Groen Links
ook voor
PPR-stemmers
herkenbaar
Zinderende finale blijft uit in debat Lubbers-Kok
SGP LOKT KIEZERS MET
ADVERTENTIE-DOMINEES
Ceidóc Sourant
Toneelstuk deugt niet
Einde is in zicht
KIEZEN
OPH
ELK
FRACTIELEIDER
RIA BECKERS:
BINNENLAND
MAANDAG 4 SEPTEMBER 1989 PAGINA
HILVERSUM De 1,7 miljoen tv-kijkers
waardeerden het debat tussen Lubbers en Kok
met 71, een relatief hoog getal. Dat was voorna
melijk te danken aan de beide hoofdrolspelers
zélf. Wim Kok stelde bijna nog meer vragen
aan Ruud Lubbers dan de interviewers Witte-
man en Labeur. Kok ging in de aanval, Lub
bers verdedigde en pareerde. Het grote tv-debat
was zaterdagavond eerst oerdegelijk en puur
inhoudelijk, maar kreeg in de slotfase een inte
ressante wending toen de twee politici elkaar in
de haren vlogen over de door het CDA bepleite
'zorgzame samenleving'. Van een zinderende fi
nale was geen sprake, omdat de interviewers
niet wensten af te wijken van het schema dat
als een keurslijf om het debat zat. Echte nieu
wigheden zaten er niet in. Lubbers kondigde
aan dat het bieden van kansen aan mensen die
moeilijk op de arbeidsmarkt komen, de kern
moet zijn van het sociaal akkoord tussen over
heid en sociale partners. Daarna, toen het over
de belastingen ging, begon Lubbers weer over
de bekende hoofdagent die het zo moeilijk
heeft. „Dat is nou precies iemand die door uw
beleid op achterstand is gezet", aldus Kok. Voor
de PvdA-lijsttrekker is het onbespreekbaar dat
de onrechtvaardige inkomensverdeling volgend
jaar wordt voortgezet. Voor Lubbers is vrijwel
niets onbespreekbaar, dus ook niet het afknab
belen van twee miljard gulden van de Oort-
operatie, zoals Kok wil. Daarna volgde een vrij
obligaat gesprek over het milieu en de wel
vaartsstijging. Interessant werd het toen de coa
litieplannen ter sprake kwamen. Kok daagde
Lubbers uit te zeggen met welk CDA we te ma
ken hebben Lubbers „tekende ernstig bezwaar
aan" tegen Koks suggestie dat het CDA ondui
delijk is. Lubbers zei dat zowel het VVD- als
het PvdA-program op belangrijke onderdelen
van het CDA-program verschilt.
Langzaam maar treffend zeker ontwikkelde de
discussie zich naar de meest elementaire kwes
tie: wat moet de rol van de overheid zijn in de
jaren negentig? Kok: „Die zorgzame samenle
ving waar het CDA het over heeft, wie kan
daarvoor zorgen behalve de overheid?"
Lubbers: „Ja, inderdaad de overheid, maar die
moet niet te veel risico's nemen. Er is in zeven
jaar kabinetsbeleid een fundament gelegd. Kijk,
er is een groot verschil tussen de periodes
Drees en Den Uyl. Bij Den Uyl, en daar heb ik
zelf als minister van economische zaken aan
meegedaan, dachten we dat de overheid zelf
voor groei moest zorgen en begonnen we al het
geld uit te geven. Bij Drees moest het geld eerst
worden verdiend".
Kok: „Laten we het eens hebben over de tijd
van Van Agt, toen was u er ook bij. Toen liepen
staatsschuld en werkloosheid hoog op. Het
klinkt nu alsof de PvdA de komende jaren wil
profiteren van wat anderen hebben gedaan,
maar vergeet niet dat we een en ander hebben
bereikt met de medewerking van miljoenen
burgers!" Vervolgens mocht Lubbers nog even
tegenstrubbelen: „Ja, het is de Nederlandse sa
menleving die het ook in de komende jaren
moet doen. Overheid, werkgevers en werkne
mers moeten met elkaar de samenleving een
redelijke zekerheid verschaffen". De debat
bloedde dood toen de interviewers per se over
de „kwaliteit van bestuur" wilden praten, in
concreto het Kuwayt-debat, waarin Lubbers
staande bleef. Kok beschouwde dit als een afge
sloten hoofdstuk, en Lubbers kon daardoor het
debat 'veilig' afsluiten. Zo eindigde het tweege
sprek, waar velen reikhalzend naar hadden uit
gekeken, zoals het begon: oerdegelijk.
