Brinkman: 130 miljoen extra
voor monumentale kerken
Ceidóc
Je moet hier God kunnen ontmoeten"
kerk
wereld
Traditionalistische katholieken herdenken Franse revolutie
brieven
lezers
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CeidaeSomcmt
WOENSDAG 16 AUGUSTUS 1989 PAGINA1
Boesak bekritiseert kerken bij opening WARC
SEOUL De rijke kerken in het westen dreigen hun overle
vingskansen te verspelen omdat zij hun politieke invloed heb
ben verloren. Dit zei dr. Allan Boesak gisteren bij de opening
van de 22ste algemene vergadering van de Wereldbond van
Hervormde Kerken (WARC) in Seoul. De voorzitter van deze
oudste oecumenische 'internationale' zei dat de westerse ker
ken ook de strijd tegen de secularisatie en hun eigen financiële
problemen hebben verloren. Boesak riep alle lidkerken op de
strijd voor gerechtigheid en vrede aan te gaan. De organisatie
van de bijeenkomst van 350 afgevaardigden en evenveel advi
seurs is allerminst vlekkeloos verlopen. Op het allerlaatste mo
ment bleek de behuizing voor de afgevaardigden niet beschik
baar en moest vervangende ruimte gevonden worden.
Karmelietessen: geen klooster in Auschwitz
HAAREN De meeste Nederlandse Karmelietessen zijn de
mening toegedaan dat de nonnen in Auschwitz zo snel moge
lijk moeten proberen een eindje verderop onderdak te vinden.
Dit zegt zuster Ancilla Heggen, presidente van de federatie van
Nederlandse (ongeschoeide) Karmelietessen.
Als zij priorin zou zijn van het omstreden klooster op het ter
rein van het voormalige concentratiekamp, dan zou ze zeggen:
„Zusters, laten we gaan, want we veroorzaken onrust." Het Ne
derlands Auschwitz Comité wil dat het klooster zo snel moge
lijk verdwijnt. Voorzitter mw. A.S. Fels, zelf overlevende van
Auschwitz, vindt het „vreselijk" dat de Poolse kardinaal Ma-
charski zijn belofte niet nakomt om het klooster te verplaatsen
en argumenten gebruikt die geen steek houden.
Ik weet, en iedereen
weet het, dat revoluties
nooit teruggedraaid
kunnen worden.
URK Minister Brink
man van WVC zal 130
miljoen gulden extra ter
beschikking stellen voor
herstel en onderhoud van
monumentale kerkgebou
wen. lïij deelde dit giste
ren mee bij de herope
ning van het gerestau
reerde kerkje aan de zee
van de hervormde ge
meente te Urk.
Het bedrag dat de minister
heeft gereserveerd, zal vanaf
1990 verspreid over vijf jaar
worden toegekend. Doel van
deze extra injectie in de mo
numentenzorg is het „slui
pend verval" tegen te gaan
van kerken die op de monu
mentenlijst staan. Het verval
wordt volgens het ministerie
versneld door leegstand van
kerkgebouwen en teruglopen
de inkomsten van de kerkge
nootschappen. Bovendien vor
men hoge grondprijzen een
bedreiging voor kerkgebou
wen op stedebouwkundig in
teressante lokaties.
Nederland telt 43.572 be
schermde monumenten,
waarvan 1962 kerken en sy
nagogen. Het merendeel van
deze kerken stamt uit de
(late) Middeleeuwen. Van het
budget van 85 miljoen gulden
dat in het kader van de Rijks
subsidieregeling Restauratie
Monumenten per jaar aan
monumenten wordt uitgege
ven, wordt ongeveer 25 mil
joen aan kerken besteed.
Vorig jaar stelde de commis-
sie-Hirsch Ballin (voor advies
inzake criteria voor steunver
lening aan kerkgenootschap
pen) voor dat de overheid
tachtig procent van de kosten
voor het onderhoud van mo
numentale kerkgebouwen
voor haar rekening zou
moeten nemen. Thans is dat
40 procent.
Ook pleitte zij in haar rap
port, dat aan minister Van
Dijk van binnenlandse zaken
werd aangeboden, voor een
door de overheid bekostigde
„kerkelijke gebouwendienst"
voor voorlichting, advisering
en begeleiding. Het Interker
kelijk Contact in Overheids
zaken (CIO), waarin 18 kerk
genootschappen samenwer
ken, oordeelde zeer positief
over deze voorstellen.
