1
II
inal
e
Wereld
niet-j
zonder
„Wie alleen naar loonzakje kijkt,
werkt aan eigen werkloosheid"
ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1989 PAGINA 24
CNV -V OORZITTER
HENK HOFSTEDE:
In de schaduw van de onderhandelingen tus
sen CDA en PvdA over een centrum-links
kabinet werd de vakbeweging half september
opgeschrikt door een uitzonderlijke ruzie tus
sen FNV en CNV. In de openbare vergade
ring van de Sociaal Economische Raad
(SER) hekelde CNV-voorzitter Henk Hof
stede de hardnekkige opstelling van de FNV,
die een eigen hoofdstuk wilde laten opnemen
in het SER-advies over het sociaal-econo
misch beleid voor de middellange termijn. In
het advies, bestemd voor het nieuwe kabinet,
stelde de FNV als enige SER-delegatie dat
over vier jaar in het gehele bedrijfsleven een
35-urige werkweek moet zijn ingevoerd. „De
FNV blokkeert zo de totstandkoming van
een sociaal akkoord", beet Hofstede zijn
FNV-collega Johan Stekelenburg toe tot ver
bazing van de overige SER-leden en de ver
zamelde pers. Stekelenburg pareerde de kri
tiek, maar gaf later toe dat de 35-urige werk
week voor hem geen hard, onwrikbaar stand
punt is. Nu de stofwolken zijn opgetrokken,
zijn Stekelenburg en Hofstede tot de conclu
sie gekomen dat FNV en CNV gezamenlijk
moeten optrekken om een sociaal akkoord
tussen overheid, werkgevers en werknemers
te bereiken.
FNV -VOORZITTER
JOHAN
STEKELENBURG:
een centraal akkoord hebben verkleind.
„Daarbij spelen heel andere zaken een
rol. Ik geef toe dat de looneis van vier
procent van onze Industriebond een
complicerende factor kan zijn. Aan de
andere kant moet je dat ook weer niet
overdrijven. Vier procent kan de indus
trie best aan en economisch kan het
geen kwaad omdat het binnen de be
schikbare ruimte blijft".
„Bovendien wordt de werkgevers nu wel
heel duidelijk de rekening gepresenteerd.
Men denkt dat loonmatiging vanzelf
gaat, dat je daarvoor geen harde afspra
ken hoeft te maken, dat er niets hoeft te
worden gedaan aan herverdeling van ar
beid, aan scholing, bestrijding van de
werkloosheid en ga zo maar door. Die
opstelling wreekt zich nu. De werkgevers
vergeten gemakshalve dat de maatschap
pelijke omgeving drastisch is veranderd.
Je hoort in tegenstelling tot een paar jaar
geleden nauwelijks nog een werkgever
praten over slechte winstontwikkelingen.
Om die reden verwacht ik niet dat de
werkgevers de inzet van vier procent erg
hoog zullen vinden. Natuurlijk zullen ze
ach en wee klagen, maar dramatisch vin
den ze het vast niet".
„Ook de meeste werknemers in de in
dustrie zien dat het aanzienlijk beter
gaat met hun bedrijfstak en dat de werk
gevers geen bijdrage leveren aan de op
lossing van de maatschappelijke proble
men. Ook zien velen hun werkdruk toe
nemen zonder dat er nieuwe collega's
bijkomen. Dan is het begrijpelijk dat ze
geen geld willen laten zitten en dat ze
zeggen: geef ons er maar wat extra's bij,
want dat vergroot de arbeidsvreugde".
Maar is zo'n hoge looneis ook verstan
dig? „Nee", erkent Stekelenburg. „Aller
eerst wordt het vraagstuk van de koppe
ling er niet eenvoudiger door. Overigens
zegt de Industriebond ook: als er gekop
peld zou worden op een hoger niveau,
zeg maar tussen de twee en vier procent,
dan zijn wij bereid met de leden te pra
ten over een terughoudender loonbeleid.
Zegt de overheid daarentegen: we zetten
in op een inkomensontwikkeling van
twee procent, dan wordt het wel heel las
tig om de welvaartsontwikkeling voor ie
dereen op een gelijk niveau te houden.
