Republieken in Sovjetunie
krijgen meer bevoegdheden
Verwarring in
Polen over
machtsgreep
Solidariteit
Verhitte verkiezingsdebatten
in stoombaden van Jordanië
STAKERS IN ESTLAND HERVATTEN WERK
Frans vliegdekschip
koerst naar Libanon
INA
■ee
BUITENLAND
£eidae Soman!
VRIJDAG 18 AUGUSTUS 1989 PAGINA 5
Colombiaanse
rechter
vermoord
BOGOTA In de Colombi
aanse hoofdstad Bogota is
woensdagnacht de 43-jarige
rechter Carlos Valencia Gar
cia doodgeschoten. De moor
denaars zijn vermoedelijk in
gehuurd door het drugskar-
tel-Medellin. In de afgelopen
tien jaar zijn in Colombia al
23 rechters vermoord. De
Vereniging van Juridische
Medewerkers heeft gedreigd
met het ontslag van alle
rechters in Colombia uit pro
test tegen de ontoereikende
veiligheidsmaatregelen.
Tamil-tijgers doden
24 Indiase soldaten
COLOMBO Tamil-guerrillastrijders
hebben gisteren Indiase soldaten over
vallen in een ziekenhuis en een aan
grenzende militaire post in de Srilan-
kaanse plaats Mannar. Minstens 24 sol
daten kwamen om het leven. De aanval
kwam enkele uren nadat de grootste Ta-
mil-rebellengroepering, de Tamil-tijgers,
de zogeheten Indiase vredesmacht in het
noorden van Sri Lanka ervan had be
schuldigd in de afgelopen 22 maanden
zesduizend Tamil-burgers te hebben ge
dood. De Tamils eisen de onmiddellijke
terugtrekking van de Indiase troepen,
die in het noorden van het land aanwe
zig zijn om toe te zien op de handhaving
van het vredesakkoord dat in juli 1987
tussen India en Sri Lanka werd gesloten.
Noodtoestand door
Griekse bosbranden
ATHENE De Griekse regering
heeft gisteren bijna tien miljoen
gulden vrijgemaakt ter bestrij
ding van de branden die momen
teel hele pijnbossen in de as leg
gen. Aangewakkerd door een
harde wind woeden op diverse
eilanden grote branden, die door
duizenden brandweerlieden met
zwaar materieel worden bestre
den Op het eiland Thassos is in
middels de noodtoestand uitge
roepen en een deel van de bewo
ners is geëvacueerd. Volgens het
Controlecentrum voor Bosbran
den is dit jaar al 16.200 hectaren
bos door brand verwoest; vorig
jaar gingen 81.000 hectaren in
vlammen op.
Bootbestuurder
vrij op borgtocht
DRAGUIGNAN De Nederlan
der die twee weken geleden door
de Franse politie werd opgepakt
nadat hij bij Saint-Tropez een do
delijk ongeluk had veroorzaakt
met zijn motorboot, is gisteren na
betaling van een borgsom van
ruim honderdduizend gulden vrij
gelaten. De man wordt beschul
digd van doodslag. Hij voer op 6
augustus met zijn motorboot over
een Franse vrouw die later in een
ziekenhuis aan haar verwondin
gen overleed. Tegenover de politie
verklaarde hij te laat te hebben
opgemerkt dat hij in volle vaart
afkoerste op het bootje waarin de
vrouw zich bevond.
Constructiefout
Amerikaanse raket
WASHINGTON De Ameri-
kaanse marine heeft een ont
werpfout ontdekt in de nieuwe
Trident-II, waardoor sommige
van de nieuwe raketten ontplof
ten, luttele seconden nadat zij
vanuit een onderzeeër waren ge
lanceerd. De raket zou in haar
huidige constructie niet berekend
zijn op de waterdruk die ontstaat
als zij van onder het zeeopper
vlak wordt afgevuurd. De Ame
rikaanse marine hoopt overigens
nog steeds volgend jaar maart te
kunnen beginnen met het uitrus
ten van haar nucleaire onder
zeeërs met de Tridents-II. Dc ra
ketten kunnen acht kernkoppen
bevatten en zijn zeer trefzeker.
