Bollywoods nieuwste Australiër
Chinese hommage
aan individualiteit
JACKNIFE
Boekenbeurs
in Moskou gooit
de grenzen open
Adembenemende spanning
ÊcidócSoiwant
VRIJDAG 8 SEPTEMBER 1989 PAGINA 9
PHILLIP NOYCE:
n hei
„KING OF THE CHILDREN
„King of the chil
dren" met Xie Juan, Yang Xiuwen
en Chen Shaohua. Regie: Chen Kai-
g®.
„King of the children" is een
van de allermooiste films die
de laatste jaren uit China zijn
gekomen. Een film die het
Verdient je westerse levens
tempo er even voor in te
houden om mee te gaan met
een wijze en ontroerende
film over mensen, over over
dracht van kennis en over de
noodzaak van individualiteit.
Regisseur Chen Kaige
(eerder met „The Yellow
Earth") maakte de film in '87
en wat die individualiteit be
treft mag je bang zijn dat er
in China voorlopig niet meer
zo'n film gemaakt wordt.
Niet dat Kaige's film ook
maar iets uiterlijks opstan
digs heeft. Hij hanteert een
parabelachtige vertelwijze
die duidelijk genoeg is. De
„koning van de kinderen" is
een leraar. Een jongeman die
na de culturele revolutie
naar een uithoek van China
moest verhuizen en rijst
moest sjouwen. Dan krijgt hij
een uitnodiging om leraar te
worden.- Hij is verbaasd,
heeft het nooit gedaan, maar
hoeft alleen de leuzen uit het
leerboekje op het bord te
schrijven en te verklaren.
Hij staat met lege handen,
maar krijgt de oplossing aan
gereikt via een leerling.
Door hem leert de leraar les
geven en dat proces - plus de
bindingen die .hij met zijn
leerlingen krijgt - wordt op
een simpele, ontroerende
manier getekend. Hij gooit
het leerboekje weg, reden
waarom hij later ontslagen
zal worden. In plaats daar
van leert hij zijn leerlingen
uit hun eigen levensreservoir
te putten en heeft hij één
grote opdracht: Schrijf niets
over! De boodschap is duide-
lijk.
Xie Yuan speelt die leraar
ontroerend en vermakelijk
tegelijkertijd. De vaak poëti
sche uitstapjes naar het
prachtige landschap met zijn
bewoners (helaas hier weinig
genieten door de „vuile" 16
mm kopie) zijn stuk voor
stuk metaforen. „King of the
children" is een hommage
aan het individu, een ode
aan de wil om te leren met
een tragisch einde wanneer
de lesidylle onderbroken
wordt door dat ontslag. „Ik
ben blij dat je niet protes
teert" zeght het hoofd van de
school tegen zijn leraar. En
daarna: „Protesteren, zo heet
dat toch?" Ja, zo heet dat en
in China mag het niet meer.
BERT JANSMA
(ADVERTENTIE)
ROBERTDE NIRO
ED HARRIS KATHY BAKER
lOS
What The Deerhunter did to your nerves...,
ggs? Jacknife will do to your heart. «H-
Geen krant ontvangen Bel tussen 18.00 en 19.00 uur, zaterdags tussen 14.00
en 15.00 uur, teiefoonnr.071-122248 en uw krant wordt nog dezelfde avond
nahp.7ornd
(Van onze correspondent
Alexander Münninghoff)
MOSKOU Onder het onbe
rispelijke motto „Boeken die
nen de vrede en de vooruit
gang' gaat volgende week in
Moskou de zevende tweejaar
lijkse internationale boeken
beurs van start. Met nadruk op
beurs, in het Russisch 'jarmar-
ka' geheten, waarin wij moei
teloos ons woord, 'jaarmarkt'
herkennen. De bedoeling is
duidelijk: anders dan op de zes
voorafgaande beurzen, die ei
genlijk meer tentoonstellingen
waren waar oost en west zich
konden vergapen aan eikaars
literaire produktie, is het de
Moskouse organisatoren er nu
om begonnen om zakelijke
contacten met het buitenland
aan te gaan.
De USSR importeert jaarlijks
voor een schamele 180 miljoen
roebel aan buitenlandse boe
ken en de export bedraagt 100
miljoen. Voor een lezend volk,
zoals de Russen zichzelf graag,
en niet ten onrechte, portrette
ren, zijn dat zeer lage cijfers.