ROB SEBES
SUSKE EN WISKE SAGARMATHA
DEN HAAG „Sommige
mensen hebben bij het maken
van een verantwoorde politie
ke keuze de rotsvaste mening
van een leidsman nodig, in ons
feval de dominee", zegt J.Pijl,
GP-woordvoerder in het
voorlichtingscentrum in Den
Haag. Terwijl andere partijen
dit weekeinde in het land de
gunsten van de potentiële kie
zer probeerden te winnen met
rozen, pennen en ballonnen,
plaatste de Staatkundig Gere
formeerde Partij in enkele
dagbladen een paginagrote ad
vertentie met daarin het stem
advies van 222 predikanten.
„Die hebben aan onze dit on
derdeel van onze campagne
belangeloos medewerking ver
leend", zegt Pijl. De actie met
de advertentie-dominees is
niet nieuw. Bij de vorige
Tweede Kamerverkiezingen
in 1986 gaven 140 eerwaarde
predikanten hun stem. Nu zijn
het er 82 meer.
Mondig
„De reclame helpt enorm. In
onze kring is namelijk een
groot aantal twijfelaars die nog
niet weten op welke lijst zij
straks moeten stemmen. Het
GPV vinden ze ook wel aar
dig. De kiezer die een beetje
op de wip zit proberen we met
het advies van de dominee een
duwtje naar lijst 5 te geven.
Het schijnt dat van predikan
ten nog steeds een bijzondere
aantrekkingskracht uitgaat.
Meer dan bijvoorbeeld van
melkboeren of makelaars".
Pijl: „Maar mij persoonlijk
maakt het weinig uit wat de
dominee D.V. woensdag doet.
Ik ben al jaren volbloed
SGP'er". De woordvoerder,
die ook lid is van het hoofd
en dagelijks bestuur van de
partij, zegt dat de lijst met
SGP-predikanten dit jaar nog
langer had kunnen zijn als
niet enkele tientallen het net
jes hadden laten afweten. „Die
vonden het niet nodig hun po
litieke keuze bekend te ma
ken. En dat standpunt accepte-
Ds. W. Chr. Hovius van de
Hervormde Kerk in Katwijk
staat ook in de krant. „Leuk,
maar ik verwacht niet dat de
komende dagen een gemeente
lid zegt: leuk dominee, ik stem
ook op uw partij. De meeste
kerkgangers zijn zo mondig,
die trekken zich van het stem
advies van dominee weinig
aan".
JOËL BATENBURG
D66-lijsttrekker Van Mierlo
zegt juist het tegenoverge
stelde van Out. Volgens Van
Mierlo lijkt de Nederlandse
campagne wél op die in
Amerika. „De acteurs zijn
niet slecht, maar het toneel
stuk deugt niet", zei Van
Mierlo gisteren voor de
NCRV-radio over het debat
tussen Lubbers en Kok. „Het
gaat steeds meer om de per
sonen. Het belang van het
parlement raakt op de ach
tergrond", concludeerde Van
Mierlo. „Het belangrijkste
schijnt te zijn wie straks de
pet van de premier mag op
zetten".
Morgenavond moet Van
Mierlo er zelf ook aan gelo
ven. Op Nederland 3 gaan
Lubbers, Kok, Voorhoeve,
Van Mierlo en Beckers met
elkaar in debat.
Reclame gaat boven debat
Het wasityperend voor het Nederlandse omroepbestel. Vlak
nadat het tv-debat tussen Lubbers en Kok werkelijk interes
sant was geworden, sprak mede-interviewer Paul Witteman
de woorden waarop je eigenliik al rekent, maar die toch nog
rauw op je dak komen: „Helaas, we moeten eruit voor de
reclameboodschappen, die staan al te dringen op het andere
net!".
