CYPRUS: Een tragedie zonder einde Pestende vrouwtjesmug kan nachtrust goed verstoren ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1989 PAGINA 28 NICOSIA - In de kleine jachtha ven van Kyrenia, aan de noordkust van Cyprus, is het ondanks het warme zomerweer zó stil, dat de Turkse caféhouder me bijna smeekt een kopje koffie met hem te drinken. We wisselen wat beleefdheden en glim lachjes uit. Maar omdat hij behalve Turks niet veel meer heeft om zich ver staanbaar te maken, begin ik maar wat te bladeren in het officiële boek van de Turkse Republiek van Noord-Cyprus', dat een regeringsambtenaar me eerder in de hoofdstad Noord-Nicosia in de hand had gedrukt. Ik vind er een beschrijving in van de plek waar het Turkse leger in 1974 Noord-Cyprus is binnengevallen. De be zienswaardigheid heet het 'vredes- en vrijheidsmuseum'. „Taxi", vraag ik. Ik word naar een lege bus getrokken. De 'Turki taxi' brengt me naar een dorp ten westen van Kyrenia. Het museum is helaas gesloten, maar buiten kan ik even stilstaan bij de gra ven van de Turkse soldaten die bij de 'vredesoperatie' gevallen zijn en bij de Griekse tanks die in die opwindende da gen zijn buitgemaakt. De 'Turkse Republiek van Noord-Cy prus', een staatje dat bijna de helft van het eiland beslaat, heeft mij toegelaten nadat ik de staakt-het-vurenlijn tussen de Griekse en de Turkse troepen ben gepas seerd. „Wees voorzichtig", had de Griek se officier me gewaarschuwd. „De Tur ken zijn barbaren". En of ik er maar op wilde toezien dat mijn paspoort niet werd gestempeld, want anders zou ik niet meer aan de Griekse kant worden toege laten. In het regenngs-informatiekantoor werd ik ontvangen door Ogur, die me wat wantrouwend vroeg wat ik wel in zijn land kwam doen. Rondkijken en met mensen praten mocht wel, had hij me uitgelegd, als ik mij maar verre hield van 'militaire objecten'. Een moeilijke opgave. Op straat wemelt het van de Turkse soldaten en de militaire voertui gen. De bergen zitten vol militaire bases. Invasie Volgens objectieve gegevens bevinden zich in Noord-Cyprus zo'n 45.000 Turk se militairen. Ongeveer evenveel als vijf tien jaar geleden, toen Turkije besloot zijn Turks-Cypriotische broeders te be vrijden van de Griekse overheersing. Ex treme Grieken (de EOKA), die terreur aanslagen niet schuwden, waren in die tijd uit op een annexatie van Cyprus door Griekenland. Die Turkse invasie werd een gruwelijke oorlog, waarbij tienduizenden slachtof fers vielen. Nog steeds praten de Grie ken over de misdaden die de Turken toen begingen. „Burgers werden tegen de muur gezet en met een nekschot ver moord. Kinderen werden levend begra ven en jonge meisjes werden voor het oog van hun ouders verkracht. Na af loop werd de Turkse stempel in hun li chaam gebrand". De wereld veroordeelde de invasie en eiste onmiddellijke terugtrekking van de Turkse troepen. Maar Noord-Cyprus, voor de Grieken bezet gebied, riep in 1983 als 'Turkse Republiek van Noord- Cyprus' de eigen onafhankelijkheid uit. De Turks-Cypriotische leider Raouf Denktash werd president en het Turkse leger bleef 'voor onze eigen veiligheid' op het eiland aanwezig. Vlakbij het 'vredes- en vrijheidsmu seum' klop ik aan bij het huis van Hoes- seyin Giritli, die in die Turks-Griekse oorlog in het zuiden door Grieks-Cy priotische soldaten gevangen werd geno men en later, bij een uitwisseling van krijgsgevangenen, in