Dat ze nauwelijks importeren
is het aloude deviezenpro-
bleem. Dat ze hun export niet
kunnen vergroten - hoewel er
een groeiende vraag is naar
perestrojka-publicaties - heeft
weer te maken met het tekort
aan papier in dit meest bosrij
ke land ter wereld. Daar
wordt veel over geklaagd,
want de bureaucratie blijkt,
alle .vernieuwingen ten spijt,
nog steeds de grootste papier-
verslinder te zijn. Het partij
blad 'Pravda' meldde onlangs,
dat slechts 16,5 van de totale
papierproduktie gebruikt
wordt voor publicaties voor al
gemeen gebruik, zoals boeken,
tijdschriften en kranten. De
rest gaat op aan memo's, rap
porten, verordeningen en be
schikkingen, waarmee de mo-
log van de bureaucratie ge
voed wordt.
Een cijfer: er worden in de
USSR per jaar 2300 miljoen
boeken geproduceerd, maar
toch is er een schreeuwend te
kort aan allerlei soorten litera
tuur, van bellettrie tot naslag
werken en juridische hand
boeken - in het kader van het
formeren van de rechtsstaat i
de USSR zijn die juist zeer ge
vraagd, maar veelal slechts op
de zwarte markt te krijgen.
Daar wil men snel wat aan
veranderen. Al tien joint v
.tures met westerse uitgevers
concerns zijn er opgericht en
er zijn 50 aanbiedingen. Om
dat de Sovjet-uitgeverijen
sinds kort het recht hebben
verkregen om zelfstandig bui
tenlandse - contacten aan te
gaan, lijkt het waarschijnlijk
dat er volgende week in Mos
kou een flink aantal overeen
komsten gesloten, zal worden.
In elk geval zijn er uit 65 lan
den vertegenwoordigers aan
wezig. Nederland heeft 5
stands, waaronder die van de
wetenschapsdivisie van Else
vier en Wolters/Kluwer, die
onder meer hun onlangs uitge
komen Russisch-Nederlands
woordenboek van Van den
Baar zullen presenteren.
Een lijst van boektitels die de
Westerse uitgeverijen in Mos
kou op de markt zullen bren
gen, was gisteren nog niet
voorhanden. Wel werd er door
de organisatoren nadrukkelijk
gezegd, dat de produkten van
tot voor kort verboden auteurs
als Solzjenitsyn en Zinovjev
nu toegelaten zullen worden.
Een speciale afdeling van de
douane zal de boekenkisten,
die dezer dagen in Moskou ar
riveren, slechts inspecteren op
pornografie en oorloghitserij.
De censuur, die in dit land
overigens nog steeds bestaat,
accepteert voorts geen publica
ties over militaire geheimen
van de USSR en dan is er ook
nog speciale aandacht van
overheidswege voor publica
ties die tegen de moraliteit in
druisen. Maar de criteria lij
ken sterk verruimd - dat 'Loli
ta' van Nabokov al lang wordt
toegelaten, geeft dit wel aar
Herr
d
STERDAM - „The Ci-
ima from Down Under"
de naam. De Nouvelle
/ague van Australië. De
errassing van midden ze-
entiger jaren toen dat
Continent van Tegenvoe
ters behalve kangoeroe's
n koala's ook nog expor
teerbare filmcultuur
<al>
let regisseur Peter
Picknick at Hanging Rock'"
igon de victorie zo'n beetje,
laarna Gillian Armstrong,
o. wojjruce Beresford, George Mil-
ir' ^rec' Schepisi. Met films
ie eerst de alternatieve cir-
uits aandeden, maar daarna
o commercieel bleken dat ze
opgepikt" werden voor wijde-
distributie. Die opmars ont-
ing de studio's in Hollywood
venmin. Peter Weir was de
erste die de overstap naar de
'itates maakte. Met „The year
f living dangerously"
■ooral „Witness". Bruce Beres-
ord was de tweede: „Tender
nercies" en „Crimes of the he-
George Miller dreunde
net zijn in Australië ontstane
Mad Max"-successen ook in
Vmerika door. En ging in Hol-
ywood verder met de Updike-
erfilming „The Witches of
lastwick". Inmiddels staat
veer een nieuw talent van
)own Under voor de deur.