CIO-secretaris mr. F.H.M.
van Spaendonck noemde gis
teren de extra bijdrage van
het kabinet „uiterst gewich
tig", met name voor de Ne
derlandse Hervormde Kerk
en de Rooms-Katholieke
Kerk die veel monumentale
gebouwen bezitten.
Het CIO zal er in het overleg
met de overheid op aandrin
gen dat de extra miljoenen zo
veel mogelijk aan onderhoud
van de kerken zullen worden
uitgegeven. „De tijd van grote
restauraties lijkt ons een beet
je voorbij. Het zou heel onver
standig ziin als er onvoldoen
de middelen overblijven voor
de reeds gerestaureerde ker
ken", aldus Van Spaendonk.
Verlichting
In Den Haag komen volgens
De rooms-katholieke kerk in de Haagse Elandstraat (rechts boven) en de hervormde kerk van
Rijnsaterwoude zijn enkele kerken die van de nieuwe subsidieregeling kunnen profiteren.
FOTO'S: SP EN NCRV
ir. J. 't Hart, hoofd van het kerken voor subsidie in aan- van O.L.V. Onbevlekt Ont-
gemeentelijk bureau Monu- merking. Het gaat om de kerk vangen een de Elandstraat,
mentenzorg, op basis van de van de H. Teresia van Avila waarvan de restauratie overi-
nieuwe regeling een aantal aan het Westeinde en de kerk gens al is aangevangen. „Met
de extra steun van het Rijk
wordt het mogelijk de druk
die de omvangrijke restaura
ties van kerkgebouwen op het
budget uitoefenen te verlich
ten. Dit betekent dat er meer
monumenten kunnen worden
gerestaureerd", aldus 't Hart.
Voor zover nu al bekend is
komen in Zuid-Holland ver
der onder meer de hervormde
kerken van Rijnsaterswoude
en Hazerswoude-dorp en de
rooms-katholieke kerk van
Leimuiden voor subsidie in
aanmerking.
De Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg gaat bij de selec
tie van kerken die subsidie
krijgen af op informatie van
de gemeenten. De grotere ge
meenten stellen een meerja
renprogramma voor monu
mentenzorg op. De Rijks
dienst maakt uit deze pro
gramma's, in overleg met de
gemeenten, een keuze.
(Van onze correspondent)
PARIJS Naar schatting
7.000 traditionalistische
katholieken hebben gis
teren in Parijs een open
luchtmis en een processie
gehouden ter nagedachte
nis van de slachtoffers
van de Franse revolutie.
De samenkomst
s georgani
seerd door de beweging 'Anti-
89' waarin volgelingen zitten
van de door Rome geëxcom
municeerde bisschop Lefeb-
vre, aanhangers van de ex
treem-rechtse politicus Jean-
Marie Le Pen en monarchis
ten. Zij waren gemobiliseerd
voor wat de belangrijkste
anti-revolutiemanifestatie van
1989 had moeten worden.
De 'openbare genoegdoening
voor de heiligschennis en mis
daden van de Franse revolu
tie' trok beduidend minder
volk dan de organisatoren
hadden aangekondigd. Hun
verwachtingen waren de laat
ste weken al spectaculair ge
daald van 'ongeveer een mil
joen' naar 'vele tienduizen
den'. De prefect van Parijs
had hen de Place de la Con
corde geweigerd. Op het voor
malige 'plein van de revolu
tie' is dit jaar geen enkele po
litieke of religieuze manifes
tatie toegestaan. De open
luchtmis verhuisde daarom
naar het Louvreplein.
Voor de Saint-Germain-
l'Auxerrois, de parochiekerk
van de Franse koningen,
wapperde ook weer even de
witte lelievlag. De mis werd
bijgewoond door vele royalis
ten, onder wie prins Sixto van
Bourbon-Parma.
Francois Brigneau van het
extreem-rechtse weekblad
Hebdo National in een toe
spraak tot de 7.000 mensen
die voor de plechtigheid naar
het Louvre waren gekomen.
Brigneau uitte het verwijt dat
de beulen van de revolutie
worden verheerlijkt en de
slachtoffers worden vergeten.
