vooral
de zwarten worden de dupe en
wijzen daarom in meerderheid
deze methodes af. In de twee
de plaats omdat de WAAG
Nederlandse werknemers in
hun arbeidssituatie bedreigt.
Zeer terecht hebben dezen dan
ook eensgezind geweigerd de
order te boycotten. De WAAG
bestaat van overheidssubsidies.
Het belastinggeld aan deze
groep besteed, zou voor betere
doeleinden kunnen worden
gebruikt.
H. Donker,
DEN HAAG.
Blijmakers (3)
Blijmakers? Het naschrift van
de redactie bij de ingezonden
brief waarin gepleit werd voor
een rubriek met louter blij-
makend nieuws, was zeer juist.
Wat de briefschrijver als blij
makers signaleerde, maakt mij
tevreden; énders blij. Gevan
genisstraf voor een agressieve
vernieler, wat „vredesactivist'
en oud-leger-aalmoezenier Ko
ning op vliegbases heeft ge
daan, heeft NIETS met vrede
te maken. Integendeel, dit is
(het begin van) terreur. Ne
derland is een vrij land, een
rechtsstaat en die vrijheid is
het belangrijkste. Bezet zijn is
het ergste wat bestaat. (Denk
maar eens aan die Baltische
staten!!!). Vrede zonder vrij
heid bestaat niet, terreur moet
hoe dan ook bestraft worden.
M. Bosch-Gans,
VALKENBURG Z.H.
(Naschrift: Een van onze be
zwaren tegen een vaste ru
briek met blij nieuws' berus
op de uiteenlopende manieiei
waarop lezers over dat nieuw,
oordelen. Redactie)
Veronique/TVl 0
Zelden ben ik het zo eens
weest met uw tv-recensen
René de Cocq als met zijn be
schrijving van de „kwaliteit
van het Veronique-program
ma. Afstemmend op wat i) b
dacht Duitsland 3 te zijn, were
ik plotseling overrompeld dooi
een lawaaiexplosie alsof il
met mijn tv-toestel door de ge
luidsbarriere ging. Wat ik er b
van heb gezien was van eer d
platheid en onbenulligheid g
waartegen de ongelooflijke
zelfverheerlijking en de eigen
waan van de illegale jongen
en meisjes schril afstak. D
voosheid van het program:
en het ontbreken van enig
veau (inderdaad: „The b
little whorehouse in Texas"
eerste speelfilm was teke
nend!) brengt mij er overigei
wel toe wat minder pessimis
tisch te zijn dan uw recensent
Het lijkt me uitgesloten da
het met Veronique uiteindelijl
zal lukken. Ik zou overigen
niet voor geen geld tussen a
dat vulles willen adverteren.
G.A. Dekker,
VOORSCHOTEN.