'hillip Noyce. Een man die in
ie 70-er jaren min of meer ex-
jerimentele films maakte, een
jelauwerde documentaire van
?n popconcert afleverde
,Good afternoon") plus twee
;oed ontvangen speelfilms:
Promises to keep" en „The
ihadows of the peadock". Zijn
iucces bleef tot Australië be-
jerkt. Tot George („Mad Max')
Wilier een film van hem pro-
iuceerde, „Dead Calm". Die
'ilm (recensie elders op deze
lagina) is z'n opmars nog niet
jegonnen, of er is een tweede,
puur Amerikaanse film van
Noyce in zicht, „Blind Fury"
met Rutger Hauer in de hoofd-
•ol. Is Noyce de zoveelste Au
straliër die sneuvelt voor het
Californische Goud? Is de Au-
>tralische New Wave volko-
taen opgegaan in de Mainstre
am van Amerika?
.00,
.00,
LON v
5.00,R Phillip Noyce (39), slank,
5-30, bebaard, goedlachs en met een
pracht van een Australisch ac-
[Buj cent relativeert dat onmiddel-
ithai l'jk. „Die stap naar Amerika is
5.45,,niet zo groot voor ons" zegt hij.
"jfcUe gaat een deur door, neemt
J.15 jplaats, krijgt te eten, slaapt,
ÉAC
5.45,
1.00.
clock". Wanneer je 20 bent
denk je dat 't leven altijd
duurt, jij en ik weten dat dat
niet zo is. Opeens voel je dat er
nog maar beperkte hoeveel
heid tijd en een beperkt aantal
mogelijkheden zijn. En ik kan
niets anders dan film maken.
Wat zijn je hobby's, vragen ze
wel eens in interviews. Dan
verzin ik wat, maar echt waar
is 't niet. Misschien is 't het
zelfde als een „midlife crisis".
Je hebt je eerste film gemaakt,
je bent door de pers een bril
jante jonge filmmaker ge
noemd, en je zit in een dwang
buis. Je keus voor je volgende
film wordt moeilijk, want je
wilt bij de critici in de gunst
blijven. Op een gegeven ogen
blik denk je: ik ben wel een
ontzettend streng, serieus film
maker geworden. Ben ik ei
genlijk zo iemand?
Dat ben ik dus niet. Je wilt
evenmin gaan zitten klagen
over gebrek aan mogelijkhe
den. Je kijkt om je heen, je ziet
een serieuze regisseur die al
tijd dezelfde films heeft ge
maakt vijf jaar wachten op z'n
volgende. Bewonderenswaar
dig, jawel, maar ik wil films
maken".
Orson Welles
Phillip Noyce kreeg „Dead
Calm" als boek toegestopt door
een vriend. Hij las 't, zag er
mogelijkheden in en hoorde
dat niemand minder dan Or
son Welles - of liever de Wel
les Estate, na het overlijden
van de filmreus - de rechten
had. Welles was zelf halver
wege gekomen met zijn versie.
Jeanne Moreau speelde erin,
hijzelf, zijn vriendin Oja Ko-
dar en Laurence Harvey. Har
vey overleed tijdens de opna
men, Welles kwam in moei
lijkheden en de productie
sneuvelde. Phillip Noyce ging
met het project naar zijn
vriend George Miller, die zag
het er ook in en zocht finan
ciering. Toen werden de erfge
namen van Welles benaderd
om de rechten af te kopen. Ik
heb nooit één meter gezien
van wat hij gedraaid heeft.
Wel heb ik later van een col-
lectionneur een script gekre
gen van „Dead Calm" waar de
naam Orson Welles op stond.
Maar dat leek zo exact op het
oorspronkelijke boek, dat ik
niet kan beoordelen of dat
werkscript nummer één of
nummer drie was. Ik heb me
niet belast gevoeld doordat een
gigant als Welles dat boek on
der handen had gehad. Inte
gendeel: als hij er iets in zag,
moet 't toch wel wat zijn?"
BERT JANSMA
Sam Neill probeert te water zijn bedreigde echtgenote van de dood te redden.
