De dans om het pluche
„Ik loop nu lang
genoeg mee om
te weten datje
het beste je mond
kunt houden"
,Sta ik wel of niet
op Hèt Lijstje?!"
ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1989 PAGINA 23
1
mal
Ie
DEN HAAG - Beide politici verto
nen, onafhankelijk van elkaar, bij
na precies dezelfde reactie. Eerst
draaien de oogbollen wat schichtig
naar links en rechts en vervolgens
vormt de mond een hoek, van
waaruit wordt gemompeld: „Ik
loop nu lang genoeg mee om te we
ten dat je hierover het beste je
mond kunt houden. Je kunt er zelf
toch niets aan doen".
De een is Relus ter Beek, sinds 1971
Tweede-Kamerlid voor de PvdA, de an
der Piet Bukman, oud-voorzitter van het
CDA en sinds 1986 minister van ont
wikkelingssamenwerking. Beiden gaven
antwoord op de vraag of zij deel zullen
uitmaken van het nieuwe centrum-linkse
kabinet. Met andere woorden: denken
zij straks (opnieuw) op het pluche te zit
ten?
De antwoorden van Ter Beek en Buk
man zijn misschien niet echt verrassend
maar m het licht van de veranderde
maatschappelijke omstandigheden
moeten ze wel als opmerkelijk bestem
peld worden. Wat elders allang niet
meer wordt geaccepteerd, blijkt in de
landspolitiek nog de gewoonste zaak van
de wereld te zijn: Eén man beslist over
'leven of dood' van een groot aantal an
deren.
Bij de PvdA is dat Wim Kok en bij het
CDA' Ruud Lubbers. Beiden dragen een
dichtgevouwen papiertje in de binnen
zak, waarvan de inhoud tot de best be
waarde geheimen van ons land behoort.
Heel wat kamerleden van PvdA en
CDA'ers zouden er een maandsalaris
voor over hebben om te weten of zij
erop voorkomen. Wel of niet op een van
'De Lijstjes' staan betekent het verschil
tussen voorbestemd zijn voor een hogere
heerlijkheid en gedoemd zijn nog een
termijn het grauwe bestaan van een
'backbencher' te leiden.
Natuurlijk zijn er uitzonderingen. De so
cialist Thijs Wöltgens weet nu al met
aan zekerheid grenzende waarschijnlijk
heid dat hij in elk geval geen ministers
auto met chauffeur onder de derrière zal
krijgen. En de christen-democraat Elco
Brinkman, demissionair minister van
welzijn, volksgezondheid en cultuur be
seft evenzeer dat hij de komende vier
jaar zijn tas weer zelf moet dragen.
Beiden hebben dat offer er echter graag
voor over. Want als straks Wim Kok en
Bert de Vries naar een departement ver
dwijnen, worden Wöltgens en Brinkman
fractieleider. Die functie mag minder
status hebben dan het ambt van minis
ter, zij verschaft wel veel meer invloed.
De fractievoorzitter van een regerings
partij maakt deel uit van het clubje
machtigste mannen van het land. Voor
Brinkman komt daar nog bij dat Ruud
Lubbers aan hèm, als hij het goed doet
als fractieleider, de CDA-scepter zal
overdragen.
Telefoontje
Maar' voor bijna alle andere kamerleden
van PvdA en CDA zijn het erg onrustige
weken. Krijgen zij wel of geen telefoon
tje van hun fractieleider of van de infor
mateur om 'eens te komen praten?' In
één opzicht zijn zij overigens beter af
dan hun lotgenoten bij eerdere kabinets
formaties. Informateur Lubbers wil al in
een vroeg stadium praten over De Lijs
tjes. Hij past er voor nog eens verzeild te
raken in een situatie als in 1986. Toen
moesten zoals gebruikelijk nog even
gauw-gauw de namen van de nieuwe be
windslieden worden ingevuld. Als gevolg
daarvan kon een aantal 'brekebenen en
brokkenmakers', zoals Wim Kok hen ge
doopt heeft, aantreden op verscheidene
departementen. Beruchte voorbeelden
zijn VVD-minister Wim van Eekelen
(defensie) en CDA-staatssecretaris René
van der Linden (buitenlandse zaken),
die beiden ten prooi vielen aan het Pas
poort-Monster.
