Ooievaars keren steeds vaker naar Nederland terug R uig roman tisch de winter in VAN HUIS UIT £eidóc6oiwa*it maandag 25 september i989 pagina 'Hoe vaak heb ik je nu zegd, dat je moet waar je iets neer zet. melkbeker op het puntje de tafel... dat is toch om moeilijkheden!' Ik hoorde het door van de tuin. Bij de speelden de kinderen m gezinnetje: kind kreeg langs van moeder. Als stemmetje de 'moeder' verraden had, zou je gezworen dat de generatie zélf aan Een paar dagen later was broertje in heftige discussie wikkeld met een vriendje: '71 - verzeker je, 'hoorde ik zijn na 's maak-bromstem,dat echt sue ces in de sport enorme inspan ning vraagt! 'Geen mens krijg jw het cadeau!' Waarom zij we er tegen woor u dig toe geneigd te menen c/aj we kinderen niet opvoedenM tegemoet behoeven te tredenf' Dat we ze vrij moeten latei om later zelf hun keuzes 1' kunnen doen. Kiezen moi een mens toch de hele da Hoe zou een kind dat leren t hem niet verschillende mogeI lijkheden werden aangereikt Als het bovendien niet voorti durend kon 'afkijken' van an deren, hoe die' zich gedragen Een kind zoekt duidelijkheid Ün houvast - op allerlei gebied Als zijn ouders geen uitspra ken doen, geen herkenbaaur, gedrag vertonen, zal het chao tisch, met een overal heen zwervende geest, opgroeien. Een kind 'maakje maar nie r\ even gelovig. Misschien hoog stens (en dan nog niet éven godsdienstig. Verstaat U mi goed. Godsdienst, hebben w( VA hier onlangs vastgesteld, dienst aan God. Dat is 'doen naar de kerk gaan (probere 1 'h' te) bidden. Gelovig zijn is hoi do ding, is manier van ie vei B? c Maar, en dat hebben wij oudi an ren van thuis meegekregei ten geloof is een genade. Klaar ui et dusZitten afwachten of da e als Manna uit de hemel kom an regenenToch niet. Want w 'ini hebben óók geleerd dat w :op met de genade moeten mee e b werken. Is dat niet zoiets al >an ervoor openstaan, haar toela og ten, ernaar uit kijken, binnen tan lokken? In die zin kunnen ou ag ders dan ook veel laten ontwa et 1 ken bij jonge kinderen. school of de parochiegemeen schap. Het is natuurlijk gt als op school aandacht aan 0 loofsvorming wordt besteed 'a Dat gebeurt tegenwoordig mis e schien maar al te weinig; in ie der geval niet meer zo van 1 zelfsprekend als vroegeiaati Daarom nemen, terecht en ge epr lukkig, parochiegemeenschap e pen die taak gedeeltelijk overanf Voorbereiden op de Eefste H "8 Communie, het H. Vormse an<: gebeurt al dikwijls langs diq*\ weg. Maar gevoel voor het onbé f noembare laten groeien, bese nar dat er dingen zijn die je nieur® helemaal kunt verklaren, wis P kundig bewijzen, zelfs niet he lemaal één wijzen kunt, is tocl ^as nog iets anders. Je hoeft daar in niet een speciale scholing h f! hebben gehad als ouders; ji 1 kunt er ook niet even een cur sus voor gaan volgen. Die va- r der of moeder die bij en van uil Iet zichzelf de ervaring laat ople ie" ven, dat er 'meer is tussen he mei en aarde' dan zij verkla ere ren kunnen, hebben goedt fop kansen. Natuurlijk is het dar n d zinvol samen met het kind ii 'all de kinderbijbel te lezen. MaaiWie even zinvol is het bij voor - beeld bij de wonderverhalei r* daaruit als ouder rustig te zeg H gen, dat je ook niet zomaai*-* snapt wat er nu precies is gt beurd. Dat je er geen feitelijk verklaring voor hebt. Als je e dan maar op laat volgen, dat]t daar ook geen behoefte aai hebt om toch te kunnen aan nemen dat er iets heel bijzon 'H ders, iets heel wezenlijks is ge er beurd. We moesten weer een de aloude sprookjes vertellen in( waardoor o.a. zin voor symbo Hek kan worden aangekweekt j~; En versjes en verzen lezen waaruit blijkt dat er dikwijl meer wordt gezegd dan er lel terlijk staat. Dat samen me kinderen beleven is voorleven ®lc Het besef voorleven dat we ii een groter, nauwelijks te om schrijven verband zijn opgeno 'e F men, wij mensen. Religie^ >ndi zijn is verbonden zijn. En we*n'g ten hoe de draden van da 'e h verbonden zijn precies lopen itn d minder belangrijk dan te erva jese ren dat we gedragen worden te°' door iets, door Iemand die gro- ^rc ter is dan wijzelf. 