„DEAD CALM"
„Dead calm" met
Sam Neill, Nicole Kidman en Billy
Zane. Gebaseerd op de thriller van
Charles Williams. Regie: Phillip Noy-
Je kan nog zoveel lijken, bloed
of schurken over het doek
smijten, de echte „suspense"
krijg je maar met één ding:
stijl. En het is stijl die van Phi
lip Noyce's thriller „Dead
Calm" een adembenemende
affaire maakt. Een bijna clau
strofobisch werkende, met be
perkte, maar typisch filmische
middelen gemaakte thriller
die net zo goed uit de koker
van een specialist als Polanski
had kunnen komen.
Net zoals de titel een wat cyni
sche tegenstelling vormt tot de
ontwikkelingen die volgen, is
het begin van „Dead Calm"
bijna teleurstellend rustig en
ingekeerd van toon. Een mari
ne-officier (Sam Neill, bekend
als spion Reilly en als de echt
genoot in „Cry in the dark")
keert somber naar huis terug.
Bij een auto-ongeluk heeft hij
zijn zoontje en bijna zijn echt
genote verloren. Het echtpaar
zal proberen via een cruise
met een zeiljacht op de Stille
Zuidzee geestelijk te herstellen
van het verlies. Dat proces
van leren omgaan met de
wonden, wordt door Noyce al
op film gezet met een benau
wend om het echtpaar heen-
draaiende camera die vooruit
lijkt te lopen op een ander
proces. Dat komt op gang
wanneer het echtpaar een
Amerikaanse jongeman uit
een sloep op zee oppikt. De
jongeman is zijn eigen boot,
die aan de horizon te zien is,
ontvlucht. De boot is zinkende,
alle opvarenden zijn aan voed
selvergiftiging gestorven, zegt
hij. Zijn verhaal roept zoveel
vraagtekens op, dat kapitein
Neill de boel zelf gaat contro
leren op dat andere schip.
Daar ontdekt hij dat de zoge
naamde drenkeling een psy
chopaat is die een stel jonge-
meisjes in Amerika aan boord
heeft genomen, zogenaamd om
een film met ze te maken,
maar ze op gruwelijke manier
vermoord heeft.
Op dat moment ruikt de psy
chopaat op de andere boot on
raad. Hij maakt zich meester
van de situatie, terroriseert de
echtgenote, en wil vluchten.
Neill moet de zinkende boot
drijvende houden om hen te
achtervolgen. Het kluwen van
spanningen, opgeloste span
ningen en weer nieuw ge
creëerde spanningen dat zich
ontrolt, is zo typisch des films
dat navertellen moeilijk is.
Noyce gebruikt alle elementen
die de twee geïsoleerde sche
pen bieden om de „suspense"
te creëren: de beperkte
scheepsruimte, de kapotte
boordradio, de man-vrouw
spanning die door de temidden
van al haar ellende weer zich
zelf wordende echtgenote (pri
ma rol vam Nicole Kidman)
tot een wapen gemaakt wordt,
de factor tijd. Het is adembe
nemend, niet zachtzinnig,
maar met zoveel overwicht ge
filmd dat „Dead Calm" wel
eens een klassieker in zijn
genre zou kunnen worden.
BERT JANSMA
Masochisme als maniertje
hi j Sylvester Stallone
„LOCK UP
Sylvester Stallone weet sinds
z'n Rocky-successen precies
hoe je filmhelden creëert: Je
neemt een simpele, aardige
hoofdfiguur, laat hem zo on
rechtvaardig mishandelen dat
zelfs de meest ruwe toeschou
wer zich zal schamen als de
tranen hem niet in de ogen
komen en - liefst in de aller
laatste meters film - laat hem
dan tóch nog zegevieren.
Die hoofdrol heeft Stallone ui
teraard en dat masochistische
principe past hij met groteske
overdrijving toe in „Lock up".
Stallone speelt gedetineerde
Frank Leone - uiteraard on
schuldig, hij heeft alleen zijn
oude leermeester tegen
„punks" verdedigd. Na zijn
vrije weekend moet hij plots
zijn open gevangenis verruilen
voor een strengere bajes, waar
Donald Sutherland de scepter
zwaait. Sutherland is in z'n
carrière gedwarsboomd door
Stallone, die eens uit een door
hem beheerde gevangenis ont
vlucht is. Hij neemt wraak.
Dus laat acteur/producent
Stallone (White Eagle Produc
tions) zich mishandelen door
een complete gevangenis vol
van het puurste sadistische
tuig. Op een manier dat je er
werkelijk walgend je hoofd-
van af moet wenden. Het eni
ge lichtpuntje is Donald Su
therland die ingehouden de
grootste sadist aller tijden
neerzet. Tot het moment dat
Stallone hem als wraak op de
electrische stoel zet. Dan kan
ook topacteur -Sutherland de
ellende niet meer de baas.