Al zal de onzekerheid dan deze keer
misschien wat minder lang duren, het ef
fect ervan is niet minder groot. Politici
die bezeten zijn van de 'zetelkoorts',
gaat geen zee te hoog. Hans van Mierlo
wist vorige week precies te melden - via
zijn vriend Ruud Lubbers? - wie zich in
de CDA-fractie het felst tegen deelne
ming van D66 aan het nieuwe kabinet
hadden verzet. Met name minister Hans
van den Broek en staatssecretaris En-
neüs Heerma zouden op „spastische"
wijze tegen de Democraten tekeer zijn
Van Mierlo wees erop dat hijzelf belang
stelling had getoond voor de portefeuil
les van buitenlandse zaken en van mi
lieu. Volgens de D66-leider zijn dit ook
precies de posten die de twee CDA'ers
zichzelf hebben toebedacht. Daarin heeft
hij zeker gelijk. De blauwe ogen van En-
nèus Heerma, die nu staatssecretaris is
van volkshuisvesting, schieten vol bij de
gedachte dat Ed Nijpels zodadelijk de
ministersstoel op VROM vrijmaakt.
En Hans van den Broek ziet absoluut
geen reden waarom hij na zeven jaar
'BuZa' zou verlaten. Per slot heeft Jo
seph Luns er bijna negentien jaar geze
ten. De enige kans dat Van den Broek
weggaat is als de formateur hem op een
andere post wil hebben. Er gaat een
hardnekkig gerucht dat Lubbers de nogal
cqnservatief ingestelde Van den Broek,
die per slot ook nog jurist is, Justitie
heeft toebedacht. Dat zou de rechter
vleugel van de fractie geruststellen, die
niet wil dat het vervolgingsbeleid inzake
euthanasie 'nog soepeler' zou worden.
Vier vrouwen
Heerma én Van den Broek zijn lang niet
de enige mannen die met een begerige
blik in de ogen op het Binnenhof rondlo
pen. Zo zijn er nog zeker vijftig: voor
elke kabinetspost (inclusief de staatsse
cretariaten) staan minimaal twee kandi
daten te trappelen. En laten we vooral
de vrouwen niet vergeten. Want sinds
Wim Kok de belofte heeft gedaan dat er
tenminste vier ministers van het andere
geslacht op het bordes van Huis ten
Bosch zullen staan, slaapt menig socia-
liste nauwelijks meer.
Een paar voorbeelden. Het kamerlid
Eveline Herfkens, dat al een decennium
binnen en buiten de Kamer strijdt voor
verbetering van de levensomstandighe
den in de Derde Wereld, ziet zichzelf als
een uitstekende minister van ontwikke
lingssamenwerking. Haar collega Elske
ter Veld, die de verlaging van de sociale
uitkeringen door de eerste twee kabinet-
ten-Lubbers te vuur en te zwaard heeft
bestreden, denkt zeker in aanmerking te
komen voor een plaatsje op Sociale Za
ken en Werkgelegenheid, is het niet als
minister dan toch als staatssecretaris.
Ter Veld heeft concurrentie gekregen
van Ien Dales, de burgemeester van Nij
megen. Deze zou het Wim Kok 'ernstig
kwalijk nemen' als hij haar niet ten min
ste zou dwingen na te denken over een
eventuele terugkeer naar politiek Den
Haag. Dales was staatssecretaris van so
ciale zaken in het tweede kabinet-Van
Elco Brinkman.
Agt. Het is echter de vraag of zij inder
daad bericht krijgt van Kok. Volgens in
gewijden wil de PvdA-leider niet te veel
'toppers van toen' in het nieuwe kabinet.