Meisje (13) krijgt
27 jaar celstraf
LOS ANGELES In Los An-
geles, in de Amerikaanse staat
California is een meisje van 13
jaar oud tot 27 jaar celstraf
veroordeeld wegens moord op
een vriendinnetje. Het slacht
offer had besloten zich bij een
andere straatbende aan te slui
ten, dan waartoe de jeugdige
dader behoorde. De meisjes
zouden ook ruzie hebben ge
had over een gemeenschappe
lijk vriendje. In Los Angeles
vallen regelmatig doden bij ge
vechten tussen straatbenden.
Het gemeentebestuur besloot
onlangs drie miljoen dollar uit
te trekken voor extra politie
patrouilles.
Moeder en zus dood
na „herrijzenis"
AR-RIYAD In Saudiarabië zijn de
moeder en zuster van een begraven man
door een shock om het leven gekomen,
toen deze gekleed in zijn lijkwade terug
keerde naar huis.
Volgens een Saudisch dagblad was Muat-
tak Zafer al-Shahrani bewusteloos geraakt
na een klap van de molen, maar zijn fami
lie dacht dat hij dood was en begroef hem.
Schaapherders bevrijdden de man uit zijn
graf nadat hij na 27 uur werd gewekt door
hoefgetrappel van schapen. „Vervolgens
liep ik naar huis waar mijn moeder en
zuster gek werden toen zij me zagen bin
nenkomen en dood neervielen. Ik wou
dat ik niet was ontwaakt omdat ik daar
door de dood van mijn moeder en zus heb
veroorzaakt".
MOSKOU Het politbu-
ro in Moskou heeft giste
ren bekend gemaakt dat
de juridische basis van de
Sovjetunie, het unie-ak
koord van 1922, wordt
herzien. Dat betekent dat
de vijftien Sovjet-repu
blieken meer bevoegdhe
den krijgen. Hiermee
hoopt het politburo dat de
steeds verder oplopende
nationalistische conflicten
makkelijker teruggedron
gen kunnen worden.
Radicale nationalisten specu
leren op een grondige her
vorming van de Sovjet
staatsstructuur. Maar uit het
in de partijkrant de Pravda
verschenen document blijkt
dat de partij nog altijd voor
stander is van een sterke
centrale regering.
In het beleidsplan staat dat
de republieken nationale
wetten die naar hun mening
niet binnen de bevoegdheid
van de centrale regering val
len, kunnen aanvechten. Te
gelijk blijven de centrale au
toriteiten het recht behouden
om ongrondwettelijke beslui
ten die in de republieken zijn
aangenomen, nietig te ver
klaren.
Het beleidsplan van het Po
litburo voorziet ook in een
verbod op „nationalistische
en chauvinistische organisa
ties". Een dergelijk verbod
zou kunnen worden gebruikt
tegen afscheidingsbewegin
gen zoals de Partij van de
Nationale Onafhankelijkheid
in Georgië, tegen Russische
arbeiders die staken uit pro
test tegen een nieuwe taal
wet in Estland, of, juist om
gekeerd, tegen het Estlandse
parlement dat de taalwet
steunt.
Neergelegd
Dit parlement heeft gisteren
een uitspraak van Moskou
naast zich neergelegd. De
Opperste Sovjet had ver
klaard dat de nieuwe Est
landse kieswet in strijd^ is
met de grondwet. Het Est
landse parlement vindt ech
ter dat het vrij is om kies
rechtbeperkingen op te leg
gen. Tegen de wet werd in
Estland al ruim een week gé-
staakt. De nieuwe Estlandse
wet stelt het actief en passief
kiesrecht van etnische min
derheden afhankelijk van de
tijd waarin zij in Estland wo
nen. Volgens de stakers,
overwegend etnische Russen,
worden hierdoor zëker
80.000 Russen en andere
minderheden beroofd van
het stemrecht en het recht
zich verkiesbaar te stellen.
