Van Mierloprobeert het nu met stroop
Christelijke
politiek is
volhouden,
jaar na jaar
Politiek
Partij
Parlement
Lezen
iservnv
DAGTOCHT HET GROTE SMIIRFENPARK
BINNENLAND
t
CeidócOouttMit
ZATERDAG 5 AUGUSTUS 1989 PAGINA 4
DEN HAAG Hoewel de ka
merverkiezingen nog maar
één maand verwijderd zijn, is
er van een campagne nauwe
lijks iets te merken. Dat komt
natuurlijk allereerst door de
vakantie. De partijen hebben
geen zin het land in te trek
ken, terwijl de helft van de
bevolking aan de Middelland
se Zee bruin ligt te bakken. In
onderling overleg hebben de
campagneleiders de openings
voorstelling van het verkie
zingscircus bepaald op 21 au
gustus. Tot die tijd zullen we
het dus moeten doen met het
optreden van de lijsttrekkers
als disc-jockey in het zon
dagse radioprogramma 'Wees
huis van de hits' van de KRO.
Maar de rust van dit moment
heeft ook nog een andere oor-
zaak. Mede door de val van
het tweede kabinet-Lubbers is
er een reële kans op een wis
seling van de wacht. Dat
weerhoudt de huidige opposi
tiepartijen PvdA en D66 ervan
zich krachtig af te zetten tegen
de regeringspartij CDA. Zij
weten duvels goed dat ze de
christen-democraten straks
maar al te hard nodig hebben
om ook weer eens regeer
macht te kunnen smaken.
Daarom heeft de PvdA beslo
ten zich vooralsnog te concen
treren op het oppoetsen van de
eigen lijsttrekker Kok in
plaats van het beschadigen
van de CDA-aanvoerder Lub
bers.
Met behulp van het.reclame
bureau Saatchi en Saatchi, dat
in Engeland de conservatieven
van Margaret Thatcher aan
een ongekende stembusover
winning heeft geholpen, moet
Kok van een felle vakbonds
leider veranderen in een ge
matigd en betrouwbaar staats
man. Het doel daarvan is het
publiek ervan te doordringen
dat ook de PvdA iemand in
huis heeft die premier kan
worden van een centrum-link
se coalitie.
D66 kan zich die moeite na
tuurlijk besparen. Hans van
Mierlo zal nooit zoveel stem
men trekken dat hij tot het
ambt van minister-president
wordt geroepen. De Democra
ten weten zelfs niet eens of zij
welkom zijn in een coalitie
van PvdA en CDA. Wim Kok
mag zeggen dat zijn partij niet
zonder D66 aan de regering zal
deelnemen, niemand gelooft
dat hij dat standpunt onder
alle omstandigheden zal vol
houden. Wat moet de PvdA,
als het CDA de Democraten
afwijst en dreigt weer met de
VVD (als de kiezers dat moge
lijk maken) te gaan regeren?
Tragisch
Op het Binnenhof is het een
publiek geheim dat de chris
ten-democraten niet bepaald
staan te juichen bij de gedach
te aan een samenwerking met
zowel PvdA als D66. Aller
eerst zullen ze dan nóg meer
kabinetszetels uit handen
moeten geven. En daardoor
ontstaat automatisch een pro
gressieve meerderheid in het
kabinet, die op elk gewenst
ogenblik de bewindslieden
van het CDA kan overstem
men. Als het even kan moet er
dus een kabinet komen zonder
D66, menen velen in het chris
ten-democratische kamp.
Voor mr. H.A.F.M.O. van
Mierlo zou die houding van
het CDA tragische gevolgen
kunnen hebben. Van de 23
jaar dat de grondlegger van
D66 zich in meer of minder in
tensieve mate bezighoudt met
politiek heeft hij slechts veer
tien maanden op het rege
ringspluche gezeten. In het
tweede en derde kabinet-Van
Agt was de grondlegger van
D66 minister van defensie. Die
functie bekleedde hij volgens
vriend en vijand op voortref
felijke wijze.
