ruciale dagen voor
oekomst Gorbatsjov
m§:
Aoun twijfelt over
vredesplan Libanon
\t\vOW
Rabin praat in Egypte
over vredesplan Mubarak
[assale demonstratie voor
^galisering Oekrainse kerk
BUITENLAND
foidócSouacmt
MAANDAG 18 SEPTEMBER 1989 PAGINA 5
ervormer Marx
>kozen in
ongaars parlement
DAPEST Opnieuw heeft bij tussen-
bekse ver^iezingen in Hongarije een lid
oecjEi de oppositie de kandidaat van de
imunistische partij verslagen en een
>1 veroverd in het parlement. Bij tus-
tijdse verkiezingen in het district Zala,
de grens met Joegoslavië, won opposi-
;andidaat Gyula Marx met 59,1 procent
de stemmen. Zijn overwinning was
te opvallender, omdat de oppositie met
«aenije kandidaten deelnam. Met de verkie-
ontvê van ^arx zijn vier van de vijf tussen-
,se verkiezingen die dit jaar werden ge-
den, gewonnen door kandidaten van
jppositie. In juni 1990 worden in Hon-
ije voor het eerst sinds de jaren veertig
ir vrije verkiezingen gehouden.
McDonnell Douglas
wijzigt DC-10
LOS ANGELES In het hydrauli
sche systeem van de DC-10 worden
wijzigingen aangebracht na een onge
luk met dit type vliegtuig in juli in de
VS, waarbij 112 doden vielen. De fa
brikant van het toestel, McDonnell
Douglas, heeft dit toegezegd. Bij het
ongeluk in juli viel de staartmotor uit
elkaar. Alle drie hydraulische syste
men raakten buiten bedrijf, omdat zij
werden geraakt door brokstokken.
De hydraulische systemen bedienen
mechanismen aan de vleugels en
staart waarmee het vliegtuig wordt
gestuurd. De fabrikant heeft nog niet
besloten of de wijzigingen ook zullen
worden aangebracht in de MD-11, de
opvolger van de DC-10.
Indiase leger
doodt Tamils
COLOMBO Het leger
van India heeft op Sri
Lanka minstens veertig
Tamil-guerrillastrijders
gedood bij een aanval op
een belangrijke basis aan
de oostkust van het eiland.
Het bericht komt op het
moment dat India en Sri
Lanka een verklaring
voorbereiden over de te
rugtrekking van circa
41.000 Indische militairen
voor het einde van dit
jaar. De afgelopen week
was er op Sri Lanka een
van ongekend geweld. Bij
aanslagen en moordpartij
en vielen ruim driehon
derd doden.
Moskou:
Amnestie
voor veteranen
MOSKOU Het Sovjet-
russische parlement heeft
een decreet opgesteld dat
voorziet in een amnestie
voor militairen, die tijdens
de oorlog in Afghanistan
die door hun eigen schuld
of doelbewust in handen
van het Afghaanse verzet
vielen. Velen van hen
zouden nu spijt hebben en
terug willen naar hun va
derland. Het is overigens
niet bekend om hoeveel
soldaten het hierbij gaat.
Gezochte Belg in
Spanje aangehouden
MADRID In de Spaanse plaats Tor-
remolinos bij Malaga heeft de Spaanse
politie de Belgische ex-rijkswachter
Madani Bouhouche aangehouden. Bou-
houche wordt verdacht van moord en
zou een lid van de Bende van Nijvel
zijn. Hij werd werd door een speciale
politie-eenheid aangehouden, terwijl hij
voorbereidingen trof om Spanje te ver
laten. De naam van Bouhouche, voor
heen rechercheur bij de rijkswacht, is
de laatste jaren opgedoken bij vrijwel
alle misdaad-affaires die België de laat
ste jaren hebben geteisterd, van de
bloedige aanslagen van de Bende van
Nijvel tot de ontvoering van ex-pre-
mier Paul Vanden Boeynants begin dit
jaar.