Sovjet-minister Jazov, die
momenteel in Finland op be
zoek is, heeft gisteren gezegd
dat zijn land de militaire
aanwezigheid in de Baltische
republieken niet zal verho
gen.
„De situatie in de Baltische
republieken is het gevolg
van onze binnenlands beleid
van glasnost en perestroika,
en zoals u wel weet, zijn de
resultaten niet altijd positief
geweest," zei Jazov tegen
journalisten tijdens een drie
daags bezoek aan Finland.
„Glasnost en perestroika zijn
niet voor iedereen bedoeld,
en de nieuwe wetgeving in
Estland is een stap achter
uit," verklaarde de minister
van defensie
De Russische stakers hebben
vandaag het werk hervat,
nadat zij tijdens een nachte
lijke vergadering hadden be
sloten hun tien dagen oude
actie op te schorten. Dit heeft
een woordvoerder van het
stakingscomité meegedeeld.
De actie begint opnieuw, in
dien de Estse autoriteiten
geen gevolg geven aan het
besluit van Moskou de kies
wet vóór 1 oktober aanstaan
de te herzien. De beslissing
om weer aan het werk te
gaan is donderdagavond laat
genomen na een ontmoeting
van vertegenwoordigers van
de stakers en een parlemen
taire delegatie uit Moskou.
Eerder voerden stakers over
leg met de leiding van de re
publiek Estland, aldus het
stakingscomité. Meer dan 50
bedrijven waren getroffen
door de staking, die onmid
dellijk na het aannemen van
de wet door het Estse parle
ment, was uitgeroepen.
Leden van het Estse Volks
front hebben gezegd dat de
stakingen door Moskou zijn
aangemoedigd om het stre
ven van Estland naar meer
autonomie af te remmen.
In de Sovjet-republiek Mol
davië, die grenst aan Roeme
nie, hebben Russische arbei
ders gisteren het werk neer
gelegd. Zij protesteren tegen
het voornemen van de plaat
selijke autoriteiten om het
Moldavisch tot officiële taal
te maken. De Russen en an
dere minderheden vrezen
dat de kennis van het Molda
visch straks een vereiste
wordt voor bepaalde func
ties, waardoor hun werkgele
genheid in gevaar komt.
Eind augustus zal het Molda-
vische parlement zich over
het wetsvoorstel buigen.
Het Franse
vliegdekschip
„Foch".
FOTO. EPA
PARIJS De Franse rege
ring heeft gisteren het 33.000
ton metende vliegdekschip
„Foch" naar het oostelijk deel
van de Middellandse Zee ge
stuurd.
De „Foch" het parade
paardje van de Franse mari
ne heeft een bemanning
van 1338 koppen en is uitge
rust met Super Etendard ge
vechtsvliegtuigen en Alouette-
helikopters. Het vliegdekschip
zal het fregat „Duquesne" ver
sterken, dat eergisteren al
richting Libanon is vertrok
ken. De schepen zullen voor
de kust van Libanon komen te
liggen om te kunnen helpen
bij de evacuatie van in gevaar
verkerende Fransen en andere
inwoners van Libanon.
Frankrijk, dat van 1923 tot
1943 het bestuur voerde over
Libanon, vervult een actieve
rol bij het zoeken naar een op
lossing voor de veertien jaar
durende burgeroorlog. In Bay-
rut wonen ongeveer zevendui
zend Fransen, van wie 85 pro
cent ook de Libanese nationa
liteit heeft. Voorts dienen zes
honderd Franse soldaten in
het VN-vredesleger in Zuid-
Libanon.
In Libanon werd ook gisteren
weer gevochten, hoewel zware
artilleriebeschietingen uitble
ven. Bayrut kende daarom een
verrassend rustige dag. Door
de aangebrachte versterkingen
langs de frontlinies vrezen de
inwoners van de Libanese
hoofdstad dat deze relatieve
rust van tijdelijke aard is. Alle
partijen hebben zich wel be
reid verklaard tot een staakt-
het-vuren, maar stellen voor
waarden die elkaar uitsluiten.