Lubbers en Kok, die elkaar na het debat keurig een hand
gaven, vonden het maar niks. Lubbers: „Het probleem was
dat het allemaal te kort was. Misschien willen de omroepen
een poging wagen het debat op een ander tijdstip voort te
zetten!" Kok: „Laat de kiezers een knopje krijgen dat ze
kunnen indrukken om hun mening te geven, zodat we kun
nen doorgaan totdat zij er genoeg van krijgen!"
De macht van de kleine elite
De elite heeft de macht in
handen, maar de macht
van de 'kleine elite' is nog
veel groter. Volgens de
Leidse politicologe
M. L. Zielonka-Goei speelt
de kleine elite een door
slaggevende rol bij het
vaststellen van de verkie-
zings-programma's van de
Nederlandse politieke par
tijen.
In haar proefschrift, waar
op zij woensdag (de dag
van de verkiezingen!)
hoopt te promoveren, stelt
Zielonka dat individuele
(lees: gewone) partijleden
en lokale afdelingen
„slechts in zeer geringe
mate" bij de opstelling van
de programma's zijn be
trokken. Bovendien oefe
nen zij weinig invloed uit
op de inhoud. Zielonka
heeft haar onderzoek be
perkt tot CDA, VVD, D66
en PvdA. In minder dan
de helft van de lokale par
tijafdelingen van CDA en
VVD werd over het con
cept-program vergaderd.
Bij de PvdA was dat 64
Ook concludeert Zielonka
dat de regen amendemen
ten (CDA en VVD 1150,
PvdA 4125 en D66 200)
niet voor fundamentele
wijzigingen heeft gezorgd.
Een uitzondering vormt de
PvdA, waar het program
op essentiële punten als
koopkrachtbescherming
van de minima, de sluiting
van kerncentrales en de
verlaging van het defensie
budget werd aangescherpt.
Vanavond kómt een einde aan ruim twee weken cam
pagne voeren. De meeste aandacht zal uitgaan naar de
VVD, die in de Zuidhollandse gemeente Bleiswijk bijeen
komt. De liberalen gaan daar eens goed recht zitten als
het Orakel uit Friesland een donderende speech houdt:
commissaris der koningin en al dan niet mogelijk minis
ter dan wel vice-premier, Hans Wiegel, die als uitsmijter
van de VVD-campagne in huis is gehaald.
Het CDA zit in Hillegom, de PvdA heeft De Doelen in
Rotterdam gereserveerd en D66 vertoeft in Amsterdam.
Morgen is een vrij rustige dag, waarop de lijsttrekkers
zich voorbereiden op het tv-debat van die avond en, ui
teraard, op de grote dag: woensdag 6 september.
REDACTIE:
Rob Sebes.
BIJDRAGE:
Stevo Akkerman.
DE STEM VAN DE BEKENDE NEDERLANDER
Rob Out: gewoon af strepen
Brug tussen popcultuur en politiek
Het zondag door de PvdA-jongeren gehouden popconcert in p
Haarlem heeft vele duizenden bezoekers getrokken. Lijst
trekker Kok, die tussen de artiesten door de menigte toe
sprak, richtte zich in het bijzonder tot de jeugd en beklem
toonde in zijn rede de mondiale milieuvervuiling.
Met zojuist een interview met de Britse BBC achter de kie
zen, verkeerde de PvdA-lijsttrekker nog duidelijk in Engel
se sferen. „Think global, act local", zei hij, om vervolgens
zijn partij bij de jeugd aan te bevelen met de tekst „Give us
a chance".
Kok was uitermate tevreden met de opkomst bij het concert.
Hij zei met volle teugen te genieten en was blij dat de poli
tiek in staat was een brug te slaan naar popcultuur en jonge
mensen. Toch had het de Jonge Socialisten, de jongerenor
ganisatie in de PvdA, aanvankelijk de nodige moeite gekost
het partijbestuur van het nut van een dergelijk popconcert
te overtuigen en daarvoor 90.000 gulden los te peuteren.