Nieuwe zondagskrant
in Groot-Brittannië
LONDEN In Groot-Brittannië is
een nieuwe zondagskrant verschenen:
The Sunday Correspondent. Het nieu
we blad richt zich op de beter opgelei
den in de leeftijd van 25 tot 45 jaar. De
krant hoopt vooral lezers weg te halen
bij The Sunday Times, The Sunday
Telegraph en The Observer. Het eerste
nummer, bestaande uit twee katernen
van 32 pagina's en een kleurenbijlage,
rolde gisteren in 650.000 exemplaren
van de pers. In het eerste jaar mikt de
krant op een gemiddelde verkoop van
360.000 exemplaren. The Sunday Ti
mes is met een oplage van 1,3 miljoen
de grootste van de serieuze zondags
bladen. The Independent wil volgend
jaar met een eigen zondagseditie ko-
OSKOU BUIGT ZICH OVER NATIONALITEITEN KWESTIE
Jtuig
'an onze correspondent)
iSKOU Voor de
;ische president en
;ijleider Michail Gor-
Vjov en zijn politiek
t glasnost en perestroj-
DTO:|breken cruciale dagen
i. Het centrale comité
de Communistische
tij van de Sovjetunie
'SU) zal zich vanaf
rgen beraden over het
;rst gecompliceerde na-
ïaliteiten-vraagstuk.
duuijt plenum werd begin
m Ijaar al aangekondigd,
'rijgjar is keer op keer uit-
jteld. Het is niet over
ven te zeggen dat heel
Sovjetunie en het
tenland gespannen
kijken. Immers, de toe
rist van de Sovjetunie
ïgt in niet geringe mate
/an wat de bijeenkomst
j opleveren.
is overigens hoogst
erkelijk dat Gorbats-
zelf het centraal comi-
tot scheidsrechter in de
tionaliteitenkwestie
pit benoemd. Het comi-
t ïs een orgaan van de
.k'tij, en de politiek van
;ie"e Russische president is
gajuist op gericht om de
dat fantwoordelijkheden
in 4 de partij en de rege-
enel& beter van elkaar te
ig j^erscheiden. Maar de
die tionaliteitenkwestie is
rentdlicht een te delicate
:oud|igelegenheid om over
tuss! laten aan het nieuwe
"^lement, de Opperste
voel|det' dat minder naar de
pijpen van de partij danst
dan vroeger. De Opperste
Sovjet komt pas op 25 sep
tember weer bijeen en zal
zich in zijn oordeel zeker
later leiden door wat het
centraal comité beslist.
Armeniërs
Een paar voorbeelden van
de moeilijkheden die in
Moskou ter tafel zullen
komen. De situatie in de
enclave Nagorno-Kara-
bach (gelegen in het isla
mitische Azerbajdzjan,
maar bevolkt door chris
telijke Armeniërs) is die
van een burgeroorlog. De
bevolking is tot de tanden
bewapend en er gaat geen
dag voorbij zonder slacht
offers. Het gebied is afge
grendeld van de buiten
wereld, zonder dat de
eenheden van het Rode
Leger de werkelijke con
trole in handen krijgen.
Er wordt gestaakt, er
heerst voedselschaarste en
de speciale commissie die
sinds januari namens Mos
kou het bestuur over de
provincie voert, geniet bij
niemand meer vertrou
wen. De partij-afgevaar
digden in Moskou zullen
het beslissende woord
moeten spreken.
Een tweede probleemge
bied vormen de Baltische
staten, waar de volksfron
ten zodanig op drift zijn
geraakt, dat de roep om
afscheiding van de Sovjet
unie gemeengoed is ge
worden. In een aparte bij
eenkomst met de Balti
sche partij- en regerings
leider op 13 september
heeft Gorbatsjov nog eens
zijn standpunt geformu
leerd. Alle problemen
kunnen alleen in Sovjet-
verband worden opgelost;
de eenheid van de partij,
die de perestrojka op gang
heeft gebracht, is onaan
tastbaar; en alle burgers,
van welke nationaliteit
dan ook, hebben gelijke
rechten. Het is niet waar
schijnlijk dat de volks
fronten zich aan deze
richtlijnen zullen houden.
Moldavië, waar de Russi
sche minderheid naar het
stakingswapen heeft ge
grepen, is ook zo'n on
overkomelijk struikel
blok. Het parlement daar
heeft een taalwet aange
nomen, die door de Rus
sen in Moldavië onaan
vaardbaar blijkt te zijn.
