ongarije vervreemdt
lich van het Oostblok
Crisis in Israel dreigt na
gesprek Rabin en Mubarak
Stuur bootvluchtelingen terug naar Vietnam"
Akkoord over
hervormingen
BUDAPEST De rege-
rende communistische
partij van Hongarije en de
oppositie hebben een ak
koord bereikt over een
aantal wetsontwerpen,
waarin de overgang naar
een meerpartijenstelsel
wordt geregeld. Vier van
de negen oppositiegroepen
hebben de overeenkomst
niet ondertekend. Zij zul
len de behandeling van de
wetsontwerpen door het
parlement echter niet te
genhouden. Volgend jaar
moeten in Hongarije de
eerste vrije parlements
verkiezingen worden ge
houden.
leiders uitgespraken over de
inval van de troepen van het
Warschaupact in Tsjechoslo-
wakije in augustus 1968, heeft
de verhouding met Praag er
ook niet beter opgemaakt.
Tenslotte heeft de DDR zich
openlijk tegen Hongarije ge
keerd uit woede over het be
sluit de Hongaarse grens met
Oostenrijk open te stellen voor
DDR-burgers die hun heil in
de Bondsrepubliek willen zoe-
.ken. Het behoeft geen verba
zing te wekken dat deze beslis-*
sing de verstarde gerontocratie
in Oost-Berlijn in het verkeer
de keelgat schoot.
Ongebruikelijk
De voorzichtig geuite onge
rustheid van Moskou, waar de
woordvoerder van het minis
terie van buitenlandse zaken
Gennadi Gerasimov het be
sluit van Budapest „ongebrui
kelijk'.' noemde, moet de Hon
garen echter te denken geven.
De Sovjetunie heeft zich im
mers steeds zeer welwillend
jegens de Hongaren opgesteld,
waar het hun radicale hervor-
mingsdrang betreft.
Weliswaar leek de reactie van
het Kremlin in niets op de ste
reotiepe donderpreken in de
DDR. Maar toch vond Moskou
het blijkbaar nodig de Honga
ren iets van zijn ongerustheid
te laten blijken. Het is wellicht
niet eens zozeer het Hongaarse
beleid waar Moskou zich zor
gen om begint te maken, als-
wel de toenemende afbrokke
ling van de Oosteuropese een
heid die hiermee samen gaat.
De Hongaarse minister van
buitenlandse zaken Hom gaf
onlangs zelf aan waar de
schoen enigszins begint te
wringen. „Het gevaar bestaat",
zo zei hij op 29 augustus tegen
de Hongaarse radio, „dat Hon
garije in Oost-Europa geïso
leerd begint te raken, nu een
aantal dingen die Hongarije
doet onze buren en bondgeno
ten irriteert. Maar als we onze
aanpak wijzigen, zouden wij
onze vrijheid om te handelen
aan banden leggen".
.Hongarije lijkt tot dat laatste
vooralsnog niet bereid. Als het
aan de Hongaren ligt gaan zij
verder op de ingeslagen weg
van radicale politieke en eco
nomische hervormingen en
toenadering tot het Westen, al
het verontwaardigde gebries
in Bukarest, Praag en Oost-
Berlijn ten spijt.
GEORGE JAHN
iïlTENLAND
CeidócSouornxt
DINSDAG 19 SEPTEMBER 1989 PAGINA 5
s vi [D wil ambassade
l ijgpolen sluiten
e dc
lc% De Westduitse regering
- m t erover de ambassade van de
9^ isrepubliek in de Poolse hoofd-
ku Warschau te sluiten, vanwege
oneel 'rote aantal Oostduitse vluchte-
g mi! n ^at er z^n toevlucht neemt,
een i it gebouw verblijven nu al meer
honderd Oostduitsers, onder wie
zoeks kinderen. Zij willen in de mis-
dgenoüjven totdat zij naar de BRD
8 sejen emigreren. Bonn sloot in au-
nde is zijn vertegenwoordigingen in
[-Berlijn, Praag en Budapest, na-
5 m^ie eveneens waren overstroomd
is de Oostduitsers die de DDR wilden
^et g iten.