DEN HAAG Ze maakt
zich heel boos over de
enorme próblemen in de
zwakzinnigenzorg, ze
noemt het sluiten van be
jaardenhuizen door politi
ci achter brede bureaus
misdadig en het juk van
het CDA waar de parle
mentaire democratie on
der gebukt gaat moet
liefst nog morgen afge
worpen worden. Ria Bec
kers: het gezicht van
Groen Links, ze behoort
tot de zeldzame politici
die zich niet hebben neer
gelegd bij de gegroeide
politieke verhoudingen.
Weg met de burgermans-
moraal, oog voor het con
ciliair proces en voor de
invoering van een groen-
tax.
„Ik maak me grote zorgen
over het feit dat het CDA bij
elke coalitievorming zijn
macht misbruikt om de Twee
de Kamer haar wil op te leg
gen ten aanzien van de eutha
nasie en de Wet Gelijke Be
handeling. Tweederde van de
Kamer is voor een goede wet
telijke regeling, maar eender
de van de Kamer (het CDA)
laat de rest onder zijn juk
doorgaan. Daar moeten de an
dere fracties nu eens hun con
sequenties uit trekken".
Voor de lijstaanvoerder van
Groen Links wordt het tijd om
de machtspositie van het CDA
te doorbreken. Groen Links
zal na 6 september volgens
opiniepeilingen met acht of
negen zetels weer een partij
meeblazen in de Kamer, nadat
de PPR en PSP in de Kamer
en de EVP en CPN buiten het
parlement zich de afgelopen
jaren in de marge van het po
litieke spel hebben bewogen.
Bundelen
Ze heeft vorige week aan Van
Mierlo, Kok en Voorhoeve een
brief geschreven waarin ze om
een gezamenlijk standpunt
vraagt tegenover het CDA.
Met name de kwestie van de
euthanasie is haar een doorn
in het oog. „Misschien is de
huidige praktijk zonder wetge
ving nog wel erger, dan met
een liberalere wetgeving. Bij
wetgeving is de euthanasie be
perkt, dan is er tenminste
rechtsbescherming. Ik weet
iets van de praktijk van eutha
nasie in bejaardenhuizen af en
dan weet je ook dat wetgeving
nodig is. Maar als het aan Lub
bers ligt, zal het nog wel acht
jaar gerekt worden".
Voor Beckers is het CDA-
wetsvoorstel ten aanzien van
de euthanasie onaanvaardbaar.
„Hoe kun je nu aan de ene
kant zeggen dat het niet mag,
terwijl je aan de andere kant
zegt, dat het wel kan maar dan
moet je het wel zus en zo doen.
Dat is heel slecht".
De leider van Groen Links
vindt het standpunt van het
CDA inhoudelijk niet terecht.
„Het CDA zegt, dat je niet aan
het leven mag komen, omdat
het van God gegeven is. Maar
tot nu toe is het zo geweest dat
de medische wetenschap en de
artsen geheerst hebben over
het menselijk leven. Dat is in
vloed van anderen op ande
ren. Moet je eens zien hoe het
leven gerekt wordt aan slan
gen en andere apparatuur".
„Geef dan de mensen de mo
gelijkheid te sterven zoals ze
dat zelf willen. Ik vraag me
echt af of God dat in de weg
staat. Ik denk het niet. Ik
denk dat dit in de CDA-fractie
een uiterst moeilijk punt is.
Daarom moet je iedereen naar
zijn eigen geweten laten stem-
Burgermans moraal
In het verkiezingsprogramma
van Groen Links wordt de
vloer aangeveegd met 'het
verdomhoekje van de burger
lijke moraal'. Even later wordt
gerefereerd aan het conciliair
proces. Dus niet alleen de PSP
heeft wortel geschoten in
Groen Links, ook voor de EV-
P'ers en PPR-stemmers is een
herkenbaar geluid opgenomen.
De fractievoorzitster van de
PPR laat zich als gelovige ook
inspireren door het conciliair
proces. Ze kan haar inspiratie
delen met enkele partijgeno
ten.
„Die inspiratie zie ik voor in
dividuele politici, maar we
hebben als PPR bewust niet
gekozen voor confessionele
partijvorming. We kunnen nu
van elkaar leren. Ik heb hele
maal geen behoefte om men
sen op de christelijke normen
te wijzen. Dat dualisme is juist
goed. Als iemand anders zegt
christelijke politiek te bedrij
ven, dan zal ik hem daar op
wijzen. In de begintijd van de
PPR hadden we wel mensen
die veel met bijbelse beelden
spraken. Ik ben daar altijd
voorzichtig in geweest. Ik
spreek voor de hele partij, ook
voor degenen die niet geloven.