Feitelijk is er geen enkel
wettig middel om het
Moldavische parlement te
dwingen een beslissing te
herroepen.
Geen oplossing
De verwachtingen over de
uitkomst van de vergade
ring in Moskou zijn overi
gens niet al te hoog ge
spannen. Een duidelijke
oplossing bestaat niet, als
men tenminste de eenheid
van partij en land wil be
houden.
In een enkel geval zal
door de verwijdering van
een topfunctionaris ge
tracht worden tijd te win
nen. Zo lijkt het laatste
uur te hebben geslagen
voor de partijleider van de
Oekraïne, Sjtsjerbitski. Hij
is de laatste veteraan uit
het Brezjnev-tijdperk.
Maar ook daarmee is het
nationaliteitenprobleem
natuurlijk niet in zijn wor
tel aangepakt.
Want wat zal bijvoorbeeld
het antwoord zijn op de
vraag van de ruim twee
miljoen Sovjet-Duitsers?
Zij willen hun oude Wol-
ga-republiek terug, die
hen door Stalin in de oor
log is afgenomen. Maar als
dat gebeurt, zullen de
Krim-Tartaren van zich
laten horen. Ook zij zijn
door Stalin uit hun vader
land gedeporteerd. Pro
bleem is alleen dat op de
Krim en aan de Wolga in
middels andere mensen
wonen, die dat land als
het hunne zijn gaan be
schouwen.
Het plenum staat dus voor
een onmogelijke taak. Met
het op gang komen van
het democratiseringspro
ces in de USSR lijkt ook
het uiteenvallen van het
enorme rijk te zijn begon
nen. Het idee van een
smeltkroes van ruim 120
volken, die onder de para
plu van het communisme
in vrede eendrachtig sa
menleven, dreigt tot een
fictie te verschrompelen.
h irC-i
Herdenking
Deze jonge Polen, leden van de beweging „Vrij
Polen" deden gisteren in Warschau mee aan de
herdenking van de inval van het Rode Leger in
Polen, precies vijftig jaar geleden. Het was de
eerste keer dat deze herdenking gepaard kon
gaan met officiële plechtigheden, waarbij echter
van de staat of de re
gering aanwezig waren. Op 17 september 1939
en de daarop volgende dagen vielen grote delen
van het Poolse leger in handen van de Sovje
trussen die Polen binnentrokken, hoewel Mos
kou en Warschau in 1932 een niet-aanvalsver-
drag hadden gesloten. Bij de herdenking giste
ren in Warschau werden onder heftig applaus
redevoeringen gehouden, waarin afschuw werd
uitgesproken over de misdaden van de vroege
re Sovjetleider Stalin.
FOTO: EPA
JERUZALEM De Is
raëlische minister van de
fensie Yitzhak Rabin is
vandaag in Egypte aange
komen. Hij zal een onder
houd hebben met presi
dent Mubarak over diens
plan voor vrede tussen Is
rael en de Palestijnen.
Het besluit om Rabin naar
Egypte te laten gaan werd za
terdag genomen nadat de vier
hoogste Israëlische leiders er
opnieuw niet in waren ge
slaagd overeenstemming te be
reiken over de Egyptische
voorstellen. Het Likud-blok
van premier .Shamir is tegen,
omdat het plan uitgaat van het
principe dat Israel bezet ge
bied zal moeten opgeven om
vrede te bereiken. De Arbei
derspartij van Rabin en vice-
premier Peres lijkt bereid er
in grote lijnen mee in te stem
men. De sociaal-democraten
staan achter de twee belang
rijkste uitgangspunten van het
plan: opgeven van bezet ge
bied en het verlenen van
stemrecht aan de 140.000 Pa
lestijnen in Oost-Jeruzalem.
De Arbeiderspartij stemt er
ook mee in om in de Pale
stijnse delegatie voor vredes
overleg met Israel twee Pales
tijnen op te nemen die door Is
rael zijn gedeporteerd uit de
bezette gebieden. Likud ziet in
dit onderdeel van het plan
echter een achterdeur om de
Palestijnse Bevrijdingsorgani
satie (PLO) bij de onderhande
lingen te betrekken.