ig- f
Deng zou Jiang Zemin
als opvolger willen
NEW YORK De hoogbejaarde Chinese
leider Deng Xiaoping heeft volgens de
Amerikaanse krant de New York Times
de secretaris-generaal van de communis
tische partij, Jiang Zemin, benoemd tot
zijn opvolger. Deng zou de 63-jarige Jiang
een geschikte opvolger vinden, omdat hij
voorstander is van een open economische
politiek ten opzichte van het Westen en
„de juiste opvattingen" heeft over econo
mische hervormingen. Overigens trad
Deng het afgelopen weekeinde voor het
eerst sinds drie maanden weer in de
openbaarheid, waarmee hij een einde
maakte aan geruchten als zou hij op ster-
Yiljoen: Mandela
misschien vrij
LONDEN De nieuwe Zuida-
frikaanse minister van constitu
tionele ontwikkeling, Gerrit Vil-
joen, heeft gisteren gezegd dat
ANC-leider Nelson Mandela bin
nen enkele weken vrijgelaten
zou kunnen worden. In een in
terview met de BBC-radio zei
Viljoen dat de vrijlating van
Mandela en andere zwarte lei
ders hoog op de agenda staat van
de nieuwe Zuidafrikaanse rege
ring. Volgens aartsbisschop Tutu
zou de vrijlating van Mandela
„rampzalig" zijn, als niet ook de
noodtoestand wordt opgeheven.
Herstel betrekkingen
Israel en Hongarije
BUDAPEST Hongarije en Israel hebben hun
diplomatieke betrekkingen volledig hersteld. Deze
waren door Hongarije verbroken na de Zesdaagse
oorlog van 1967. Hongarije is het eerste Oostblok
land dat weer volledige diplomatieke banden aan
gaat met Israel. Alleen Roemenie heeft de betrek
kingen nooit verbroken. De Israëlische premier
Shamir sprak voor de radio van een moedige be
slissing van Hongarije en zei te hopen dat andere
Oostblok-landen het voorbeeld zouden volgen.
Hongarije heeft met tachtig- tot honderdduizend
mensen de grootste joodse gemeenschap in Oost-
Europa buiten de Sovjetunie. Tegelijkertijd heeft
Oostenrijk zijn betrekkingen met Israel op een
laag pitje gezet. Het is een reactie op de weigering
van Israel een ambassadeur naar Wenen te sturen,
zolang Kurt Waldheim president is.
Weduwe Palme
overtuigd van
schuld Pettersson
STOCKHOLM De weduwe van de
vermoorde Zweedse premier Olaf Pal-
me heeft gisteren voor een hof van
beroep opnieuw de 43-jarige Christer
Pettersson aangewezen als de moorde
naar van haar man. Pettersson werd
in juli door burgerrechters schuldig be
vonden aan de moord op Palme en tot
levenslang veroordeeld. De beroeps-
rechters vonden echter dat er te wei
nig bewijs was. De beroepszaak, die
vorige week is begonnen, dient voor
een college dat voornamelijk uit be-
roepsrechters bestaat en duurt tot 5
oktober.
Mocambique schaft
openbare geseling af
MAPUTO Het Mocambiquaanse parle
ment heeft besloten openbare geseling af te
schaffen. Het toepassen van lijfstraffen valt
niet te rijmen met het Afrikaanse handvest
voor de rechten van de mens, dat ook Mo
cambique heeft ondertekend, zo betoogden
de afgevaardigden. Volgens een uit 1983 da
terende wet moesten rechters voor bepaalde
misdrijven, waaronder roofovervallen, han
del in drugs en moord, openbare geseling op
leggen, tenzij de doodstraf werd uitgespro
ken. Rechters waren steeds minder geneigd
de lijfstraf op te leggen, maar leger en politie
gingen er juist steeds vaker toe over zelf de
zweep ter hand te nemen, wat de wet overi
gens verbood.
Pravda haalt uit
naar Jeltsin
MOSKOU De Russische
partijkrant Pravda heeft giste
ren een artikel gepubliceerd
waarin staat dat Boris Jeltsin
zijn recente bezoek aan de
Verenigde Staten heeft aange
grepen om eens flink de bloe
metjes buiten te zetten. In het
artikel, dat volgens de Pravda
was overgenomen uit de Itali
aanse krant La Republica,
staat dat Jeltsin in de VS aan
de boemel ging en het ene na
het andere café aandeed. Jelt
sin heeft dirtect woedend ge
reageerd. „Het is vuilspuiterij,
het is eenvoudig een leugen,
laster, en wraak voor het feit
dat de Amerikanen ons met
bewondering hebben ontvan
gen". zei hij na zijn terugkeer.
Officieel is in de Sovjetunie
geen commentaar geleverd op
Jeltsins bezoek.