'f*11 Wij, kinderen en volwassenei sémen. Wat een veilig gevoe. je c moet dat geven als je jong ben! fori en geborgenheid zoekt. Vrouwen en kinderen eerst? Uit enquête na enquête blijkt dat wij, Nederlanders, een goede ge zondheid het allerbelangrijkste vin den. Tegelijkertijd dreigt de dubbe le vergrijzing (steeds meer mensen worden almaar ouder) plus een steeds kostbaardere medische tru cendoos onze gezondheidszorg on betaalbaar te maken. We willen dus meer dan we kunnen betalen. Geen wonder dat al jaren het be grip 'medische selectie' als een zwaard van Damocles boven de ge zondheidszorg hangt: als we geen geld genoeg hebben om iedereen te gerieven, wie komt er dan wel voor kostbare medische behandelingen in aanmerking en wie niet? Zo beklom een paar weken geleden de Utrechtse hoogleraar dr. G. Schrijvers op het congres 'Zorgen voor morgen' het spreekgestoelte en stelde het volgende voor. In de economie, aldus Schrijvers, is het gebruikelijk om de kosten tegen de baten af te wegen. Je investeert niet in een bodemloze put. Welnu. „Aangezien mensen met een gezon dere levensstijl, statistisch gezien, een langere levensduur hebben, be tekent dit dus: wie gezond leeft gaat voor". Daar zit, op het eerste gezicht, wat in. Wat heeft het nou voor nut om een peperdure levert ransplantatie te doen bij iemand die drinkt als een heel cafe? En waarom kostbare hartoperaties bij iemand die geen poot verzet, zich volpropt met tv-maaltijden en rookt als een schoorsteen? Zo ie mand hoort achteraan op de lijst, want dat geld kan beter besteed worden. Wie breekt betaalt, en als het niet anders kan, betaalt hij met zijn leven. De stelling is verleidelijk en doet ontegenzeggelijk een beroep op het gezonde verstand. Maar dat zegt niet alles, want volgens het gezon de verstand is de wereld plat en draait de zon om de aarde. Een paar vragen dringen zich op. Hoe moet dat nou als de dokter je naar je leefgewoonten vraagt? Je zou wel gek zijn als je zou antwoorden dat je niet in een glaasje bier spuugt en de ene sigaret met de an der aansteekt. Alles wat je zegt kan tegen je worden gebruikt! „Ik lees hier in uw medische dossier dat u niet erg gezond leeft. Tja, dat wordt dan heel moeilijk". En wat gebeurt er als je 'verkeerde' informatie ver strekt? Maak je je dan schuldig aan verzekeringsfraude? Of worden er misschien medische rechercheurs ingezet om ontkennende verdach ten te ontmaskeren? Sociale klassen Bezwaarlijker is dat met zo'n regel klappen gaan vallen in een hoek waar toch al de meeste klappen vallen: de hoek van, zoals dat heet, de 'lagere sociale klassen'. Uit het Vergelijkend Buurtonderzoek in Amsterdam bleek dat mensen met alleen lagere school veel minder gezond zijn dan mensen met een universitaire opleiding. De mannen hebben twee keer zoveel chroni sche ziekten onder de leden, zijn gemiddeld vijf centimeter korter (wat wijst op een slechtere voe dingstoestand in hun jeugd), en mannen en vrouwen van deze groep hebben minder lang te leven. Daarbij leven ze ook minder ge zond. Ze roken meer, doen minder aan sport en eten tamelijk