Maar ik kom er ook zeker
voor uit. Ik spreek bij voor-
De PPR ontstond uit een
groep radicale christenen die
uit de toenmalige KVP stap
ten. Later voegden zich bij de
partij radicale anti-revolutio
naire politici. Met de komst
van de Evangelische Volks
partij in de gelederen van
Groen Links wordt opnieuw
een kiezersgroep gezocht in de
kringen van de confessionele
partijen en met name het
CDA. Beckers herinnert zich
de woorden van de communist
Marcus Bakker, die de PPR
opriep om vooral radicale
christenen in het CDA naar
zich toe te trekken.
Afsnoepen?
Ze geeft toe dat de oplaaiende
ruzie tussen PvdA en Groen
Links daar niet aan bijdraagt.
De indruk bestaat dat PvdA
en Groen Links behoorlijk in
eikaars viswater hengelen. Het
verwijt van PvdA-voorzitter
Sint dat de wensen van Groen
Links onbetaalbaar zijn en ei
genlijk stoelen op kiezersbe
drog is haar behoorlijk in het
verkeerde keelgat geschoten.
„Ik kan dat niet op me laten
zitten, want dat gaat in de
richting van het bedriegen
van de kiezers. Dat zijn oneer
lijke praktijken, die mijn per
soon raken. Sint kan die op
merking ook niet waarmaken.
Wij voorzien alleen grote ver-
schuivingén in het uitgaven
patroon als ons programma
uitgevoerd wordt, maar het is
beslist niet onbetaalbaar", al
dus mevrouw Beckers.
Het is gewoon een kwestie
van afstrepen. Rob Out, di
recteur van Veronica, is niet
van plan te onthullen op
welke partij hij stemt, maar
wij hebben wel een idee en
wij komen er wel achter.
Zijn er partijen waarop Out
in elk geval niét stemt? „Ja,
de PvdA. En Janmaat". En
links van de PvdA toch ook
niet? „Nee, die ook niet".
Klein rechts? Voor de leve
rancier van de Pin-Up Club?
Uitgesloten. Het CDA mis
schien? Nimmer, al was het
maar vanwege de anti-com
merciële christen-democrati
sche omroeppolitiek. Blijft
over de VVD. „Ja", zegt
Oud, „erg moeilijk raden is
het natuurlijk niet. Er is één
partij waar ik mezelf al ja
ren goed in kan vinden".
Overigens vindt Out de
campagne totnutoe „nogal
lauw". „Het is allemaal zó
boring! Ik had gehoopt dat
het ditmaal wat Amerikaan-
ser zou gaan, wat minder
voorzichtig en wat sponta
ner. Nee, ik bedoel niet dat
ze op de persoon moeten
gaan spelen, maar dat ze er
wat meer vuur in brengen.
De vraag is of het gevecht om
de kiezers tussen Groen Links
en de PvdA wel zo goed uit
werkt voor de progressieve
partijen in de Kamer. „Dat is
een enorm dilemma. Met de
PvdA hebben we namelijk een
gezamenlijk belang om er voor
te zorgen dat er niet opnieuw
een CDA/VVD-kabinet komt.
Maar de PvdA heeft duidelijk
gekozen voor een gematigd
programma waarin zij kiezers
probeert te trekken vanuit het
centrum. Daarom lijkt Groen
Links door haar radicalere
standpunt stemmen weg te ha
len van de PvdA. Maar we
hebben bij de opinipeilingen
toch gemerkt dat onze stem
menwinst net zo goed komt
van kiezers uit PvdA- en D66-
kringen als uit de groep van
voormalige CDA-stemmers".
Beckers zegt regelmatig een
beroep te doen op de gewetens
van CDA'ers. Ze wijst dan op
een spreekbeurt bij boeren in
Emmeloord. „Daar zitten veel
CDA-stemmers die vinden dat
ze vanuit hun geloof op een
christelijke partij moeten
stemmen. Maar ik weet dat
onder hen heel wat boeren zit
ten cfie het daar geweldig
moeilijk mee hebben. Die gaan
er in de huidige situatie bijna
aan onderdoor".