Noord-Cyprus te recht kwam. Hij trok met vrouw en kind Het Turks-Cypriotische gezin van Hoesseyin Giritli woonde vroeger in het (Griekse) Larnaca. Nu wonen ze in het noordelijk deel van het eiland in een huis dat door Grie ken werd verlaten. FOTO'S: WILLY WERKMAN „Mijn man is nu geestesziek. Hij staat nog elke week met een verrekijker te tu ren. naar ons huis in Famagusta. Je kunt zien dat het helemaal is leeggeroofd. We waren rijk in het Noorden. We hebben alles moeten achterlaten. Wie weet wat de Turken met mijn juwelen hebben ge daan". Vorige maand braken honderden Grieks-Cyprioten door de prikkeldraad versperringen van de staakt-het-vurenli- nie heen. Het Turkse leger antwoordde met arrestaties. Als ik terugkeer naar de Griekse kant moet ik mijn Turkse papieren verstop pen en mijn Griekse weer voor de dag halen. „Hebben de barbaren je niet mis handeld", vraagt de Griekse officier. Mijn bezoek aan de 'Turkse Republiek van Noord-Cyprus' is zonder incidenten verlopen. Maar het verhaal over dit wat lugubere landje vraagt nog om één de tail. Ik laat me rijden naar het huis in Larnaca, dat Hoesseyin Giritli en zijn vrouw vijftien jaar geleden hebben ach tergelaten. Er is geen Turkse wijk meer. De straat heeft nu een Griekse naam. Voor de deur zit een oude vrouw. „Vrede", zegt ze, de aardappels schil lend, „komt hier nooit". WILLY WERKMAN De jachthaven van Kyrenia, waar het ona in een van de vele huizen die door ge vluchte Grieks-Cyprioten waren achter gelaten. Of hij nu gelukkig is? „Natuurlijk. De Turken hebben ons bevrijd. We hebben nu een eigen staat. We zijn altijd door de Grieks-Cyprioten onderdrukt. We waren bang de straat op te gaan. Mijn broer is ontvoerd. We denken dat hij dood is. We willen dat de Turken nooit meer weggaan". Hoesseyins vrouw begint te huilen. „We woonden in Larnaca, in Zuid-Cyprus, in een afgesloten Turkse wijk. We mogen er niet eens op bezoek gaan. Ik zou zo iks de zomerhitte doodstil is op het terras. graag ons buis nog eens willen zien". Met de plaatselijke bus reis ik terug naar Noord-Nicosia. We passeren arme dorp jes. Verwaarloosde Griekse villa's. Over vermoeide Turkse arbeiders vallen naast mij in de bus in slaap. In Noord-Nico sia, tegenwoordig op zijn Turks Lefkosa, bestel ik voor de zoveelste keer die dag wat te drinken. Op de houten keuken stoeltjes onder de bomen zitten aan de ene kant Turkse soldaten en aan de an dere kant mannen achter een dambord. Ze kijken me verbaasd aan. Vrouwen mogen daar eigenlijk helemaal niet ko men. Maar Ogur Konoralp spreekt wat Engels en overwint na enige tijd zelfs zijn angst voor de overal luisterende ge heime politie. „Raouf Denktash? Hij is een van de beste leiders ter wereld. Hij is heel sterk. Zeg dat de Grieken maar", zegt hij trots. Voor het parlementsgebouw wordt die middag een massademonstratie gehou den tegen de Grieken. „Helemaal spon taan". wordt me verzekerd als ik de re geringsbussen 'vrijwilligers' zie aanvoe ren. Raouf Denktash spreekt in de bran dende hitte zijn volk toe. Hij schreeuwt over de vastgelopen onderhandelingen met de Grieken. Over de oorlog die in het Zuiden wordt voorbereid. De menig te balt de vuist. „Mijn volk staat achter me", zegt hij me na afloop. „Laat de Grieken maar ko men. Wij zijn voorbereid". Denktash, het zwetende voorhoofd wis send, laat weten dat de CIA hem wil vermoorden. Daj de Verenigde Naties hem bedriegen. Dat