onge zond. Waar ligt dat laatste aan? Mis schien, aldus een commentaar in het ziekenfondsblad 'Inzet', komt het wel doordat de voorlichtings campagnes deze mensen helemaal niet bereiken. Die campagnes zou den wel eens te veel vanuit de mentaliteit van de gegoede mid denklasse zijn opgezet: gezond heidsvoorlichting door en voor de modale yup dus. Een citaatje van de hoogleraar gezondheidspsycho logie Winnubst kan dat misschien verduidelijken: „Een collega onder zocht eens of fabrieksarbeiders er toe te bewegen waren om met ro ken te stoppen. Dat lukte niet, die mensen rookten in de pauzes hun frustraties over hun werk weg. Als je dat begrijpt, snap je ook dat kie zen voor een gezond leven geen eenvoudig verhaal is". Snap je dat niet, dan komen rokende arbeiders achteraan op de wachtlijst. Dus als de dokter naar uw beroep vraagt, verzin er dan een diploma bij. Zeg zonder blikken of blozen dat u doc torandus bent. Met de discussie over wie een plaatsje in de medische reddingsbo ten is gegund, zijn belangrijke maatschappelijke waarden in het geding. Tot op heden is gezond heidszorg een recht, en geen gunst. Bovendien is de gezondheidszorg tot op heden in principe voor ieder een toegankelijk. In het buitenland staan deze waarden al behoorlijk op de tocht. In Amerika bijvoor beeld bepleit een rapport dat in de toekomst zwangere vrouwen alleen een prenataal onderzoek krijgen, als ze bereid zijn een abortus te on dergaan bij een afwijking van de vrucht. Sommige autoriteiten vin den dat bejaarden, afgezien van pijnstilling, geen recht hebben op medische hulp, omdat zij al zoveel van het leven hebben genoten. In Engeland komen bejaarde patiënt boven een zekere leeftijd niet in aanmerking voor bepaalde behan delingen. Staat ons dat ook te wachten? Afweging Dat hangt ervan af. De regering pleit in haar nota 'Grenzen van de zorg' voor een afweging van de kosten tegen de baten. Een bejaar de die, statistisch, nog op vijf le vensjaren kan rekenen, heeft dan minder kans op een schaars inten- sive-care bed, dan een jongeman die zijn auto met een dronken kop tegen een boom heeft geparkeerd. De Ziekenhuisraad wijst dit model af en pleit voor een gelijke verde ling van de schaarse middelen. Maar de hoogleraar gezondheids recht prof. dr. H. Leenen waar schuwt nu al voor een aantasting van fundamentele grondrechten van de mens. De samenleving, de overheid of de dokters hebben niet uit te maken of het leven van een andere burger de moeite waard is om geleefd te worden. Dat recht komt niemand toe. Nu al staan de rechten van 'incompetente mensen' zoals coma-patiënten, te vroeg ge boren kinderen, geestelijk gehandi capten, of kinderen die met ernsti ge afwijking worden geboren, op de tocht. „Het gevaar is zeer reëel aanwezig", aldus Leenen op een congres een half jaar geleden, „dat als rechten van incompetenten zijn aangetast, dit zal terugwerken op rechten van competente (gezonde) mensen". De discussie hierover is nog in volle gang, en de uitkomst ervan is belangrijker voor de ge zondheidszorg dan alle nieuwe me dische hoogstandjes en sensationele huzarenstukjes bij elkaar. Want wat heb je daaraan als je daar geen gebruik van mag maken? Het gaat de ooievaars in Nederland weer voor de wind. Na een lange periode van het toneel verdwenen te ziin geweest, Nederland, onder meer in Gorssel ('t Zand) en in De Wijk doet de de opzienbarende langpoot in groten getale zijn her- bij Meppel (De Lokkerij), aan de rand van het fraaie Reest- intrede in ons land. Een groot succes voor de Nederlandse dal. In Gorssel vlogen dit jaar zeven