Bush belooft
„fantastisch"
wapenvoorstel
HELENA Amerika's
president Bush heeft tij
dens een persconferentie
dë langzame vooruitgang
in de wapenonderhande
lingen met de Sovjetunie
verdedigd. Tegelijkertijd
kondigde hij een „fantas
tisch" ontwapeningsplan
aan, dat „tot de verbeel
ding van de Sovjetunie zal
spreken". Verdere bijzon
derheden wilde hij niet
geven.
Bush reageerde hiermee op
berichten dat Sovjetminister
van buitenlandse zaken Sje-
vardnadze, die eind deze week
naar de VS komt, een nieuw
wapenvoorstel zal meebren
gen. Bush zei de geruchten te
hebben gehoord, maar geen
details te kennen. Sjevarnadze
en Baker ontmoeten elkaar in
de staat Wyoming. De ver
wachting is dat zij daarbij kop
pen met spijkers zullen slaan
wat betreft een verdrag inzake
chemische wapens. Volgens
Sovjetfunctionarissen zullen
de ministers ook praten over
een datum voor een Ameri
kaans-Russische top, maar
Bush zei dat hij in dat opzicht
geen haast maakt.
Op vragen waarom er niet
meer vooruitgang is bereikt in
het strategische wapenoverleg
met de Sovjetunie, antwoordde
Bush dat zijn regering meer
nadruk op de conventionele
wapens legt. De verificatie is
een van de grootste problemen
bij de Start-onderhandelingen,
zei Bush. Maar hij verklaarde
dat hij op termijn geen „on
overkomelijke problemen" zag
om tot een akkoord te komen
voor beperking van strategi
sche systemen.
De
Amerikaanse
ex-president
Carter ontpopt
zich steeds
meer tot een
bemiddelaar in
grote
conflicten.
Nadat hij
vorige week de
eerste onder
handelingen
leidde over
vrede in
Etiopië reisde
hij door naar
Nicaragua, om
met de
Sandinisten te
praten over de
verkiezingen
van volgend
jaar. Na een
onderhoud
met minister
van
binnenlandse
zaken Borge
(links) riep
Carter de
Nicaraguanen
op te gaan
stemmen. „Het
is niet alleen
een recht,
maar ook een
verantwoorde
lijkheid die
men moet
nemen", aldus
Carter.
FOTO: AFP
concrete belofte die de West
duitse bondskanselier Helmut
Kohl de Hongaren publieke
lijk wilde doen, was de toezeg
ging het hervormingsproces in
Hongarije te zullen steunen.
Verhouding
Budapest houdt intussen bij
hoog en bij laag vol dat Mos
kou zijn zegen heeft gegeven
aan het Hongaarse hervor
mingsbeleid en de grotere toe
nadering tot het Westen. An
dere traditionele bondgenoten
van Hongarije zijn er minder
gelukkig mee en de kloof tus
sen hen en de Hongaren wordt
steeds dieper.
De verhouding met Roemenie
is het afgelopen jaar tot een
dieptepunt gedaald naar aan
leiding van het dispuut over
het lot van de naar schatting
1,7 miljoen zielen tellende
Hongaarse minderheid in dat
land. Budapest zegt dat de
Roemeense Hongaren syste
matisch worden vervolgd en
vreest dat hun cultuur zal
worden vernietigd. De span
ningen liepen zelfs zo hoog op,
dat de Hongaarse minister van
buitenlandse zaken Gyula
Horn in juli zei te vrezen voor
een gewapend Conflict.
Met het andere buurland,
Tsjéfchoslowakije, zijn de rela
ties ook niet om over naar huis
te schrijven. In Praag is men
zeer verbolgen over het besluit
van de Hongaren hun aandeel
in het gezamenlijke Gabciko-
vo-Nagymarosprojekt op te
schorten. Dit project voor de
bouw van stuwdammen in de
Donau werd gestaakt, nadat
milieugroepen Budapest ervan
hadden weten te overtuigen
dat het milieu er grote schade
door zou lijden. De openlijke
afkeuring die de Hongaarse
Amnestie voor Argentijnse militairen
BUENOS AIRES Hoge Argentijnse militairen, die aange
klaagd zijn vanwege misdrijven tegen de mensenrechten, waar
onder ontvoering, marteling en moord, krijgen amnestie. Dit
kondigde de Argentijnse president Carlos Menem gisteren aan.
De eventuele vrijlating van militairen, onder wie ook de twee
voormalige presidenten Videla en Viola, die al veroordeeld zijn,
zal in een later stadium worden bekeken. Menem wil met de
amnestie „de eenheid van Argentinië bevorderen". De militai
ren pleegden de misdaden tijdens de „vuile oorlog" tegen ver
meende linkse terroristen. Minstens tienduizend mensen zijn tij
dens de militaire dictatuur verdwenen; van hen wordt aangeno
men dat ze dood zijn.