BERT JANSMA
Stallone op vrije voeten met vriendin Darlanne Fluegel. Maar dat duurt niet lang.
Twee Australische filmmakers uit Hollywood in Amsterdam: George („Mad Max") Miller en Phillip („Dead Calm") Noyce.
gaat weer door een deur en je
staat in Los Angeles. Daarom
woont ook geen enkele van
die filmers waar jij 't over hebt
in Amerika. Ze zouden wel
mooi uitkijken. Australië is
een heel wat fijner land om te
leven of om je kinderen groot
te brengen. In Australië hoef
je ook niet met die stomme
Hollywood-spelletjes mee te
doen van wie is er belangrij
ker, wie verdient er meer
geld. Okay, ons talent staat in
dienst van Hollywood. Maar
voor een deel komt dat terug
in Australië. Als Fred Schepisi
in Amerika niet had bewezen
een commerciële film te kun
nen maken met „Roxanne"
(met komiek Steve Martin),
had hij nooit het geld gekre
gen om in Australië „Cry in
the dark" te filmen, Wat de
reuze-octopus Hollywood ons
biedt is geld om films te ma
ken en de armen om ze over
de hele wereld te laten zien.
Anders zaten jullie in Amster
dam nog steeds te wachten op
een filrh van mij. Een man als
acteur Bryan Brown maakte
naam in Amerika met „F/X"
en „Cocktail", nu heeft hij met
geld van Taylor Hackford
(„White Nights") een film
compleet in Australië ge
maakt".
Subsidie
„De Australische film dankte
z'n bestaan grotendeels aan
overheidssubsidie. Je kan niet
verwachten dat een overheid
geld blijft pompen in de film
industrie. Zeker niet nu de
budgetten steeds groter wor
den. Dankzij Amerika krijgt
de Australische filmindustrie
voor het eerst een realistische,
economische basis. Bovendien,
je kunt niet afhankelijk zijn
van overheidssubsidie. Ik heb
na m'neerste film vier jaar
moeten wachten voor ik weer
een project gesteund kreeg.
Terwijl m'n eerste film én z'n
geld heeft teruggespeeld én
nog eens 43 weken in de bio
scoop draaide. Je hebt in Hol
lywood natuurlijk maar een
klein aantal goede scripts die
zich beslist in Australië
móeten afspelen. Dus die New
Wave-regisseurs maken uit
eindelijk minder aan hun land
gebonden films. Aan de ande
re kant: wij moeten plaats ma
ken voor een nieuwe genera
tie. En die zal in Australië het
zelfde proces doormaken. Die
overstap naar Hollywood valt
extra op omdat er vóór de
New Wave gewoon niets was
in Australië. Wij begonnen in
een vacuüm. Er waren meer
Amerikaanse, Engelse en zelfs
Nederlandse films in onze bio
scopen te zien dan Australi
sche. De bloei van de film viel
samen met een algemene bloei
in de Australische muziek, li
teratuur en toneel. Debet aan
die bloei waren de sociale ver
anderingen in onze maat
schappij. Na 23 jaar van „con
servative government" kwam
in '72 de „labour party". De
tweede generatie uit de na
oorlogse geboortegolf was
groot geworden. En die gene
ratie had andere prioriteiten
dan meteen geld verdienen. Er
was ruimte om „arty-farty" te
zijn, kunst om de kunst te be
drijven".
Time clock
„Die nieuwe Australische film
kreeg wereldwijd misschien
wel meer aandacht dan hij ei
genlijk verdiende. Omdat onze
Australische stem meer Ame
rikaans was dan Brits, omdat
we die toch met een aantal
Europese gevoeligheden com
bineerde. Als de generatie
filmers die nu komt, een ty
pisch Nationale Cinema wil,
fine, good. Ik heb m'n drie
films met een hoofdletter A
van Australië gemaakt en ik
wil minder benauwd verder.
Ik heb met „Dead Calm" een
thriller gemaakt, met „Blind
Fury" een actiefilm. Twee
genres die nieuw voor me wa
ren. Zo'n keus is bewust. Ook
ingegeven door je eigen „time
WÊ*