jonge ooievaars uit, in vogelbescherming, die tien jaar geleden in het project Het De Wijk bijna veertig. Liesvelde bij Groot Ammers in Zuid-Holland begon met het Els Koopman van het ooievaarsdorp De Lokkerij in Drenthe: „Ik voel me toch een beetje een moeder voor de ooievaars". GORSSEL De statige langpoot herwint lang zaam maar zeker terrein in Nederland. Daarover zijn Wim Verholt, be heerder van het ooievaarstation 't Zand in Gorssel, en het echtpaar Els en Frits Koopman, opzichters van het ooievaarsdorp De Lokke rij bij Meppel het roe rend eens. „Met dank aan het moederproject Het Liesveld in Groot Ammers in Zuid-Holland van de Nederlandse Ver eniging van Vogelsbe scherming, dat een aan tal jaren geleden is be gonnen met het uitzetten van ooievaars", zegt Ver- holt. Hij vertelt dat er nu in het station in Gorssel zesentwin tig ooievaars rondlopen. Daarnaast vliegen er vier paartjes vrij rond, die zich hebben genesteld op palen in de buurt en die een stevige relatie met de dorpsbewoners onderhouden. „Een ooievaar is een groepsdier", lacht Ver- holt. „Hij zorgt ervoor dat hij de binding met de kolonie niet verliest". Geslachtsrijp De paartjes die vrij rondvlie gen, hebben dit jaar in totaal zeven jongen grootgebracht. Zij zijn inmiddels uitgevlogen en samen met (wilde) soort genoten op weg naar warme re oorden. Wim Verholt legt uit dat de ooievaars in het dorp niet zomaar de vrijheid krijgen. Nadat ze geslachts- rijp zijn geworden en een partner hebben gekozen brengen ze een seizoen door in een speciale kooi van het dorp, waar, als alles goed gaat, hun eerste jongen wor den geboren. Pas na dit eerste broedjaar krijgen zij gelegenheid hun eigen nesten in de buurt van de kolonie in te richten. De io het eerste jaar voortge brachte jongen voegen zich bij de kolonie binnen de om heining. Zij mogen nog niet vliegen en worden, voor be houd van de groep, tijdelijk gekortwiekt. Pas als ook zij geslachtsrijp zijn geworden en het eerste broedseizoen achter de rug hebben is ook voor hen een periode van grote (vlieg)vrijheid aange broken. Verholt: „De paarties die hier in de buurt broeden komen meestal 's avonds en 's nachts naar de kolonie. Overdag vind je ze vaak in de uiter waarden, waar veel voedsel is te vinden. Als het goed is zullen de paartjes hun hele leven lang, een jaar of twin tig dus, contact houden met de kolonie, al zal er heus wel eens een stelletje wegtrek ken, dat het hier niet naar de zin heeft. Over het algemeen trekken alleen de jongen van de paartjes die op de nesten in de buurt van de kolonie hebben gebroed, weg. We ho pen dat ze vroeg of laat in het wild levende soortgeno ten, die ze ontmoeten op hun internationale trektochten, meenemen naar Nederland om hier een wild nest te stichten. Mannetjes hebben de neiging terug te keren naar hun geboortgebied, vrouwtjes vliegen er dan vanzelf achteraan". Verholt heeft zelf nog niet het genoegen mogen smaken een teken te krijgen dat een in Gorssel opgegroeide ooie vaar is teruggekeerd naar het goede vaderland. Enkele an dere stations in Nederland waren in dat opzicht tot nu toe gelukkiger. Het hoofd project Het Liesvelde en de ooievaarsdorpen Herwijnen, Haastrecht en De Wijk heb ben, door herkenning van ringen, her en der te horen gekregen dat een aantal jon gen terugkeerde naar Neder land. „Er is wel een van onze jon gen gesignaleerd in Honga- rije,' in het stadje Seregelyef. Die had al meer dan duizend kilometer gevlogen, vermoe delijk met een populatie via de Balkan op weg naar Oost- Afrika. We vermoeden dat deze ooievaar is meegetrok ken met