Duizenden Turken
terug naar Bulgarije
ISTANBUL De laatste we
ken komen nauwelijks nog et
nische Turken uit Bulgarije
naar Turkije. Daarentegen ke
ren dagelijks honderden emi
granten uit Turkije terug naar
Bulgarije, zo hebben de Turkse
autoriteiten verklaard. In to
taal zijn al ongeveer achttien
duizend mensen teruggekeerd,
een aantal dat naar verwach
ting zal oplopen tot ongeveer
vijftigduizend. De terugkeer
begon nadat Turkije had aan
gekondigd alleen emigranten
te zullen toelaten, die in bezit
zijn van een visum. Hiermee
wil men een einde maken aan
de komst van meer dan
300.000 etnische Turken uit
Bulgarije, die vluchten omdat
zij worden onderdrukt. Be
zorgdheid om achtergebleven
familieleden en moeilijkheden
bij het vinden van werk vor
men voor velen de aanleiding
naar Bulgarije terug te keren.
iAPEST De her-
ingsgezinde commu-
;n in Budapest lijken
jenemende mate be
de voorheen altijd zo
ez.en broederlijke
0: Aiide'n met hun bondge-
>n- in Oost-Europa op
offeren, in ruil voor
ifywe partners en vooral
J ilijke contacten in het
longaren koesteren ambi-
:e plannen. Op 8 septem-
kondigde Hongarije aan
het samen met het neutra-
:t ^Oostenrijk en het niet-ge-
r g°ien Joegoslavië langs de
ze eenschappelijke grens ge-
la ilitariseerde zones wil in-
kVe en. De aspiraties van Bu-
•achlst liggen echter nog veel
"•ba Ier naar het Westen. De
wc gaarse leiders hebben al
g' chillende malen luid aan-
laan 0pt bij de Europese Ge-
en 1 nschap (EG) voor econo-
he bijstand. De EG heeft
verzoeken niet onbeant-
ird gelaten en Hongarije al
aantal privileges verleend,
get Jidoor het land een unieke
Bn1 tie is gaan innemen in
Dp ft-Europa.
oor is niet ondenkbaar dat de
et gigaren de duizenden vluch-
■t trPgen uit de DDR naar de
dsrepubliek hebben laten
rekken om druk te kun-
uitoefenen op de West-
sers. De Hongaren zouden
zo willen bewegen bij de
een goed woordje voor hen
oen. Hongarije zou name-
graag een wat grotere poli-
e stem willen hebben bin-
wo de gemeenschap. Of dit
dja{ 'kt is zal de toekomst
ind !ten uitwijzen. De enige
x d
Demonstratie
Sovjetleider Michail Gorbatsjov heeft vanmorgen in Moskou een speciale zitting geopend van het
centraal comité over het nationaliteitenprobleem in de Sovjetunie. Hoewel de aandacht in eerste
instantie zal uitgaan naar grote kwesties als die in de Baltische staten, Armenië en Moldavië, kun
nen de afgevaardigden in Moskou niet om het oplevend nationalisme in de Oekraine heen. Het
afgelopen weekeinde trokken vele tienduizenden mensen door de stad Lvov (foto), in een betoging
waarin onder meer de legalisering van de sinds 1946 verboden Oekrains-Katholieke Kerk werd
CAIRO Nadat de Israë
lische minister van defen
sie Yitzhak Rabin uren
lang met de Egyptische
president Mubarak heeft
gesproken over diens vre
desplan dreigt in Israel
een kabinetscrisis.
Rabin is het voor een deel
eens met het uit tien punten
bestaande vrdesplan van Mu
barak. Beide politici toonden
zich voorzichtig optimistisch.
De Israëlische minister van
defensie vindt dat zijn rege
ring bereid moet zijn om met
een Palestijnse delegatie te
gaan praten, zoals voorgesteld
in het vredesplan van de
Egyptische president Mubarak.
Hij is het echter niet eens met
de door Mubarak voorgestelde
samenstelling van zo'n Pale
stijnse delegatie.
Het Egyptische plan had al tot
grote verdeeldheid geleid in
het Israëlische coalitie-kabi
net. De huidige positie van Ra
bin heeft deze verdeeldheid
nog groter gemaakt. Het recht
se Likud-blok van premier
Shamir is faliekant tegen Mu-
baraks plannen. Zij ziet in het
betrekken van Palestijnen van
buiten de bezette gebieden een
verkapte vorm van directe on
derhandelingen met de PLO.