Zo wil Aoun een vrije door
gang voor zijn schepen die zo
wel wapens als brandstoffen
en dergelijke aanvoeren, ter
wijl de nationalistische en isla
mitische groeperingen vinden
dat er een pan-Libanese com
missie in het leven geroepen
moet worden om wapenleve
ranties aan Aoun deels af
komstig van Iraq na een
staakt-het-vuren te voorko
men.
De Europese Commissie heeft
gisteren ruim een miljoen gul
den verstrekt aan het Rode
Kruis en Artsen Zonder Gren
zen voor humanitaire hulp aan
de slachtoffers van de gevech
ten in Libanon.
Lech Walesa poseert met de leiders van de Boerenpartij, Roman
Malinovski (I) en de Democratische Partij, Jerzy Jowisk.
FOTO: EPA
(vervolg van de voorpagina)
WARSCHAU Solidari
teit wil een regering zon
der communisten. Solida
riteit accepteert commu
nisten in de regering. Wa
lesa wordt premier. Wale
sa wil geen premier wor
den. Ook voor de Polen
was de afgelopen twee,
drie dagen geen touw vast
te knopen aan de politieke
intriges in de hoofdstad
Warschau.
Maar het belangrijkse staat nu
vast: er komt een regering on
der leiding van Solidariteit,
waarin alle politieke stromin
gen samenwerken. President
Jaruzelski, achter de schermen
nog steeds de machtigste man
van de communistische partij,
vindt het goed en zelfs de Sov
jet-leiders laten welwillende
geluiden horen.
Alleen de partijleider van de
Poolse communisten, ex-pre
mier Rakowski stoot een woe
dend, orthodox trompetgeschal
uit, gericht tegen de komende
regering van Nationale Ver
antwoordelijkheid. Maar tot
nu toe heeft hij de ontwikke
lingen daarmee nog niet weten
te beïnvloeden.
Ineenstorting
Liever had Solidariteit zich de
komende paar jaar nog buiten
de regering gehouden. Laten
de communisten en hun bond
genoten de puinhopen zelf
maar opruimen, was daarbij de
redenering. Solidariteit voelde
er niets voor verantwoorde
lijkheid te dragen voor impo
pulaire maatregelen in een
noodsituatie, die door anderen
teweeg was gebracht.
Maar uiteindelijk is de Poolse
oppositie bezweken voor druk
van onderop. Alleen een rege
ring, die op enig vertrouwen
van de gewone Polen kan re
kenen een regering aange
voerd door Solidariteit kan
een totale economische en so
ciale ineenstorting afwenden,
zo bleek. Qus zet Solidariteit
zich nu aan die ondankbare
taak, maar niet zonder ook an
deren, de communisten en
vertegenwoordigers van de
Boerenpartij en de Democrati
sche Partij bij de les (en in de
regering) te houden.
Het was Lech Walesa die de
mensen in de fractie van Soli
dariteit dwong hun verant
woordelijkheid onder ogen te
zien. En hij had er, volgens
goedingelichte bronnen uit
zijn naaste omgeving, maar
wat veel zin in om zijn werk
bekroond te zien met een be
noeming tot premier.
Woensdagavond leek hij die
benoeming in zijn zak te heb
ben, gëzien de steun voor zijn
kandidatuur in het parlement.
Maar het premierschap werd
Walesa 's nachts alsnog uit het
hoofd gepraat door toppolitici
van Solidariteit, fractieleider
Geremek voorop.
Rechtspraak
Walesa moet achter de hand
worden gehouden, vindt de
fractieleiding, voor de ultieme
noodsituatie. Zijn handen
moeten schoon blijven, het
vertrouwen in hem onge
schonden, totdat het echt niet
meer anders kan, bijvoorbeeld
in tijden van een complete so
ciale explosie. Welke persoon
uit de top van Solidariteit wel
premier wordt, is nog niet be
kend. Overigens is nog steeds
niet helemaal uitgesloten, dat
Walesa toch nog een poging
waagt om het zelf te worden.