De Palestijnse burgemeester
van Bethlehem, Elias Freij,
keerde gisteren terug van een
bezoek aan Tunis, waar hij
heeft gesproken met PLO-lei-
der Arafat. Freij zei dat hij
Arafat op het hart had ge
drukt met het plan-Mubarak
in te stemmen en dat deze ern
stig overweegt dat te zullen
doen. De burgemeester is de
'eerste Palestijnse leider van de
Westoever die openlijk bekend
maakt dat hij met de PLO-lei-
der heeft gesproken. Freij zei
daarmee een „psychologische
barrière" te willen doorbre-
j)SKOU In de stad Lvov
de Oekraine hebben vol-
is westerse waarnemers
jer dan 100.000 mensen een
nluchtmis van de Oek-
is-Katholieke Kerk bijge-
Dnd.' Daarbij werd het
emlin gevraagd de nu nog
boden en onderdrukte
k te legaliseren.
Oekraine, is, net als in
Sovjet-republieken,
ake van een krachtige ople-
g van het nationaal be-
op^stzijn. De Oekrains-Katho-
>siti ce Kerk telt volgens wester-
conschattingen vijf miljoen le
en geldt als de grootste
boden organisatie ter we-
i, nadat zij in 1946 werd be-
uldigd van collaboratie met
nazi's en werd ontbonden,
bezittingen van de kerk
vo<frden in beslaggenomen en
°Pe!en die zich niet bij de ge-
itis< ongen „hereniging" met de
1 ssisch-Orthodoxe Kerk
3on(nsten neer te leggen, wer-
;chi
den vervolgd of gedwongen
een volstrekt ondergedoken
bestaan te leiden.
Ondanks de wat grotere gods
dienstvrijheid die er onder
president Michail Gorbatsjov
lijkt te bestaan, is de Oekrains-
Katholieke Kerk nog steeds
verboden. Een van de oorza
ken moet wellicht worden ge
zocht in het feit dat de Oekrai
ne de laatste Sovjet-republiek
iS waar de volgelingen van
wijlen partijleider Brezjnev de
touwtjes nog in handen heb
ben. Na de dienst van gisteren
ging men in processie naar de
St. Joris kathedraal, die des
tijds moest worden afgestaan
aan de Russisch-Orthodoxe
Kerk. Ondertussen groeide de
menigte aan tot zeker 150.000
mensen. De autoriteiten heb
ben niet ingegrepen.
Hoewel zij de orthodoxe litur
gie viert, is de Oekrains-Ka-
tholieke Kerk met Rome ver
bonden. De positie van de
kerk is daarom een belangrijk
obstakel bij de normalisering
van de betrekkingen tussen
het Kremlin en het Vaticaan.
Gorbatsjov heeft in november,
als hij naar Italië reist, een on
derhoud met paus Johannes
Paulus II. Daarbij zal het on
derwerp van de Oekrainers
zeker ter sprake komen.
De mis van gisteren in Lvov
viel samen met de herdenking
van het feit dat de stad en de
rest van het westen van de
Oekraine, destijds deel uitma
kend van Polen, precies vijftig
jaar geleden door Stalin wer
den geannexeerd. Soortgelijke
demonstraties zijn op 23 augus
tus gehouden in de Baltische
republieken Estland, Letland
en Litouwen, om te herdenken
dat hun voorheen zelfstandige
landen bij het Von Ribben-
trop-Pact tussen Duitsland en
de Sovjetunie werden inge
deeld bij de invloedssfeer van
het Kremlin.
rllSKE EN WISKE SAGARMATHA
Ivoor
Een man sjouwt in Windhoek, de hoofdstad van Namibia, met een van de 980 slagtanden die het
afgelopen weekeinde in beslag werden genomen. De lading van ongeveer zeven ton ivoor is op de
zwarte markt ruim 1,5 miljoen dollar waard. De slagtanden zijn waaarschijnlijk afkomstig uit het
zuiden van Angola, waar door de burgeroorlog niet kan worden opgetreden tegen stropers. Mo
menteel wordt in VN-verband gewerkt aan een totaal-verbod op de handel in ivoor.