Voor de Likudpartij een gru
wel. Ook in het ruilen van ge
bied voor vrede, zoals het plan
voorschrijft, ziet zij geen enkel
heil. De Arbeiderspartij van
minister van financien Peres
is het in grote lijnen wel eens
met Mubaraks voorstel. Minis
ter Rabin gold binnen het ka
binet als een socialistische
bondgenoot van Shamir. De
premier zei dat de steun van
de Arbeiderspartij voor het
plan tot de val van het kabinet
kan leiden. Rabin, die lid is
van de Arbeiderspartij, had
wel van het hele kabinet op
dracht gekregen in Cairo te
gaan praten. Maar Shamir zei
dat als hij van zijn mandaat af
week, hij slechts zijn persoon
lijke opvattingen zou weerge
ven en niet die van de rege
ring.
verplichte terugkeerregeling
van Vietnamese bootvluchte
lingen van Wie is vastgesteld
dat zij om economische rede
nen zijn gevlucht en niet om
politieke. De. Verenigde Staten
en de Verenigde Naties heb
ben zich meermalen uitgespro
ken tegen gedwongen terug
keer van de Vietnamezen.
Dit jaar zijn al 32.000 Vietna
mezen in Hongkong gearri
veerd. Slechts enkelen van de
ruim 55.000 bootvluchtelingen,
die in kampen verblijven, heb
ben ingestemd met hervesti
ging in Vietnam.
De Britse functionaris brengt
een driedraags bezoek aan
Hongkong om een beter in
zicht te krijgen in de proble
men van deze Britse kroonko
lonie die in 1997 aan China zal
worden teruggegeven. Maude
zei dat het de prioriteit is om
Vietnamese blootvluchtelingen
aan te moedigen vrijwillig
naar Vietnam terug te keren,
maar voegde daaraan toe dat
het nodig zou kunnen zijn „om
HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT
NGKONG Francis
ude, die in het Britse
linet verantwoordelijk
/oor het beleid inzake
ngkong, heeft gisteren
Izijn bezoek aan deze
tse kroonkolonie ge
el dat Vietnamese boot-
chtelingen terug
hti'eten naar hun land.
>du<
ze 'de doelde daarbij in- het
e< >nder op Vietnamezen die
ie de status van politiek
ie chleling hebben verkregen,
f Brit, sinds juli in functie,
e dat Hongkong verder moet
nie «n dan het vrijwillige re-
n. 'lëringsprogramma dat de
voo enigde Naties heeft opge-
i om een einde te maken
de massale toestroom van
tnamezen. „Er is geen al-
latief voor Vietnamezen
niet om politieke redenen
lucht zijn", aldus Maude,
èrheidsfunctionarissen in
gesteund door de
>lieke opinie, willen een
Enkele van de
120 bootvluch
telingen die te
rug zullen ke
ren naar Viet
nam. Zij maken
deel uit van
een regeling
over repatrië
ring tussen
Hongkong en
Vietnam. In de
Britse kroonko
lonie ziet men
het liefst alle
ruim 55.000
bootvluchtelin
gen zo snel
mogelijk ver
dwijnen naar
Vietnam. Hong
kong kreeg gis
teren in dit
streven bijval
van Groot-Brit-
tannië.
FOTO: EPA
ook naar andere manieren van
repatriëring te zoeken".
De regering van Hongkong
eist dat die Vietnamezen die
naar Hongkong zijn gekomen
om de slechte economische si
tuatie in hun land te ontvluch
ten desnoods onder dwang ge
repatrieerd zullen worden.
twee officieren spreken over twee meisjes, die in West-Terschel
ling zijn aangekomen en daar hebben geïnformeerd naar de
schipper van het zeilschip „Vrijheid II". „We hebben maar geen
risico genomen", zegt één der officieren, „en de meisjes zitten
nu veilig opgeborgen. Het wakend oog zal wel goed op die twee
letten", laat hij er lachend op volgen. Twee meisjes? denkt Rob
verschrikt, zouden dat soms Marga en Willy zijn?
- Met gebaren maakt Rob de kapitein van de „Tristan"
- hij kan immers niet praten met het masker voor! - dat
j moet naar de bunker. Radiografisch wordt dat verzoek
frgebracht en een half uur later rijst inderdaad de onderzeese
i van de bunker uit de golven omhoog. Beneden krijgt hij
e kleren en dan wordt hem medegedeeld, dat hij zich on-
'dellijk moet melden bij de SS-officieren. Wanneer hij het ver-
binnentreedt, waar hij zijn orders moet halen, hoort hij, dat