De Industriebond zal dan niet met zijn
looneis omlaag gaan en geld in de bedrij
ven laten zitten terwijl er geen nieuwe
investeringen plaatsvinden noch werkge
legenheid wordt gecreëerd. Daar schiet je
niets mee op. Ook de uitkeringsgerech
tigden niet".
Formatie
De FNY-voorzitter erkent dat de looneis
een zekere druk kan leggen op de forma
tiebesprekingen tussen PvdA en CDA.
Immers, de PvdA wordt door menigeen
beschouwd als „de partij die de vakbe
weging in het gareel kan houden". Steke
lenburg haalt over dit laatste zijn schou
ders op. „We hebben onze eigen verant
woordelijkheden. Het is waar dat de
PvdA net als wij herstel van de koppe
ling wil en daarin iets verder gaat dan
het CDA. Maar hoe ver de PvdA uitein
CNV-voorzitter
Henk Hofstede:
milder over de
looneis van de
Industriebond
FNV dan FNV-
voorzitter
Stekelenburg.
FOTO: CEES
VERKERK
AMSTERDAM - FNV-voorzitter
Johan Stekelenburg is de aanvaring
met zijn CNV-collega Hofstede ei
genlijk al weer vergeten. Er zijn op
•het moment van het gesprek be
langrijkere zaken die de aandacht
vragen.
Zo is er de verrassende looneis van vier
procent die de Industriebond heeft ge
steld, dwars tegen het FNV-beleid in.
Ook de bestuurlijke perikelen binnen de
vervoersbond houden Stekelenburg be
zig. Problemen met het CNV, proble
men intern. Wordt hierdoor het beeld
van een sterke en hechte vakbeweging
niet zwaar aangetast?
Stekelenburg ziet het minder somber.
„Pittige discussies zijn we nooit uit de
weg gegaan, noch intern, noch binnen de
SER. Wat dat ruzietje met het CNV be
treft: het enige wat ik heb gezegd is dat
de FNV niet kon leven met de vrijblij
vende formulering in het SER-advies
over de aanpak van de werkloosheid.
Daarnaast heb ik het belang van arbeids
duurverkorting weer eens aangestipt.
Dat is alles".
Volgens de FNV-voorzitter had de zaak
niet hoeven escaleren als Hofstede er
niet zelf een nummer van had gemaakt.
„Ik geef toe, de onenigheid was niet in
het belang van de mensen die we beiden
vertegenwoordigen. Daarom heb ik
Hofstede later opgebeld en hem gezegd:
'Ik weet niet wat voor belang jij er bij
hebt maar, hoe dan ook, dit mag niet
meer voorkomen'. Ik vind het een beetje
vreemd dat ik later moest lezen dat
Hofstede verrast was over dat telefoon
tje en over het feit dat ik hem toch na
afloop van de vergadering de hand
schudde. Ik ben altijd geneigd zaken en
persoonlijke elementen te scheiden. Je
kunt best een stevig verschil van mening
hebben zonder dat daar de persoonlijke
verhoudingen onder hoeven te lijden.
Maar laten we er maar over ophouden".
Eén ding wil de FNV-voorzitter er nog
wel over kwijt, namelijk de reacties van
enkele vertegenwoordigers van werkge
verszijde. „Ze hadden met me te doen,'
informeerden naar mijn positie, of ik
nog wel voldoende gezag en krediet had
en of ik mijn eigen mensen die betrok
ken waren bij de opstelling van het ad
vies had teruggefloten. Een soort leed
vermaak, 'Van Lede-vermaak' zou je
ook kunnen zeggen", grinnikt hij, er di
rect aan toevoegend: „Schrijf dat maar
niet op want ik hou niet van woordgrap
pen".
Van terugfluiten is overigens, aldus Ste
kelenburg, geen sprake geweest. „Ook in
de commissies hebben we steeds gezegd
dat de formulering harder moest. Het
betrof gewoon een hoofdstuk in het ad
vies dat ons niet beviel en dat we heb
ben getracht te veranderen".