Milieupartij
Groen Links heeft haar suc
cessen in de verkiezingsrace
met name te danken aan het
radicale standpunt ter verbete
ring van het milieu. Zo heeft
de partij de milieubelasting of
groentax geïntroduceerd die
over enkele jaren zo'n tien
miljard gulden moet opleve-
De groentax behelst een prijs
verhoging van de produkten
die milieu-onvriendelijk zijn,
terwijl andere produkten te
gen lagere prijzen afgezet kun
nen worden. Bovendien zou
den mensen rpet lagere inko
mens die ook meer moeten be
talen voor hun levensonder
houd een tegemoetkoming
kunnen krijgen uit de op
brengsten van de milieutax.
Beckers denkt dan bijvoor
beeld aan de verlaging van de
belastingtarieven in de laagste
schijf.
Bovendien gelooft Beckers dat
milieuheffingen positieve ef
fecten hebben op de werkgele
genheid. „Stel dat bijvoorbeeld
de btw op reparaties van bij
voorbeeld wasmachines wordt
verlaagd, dan hoeven mensen
minder snel een nieuwe was
machine te kopen en het
schept bovendien een stuk
werkgelegenheid".
Blijvend succes
Beckers verwacht niet dat het
succes van Groen Links van
voorbijgaande aard is. Ze geeft
toe dat milieu erg 'in' is als po
litiek onderwerp, maar ze ver
moedt dat er een politieke wil
is bij de samenwerkende par
tijen in Groen Links om bij el
kaar te blijven.
„Het is bijna onmogelijk om bij
de volgende verkiezingen
weer uit Groen Links te stap
pen. Dat zou de doodsteek
voor die partij betekenen.
Maar ik geloof het ook niet.
We hebben met verschillende
mensen in de Tweede Kamer
al jaren samengewerkt, we
kennen elkaar en ik geloof
niet dat we na die jaren met
ruzie uit elkaar gaan".
Gezondheidszorg
Beckers kan zich ontzettend
boos maken over de laksheid
waarmee tegen de problemen
in de gezondheidszorg wordt
aangekeken. Ze heeft grote
zorgen over de leegloop van
personeel in bijvoorbeeld de
zwakzinnigenzorg. „Aan het
gehalte van de gezondheids
zorg kun je de beschaving van
een land meten".
„Ik weet dat het voorkomt dat
het personeel in het verpleeg
huis al om vijf uur begint om
bejaarden naar bed te brengen.
Daar zijn ze tot half elf 's a-
vonds mee bezig. Ze hebben
namelijk veel te weinig perso
neel. Het komt voor dat men
sen worden vastgebonden, om
dat er gewoon te weinig perso
neel is. Dat kun je de verzor
gers niet verwijten, want die
lopen de hele dag het vuur uit
de sloffen. Ik heb nog altijd
veel respect voor de goede
sfeer die vaak in die tehuizen
heerst. Maar je krijgt er geen
mensen meer voor'
„Het is gewoon misdadig, als je
bij voorbeeld politici achter
hun bureaus ziet berekenen
welk bejaardenhuis dicht kan
en welke niet. Het is immers
aantoonbaar dat sommige be
jaarden dat niet meer kunnen
hebben. Dat daar niets aan ge
daan wordt, daar kan ik mij
ontzettend boos over maken".
HILDEBRAND B. BIJLEVELD
Maar het is weer net zo saai
als altijd. Er straalt niets van ]l
af. Er kan geen lachje af, hè.
De heren kijken of ze voort- j]
durend gebukt gaan onder l
het verzamelde leed van de j,
samenleving. En een echt
debat is er ook niet. Lubbers f
hield zich lang afzijdig en
neem nou zo'n Voorhoe- Ij
ve die man formuleert zo
omslachtig, dat is voor een
gewoon mens niet te volgen, f
Nee, het is erg vervelend i
lemaal".
[c) Standaard Ultgeveri)/Wavery Productions
[Oe hletrkditIr lit iemand m de hl whist