Vervolgens werd een dienst
opgedragen volgens de Tri-
dentijnse rite door een geeste
lijke die hoort tot de stroming
van aartsbisschop Lefevbre.
Daarna zou een processie
worden gehouden door het
centrum van Parijs ter gele
genheid van Maria Hemel
vaart. De plechtigheid zou
worden afgesloten met een
herhaling van de eed waar
mee Lodewijk XIII Frankrijk
in 1638 opdroeg aan Maria en
die de Franse koningen ieder
jaar op 15 augustus hernieuw-
DICK DE JONG, ORGANISATOR VAN TWAALFDE FLEVOFESTIVAL:
17
LELYSTAD "Feest
vieren en stil zijn voor
God moeten kunnen sa
mengaan. De bezoekers
van het Flevofestival
moeten God kunnen ont
moeten, ook tijdens het
plezier maken. Daar heb
ben sommige buiten
staanders het wel eens
moeilijk mee. Ik bedoel,
als David vandaag op
nieuw dansend voor de
ark uit zou lopen, zouden
de mensen ook weer naar
hun hoofd wijzen".
Dick de Jong (29) weet waar
hij het over heeft. Al vanaf
het eerste Flevofestival,
twaalf jaar geleden, is hij be
trokken geweest bij het eve
nement. Eerst als toeschou
wer, later als medewerker en
dit jaar is het de derde keer
dat hij 'het toetje van de zo
mer' organiseert. Gedurende
die tijd heeft hij het festival
zien uitgroeien van een met
1200 toeschouwers aardig be
zochte bijeenkomst ("het podi
um bestond uit vier boeren
karren") tot een massale hap
pening, die jaarlijks duizen
den jongeren trekt.
De organisatie van het Flevo
festival is in handen van
Youth for Christ. De eerste ja
ren van zijn bestaan was het
evenement volgens Dick de
Jong dan ook echt een YfC-
festival. Anno 1989 ziet h'et
publiek er echter veel gevari
eerder uit. Kerkelijke en niet-
kerkelijke jongeren kunnen
er vanaf morgen tot en met
zondag een bonte mix van.
"Je komt hier van alles tegen,
van katholieke jongeren tot
gereformeerde-bonders".
Het festival heeft in de loop
der tijd ook veel meer natio
nale en internationale be
kendheid gekregen. De Jong
schrijft dat toe aan de uitstra
ling die de combinatie van
muziek en evangelisatie heeft.
Leuk detail in dat verband:
dit jaar komt de Poolse staat
stelevisie opnamen maken
voor een nieuw gospelpro
gramma in Polen.
De vele veranderingen, die
het Flevofestival heeft onder
gaan, hebben de organisatie
steeds ertoe genoopt de oor
spronkelijke opzet ervan -
muziek en evangelisatie - niet
onder te laten sneeuwen.
Toen het festival in 1982 van
Kamperland verhuisde naar
de Flevohof, kreeg het de
naam 'Multiple Choice-festi
val'. Met een nieuwe opzet
werd geprobeerd een even
wicht te vinden tussen het
nachtprogramma (muziek) en
het dagprogramma (lezingen,
workshops, studie etc.) De
muziek was het festival na
melijk wat gaan domineren,
aldus De Jong.
Sinds 1984 staat het festijn als
'Totaal Festival' te boek. Die
naam moet uitdrukken dat
het dag- en nachtprogramma
bij elkaar horen. De organisa
tie heeft dan ook veel moeite
gedaan om de beide onderde
len in harmonie tot hun recht
te laten komen. De Jong: "De
programma's hebben elkaar
nodig. We proberen de sfeer
van de optredens ten goede te
laten komen aan het dagpro
gramma. En omgekeerd geldt
dat het dagprogramma z'n uit
straling moet hebben naar de
muzikale onderdelen".
"We willen meer bieden dan
alleen vermaak. Natuurlijk,
feestvieren, daar staan we
voor. Maar niet zo van: we la
ten ze gegarandeerd uit hun
dak gaan. Geloofsoverdracht
neemt daarom ook in het mu
ziekprogramma een grote
plaats in. Maar aandacht voor
het feestelijke komt ook in de
Bijbel voor. God is niet alleen
een God van vergelding,
maar ook van verlossing. Je
hebt het als jongere trouwens
ook nodig om uit het benauw
de te stappen, wil je christen
kunnen blijven in deze tijd".