de hele wereld tegen de Turks-Cyprioten is. Dat hij heus wel vrede wil. Maar nooit meer Griekse on derdrukking. De regeringsjuffrouw die me intussen begeleidt voegt er bloemrijk aan toe: „Als God mij twintig jaar langer zou laten leven onder Griekse controle, zou ik het aanbod afwijzen". Vluchtelingen De oorlog op Cyprus veroorzaakte een enorm vluchtelingenprobleem. Meer dan 200.000 Grieken vluchtten uit angst voor het optrekkende Turkse leger naar het Zuiden. Ongeveer 65.000 Turken vluchtten noordwaarts naar het 'bevrijde gebied'. Een Griekse vrouw heeft me verteld: WAGENINGEN ZOEKT NAAR EFFECTIEVE BESTRIJDING WAGENINGEN - Vooral aan het einde van de zomer krijgen we her haaldelijk op grote schaal met ze te maken: muggen. Ongewenste be zoekers, die geregeld een aanslag doen op de nachtrust van hun on schuldige slachtoffer. Ze spelen graag verstoppertje en slaan toe als de getergde uiteindelijk toch in slaap is gevallen en dan een weerlo ze prooi vormt. Het zijn alleen de vrouwtjes die steken. Ze hebben het bloed van mens of dier nodig voor de produktie van eitjes. De mannetjes (en ook wel de vrouwtjes) voeden zich met nectar. De muggen vor men de onderorde Nematocera van de orde der tweevleugeligen. Er zijn kriebel mugjes en motmuggen, steekmuggen, knijten, langpoot-, paddestoel-, dans- en wintermuggen. Daarvan zijn de berucht, want zij zijn het die ons doen grijpen naar allerhande wapenen, varièrend van een pantoffel of oude krant tot blauw licht uitstralende elektrische verdelgers, die het lastige mugje in een oogwenk zouden moeten cremeren. Omdat de mug zo'n nietig beestje is, is de bestrijding uiterst moeilijk. Dood slaan is uiterst effectief, maar dan moet het zoemend insect wel eerst gevonden worden. Nadeel is dat veel doodgeslagen muggen drastisch het patroon van het behang veranderen, vooral als de execu tie plaatsvindt nadat het dier zich vol bloed heeft gezogen. Spuitbussen kunnen goed helpen, maar bij het gebruik daarvan stelt de mens ook zichzelf aan het gif bloot en dat is bij veelvuldig spuiten niet echt gezond. Dan zijn er nog huidsmeerseltjes die tij delijk effect hebben, maar de lucht is ook voor de gebruiker niet aangenaam. Opvallend is dat de nachtelijke mug in een doodstille slaapkamer het geluid lijkt te produceren van een startend straalvliegtuig. Juist als men zich be haaglijk in Morpheus' armen denkt te kunnen leggen, start de belager zijn mo tor en begint uiterst hinderlijk zijn rond jes te draaien, gereed voor de aanval. Felle reacties De slaper doet het licht aan om de plaaggeest op te sporen, maar dikwijls blijkt deze onvindbaar. Dus licht uit en weer pogen te slapen. En prompt begint het gezoem weer. Vooral kinderen zijn dankbare, weerloze slachtoffertjes. In warme zomers woelen ze zich bloot en ze slapen vast genoeg om niets te mer ken van de aanslag op hun bloedvoor- raad. Wel is hun oogst aan muggebulten erg groot. Warme zomers als deze kunnen ware ex plosies van muggenpopulaties veroorza ken. Iets waarvan ze in het Haagse Oog ziekenhuis alles afweten, want daar kre gen patiënten en verpleegkundigen deze week te maken met een ware muggen plaag te maken. Wie gestoken wordt, bouwt afweerstoffen op. En hoe vaker gestoken, des te feller de reacties. Ge volg: grote muggenbulten, die soms on derhuids een harde schijf vormen waar-* van men veel last kan ondervinden. Maar gevaarlijk