een Oostduitse colle ga die gebroed heeft op een nest in Voorst". In Voorst is een van de drie nesten met wilde ooievaars in Nederland te vinden. De andere twee wilde nesten lig gen in Grafhorst en in Schoonrewoerd. Verholt laat weten dat het nest in Voorst dit jaar geen nieuwe ooie vaars heeft kunnen uitzen den. „De jongen zijn doodge gaan. Het was voor de ouders dit seizoen heel moeilijk goed voedsel te vinden, omdat het zo ontzettend droog was". Naast de wilde ooievaarsnes ten bestaan er in Nederland zes nesten met gemengde hu welijken, paartjes die voor de helft uit het wild afkomstig zijn en voor de andere helft uit een Nederlands ooievaarsdorp. Een van deze zes nesten is te vinden in de schoorsteen van een steenfa- briek aan de IJsel in Zutp- hen. De twee jongen in dit nest hebben het seizoen goed overleefd en zijn er inmid dels op uitgetrokken. De beheerder van de Gors- selse ooievaarskolonie hoopt van harte dat er spoedig meer wilde nesten zullen ko men. „Voor de oorlog hadden we er nog bijna vierhonderd. In 1971 was er nog slechts een over, in de gemeente Gorssel". Gevaren Het ooievaarsnet 't Zand in Gorssel is gesticht in 1981. Sinds het ontstaan zijn er 21 jonge ooievaars de wijde we reld in getrokken. Vanuit De Lokkerij in De Wijk zijn dat er vele tientallen meer. Ver holt en de familie Koopman van De Lokkerij beseffen dat weggetrokken vogels lang niet meer allemaal in leven zullen zijn. Oorzaken: hoog spanningskabels, jacht in met name Spanje en Afrika en het gebruik van landbouw- vergif en bestrijdingsmidde len tegen sprinkhanen - het hoofdvoedsel van de ooie vaars in Afrika -, waarin ge chloreerde koolwaterstoffen voorkomen. Els Koopman van De Lokke rij moet even slikken als ze dat soort dingen noemt. „Ik voel me toch een beetje een moeder voor de ooievaars. Wanneer je kinderen verliest gaat het je niet in de koude kleren zitten". Ondanks de verliezen tijdens de gevaarlijke tocht en het verblijf in Afrika keren er steeds meer ooievaars in Ne derland terug en gaat het met de ooievaarsstand weer de goede kant op. Wim Ver- holt: ..Heel belangrijk is dat FOTO: GERRIT BOER de ooievaars die terug komen naar Nederland, hier een gunstig voedselgebied vin den. Gelukkig zijn bestrij dingsmiddelen waarin gech loreerde koolwaterstoffen voorkomen, in Nederland verboden. Verder heb je hier uiterwaarden. Daarin voelt een ooievaar zich thuis, mits er. niet te veel onrust is". Els Koopman meldt dat door de activiteiten van de ooievaarsdorpen de vogel po pulair is geworden in de buurt. „De eerste jaren noemden de mensen in de omgeving mij 'dat malle vrouwtje met die paar ooie vaars'. Dat is voorbij. Ieder een raakt enthousiast. De steun is groot. We krijgen re gelmatig materialen en dona ties. Zo kunnen we de touw tjes ook financieel aan elkaar knopen". Vruchtbaar Het ooievaarsdorp in Gorssel leidt eveneens letterlijk en fi guurlijk een vruchtbaar be staan. Beheerder Wim Ver holt vertelt dat er, naast de vier vrij vliegende paartjes, drie paren klaar staan de aparte broedkooi te verlaten. Zij krijgen binnenkort de vrijheid. „Voor een verblijf in die kooi staan dan alweer twee pas gevormde paartjes klaar. Als die hier straks ook gaan rondvliegen wordt het zoetjesaan erg druk. We heb ben gezegd: als we het aantal van twaalf rondvliegende pa ren hebben bereikt is voor ons het station voldoende be zet. Als we dan nog verder zouden uitbreiden zou het hier in de omgeving een ech te ooievaarstoestand wor den". VAN DEK WOLF VOORLEVEN Traditie dat is dat de mens de pedagogische aandurft. Lea Dasberg. Pueblo-aspecten