Kettinggebed
Een van de vele nieuwighe
den op het Flevofestval is het
kettinggebed. Enkele honder
den jongeren zorgen ervoor
dat er tijdens alle vier dagen
van het festijn constant gebe
den wordt in de stilte-tent
voor het goede verloop van
het festival. De Jong: "We
vragen om een zegen voor ons
programma, voor de bezoe
kers, voor de mensen die hier
werken en zelf weinig tijd
hebben voor overdenking.
God moet hier tijdens het fes
tival aanwezig kunnen zijn".
Youth for Christ is een inter
kerkelijke organisatie die
geen bepaalde theologie voor
staat. Dat is terug te zien op
het Flevofestival. Er is geen
sprake van een theologische
'lijn' Net als de bezoekers, ko
men de sprekers uit allerlei
kerkelijke gezindten. Dick de
Jong wil wel kwijt dat het
Flevofestival graag wil laten
zien dat God 'er ondanks alles
is'. "En dat vind ik in alle te
genstrijdigheid van deze we
reld ook wel eens een krank
zinnig idee".
"We willen God als gastheer
uitnodigen. De mensen
moeten Hem hier kunnen
ontmoeten in een mengeling
van gebed en vreugde. God
praat niet alleen via het
Woord of in vermaning met
mensen, maar via alle com
municatiemiddelen, die Hij de
mens gegeven heeft. Ik zou
het Flevo Totaal Festival ge
slaagd vinden wanneer de
mensen zondag zouden zeg
gen dat ze, ondanks de wereld
om hen heen, verantwoord
hebben feestgevierd".
"Het is de kunst om het goede
FOTO: PERS UNIE
wat we hebben op een goede
manier te gebruiken. Mensen
moeten bij voorbeeld hun
vreugde wel kunnen delen.
Natuurlijk kun je alleen voor
je eigen lol naar Flevo komen
en puur gaan zitten kicken op
de muziek. Maar dat kun je
net zo goed ergens anders. Wij
proberen er echter een meer
waarde aan te geven. Het is
wel elk jaar weer spannend of
we dat ook hebben laten zien.
Afwachten maar".
STEVEN EMMENS
Gemiste kans
Het missen van de belangrijke Australische order van i
rinefregatten houdt een nieuw gevaar in voor de Nederlani
se scheepsbouw. Aan kwaliteit was er geen gebrek bij de 1
fregatten die in de aanbieding zijn. De Nederlandse schep
zijn beter dan de Duitse waarvoor de Aussies gekozeri heil
ben, maar het prijsverschil maakte de mindere kwaliteit vel
de Duitse schepen meer dan goed.
WAT daarbij is misgegaan zullen we de komende dagen 1
ren wanneer de Australiërs opening van zaken komen j
ven. Maar het is waarschijnlijk dat de Duitse werf die met
eer en de order is gaan strijken een niet onaanzienlijke steil
heeft gekregen van de Duitse overheid.
DiE ondersteuning speelde ook vorig jaar een
vende rol toen de werf een Griekse order wegkaapte voor d
neus van De Schelde. Kennelijk vindt Bonn het voortbestaa
van de eigen marinebouw meer van belang dan de Nedej
landse regering. Maar als de zaak anders ligt en de ordj
zonder overheidssteun tot stand is gekomen moeten de cijfi
raars van de werf in Vlissingen aan de slag, want een prij
verschil van tien procent tussen de Duitse en Nederland!
fregatten is dan niet goed verklaarbaar.
GEZIEN de loon- en prijsontwikkeling van de laatste jan
mogen we niet de conclusie trekken dat Nederland zich voi
dergelijke grote projecten in Europa uit de markt heeft g
prijsd. Eerder lijkt sprake te zijn van miscalculatie en we
licht van gebrek aan informatie over de stand van zaken
onze oosterburen. Wellicht ook van verkeerd inschatten vi
de wensen van de opdrachtgever. Kennelijk hebben de A
straliërs bescheidener wensen dan de wel heel perfecte aaj
bieding waarmee Nederland in de markt was.