zijn de inheemse, bloed Buiten is spinrag een nuttige muggenvangen. I te pakken te krijgen. dorstige vrouwtjes niet, hoe vaak een mens ook wordt gestoken. Warme zomers kunnen er echter ook toe leiden dat de malariamug hier toeslaat. Bij hoge temperaturen is zo'n tropische mug in staat ook in ons land enige tijd te overleven. Een besmette rnalariamug kan in de late avond op een Afrikaans of Aziatisch vliegveld een KLM-jumbo binnenvliegen en de volgende ochtend op Schiphol door de geopende deuren naar buiten komen. Zo kan iemand in de buurt van de luchthaven malaria op lopen zonder ooit in de tropen te zijn ge weest. Geurstoffen In ons land komen al veertig jaar lang geen met malaria besmette gebieden meer voor. Toch worden jaarlijks vijf honderd ziektegevallen geregistreerd, voornamelijk bij reizigers. In Wagenin- gen is dr. ir. W. Takken van de vakgroep entomologie van de Landbouwuniversi teit een jaar geleden een onderzoek be gonnen naar een nieuwe bestrijdingsme- thode van de malariamug. De ziekma kende parasiet is namelijk ongevoelig ge worden voor chloroquine, het meest ge bruikte medicijn. Omdat jaarlijks twee honderd miljoen mensen in de tropen met deze ziekte te maken krijgen (in Afrika is malaria oorzaak van dertig pro cent van de kindersterfte) is de weten schap dringend op zoek naar effectievere bestrijdingsmiddelen. De heer Takken probeert te achterhalen door welke men selijke geurstoffen de mug wordt aange trokken. De Wereldgezondheidsorgani satie is bezig op grote schaal muskieten netten te verspreiden, die zijn behandeld met permethrine, een muggen verdel gend middel dat elk halfjaar moet wor den aangebracht. Daarmee wordt een af doende bescherming verkregen, zelfs als er een gat in het net zit. Door de combi natie van muskietennet en insecticide is het aantal sterfgevallen als gevolg van malaria afgenomen. Het aantal zieken evenwel niet, omdat de mensen 's a- vonds bij verblijf in de openlucht toch worden gestoken. Maar de ernst van de ziekte is afhankelijk van het aantal keren dat men door een besmette malariamug wordt gestoken. Het terugdringen van dat aantal is daarom zo belangrijk. Want het vinden van een afdoende vaccin zal nog wel tien jaar op zich laten wachten. Tanzania Een medewerker van de heer Takken is naar Tanzania gereisd om er het gedrag van de malariamug te bestuderen. Vrij willigers zitten 's avonds met ontblote benen op steekmuggen te wachten om ze te kunnen vangen ten behoeve van het onderzoek. Ze lopen daarmee uiteraard risico's. De activiteiten in Wageningen en Tanzania moeten antwoord geven op vragen als: hoe vindt de mug haar gast heer? Waarom worden vrouwen meer gestoken dan mannen en waarom zijn er muggensoorten die liever een dier steken dan een mens? Onderzoeker Takken heeft een windtun nel laten ontwerpen waardoor gezuiver de lucht wordt geblazen. In de tunnel, waarin malariamuggen bivakkeren, wor den steeds bepaalde geurstoffen ge bracht. Infrarood-camera's leggen het ge drag van de in duister opererende mug gen vast. Niet-besmette muggen worden op de arm van de heer Takken losgela ten als onderdeel van het onderzoek. Er zijn al veelbelovende resultaten be reikt. De onderzoeker hoopt dan ook over een jaar of drie enkele geurstoffen te hebben waarmee malariamuggen in de val gelokt kunnen worden. ED POST foidóe&xittMit

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 28