in gele druk geprinte wijde rok met bijpas send lang vest (een mouw geel, een mouw diep wijnrood) op donker petrol pullover (Chillytime). On t werpers zoe ken naar sporen in de woestijn. In het tentenkamp kleden mannen en vrouwen zich anders dan in Pa rijs of Amster dam. Ze hullen zich in Mexicaan se 'serapes' (grote kleurige omslag doeken) en dra gen paardebroe- ken of een lange gerende rok tegen de warmte over dag en de kou 's nachts. In een mix van prairie- invloeden samen met de outfit van de Amerikaanse cowgirl galop peert een bepaal de, maar niet te onderschatten, modetrend naar kleine exclusieve boetieks en grote warenhuizen. Er is een ruig ro mantisch aanbod voor de winter, geïnspireerd op kleren waarin mannen en vrou wen te paard over het hete zand ja gen en kooplie den met hun waar de nacht doorbrengen on der een klare he mel. Met franje afgezette suède jacks en kameel- kleurige (camel) hemden horen daarin thuis, evenals grote shawls gebruikt als paardedeken. De Europese vrouw kan hier van in de koude winter die is voorspeld veel nut hebben. Ze wikkelt zich er van schouders tot enkel in. Dit soort kleren zal ertoe bijdragen dat oer- Hollandse win kelstraten een wat buitenissig karakter krijgen. Vooral als er ge noeg durfals zijn die kiezen voor de door ge win ter- de Western stijl en bijvoorbeeld de oosterse tul band. broederlijk verenigd. Mo- disch grapje is dat zo'n tulband dan wordt versierd met een groot medaillon van voren naar de smaak van eer- tijdse haremvrou- Ralph Lauren, die over de mode zit te piekeren in zijn Manhattan studio, heeft een verf lenst denim shirt in zijn collectie, waarbij een brede leren riem past, die hij zelf draagt op zijn Colorado ranch met 13.000 acres grond. Elk seizoen improvi seert hij in afzon dering een collec tie prairie-kleren waarbij hij niet schroomt voor dit jaar zo'n denim hemd op te bor duren met parels en het te combi neren met een vest van schape vacht of zadelleer bij mocassins van geitevel of hoge rijlaarzen. Een dergelijke outfit lonkt naar de stijl der Navaho-Indi- anen. Dat die ook in Nederland is doorgedrongen blijkt uit het feit dat merk Chilly time is gekomen met een thema 'Pueblo' (betekent (Indiaans) dorp). Het is duidelijk afgeleid van de typisch Noorda- merikaanse fol klore, gedragen door vrouw van het opperhoofd. Hierin geven truien, rokken, broeken en jacks in zon doorregen kleuren of juist zeer aardse tinten een beeld waar het leven in die streken van af straalt. Ook het thema 'Indian Winter' neigt met paarse wollen mantels, lamswollen twin- sets en blazer- coats in kleurmé- langes en rimpel- taille in die rich ting. Suède blou- sons en -jacks met imitatie bontgar nering aan de kraag, die onder zo'n grote doek worden gedragen, neigen naar het ruwe leven waar in cape-achtige toestanden een grote plaats inne men. Natuurlijk behoren grof ge breide truien en vesten in dit beeld. Typerend is dat de kleding met dit sterk aards gerichte imago mooier wordt naarmate ze langer wordt gedragen. Een beetje slijtage mag men er wel van afzien. De hier beschreven stijl is een markante mode voor de in dividualist, die meer om fantasie geeft dan om de realiteit. Deze doet een beroep op een mythologi sche wereld van avontuur en le ven met de ele menten, dat in ons allen diep verborgen ligt. TINY FRANCIS door Joke Forceville-Van Roesum Warme gevoerde katoenen parka met imitatie bontkraag 175,-) over beige lamswollen pull 69,-). Desgewenst te combineren met een 'serape' (Yessica, C A).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 10