Dolgraag zou de nu 58-jarige
'Hafmo', zoals hij op het Bin
nenhof wel genoemd wordt,
zijn politieke carrière beslui
ten met een hernieuwd minis
terschap. Maar hoe dit doel te
bereiken? Nadat hij op 1 juli
tot lijsttrekker was gekozen,
vestigde Van Mierlo zelf de
aandacht op dit probleem.
,,D66 is voor de parlementaire
basis van een kabinet van
PvdA en CDA in aantal niet
noodzakelijk. Dus is er des te
meer reden om dan pas toe te
treden als we politiek iets
kunnen uitrichten".
Van Mierlo wil dus geen gena
debrood eten. Maar wat wil hij
dan wel? Dat CDA en PvdA
zijn partij als bemiddelaar in
het kabinet opnemen. Volgens
de D66-voorman zijn er nog
steeds heel wat terreinen waar
de grootste twee partijen heel
verschillende denkbeelden
hebben en waar D66 hen tot
elkaar zou kunnen brengen.
,,Ik denk bijvoorbeeld aan al
les wat met de verzuiling te
maken heeft, zoals omroepen,
onderwijs maar ook aan de
traditionele veiligheidspolitiek
en aan de nieuwe problemen
zoals het milieu en de indivi
dualiseringsprocessen en de
rol van de overheid".
Op het eerste gezicht denkt
men dat deze zin niets anders
is dan gebakken lucht. Im
mers, PvdA en CDA zitten
heus niet te wachten op al
weer een bruggenbouwer van
D66-huize. Als zij er met z'n
tweeën niet uitkomen, dan is
er geen Jan Terlouw of Hans
van Mierlo die de scherven
nog kan lijmen. Dat bleek dui
delijk bij de crisis in het twee
de kabinet-Van Agt in het
voorjaar van 1982. Toen de so
cialisten eenmaal hadden be
sloten dat de door het CDA
geëiste bezuinigingen onaan
vaardbaar waren, verwachtten
zij van de Democraten maar
één ding: dat zij de kant van
de PvdA zouden kiezen.
Dat de ministers van D66, on
der wie Hans van Mierlo,
daartoe niet bereid waren, be
schouwde de PvdA als niets
minder dan verraad. Dat Kok
en de zijnen D66 weer in de
armen gesloten hebben, komt
vooral omdat zij denken daar
mee het CDA in een centrum
links kabinet in de minder
heid te kunnen dringen. Wat
Van Mierlo dus te doen staat,
is Lubbers de indruk te geven
dat D66 op veel punten mis
schien wel dichter bij het CDA
dan bij de PvdA staat. En dat
het daarom voor Lubbers een
goede zaak is om de Democra
ten in het kabinet te hebben.
Het wekken van die indruk
kan door middel van woorden
op een verkiezingscongres. Het
kan nog veel beter door mid
del van daden in de Tweede
Kamer, bijvoorbeeld in het de
bat over de pogingen van
Ruud Lubbers om als minis
ter-president een aantal mil
joenen in Kuwayt binnen te
halen voor Hollandia Kloos,
het metaalbedrijf waarvan hij
bijna de helft van de aandelen
bezit. Groot was de verbijste
ring toen uitgerekend D66, dat
zich graag opwerpt als de par
tij voor politieke zuiverheid,
nog vóór het kamerdebat ver
klaarde dat het handelen van
premier Lubbers „redelijk"
was geweest. Van Mierlo be
weerde naderhand dat dit
niets te maken had met het
willen sparen van de CDA-
premier. „Het is fout wat hij
gedaan heeft. Maar is het in
zulke mate fout dat je het net
zo moet bestraffen als wan
neer een bewindsman liegt te
gen het parlement? Zoals Van
Aardenne en zoals Evenhuis?".
Die bewering van de D66-lei-
der was niet bevorderlijk voor
zijn geloofwaardigheid. Wat is
dat voor een oppositie, die de
regering in bescherming
neemt?