Anderezaken
Stekelenburg gelooft niet dat de gebeur
tenissen van de laatste tijd de kans op
delijk wil gaan is niet duidelijk. Als het
uitdraait op een inkomensverbetering
voor ambtenaren en uitkeringsgerechtig
den van twee procent, dan zien we het
zelfde gebeuren als wat tijdens de eerste
twee kabinetten-Lubbers het geval was:
de uitkeringen en de ambtenarensalaris
sen blijven op afstand. De bedoeling,
ook van de PvdA, was die tendens wat
om te buigen en te kijken of er een wat
meer gelijkwaardige ontwikkeling zou
kunnen plaatsvinden. Dat wordt nu
moeilijker".
Los van het inkomensvraagstuk is er het
probleem van de langdurige werkloos
heid en dan vooral onder allochtonen,
gehandicapten, vrouwen en jongeren. Op
een aantal punten heeft de FNV al wat
blokkades voor centrale afspraken hier
over weggenomen. Bijvoorbeeld de eis
van een 35-urige werkweek. „De werkge
vers verschieten van kleur als we alleen
al het wóórd arbeidsduurverkorting in
de mond nemen. De FNV blijft vasthou
den aan arbeidsduurverkorting zonder
het te hebben over een 35-urige werk
week. Die blokkade heb ik weggehaald
zodat werkgevers geen alibi meer kun
nen gebruiken zoals: we kunnen en wil
len het niet want de vakbeweging stelt
onmogelijke eisen".
Scholing
De overheid trekt jaarlijks enorme be
dragen uit voor scholing en werkerva
ring maar het geld komt niet op. Dat
maakt het volgens de FNV-voorzitter
des te belangrijker dat werkgevers en
werknemers op centraal niveau afspra
ken maken. „De financiële bijdragen
van sociale zaken kunnen als basis die
nen. Daar bovenop kan vanuit de loon
som geld worden vrijgemaakt. De af
spraken kunnen vervolgens op cao-ni
veau nader worden ingevuld".
„Als er geen allesomvattend akkoord te
bakken is laten we dan in elk geval de
gezamenlijke intentie uitspreken de
werkloosheid aan te pakken. Anders
vrees ik dat er niets van terechtkomt.
Maar de vraag is of we de werkgevers
hier enthousiast voor krijgen. Als je het
hebt over scholingsinspanningen, waar
voor wij bereid zijn in te leveren, dan
roepen ze meteen dat het te veel kost.
Nogal kortzichtig, dacht ik zo. Vroeger
betaalden werkgevers de kosten van
scholing zelf. Bovendien kan dat geld
toch vrij snel weer worden terugver
diend".
Als het aan de FNV ligt zal er snel met
de informateur en de werkgevers gepraat
moeten worden. „Desnoods om af te
spreken dat we niets doen. Als er maar
een gesprek komt", zegt Stekelenburg.
„Want ik heb er niet zo veel zin meer in
om steeds weer te smeken om een cen
traal akkoord. Ik zeg niet dat het in alle
opzichten per se nodig is en dat alleen
op basis van een akkoord de zaken kun
nen worden geordend. Ik denk wèl dat
het van behing is. Maar om nu te zeggen
'zonder afspraken stort de wereld in'
lijkt me ook wat overdreven".
MARGA RIJERSE
UTRECHT - Henk Hofstede
strooit zelden of nooit met zwaar
beladen woorden. De voorzitter
van het Christelijk Nationaal Vak
verbond (CNV) houdt er evenmin
van op de voorgrond te treden.
Maar degene die het in z'n hoofd
haalt een sociaal akkoord tussen
overheid, werkgevers en werkne
mers te blokkeren, kan op een fikse
reprimande van hem rekenen.
Daarom kapittelde Hofstede zijn FNV-
collega Johan Stekelenburg tijdens de
laatste openbare vergadering van de
SER. In de ogen van het CNV speelde
de FNV met vuur. „Ik heb geen spijt ge
had van mijn harde kritiek", vertelt
Hofstede. „Het moest gewoon gebeuren.
Het is nu trouwens achter de rug: Steke
lenburg is teruggekomen op de harde eis
van een 35-urige werkweek. Ik voel geen
rancune. We kunnen elkaar recht in de
ogen kijken".
Het CNV heeft bewust op een aanvaring
met de FNV aangestuurd. Op de bu
reaus van het christelijk vakverbond, dat
met 300.000 leden drie keer zo klein is
als de FNV, was de zaak al dagen eerder
voorbereid. Achter de schermen pro
beerden verbondsbestuurders de ma
noeuvre van de FNV nog tegen te hou
den. Maar toen de FNV volhield besloot
het CNV de aanval in te zetten.