VOORLOPIG heeft De Schelde nog werk, en er hangfy
trouwens nog enkele orders boven de markt. Direct gevai
voor de werkgelegenheid bij De Schelde is er niet, zomin
de order ook veel direct werk zou hebben opgeleverd. Maj
verliezen is niet goed voor de naam van het bedrijf en
niet voor zijn financiële positie. Nederland heeft de kat{
moeten verwerken van het RSV-debScle, een diepe pL
waarin honderden miljoenen verdwenen zijn. Van de nieu\T
bouwsector in de scheepsbouw is alleen de marine-nieu^
bouw overgebleven. Maar nu dreigt een situatie waarbij zo;
der overheidssteun ook dit restant in de problemen kom
Als de EG in Brussel niet in staat is overheidssubsidies 1
dergelijke grote projecten te voorkomen, zit er voor Df.
Haag weinig anders op dan ook eens in de buidel te tasteiL
Enkele buien
DE BILT (KNMI) Een die
pe depressie tussen IJsland en
Schotland is al enkele dagen
verantwoordelijk voor het
weer in West-Europa. Morgen
is dat ook nog het geval. Er
vallen dan enkele buien die
afgewisseld worden door wat
zon. Vrijdag trekt een uitloper
van het Azorenhoog via West-
Frankrijk naar onze omge
ving. Dit heeft een stabilise
rende invloed op het weer bij
ons en dat betekent dat de bui
enkans klein wordt en de zon
zich meer laat zien. Ook tij
dens het weekeinde blijft ho-
gedruk bepalend voor het
weer in Nederland. We kun
nen daarom een droog en vrij
zonnig weekeinde tegemoet
zien.
Weersvooruitzichten voor diverse
Europese landen, geldig tot en met
morgen:
Noorwegen wisselend bewolkt en af
en toe buien. Middagtemperatuur
rond 18 graden, in de omgeving van
Oslo enige graden warmer.
Zweden, perioden met zon en vrijwel
overal droog, morgen met name in
het zuiden grotere kans op buien.
Middagtemperatuur vap 16 graden in
het noorden tot 25 graden rond
Stockholm
Denemarken half tot zwaar bewolkt
en enkele regen- of onweersbuien.
Middagtemperatuur rond 24 graden,
morgen enkele graden lager.
Ierland en Schotland: wisselend be
wolkt en enkele buien. Middagtem
peratuur rond 17 graden
Wales en Engeland: af en toe zon en
mogelijk een bui Middagtempera
tuur van 17 graden aan de Ierse zee
tot 24 graden in Zuidoost-Engeland.
Belgis en Luxemburg: half tot zwaar
bewolkt en mogelijk een regen- of
onweersbui. Middagtemperatuur
rond 25 graden, morgen enkele gra
den lager
West-Duitsland: perioden met zon
maar, in het noorden en morgen
vooral in het zuiden, enkele regen- of
onweersbuien. Middagtemperatuur
van 25 graden in het noorden tot 32
graden in het zuiden, morgen daling
van temperatuur
Frankrijk: perioden met zon, maar
vandaag en morgen vooral in het
oosten, midden en zuiden kans op
een regen- of onweersbui. Middag
temperatuur van 20 graden in Bre-
tagne tof 32 graden in het zuidoosten.
op een lokale regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur van 23 graden
aan de noordelijke kusten tot 37 gra
den in het binnenland.
Zwitserland: eerst nog perioden met
zon, later kans op regen- of onweers
buien. Middagtemperatuur rond 30
graden, morgen enige afkoeling.
Oostenrijk: zonnig en vanaf morgen
kans op een regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur rond 33 gradei; gr
Italiëzonnig, maar morgen in h
noorden kans op een regen- of o|
weersbui. Middagtemperaturen roi
33 graden.
Joegoslavië: zonnig en zeer warf
Middagtemperatuur van 33 gradj^)"
aan de Adriatische kust tot 40 gradj
plaatselijk in het binnenland.
Griekenland, perioden met zon t
warm. Middagtemperatuur vai
graden aan zee tot 35 graden ir
binnenland.
WEERRAPPORT
Lissabon
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekorten
Ziekenzalving (2)
Jammer dat ziekenhuispastor
P.H. van der Veer in het arti
kel in de rubriek „Kerk en
wereld" over de ziekenzalving
(„Hernieuwde bezinning op
waarde van traditierijk sacra
ment") niet de brief van de
apostel Jakobus (5, 14-16) heeft
aangehaald. Daarin wordt wel
degelijk over de vergeving
van de zonden gesproken. Dat
is ook het geval in de Nieuwe
Katechismus (pagina's 549 en
550), waarin trouwens even
eens de brief van Jakobus
wordt aangehaald.