De coalitie tussen communis
ten en de tot voor kort slaafs
volgende Boerenpartij en De
mocratische Partij is vernie
tigd, kraait de communistische
partijleider Rakowski nu. „Dit
is een revolutie." In zekere zin
heeft hij gelijk. Wat Solidari
teit wil is een revolutie, in
korte tijd door te voeren. De
economie moet zo snel moge
lijk op marktleest geschoeid,
hopenlijk met veel buitenland
se steun. Het systeem van par
tijpolitieke benoemingen moet
afgebroken, de media moeten
onafhankelijk worden, evenals
de rechtspraak. Een revolutie
dus. Rakowski lijkt van plan
die revolutie tegen te houden,
maar of dat in het huidige
tijdsgewricht nog kan, moet
nog blijken.
WERA DE LANGE
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT
QN448 „Hallo, Rob, hallo!" roept Frank in de microfoon, maar
er komt geen antwoord meer. Nerveus draait hij aan de knoppen
van het televisietoestel, want ook het beeld wordt onduidelijker.
Vaag zijn er nog de omtrekken op te zien van een reusachtige
stalen poort, maar er stijgen voortdurend luchtbellen op en het
water is in heftige beroering. Dan breekt ook het beeld plotseling
af. Zou de kabel gebroken zijn? Frank besluit het tweede duiker
pak aan te trekken en zijn vriend te hulp te komen, maar dan
hoort hij opeens majoor Ross roepen: „Kijk eens om, Frank!"
Honderd meter achter het schip stijgt een grote waterkolom om
hoog, gevolgd door een daverende slag. „Ze hebben ons in de
gaten", zegt majoor Ross; „we moeten weg, Frank!" Ja, er is
niets aan te doen. Wanneer ze blijven liggen wordt hun schip
toch opgeblazen en dan kunnen ze Rob helemaal niet meer hel
pen....
(Van onze correspondent
Willy Werkman)
AMMAN „Salame Ha
mad", zei ik toen een ge
wapende veiligheidsman
me vroeg wat ik in het
ministerie van binnen
landse zaken te zoeken
had. „Salame Hamad?
Ah...". Er kwam een bre
de glimlach op zijn gezicht
en een gebaar van „gaat
uw gang".
Ik werd begeleid naar het rui
me kantoor van de man, die
aan het hoofd staat van het
ambtenarenteam, dat in Jorda
nië de eerste verkiezingen
sinds 22 jaar moet voorberei
den. Telefoons rinkelden, soms
de rode en de witte tegelijk.
Bezoekers kwamen binnen,
schudden Salame de hand,
vroegen naar zijn gezondheid
en vertelden wat hun pro
bleem was. Salame stond al
zijn gasten geduldig te woord.
Voor het eerst sinds 1967, toen
koning Hoessein verklaarde
dat er pas weer verkiezingen
kunnen komen als Jordanië de
door Israel bezette Westelijke
Jordaanoever terug heeft, mo
gen de Jordaniërs weer hun
stem uitbrengen. Een histori
sche gebeurtenis, die het naar
huis gestuurde parlement weer
tot leven zal roepen.
Niet dat de koning zijn tijdens
de zesdaagse oorlog verloren
gebied weer heeft teruggewon
nen en daar ziet het voorlo
pig ook niet naar uit maar
omdat hij de roep van zijn
volk om meer democratie niet
meer kan negeren.
Nieuw tijdperk
In april dit jaar braken in Jor
danië hevige onlusten uit.
Woedende demonstranten
klaagden over de stijgende
prijzen, de om zich heen grij
pende corruptie en de onder
drukking. Leger en politie wa
ren weliswaar in staat de on
rust snel de kop in te drukken,
maar de waarschuwing dat de
positie van de koning in ge
vaar was, werd ernstig opge
nomen.
In Jordanië wordt nu van een
nieuw tijdperk gesproken. Er
zijn hervormingen aangekon
digd die meer openheid, vrij
heid en politieke betrokken
heid van het volk beloven. „Ik
denk", gaf de koning kortgele
den openhartig tpe, „dat ik de
Stadsbeeld van Amman.
binnenlandse problemen een
beetje heb verwaarloosd".