Tegen die barrière zou ook Europarle
mentariër Hedy d'Ancona kunnen oplo
pen, die belangstelling schijnt te hebben
voor een come-back als staatssecretaris
voor (onder meer) emancipatiezaken.
Het Tweede-Kamerlid Jeltje van Nieu-
wenhoven lijkt meer kans te maken op
een dergelijke post. Ook is zij 'in the pic
ture' voor een staatssecretariaat op
WVC (mediabeleid, welzijn). PvdA en
CDA schijnen het erover eens te zijn dat
volksgezondheid voortaan door een mi
nister 'gedaan' moet worden. Hoge ogen
gooit de CDA'er drs. F. Werner, de op
één na hoogste man in het Academisch
Medisch Centrum te Amsterdam. Als
voorzitter van de programcommissie
van het CDA heeft Werner zo'n indruk
gemaakt dat hij algemeen wordt gezien
als dè coming man van zijn partij.
Terug naar de rooie vrouwen. Want we
hebben Saskia Stuiveüng nog niet gehad,
die momenteel een van de drie leden
van de Algemene Rekenkamer is. Zij
wordt genoemd als kandidaat van de
PvdA voor Binnenlandse Zaken, mocht
Wim Kok dit departement door een
vrouw willen 'bemannen'. Zij heeft ech
ter een sterke tegenstander: het kamerlid
Hans Alders. Deze vertrouweling van
Wim Kok zal alles op alles zetten om
zelf dit ministerschap in de wacht te sle
pen.
ijzerwinkel
Bij het CDA is het aantal vrouwen dat
minister kan worden, minder dik ge
zaaid. Yvonne van Rooy, de huidige de
missionaire staatssecretaris voor buiten
landse handel, is zo ongeveer de enige
op Het Lijstje van Lubbers. Achter haar
naam staat echter nog een vraagteken,
want volgens de partijtop zou het beter
zijn als zij eerst eens een paar jaar het
politieke métier gaat leren in de Tweede
Kamer. Op de 'B-lijst' van Lubbers staat
mevrouw mr. Madeleine Leyten-De Wij-
kerslooth de Weerdesteyn, oud-lid van
de Eerste Kamer en thans lid van de
Raad van State. Haar specialiteit is justi
tie. En zoals eerder gezegd: het CDA wil
dit ministerie in handen hebben, nu de
tweedracht over euthanasiewetgeving
fT
piel Bukman.
waarschijnlijk zal leiden tot het maken
van afspraken over het vervolgingsbeleid
van de officieren van justitie.
Als mevrouw Leyten inderdaad op Justi
tie komt, blijft Van den Broek op Bui
tenlandse Zaken (met Relus ter Beek als
staatssecretaris). In dat geval is het 'duo
departement' Defensie dus voor de
PvdA. Dan heeft het kamerlid Bram Ste-
merdink de beste papieren. Ten eerste is
hij dè defensiespecialist van zijn partij
en ten tweede is hij al eens minister ge
weest over de 'ijzerwinkel', als opvolger
van zijn partijgenoot Vredeling in het
kabinet-Den Uyl. Stemerdinks beschik
baarheid is overigens volstrekt toevallig.
Tot voor kort had hij zijn zinnen gezet
op het burgemeesterschap van 's Herto
genbosch, maar minister Kees van Dijk
wilde deze bisschopsstad per se voor het
CDA behouden. Vrij zeker van een mi
nisterszetel lijken ook de CDA'ers Gerrit
Braks en de al genoemde Piet Bukman.
Insiders beweren dat Braks, een boeren
zoon uit Odiliapeel, op alle lijstjes van
Lubbers (CDA-PvdA, CDA-WD, CDA-
VVD-D66) prijkt. Het CDA heeft im
mers sinds 1958 ononderbroken een mi
nister op de post van Landbouw en is
niet van plan daar in de nabije toekomst
verandering in te brengen. „Wij zullen
Landbouw nooit opgeven en Gerrit is
onze eerste kandidaat", zegt een door
gaans welingelichte bron.