Onderneming
Die vraag drong zich deze
week opnieuw op bij het bekij
ken van de voorpagina van
„Onderneming", het blad van
het Verbond van Nederlandse
Ondernemingen, de grootste
werkgeversorganisatie van ons
land. In full color afgebeeld
roept de lijsttrekker van D66
de lezers toe: „Beleid-Lubbers
is succesvol geweest". Het is de
kop van een artikel, waarin
Van Mierlo het economische!
beleid van het kabinet-Lub-j
bers prijst. En voor alle zeker-j
heid wijst de D66-voorman er
ook nog even op dat ook zijn)
partij voorstander is vani
voortgezette loonmatiging en
een 'beleidsmatige' koppeling
van lonen en uitkeringen;
geen automatische koppeling
dus.
Waar hebben we dat meer ge
lezen? Juist ja, in het verkie
zingsprogramma van het CDA.
Anno 1989 lijkt het ook tot de
voormalige hemelbestormer
Van Mierlo, die in 1966 aan-j
kondigde dat zijn toen net op
gerichte partij het politieke be
stel van Nederland tot ontplof
fing zou brengen, te zijn door
gedrongen dat men ook in de
politiek meer vliegen vangt
met stroop dan met azijn.
RIK IN 'T HOUT
Veertien jaar lang was hij de man achter
de ideologievorming van het CDA. Van
af 1975 als directeur van de Kuyper-
stichting, de denktank van de ARP, later
als directeur van het Wetenschappelijk
Instituut (WI). Zijn naam wordt vaak in
één adem genoemd met het concept van
de verantwoordelijke samenleving of an
dere CDA-begrippen als rentmeester
schap en gerechtigheid. Werken achter
de schermen, meestal buiten het zicht
van de pers, of, zoals hij het zelf noemt:
,,iets verder van de frontlijn". Maar sinds
25 juli is drs. A.M. Oostlander full-time
politicus als lid van het Europees Parle
ment voor de Europese Volkspartij
(EVP). Een ommezwaai? Zelf ziet hij het
als een terugkeer naar de frontlijn van
de politiek. Een positie die hij als ARP-
raadslid in Muiden begin jaren zeventig
vaak genoeg had ingenomen. Maar bo
venal blijft hij ideoloog. Een interview
over knokken, bevlogenheid en het Eu
ropees, maatschappelijk middenveld.
DRS. ARIE OOSTLANDER
IN HET EUROPEES PARLEMENT:
Drs. Arie Oostlander: „Het Europees Parlement is niet zo vechterig.
ZEVENHUIZEN De fi
losoof achter de scher
men, zoals we hem dach
ten te kennen, blijkt een
politieke vechtersbaas te
zijn. „Mijn komst naar de
Kuyperstichting beteken
de voor mij al een omme
zwaai. Ik was daarvoor
raadslid in Muiden ge
weest en had daar vijf jaar
geknokt. Onder andere
tegen de vestiging van de
Maxis. Ik vond het leuk
om te knokken. Maar het
was niet zo erg dat daar
uiteindelijk een einde aan
kwam. Het was een stap
weg van de frontlinie,
weg van de publiciteit",
aldus drs. Arie Oostlander
thuis in Zevenhuizen. We
spreken hem op een zater
dag tussen zijn inmiddels
veelvuldige buitenlandse
reizen door.
„Maar nu ben ik weer terug",
vervolgt hij, „maar niet om te
vechten. Het Europees Parle
ment is niet zo vechterig, om
dat de leden weten dat ze al
leen maar iets kunnen berei
ken als er een grote meerder
heid voor is. Het Europees
Parlement is ook serieuzer. De
leden moeten zelf rapporten
schrijven. En er wordt minder
gedebatteerd. De spreektijden
zijn korter en interrumperen
is er niet bij. Eigenlijk jammer,
want dat is nou juist de sport
van het werk. Maar het heeft
waarschijnlijk te maken met
de verschillende talen".
Waar het jonge CDA eind ja
ren zeventig, begin jaren tach
tig op zoek ging naar de fun
damenten van de christen-de
mocratie er moest immers
van de verschillende bloed
groepen een ideologisch geheel
worden gemaakt probeert
nu ook de EVP-fractie de gele
deren, weliswaar op een min
der intensieve manier, zoveel
mogelijk op één lijn te krijgen.