Hofstede spreekt tegen dat het om een
ordinaire ruzie binnen de vakbeweging
ging en plaatst zijn kritiek in een breder
verband. „Er is haast bij het bereiken
van een sociaal akkoord. Daarom zou
het zo zonde zijn als er binnen de SER
ernstige meningsverschillen blijven be
staan. Als we in het najaar geen afspra
ken op centraal niveau kunnen maken,
zal Nederland volgend jaar worden over
spoeld door een loongolf'. En dat, zo
weet Hofstede, vertroebelt niet alleen de
verhouding tussen de sociale partners
maar maakt ook de positie van de werk
lozen er niet rianter op.
Hofstede weigert overigens te spreken
van een 'gematigd loonbeleid', zoals de
afgelopen jaren gebruikelijk was. „Ik
noem het liever een verstandig loonbe
leid. Dat betekent dat je als bond niet
moet overvragen en dat je bij het stellen
van looneisen geld moet incalculeren
voor werkloosheidsbestrijding en scho
ling. En, niet te vergeten: de koppeling
tussen lonen in het bedrijfsleven, ambte
narensalarissen en uitkeringen moet ze
ker doorgaan!".
Met die laatste opmerking snijdt de
CNV-voorzitter een gevoelig punt aan.
De werkgevers moeten hier immers wei
nig van hebben en in de politiek wordt
zelfs door de PvdA genuanceerd gedacht
over het automatisme van de koppeling.
Hofstede: „Wij zitten als CNV dicht te
gen een automatische koppeling aan.
Uitkeringen mogen niet meer de dupe
zijn van elk zuchtje in de economie.
Ambtenaren zouden eigenlijk nog méér
moeten krijgen dan de groei van de lo
nen in het bedrijfsleven. Als het zuinige
beleid voor hen wordt doorgezet, wil
over drie jaar niemand meer bij de over
heid werken! Gelukkig bespeur ik bij zo
wel CDA als PvdA een sterke neiging tot
koppeling. Zelfs de werkgevers in de
SER hebben een koppeling onder be
paalde voorwaarden voorzichtig om
armd. Ik verwacht dat er bij het overleg
over een sociaal akkoord wel een com
promis tussen de wensen van vakbewe
ging, overheid en werkgevers uit de bus
zal rollen".
Onbespreekbaar
Uit de woorden van Hofstede blijkt dat
het CNV bereid is een overeenkomst te
sluiten waarbij alle partijen iets inleve
ren. Deze conclusie blijkt in grote trek
ken juist te zijn. „Maar", voegt hij er fel
aan toe, „het is voor ons onbespreekbaar
dat de uitkeringen niet volledig mee
groeien als er een verstandige loonont
wikkeling is. Pas als er op het loonfront
erg gekke dingen gebeuren, is er reden
om te bezien of de uitkeringen wat min
der moeten groeien".
In dit verband is het opmerkelijk dat
Hofstede zich niet druk maakt om de
looneis van vier procent van de Indus
triebond FNV. Sterker nog, hij reageert
heel wat positiever dan Stekelenburg:
„Die eis is wel wat aan de hoge kant,
maar niet overdreven. Het gaat prima in
de industrie, die kan zich dat best ver
oorloven. Bovendien kan zo'n claim een
aanmoediging zijn voor alle partijen om
tot een centraal akkoord te komen. Ik
kan me ook voorstellen dat de FNV-
bond wat inbindt als er zo'n akkoord
wordt gesloten. Verder lijkt het me lo
gisch dat in sectoren van het bedrijfs
leven waarin het wat minder goed gaat,
de looneisen niet zo fors zijn. Het ge
middelde van de loonontwikkeling komt
dan rond de twee en een half procent te
liggen, het percentage ^aar het Centraal
Planbureau van uitgaat".
Hofstede kan er niet omheen dat de
werkgevers verdergaande lastenverlich
ting voor het bedrijfsleven hoger in het
vaandel hebben staan dan koppeling en
werkloosheidsbestrijding. „Dat is inder
daad jammer. In de SER gelooft bijna
niemand meer in lastenverlichting. Wij
zijn pas bereid hierover te gaan naden
ken als het aantal werklozen en arbeids
ongeschikten sterk is teruggedrongen.