Piet Bukman, oud-voorzitter van de
Christelijke Boeren- en Tuindersbond
(CBTB), ziet dat een slagje anders. Hij
heeft al meermalen laten weten dat hij
graag de straat zou oversteken, van Ont
wikkelingssamenwerking naar Land
bouw en Visserij dus. Bukman hoopt dat
er voor Braks een mooie functie beschik
baar komt bij de Europese Gemeen
schap in Brussel. Mocht dat niet zo zijn,
dan is Bukman beschikbaar voor elk an
der ministerie dat Lubbers maar voor
hem kan bedenken. Ook Onderwijs, dat
vacant is gekomen door de benoeming
van Deetman tot kamervoorzitter, trekt
Bukman wel. Bij de PvdA loopt het
Groningse kamerlid Jacques Wallage
zich warm voor deze post.
Piramide
Hoe hoger we stijgen op de Haagse pira
mide, hoe minder zorgen de politici zich
hoeven te maken. Waarnemend CDA-
fractievoorzitter Bert de Vries is zeker
van een zware ministerszetel in het kabi
net. Maar hij weet nog niet waar hij pre
cies terechtkomt. Zelf wil hij naar Fi
nanciën. „Bert heeft", aldus een intimus,
„een bijna griezelige feeling voor cijfers.
Hij heeft geen zakjapannertje nodig om
te zien of een restaurantrekening voor
tien personen 'per ongeluk' honderd gul
den te hoog is. Ook ziet hij in één oog
opslag of die jongens van het Centraal
Planbureau met hun computers een ver
gissing hebben begaan".
Maar informateur Ruud Lubbers schijnt
liever een PvdA'er op Financién te heb
ben, die de andere socialisten in het ka
binet begrotingsdiscipline zou kunnen
bijbrengen en aldus zou afhouden van
potverteren. Voor deze post denkt Lub
bers in de eerste plaats aan Wim Kok,
zeker nu deze zo hamert op de noodzaak
van een financieel verantwoord regeer
akkoord. Ook in de PvdA zijn er men
sen die Kok graag op Financién zien.
Het gaat hier immers om het op één na
machtigste departement en dus zou de
partij, nu zij het premierschap aan het
CDA moet laten, zich er sterk voor
moeten maken, z.o redeneert men.
Met Kok op Financién zou Bert de Vries
vrijwel automatisch op Sociale Zaken en
Werkgejegenheid terecht komen. Daar
krijgt hij dan de moeilijke taak de vak
bonden ervan te overtuigen dat loonma
tiging echt móet, ook al hebben vele be
drijven geen idee meer wat zij met hun
almaar stijgende winsten moeten aan
vangen. Bij zo'n verdeling van de porte
feuilles valt Onno Ruding uit de boot.
Dat zal hij niet leuk vinden. In de afge
lopen maanden heeft 's Lands Schatkist
bewaarder gemerkt dat de aantrekkelijke
banen buiten de politiek niet zo voor het
opscheppen liggen als hij aanvankelijk
dacht. Ook niet bij zijn voormalige
werkgever, de AMRO-bank. Topman
Nelissen zou niet graag zien dat Ruding
aan de poten van zijn stoel zou gaan za
gen. De penningmeester van het kabinet
heeft spijt als haren op zijn hoofd dat hij
vorig jaar zo stellig heeft gezegd dat twee
termijnen als mimster voor hem wel ge
noeg is.
Het gevolg is dat zelfs de eens zo mach
tige en zelfverzekerde dr. H. C. O. R.
Ruding nu een wat schichtige blik in de
ogen krijgt en wat onsamenhangende
zinnen mompelt, als hem wordt ge
vraagd naar zijn kansen op een nieuwe
termijn op het pluche.
RIK IN T HOIJT
"Ceidóc SouAmvt'