Dat is geen eenvoudige opgaaf,
weet Oostlander. Te meer daar
de partijen een heel verschil
lende historische achtergrond
hebben, vaak een andere ter
minologie hanteren en ook een
grotere zelfstandigheid hebben
dan de ARP, CHU en KVP
destijds. Maar, zo meent Oost
lander, het gaat stapje voor
stapje, waarbij de EVP pro
beert de waardevolle dingen
van de verschillende partijen
bijeen te brengen. Net zoals
destijds bij de vorming van het
CDA is gebeurd.
Oostlander is al geruime tijd
lid van de werkgroep Doctrine
(„wij zouden dat nooit zo noe
men") van de EVP. Een werk
groep, die streeft naar het ont
wikkelen van een gemeen
schappelijke ideologie. „Ik
merk dat ze vinden dat het
CDA heel goed bezig is ge
weest. Namelijk dat het beste
van alles behouden bjijft. Zelf
probeer ik te pushen dat de
EVP niet een belangenpartij
moet worden, maar een partij
voor iedereen. En verder
breng ik het begrip gespreide
verantwoordelijkheid naar vo
ren. Ik merk dat die buiten
landers dat wel de moeite
waard vinden. Een maatschap
pelijk middenveld op Europees
niveau. Dat was voor hen
nieuw".
Maar Oostlander neemt op zijn
beurt ook weer ideeën van zijn
buitenlandse collega's over.
„Hier in Nederland kun je het
gezin bijna niet noemen. Je
moet altijd het bestaan van al
ternatieve samenlevingsvor
men er bij halen. Terwijl die
andere landen zoiets hebben
van: doe maar normaal. Kijk,
daar neem ik dan wel iets van
over. Ik denk ook dat wij hier
vreselijk libertijns zijn. Die sa
menleving waar alles kan, de
'permissive society', dat mag
best wat minder, vind ik".
Calimero - effect
De kersverse Europarlementa
riër is er niet bang voor dat
het CDA met zijn sterke prote
stantse traditie wordt onderge
sneeuwd door de rest van de
overwegend katholieke EVP.
Het CDA vormt dan welis
waar een minderheid in de
Europese fractie, „maar", al
dus Oostlander, „we hebben
net wel twee zetels gewonnen.
Dat vindt men interessant en
we zitten ook nog in de rege
ring. Goed geargumenteerd
komen we er wel uit, daar zie
ik niet tegen op. Het idee van
zij zijn groot en ik ben klein,
het Calimero-effect, gaat hier
niet op. Het is belangrijk dat
wij door die fusie gedwongen
waren na te denken over de
chisten-democratie". De ande
re EVP-partners kunnen, vol
gens Oostlander, meeprofite
ren van de politiek-filosofische
ideeën die zijn ontsproten uit
de bezinning over de eigen
grondslagen. En het CDA
werkt daaraan weer van harte
mee door bijvoorbeeld publica
ties van het WI (onder andere
over Zuidafrika) te vertalen.
Natuurlijk zijn er wel verschil
len tussen de katholieke en
protestantse christen-democra
ten in de EVP, erkent Oost
lander. Bijvoorbeeld over de
grenzen van de overheidstaak.
Waar volgens de katholieke
traditie van oudsher meer
macht wordt toegekend aan de
staat, wordt door protestanten
meer waarde gehecht aan wat
'soevereiniteit in eigen kring'
wordt genoemd. Maar volgens
Oostlander is „het aardige"
juist dat die verschillen niet
altijd tegenstellingen zijn. Al
hoewel hij moet toegeven dat
het ook wel eens „slikken" zal
worden.
Nog een voorbeeld. „Neem bij
voorbeeld donor-inseminatie.
Wij vinden dat je dat niet
moet verbieden, omdat je niet
je ethiek aan een ander moet
opdringen. Maar je mag elkaar
wel aan bepaalde rechtsregels
houden. Dus hebben wij ge
zegd dat een kind wel zijn oor
sprong moet kunnen achterha
len en dat ziekenhuisbesturen
zelf moeten beslissen of ze do
norinseminatie willen verrich
ten. Dat is een typisch prote
stantse input. De Italianen
vonden dat heel gek. Vonden
dat een uitdrukking van liber-
tinisme. In hun visie op het
gezin wilden ze dat meteen
verbieden".