Een eenvoudige rekensom leert dat de
overheid in vier jaar vier miljard gulden
bespaart als 200.000 mensen met een
uitkering van gemiddeld 20.000 gulden
aan een baan worden geholpen. Een deel
van dit vrijkomende bedrag mag voor
mijn part aan belastingverlaging worden
besteed. Maar voordat het zo ver is,
moet de werkloosheid worden aange
pakt".
Signaal
Het CNV weigert te zeggen wat voor
volgend jaar een redelijke loonsverho
ging zou zijn, maar vindt wel dat twee
procent van de totale loonsom (lonen,
sociale premies en pensioenpremies) aan
werkloosheidsbestrijding moet worden
besteed. „Als vakverbond zijn wij niet in
staat en bereid de loonruimte te bepalen.
Dat moet in vrije onderhandelingen
over de cao's gebeuren. We willen wel
een signaal geven dat het de hoogste tijd
is voor de aanpak van de werkloosheid.
Een werknemer die alleen naar z'n loon
zakje kijkt, werkt aan z'n eigen werk
loosheid. Helaas stuit elk percentage dat
je noemt, of het nou om lonen, arbeids
tijdverkorting of het verplicht aannemen
van bepaalde categorieën werknemers
gaat, op grote weerstand van de werkge
vers. Die moeten zich eens realiseren dat
het oplossen van de werkloosheid voor
iederéén gunstig is. De ondernemers zijn
gebaat bij een gevarieerd aanbod van
werknemers. Tegen de werkgevers zeg ik
daarom: zoek je arbeidskrachten in je ei
gen maatschappij en kom niet met pa
niekverhalen over personeel dat je uit
andere landen moet aantrekken omdat
bij ons de vakkennis ontbreekt".
Ook de overheid en de politiek hebben
het in de ogen van Hofstede niet al te
best gedaan. „Het ministerie van sociale
zaken heeft geld overgehouden uit de
pot voor werkloosheidsbestrijding. Dat
is pure armoede. Armoede in de uitvoe
ring van werkgelegenheidsplannen, wel
te verstaan. Afspraken die zijn gemaakt
worden traag of met veel problemen na
gekomen. Van de plannen waarover vo
rig jaar tussen overheid en sociale part
ners een akkoord is bereikt, is niets te
rechtgekomen. En waarom niet? Omdat
de Tweede Kamer veel te lichtzinnig is
geweest en deze plannen niet wilde be
handelen. Dat is geweldig dom. En wat
zagen we in de verkiezingscampagne?
Toen begon iedereen opeens weer mooie
verhalen te houden over het oplossen
van de werkloosheid".
Juichen
Van een CDA-PvdA-kabinet verwacht
Hofstede veel. In elk geval veel meer
dan van een centrum-rechts kabinet.
„Ons programma hangt traditioneel al
tijd tussen CDA en PvdA. Het nieuwe
beleid dat CDA en PvdA voorstaan
juich ik toe. Wij zijn de bezuinigingen
beu. Maar we zullen niet blindelings ac
cepteren wat die twee partijen tijdens de
kabinetsformatie afspreken. Ik verwacht
binnenkort een uitnodiging voor een ge
sprek met informateur Lubbers. Dan zal
ik hem duidelijk maken dat het regeer
akkoord niet al te strak moet zijn en niet
als een soort bijbel mag worden be
schouwd. Een te gedetailleerd regeerak
koord holt de functie van het parlement
uit en leidt tot verstarring van het be
leid, zoals de afgelopen jaren onder meer
met de uitkeringen is gebeurd".
Aan het slot van zijn serieuze betoog
veroorlooft Henk Hofstede zich einde
lijk een frivole opmerking: „De werkge
vers zeggen nu nog weinig in een sociaal
akkoord te zien. Maar als het werkelijk
tot een centrum-linkse coalitie komt,
zullen ze wel anders piepen. Let maar
FNV- voorzitter
Johan
Stekelenburg:
Werkgevers
krijgen nu de
rekening
gepresenteerd".
FOTO: CEES
VERKERK
£eidóe@ou*a/nt