C. van Gardingen,
DEN HAAG.
Veel plezier
Onze krant lees ik al jaren met
veel plezier. Een serieus dag
blad zonder sensatie. Houden
zo. Twee opmerkingen: het ra
dio- en televisieoverzicht laat
wat de nauwkeurigheid be
treft een enkele keer wat te
wensen over. Als abonnee die
geen tv-gids heeft, stel ik er
prijs op dat de overzichten in
de krant betrouwbaar zijn.
Een groot compliment krijgt
Rik in 't Hout, voor zijn bui
tengewoon heldere analyses
van het politieke reilen en zei
len. Politiek handelen is voor
buitenstaanders dikwijls niet
te volgen, en ik lees telkens
graag hoe de vork in de steel
zit. In zijn verhalen lees ik ook
niet van die storende fouten,
die er op wijzen dat er met be
hulp van een computer wordt
geschreven. Worden berichten
nooit nagelezen voor ze de
krant in gaan? In verhalen
van Willem Scheer kom je dit
soort storende fouten ook nooit
tegen. In 't Hout en Scheer
zijn kennelijk journalisten die
er waarde aan hechten dat
hun verhalen goed in de krant
komen. De humor in de ver
halen van Willem Scheer
spreekt me zeer aan.
N. Pont,
ZOETERMEER.
Ziekenzalving
De „ziekenzalving", waaraan
onlangs in een artikel in de
rubriek „Kerk en Wereld"
aandacht werd besteed, is al zo
oud als de RK kerk zelve
(Jac.5,14). Dit eeuwenoude ge
bruik, verbonden met zonden-
vergeving en genezing, is in de
RK kerk door het- Concilie
van Trente (sess. XIV) tot dog
ma verklaard. Vroeger wer
den in de kerk vóór de predi
katie de namen van mede-pa
rochianen afgeroepen, die het
„Laatse Oliesel" of de „Sacra
menten der Stervenden" had
den ontvangen. Toeluisterende
gelovigen dachten dan aan
hun eigen komend levensein
de. Het is van de kerk een
kortzichtige tegemoetkoming
geweest aan de moderne aard-
sgerichte tijdgeest, waarin de
cultus van het menselijk li
chaam centraal staat, dat uit
het kerkelijk leven de doods
gedachte is verdwenen. Wie
kent nog de rouwband, de
zwarte rouwkleding, de rouw
stoet, de rouwadvertentie, de
plechtige rouwdienst in een
met zwart gesierde kerk. In
zo'n aardsgerichte sfeer paste
de aanduiding „Laatste olie
sel" of „Sacramenten der ster
venden''. Is het dwaas te be
weren, dat )iet verdrijven van
de gedachte aan een levens
einde ook de onkerkelijkheid
heeft bevorderd?
Dr. W.J.A. Visser,
DEN HAAG.
Moedermelk (2)
Met veel belangstelling volg ik
alles over dioxine en moeder
melk. M'n dochter is nu twin
tig en een halve maand, maar
ik voed haar nog steeds. Dit
tot ons beider plezier. Ik heb
me heel erg geërgerd aan de
haar kind gedragen en ge
baard heeft, heeft er recht op
het zelf te voeden. De natuur
zorgt er zelf voor in de vorm
van moedermelk. Moedermelk
is uniek van samenstelling en
afgestemd op het kind. Er zit
alles in wat het kind nodig
heeft. Flessemelk is minder
goed. Zeker als .je de lijst met
ingrediënten naleest. De melk
poeder wordt gemaakt van
koeiemelk met te veel dioxine
die sterk verdund is. Zou het
dan niet beter zijn, als de moe
der de melk drinkt. Dan krijgt
de baby in elk geval minder
schadelijke stoffen binnen dan
via flessevoeding. Mijn doch
ter reageerde aanvankelijk
heel heftig op de melk die ik
dronk. Toen ik echter op 'n
koemelk-vrij dieet overging
was het vele huilen, spugen en
onrustig slapen ook vlug over.