FOTO: AP
BA YRUT DAMASCUS
Syrië, de Verenigde Sta
ten, Frankrijk, de Sovjetu
nie en de Verenigde Na
ties hebbep instemming
betuigd met het vredes
plan voor Libanon, dat de
Arabische Liga dit week
einde heeft gepresenteerd.
Maar in kringen rond de Liba
nese generaal Aoun valt voor
al scepsis te vernemen over de
kans op succes voor het zo
veelste plan om vrede tot
stand te brengen in het land,
dat sinds 1975 onder een bur
geroorlog gebukt gaat.
Aoun, die zich als president
van Libanon beschouwt, vindt
het bedenkelijk dat in het vre
desplan van de Arabische Liga
(gepresenteerd door Saudiara-
bië, Marokko en Algerije) niets
staat over de terugtrekking
van de naar schatting 35.000
Syrische militairen. In maart
begon Aoun een „bevrijdings
oorlog" om de Syrische mili
tairen weg te krijgen. Bij die
strijd zijn zeker achthonderd
doden gevallen, vooral onder
de burgerbevolking.
Het plan van de Arabische
Liga behelst de onmiddellijke
afkondiging van een wapen
stilstand en het staken van de
wapenleveranties aan de el
kaar bestrijdende Libanese
groepen. Ook zou het Libanese
parlement nog deze maand
moeten vergaderen om een
kader op te stellen voor natio
nale verzoening en te praten
over de Libanees-Syrische be
trekkingen. Het plan vormt de
uitkomst van drie dagen over
leg tussen de onderministers
van buitenlandse zaken van
Saudiarabië, Algerije en Ma
rokko over de manier waarop
een eind kan komen aan de
gevechten tussen christelijke
eenheden en islamitische mili
ties.
Intussen gaat de strijd in Bay-
rut onverminderd voort. Za
terdag namen beide partijen
elkaar veertien uur lang onaf
gebroken onder vuur.
De Klerk
formeert
progressief
kabinet
JOHANNESBURG Waar
nemend-president F. W. De
Klerk van Zuidafrika heeft
het afgelopen weekeinde een
volgens waarnemers hervor
mingsgezind kabinet bekend
gemaakt. Daarin zal voor het
eerst een vrouw zitting heb
ben, terwijl de ministers van
defensie, buitenlandse zaken
en financiën uit het vorige ka
binet hun functies behouden.
Gerrit Viljoen, een liberaal
binnen de regerende Nasiona-
le Partij (NP), krijgt de be
langrijke post van minister
voor constitutionele ontwikke
ling. Hij zal moeten onderhan
delen over politieke hervor
mingen met de zwarte meer
derheid in het land, die geen
stemrecht heeft. Viljoen (63),
die wordt gezien als een van
de sluwste politici binnen de
NP en als een zeer kundig on
derhandelaar bekend staat,
krijgt alle ruimte om zich te
concentreren op de politieke
hervormingen in Zuidafrika,
aldus De Klerk in een verkla
ring.
Politieke deskundigen zien de
promotie van Viljoen en zijn
vervanging op onderwijs door
de eveneens liberale Stoffel
van der Meerwe als een teken,
dat De Klerk een hervor
mingsgezinde ploeg om zich
heen wil hebben.
Rina Venter wordt de eerste
vrouw in een Zuidafrikaans
kabinet. Zij wordt belast met
gezondheidszorg en volksont
wikkeling. Haar benoeming
wordt gezien als een liberale
stap in een vanouds door man
nen gedomineerde politieke
wereld.
De Klerk handhaaft wel de
controversiële minister voor
wet en orde, Adriaan Vlok,
ondanks scherpe veroordelin
gen van diens beleid in bin
nen- en buitenland. Overmor
gen wordt het nieuwe kabinet
beëdigd en zal De Klerk als
nieuw staatshoofd worden geï
naugureerd.
door Jo Wijnen
GRIMMIG
WASHINGTON Toen
George Bush president van dit
land werd, stelde hij een
'vriendelijker en gematigder
natie' in het vooruitzicht. Dat
neemt niet weg dat dezelfde
Bush lid is van een allerminst
vriendelijk en gematigd
gezelschap: de National Rifle
Association (NRA). Een
belangenvereniging van
wapenbezitters die vindt dat
iedere Amerikaan het recht
heeft met vuurwapens op zak
te lopen. De NRA neemt zeer
extremistische standpunten in,
vooral nu de kritiek op haar
doen en laten toeneemt.