Niet meer bedreigend
Intussen gaat het met het CDA
voorspoediger dan de partij
ooit had durven dromen. En
dat terwijl de kerken lang
zaam maar zeker leegstromen.
Hoe dit succes te verklaren?
Oostlander vermoedt dat de
ideeën die door het CDA zijn
ontwikkeld velen kennelijk
toch aanspreken. „Heel veel
mensen hebben het idee: hé ja,
daar zit toch wat in. Boven
dien denk ik dat de niet-ker-
kelijken niet meer zo anti
christelijk zijn als vroeger. De
kerk is niet meer bedreigend.
Ook al ga je niet naar de kerk,
hij moet toch maar blijven,
vindt men. Zo'n houding zie je
ook bij veel met-kerkelijke
mensen die hun kinderen toch
naar een christelijke school
sturen. En zelf heb ik het bij
de VPRO".
Ook denkt Oostlander dat het
CDA het vertrouwen van de
kiezer heeft gewonnen „door
te blijven vechten en altijd
nieuwe problemen aan te pak
ken. Daarom bemoeien wij ons
nu ook met onderwerpen als
de rechten van homo-koppels
en met kunstmatige voortplan
ting. Wij moeten daar als eer
sten bij zijn, anders wordt de
trend gezet door andere partij
en. Als je die moed houdt, blijf
je de partij die de agenda voor
de discussie zet. Doe je dat niet
dan ga je de CDU-achtige kant
op".
'Lamp voor de voet'
Maar wat is dan christelijke
politiek, kort gezegd? Oostlan
der: „Bij christelijke politiek
stel je steeds de gerechtig-
heidsvraag. De politiek moet
er behulpzaam bij zijn dat alle
mensen in vrijheid naar hun
roeping kunnen leven". Hij
doelt daarmee op de mogelijk
heid voor mensen zich te ont
plooien en verantwoordelijk
heden te dragen. („Al was het
maar dat je deelneemt aan het
koorleven"). „En dat houdt
meteen naastenliefde in, want
mensen die in de marge van
de samenleving terecht zijn
gekomen, kunnen niet naar
hun roeping leven. En dat be
tekent ook dat de politiek geen
dominerende rol mag spelen,
net zoals een dominerende
kerk dat niet mag, omdat ook
andere verantwoordelijkheden
tot hun recht moeten komen".
Voor deze christelijke politiek
neemt het CDA de bijbel als
uitgangspunt. Of, zoals Oost
lander het omschrijft, „de bij
bel als de lamp voor de voet",
die een beeld geeft van de
werkelijkheid. Dat niet-kerke-
lijke leden en kiezers daar op
zijn minst minder voeling mee
hebben is een steeds vaker ge
hoorde constatering, zowel in
CDA-kringen als daarbuiten.
Oostlander ziet het zo: het gaat
er niet om wat er letterlijk in
de bijbel staat je moet niet
fundamentalistisch reageren
maar meer de sfeer als uit
gangspunt nemen. Hij wijst er
op dat een aantal kernbegrip
pen van zijn partij bijvoor
beeld ook niet rechtstreeks
aan de bijbel is ontleend. „Ge
rechtigheid kom je in de bijbel
tegen, evenals rentmeester
schap, maar eigen verantwoor
delijkheid bijvoorbeeld niet. Je
ziet dus woorden in het begin
selprogramma, die niet in de
bijbel staan. Maar, je moet het
beginselprogramma wel tegen
de achtergrond van de bijbel
lezen". Dat betekent volgens
Oostlander dat je nieuwe
CDA-leden altijd de vraag
moet kunnen stellen, ook al
gaan ze niet naar de kerk, „of
ze vinden dat het program van
uitgangspunten uiteindelijk
zijn kracht krijgt door toetsing
aan de bijbel".
Kerkser
Dat het echter met de „chris
telijke bevlogenheid" van de
CDA-leden toch niet zo best
gesteld is een punt van kri
tiek uit de hoek van de jonge
renorganisatie CDJA valt
volgens Oostlander wel mee
en hij verwijst naar een recent
onderzoek onder de CDA-le
den, waaruit blijkt dat de
nieuwe leden die erbij komen
kerkser zijn dan degenen, die
hun lidmaatschap opzeggen.