Het opzienbarende stembusge-
beuren houdt overigens een
heel nieuw element in. Voor
het nieuwe tachtig zetels tel
lende parlement mogen geen
vertegenwoordigers van de
Westelijke Jordaanoever geko
zen worden. Koning Hoessein
besloot een jaar geleden dit ge
bied „wettig en administra
tief" van zijn koninkrijk te
ontkoppelen. En hoewel de
Palestijnse bewoners daar nog
steeds de Jordaanse nationali
teit hebben, worden ze in Jor
danië toch min of meer als
buitenlanders gezien.
Verkiezingen dus alleen voor
de oostelijke Jordaanoever.
„Op welke dag precies?",
vroeg ik Salame, nadat hij
weer een telefoongesprek had
afgehandeld. „Dat weten we
FOTO: WILLY WERKMAN
nog niet precies. Ik denk een
paar dagen voor de verjaardag
van de koning".
Over de nieuwe 'wind die nu
door het koninkrijk waait
praatte de minister van voor
lichting, dr. Nasouh Majali
veel langer dan de mij aan
vankelijk toegestane twintig
minuten. „We zijn vastbeslo
ten meer vrijheid aan de pers
toe te kennen", zei hij. „Het
volk heeft er recht op te weten
waarom wij nu in een moeilij
ke situatie verkeren. We wil
len zover .gaan, dat we na de
verkiezingen misschien zelfs
de vorming van nationale poli
tieke partijen toestaan".
De minister gaf toe dat er in
het verleden „wat problemen"
met de pers waren geweest.
„Sommige journalisten waren
niet goed geïnformeerd, ande
ren vergaten hun nationale
verantwoordelijkheid. We zijn
nu een dialoog begonnen. Er
zit op dit moment bijvoorbeeld
een Jordaanse journalist op me
te wachten, die ik heb uitgeno
digd om hem te vertellen dat
zijn artikel van gisteren niet
juist is. Ik zal hem uitleggen
dat hij zich heeft vergist".
Op het matje
De op het matje geroepen jour
nalist zou van de minister te
horen krijgen, dat kritiek wel
mag, maar alleen als die „con
structief" is. Een grote verbe
tering toch, in vergelijking
rtiet de afgelopen jaren toen de
regering de pers steeds meer
onder controle nam.
De hervormingen en vooral de
verkiezingen zijn in Jordanië
intussen het gesprek van de
dag. In de rondom Amman ge
legen stadjes en dorpen moet
Salame Hamed van het minis
terie van binnenlandse zaken
steeds meer verkiezingsbu
reautjes openen. „Ze willen al
lemaal hun eigen afgevaardig
de in het parlement", lachte
hij.
Van eep verkiezingscampagne
is in de hoofdstad zelf trou
wens nog niets te merken. De
politieke debatten spelen zich
vooral binnenshuis af en in de
stoombaden van de gezond
heidsclubs, waar de rijken hun
vrije tijd doorbrengen.
„In het stoombad doe ik heel
wat informatie op", vertrouw
de een Westerse diplomaat me
toe. „Dat is wat intiemer, ziet
u?".
„Verwacht u dat de hervor
mingen zullen bijdragen tot
het kalmeren van de economi
sche en politieke spanningen
in Jordanië?".
„Doekjes voor het bloeden",
was het antwoord. „Na de ver
kiezingen zullen de mensen tot
de conclusie komen, dat er in
feite niets verandert. En de
frustratie is zo groot, dat we
niet verbaasd moeten zijn
wanneer er binnenkort weer
onlusten komen".
In het verkiezingshoofdkwar
tier keek Salame Hamad op
zijn horloge. Twee uur. De
stroom van bezoekers was af
gewerkt. De telefoons kwa
men tot rust. Tijd voor ont
spanning in de gezondheids
club. „Als je me dringend no
dig hebt, kun je me daar berei
ken", zei hij. Morgen zou hij
zich opnieuw op de democratie
storten.