Laatst nog bestond iemand
van de NRA het te zeggen, dat
het neerslaan van de
democratische
studentenbeweging in China
nimmer mogelijk was geweest
als het vrije wapenbezit in dat
land was toegestaan. Een
ander medelid van Bush in de
NRA heeft nu een stuk
geschreven in het blad van de
organisatie. Het is van ene
Harion Carter, die ooit nog
eens vice-voorzitter van de
verenigde geweer- en
pistooldragers is geweest. Het
stuk handelt over de strijd
tegen de drugs in de VS.
Carter is voorstander van het
bij standrecht interneren van
drugshandelaren en -
gebruikers. Hij wil ieder van
drugshandel verdacht persoon
zonder arrestatiebevel voor
een speciale snelrechter
slepen, die de verdachte dan
onmiddellijk door kan sturen
naar een interneringskamp.
Daar moet hij verblijven
totdat de oorlog tegen de
drugs is beëindigd". Dat is dus
voor de rest van zijn leven.
Carter laat zijn gedachten
vervolgens gaan over hoe zo 'n
interneringskamp eruit moet
zien. Het moet minstens vijftig
kilometer vanaf de
dichtstbijzijnde bebouwing zijn
gelegen, liefst in de
woestijngebieden in het zuid
westen van de VS. Het kamp
moet met alle denkbare
hoeveelheden prikkeldraad,
dubbele muren en
schijnwerpers zijn omgeven.
Advocaten, congresleden en
sociale werkers mogen geen
toegang tot de kampen
hebben, evenmin als pers en
televisie. Er mogen zelfs geen
vliegtuigen overvliegen. Elk
toestel dat dat verbod
overtreedt, moet onmiddellijk
worden neergehaald.
Air-conditioning (het is in die
woestijnen doorgaans veertig
graden heet), radio en tv zijn
eveneens niet toegestaan. En
de geïnterneerden mogen
vooral niet „psychologisch
worden gedestabiliseerd door
contacten met de
bui ten wereld".
Vriendelijker en gematigder?
Deze mijnheer Carter, die dit
soort geschreven vuilnis in
druk laat verschijnen, is
topman van een miljoenen
leden tellende vereniging.
Topman van een vereniging
waarvan George Bush
tesamen met duizenden
andere prominenten,
waaronder tal van
congresleden betalend lid
is. Topman van een vereniging
die ondanks de golf van
geweld en moorden blijft
volhouden, dat elke
Amerikaan in alle vrijheid elk
soort vuurwapen mag blijven
dragen. Hij is topman van een
vereniging die per jaar
miljoenen uitgeeft om
bestuurders, congresleden,
politiemensen en wat dies
meer zij onder druk te zetten,
om te voorkomen dat die hun
stem tegen het wapenbezit
verheffen. En hij is topman
van een vereniging die zich
bedient van methodes die
bedenkelijk veel op politieke
chantage lijken.
Vriendelijker en gematigder?
Waarom geeft Bush niet het
goede voorbeeld door
demonstratief uit een club te
stappen, die het publiceren
van dit soort gedachten
toestaat? Ach, Bush durft
gewoon niet. Wie zich tegen
de NRA keert, krijgt al die
miljoenen leden tegen zich.
Vriendelijker en gematigder?
Dat is het wel erg dun
wordend vernisje dat over een
natie ligt, die haar heil zoekt
in interneringskampen en
waar een toenemend aantal
burgers voor de
voorzichtigheid toch maar een
semi-automatisch geweer naast
het nachtkastje zet.
En dan te bedenken dat
diezelfde natie weigert zich de
vraag te stellen waarom
miljoenen Amerikanen hun
toevlucht tot verdovende
middelen nemen. Zouden ze
dat doen omdat ze verwachten
dat het allemaal zoveel
vriendelijker en gematigder
gaat worden in dit land?