Toch is hij zeer gevoelig voor
de kritiek van de jongeren.
„Ik vind het namelijk zo sym-
patiek dat ze zeggen dat hei
niet alleen om de bekwaamhe-j
den gaat, maar ook om de
overtuiging. Daarom is die
technocratiediscussie ook be-j
langrijk. De bekwaamheid
moet wel georiënteerd zijn".
Het is Oostlander opgevallen
dat de media het christelijk
karakter van het CDA nog
wel eens willen ontkennen;
met als meest bekende voor
beeld dat premier Lubbers al
leen maar een pragmaticus zou
zijn. „Ik denk dat ze zich ver
gissen", zegt hij. „Lubbers is
wars van vrome woordenj
maar leeft wel degelijk vanuilj
de christelijk-sociale leer:
Daarnaast moet je echter ook
bekwaamheden hebben en bij
Lubbers imponeren die be
kwaamheden juist zo".
Maar, meent Oostlander, be
vlogenheid kan nooit heli
zwaartepunt zijn. Het is ook
een term waarmee je, volgens
hem, politiek niet zo veel kan
ten uit kunt. „Binnen de ARP
en CHU werd nooit gesproken
van bevlogen politiek. Hei
ging daar allemaal vrij nuch-j
ter aan toe. Er werd niet ge
preekt. De term bevlogenheid
is geïntroduceerd door de
christelijke radikalen om aar)
te geven dat je „een grote
sprong in het geloof" moes!
nemen om bepaalde problej
men in de samenleving snel ojj
te lossen. Je ziet dat bijvoor
beeld bij de vredesbeweging"
Maar met zo'n sprong naar he
perfecte kun je, in de visie vai
Oostlander, politiek niet z<
goed uit de voeten. Christelij
ke politiek is voor hem stapjf
voor stapje te werk gaan. „He
kan nooit een kwestie zijn var
plotseling ontvlammen, maar
stug volhouden, jaar na jaar".
In het visier
Wat betreft de ideologische!
toekomst van het CDA durf)
Oostlander eigenlijk geen
voorspellingen te doen. Hi
zegt meer te denken in termer^
van: „waar moet ik vooij
knokken". Voorkomen moei
worden, meent hij, dat hel
CDA door zijn huidige succes
indut.
Als het aan Oostlander lid
wordt er verder geknokt voor
de ontwikkeling van de maat]
schappelijke verbanden hel
maatschappelijk middenveldj
Het WI probeert hiervoor
steeds weer ideeën aan te draj
gen in de vorm van weten
schappelijke publicaties die
zijn voorbereid door deskundi
gen uit verschillende sectorer
van de samenleving (bedrijfs
leven, wetenschap, politiek en
zovoorts). Steeds wordt de ro
bekeken die maatschappelijk»
verbanden kunnen spelen bi
bijvoorbeeld de aanpak var
het milieu of de armoedebe
strijding. Een koers die he
CDA zal blijven vasthouden
denkt Oostlander. Maar he
CDA zal volgens hem ook de
EG steeds meer in het vizie
nemen, omdat de problemei
en de maatschappelijke ver
banden grensoverschrijdene
zijn. Want daar moet, volgen
Oostlander, het CDA met zijl
EVP-collega's uiteindelijl
naar toe. De ontwikkeling vai
een Europees, maatschappelijk
middenveld.
CLARISSE BUM^
SUSKE EN WISKE - SAGARMATHA
TELEFOON 070-190882
Vertrek: zaterdag 19 augustus
Reis met Uw Krant naar het nieuwe pret
park, gelegen in de buurt van Metz. Van
13.00 uur tot 24.00 uur kunt u genieten
van alle attracties en de speciale avond
show. U komt in Waterstad, het Wilde
Continent, de metalen Planeet (science
fiction), het Europaplein (heden) en niet te
vergeten het Smurfendorp (droomwe
reld). Geniet van een heerlijk dagje uit!
Inclusief mreis per luxe touringcar «en
tree pretpark
Vertrek vanuit Gouda 06.00 uur en vanuit Den
Haag om 06.30 uur. Terugkomst zondagochtend
om ongeveer 08.00 uur.
üfL «§*SIJTHOFF PERS
