Onrust dreigt in Polen door prijsverhogingen Radicale hervormers willen nog geen oppositie heten Hooggerechtshof Israel legt opblazen huizen aan banden Nieuwe Poolse leider heeft feilloos instinct voor macht CeidócSoiwant CHILENEN LEGGEN ROL VAN MILITAIREN AAN BANDEN Rafsanjani mogelijk al eerder president Greenpeace belet raket proef VS Cambodja-conferentie leidt tot afspraken DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB BUITENLAND MAANDAG 31 JULI 1989 PAGINA Eerste Indiase soldaten uit Sri Lanka vertrokken COLOMBO India heeft zaterdag een symbolisch begin gemaakt met de terug trekking van haar troepen uit Sri Lanka. Zeshonderd militairen gingen in de haven van Trincomalee aan boord van een schip, dat hen terugbracht naar India. Het Indiase leger kwam precies twee jaar geleden naar het eiland om te helpen de separatistische Tamilstrijders te ontwapenen, hetgeen mis lukte. De aanwezigheid van de buitenlandse troepenmacht leidde tot demonstraties van nationalistische Singalezen en duizenden moordaanslagen, die het land in chaos stort ten. Alleen al het afgelopen weekeinde vie len meer dan 150 doden. Tussen New Delhi en Colombo zijn nog steeds onderhandelin gen gaande over de terugtrekking van de overblijvende 45.000 militairen. Italië beloont trouwe toeristen ROME -T- Buitenlandse vakan tiegangers in Italië, die on danks de algenplaag van dit jaar het volgend jaar naar de Italiaanse Adriatische kust te rugkeren, moeten een „premie voor trouw" ontvangen van 100.000 lire (157 gulden), zo luidt een voorstel van de Itali aanse minister van toerisme Franco Carraro. Het Italiaanse verkeersbureau ENIT heeft het voorstel van de minister toegejuicht. De rottende algen voor de Adriatische kust, en de daarin drijvende rottende dode vissen, hebben inmiddels tienduizenden toeristen van de kust verdreven. Mozambique laat marxisme vallen MAPUTO Het congres van de Mo- gambiquaanse regeringspartij Frèli- mo heeft er mee ingestemd de mar- xistisch-leninistische ideologie af te leggen en te vervangen door die van het socialisme. Het Frelimo hoopt met de nieuwe, pragmatische koers zowel de guerrillastrijders in het land als westerse geldschieters gunstiger te stemmen, zodat het land verlost raakt van de oorlog en de economische cri sis. Het congres stelde zich verder achter het strikte plan voor econo misch herstel dat in 1987 onder de hoede van het IMF van kracht is ge worden. Volgens premier Machungo betekent dit onder meer dat het land een gemengde economie krijgt. SANTIAGO De rol van de mi litairen in Chili wordt aan ban den gelegd na de presidentsver kiezingen van december. De Chi leense bevolking heeft zich giste ren in grote meerderheid uitge sproken vóór veranderingen in de grondwet, die de weg moeten be reiden naar meer democratie. De regering hield een referendum over een pakket hervormingen, waarover zij het met de oppositie vorige maand al eens was gewor den. Het was daarom wel duide lijk wat de uitkomst van het refe rendum zou zijn. De 73-jarige pre sident generaal Augusto Pinochet kreeg eind vorig jaar via een re ferendum van de bevolking te horen dat hij niet nog eens een ambtstermijn van acht jaar mocht volmaken. Hij werd gedwongen vrije verkiezingen uit te schrij ven, die Chili weer aan een bur gerregering zullen helpen. Maar daarvoor moet de oude grondwet, waaraan de huidige dictatuur haar bestaansrecht ontleent, wor den veranderd. De hervormingen behelzen onder meer dat een uit breiding van de macht van het Congres, dat nu nog voor iedere belangrijke wijziging de goedkeu ring van twee parlementen nodig heeft. Verder krijgen burgers en militairen een gelijke stem in de machtige Nationale Veiligheids raad. Bovendien zal de ambtster mijn van de toekomstige presi dent niet acht maar vier jaar zijn en zal het verbod op marxistische partijen worden opgeheven. De gezamenlijke oppositie onder lei ding van Patricio Aylwin heeft laten weten de nu aangenomen hervormingen slechts als een eer ste stap op weg naar democratie te beschouwen. „Meer evacuaties nodig uit gebied Tsjernobyl" MOSKOU Een groep Russisch deskundigen en parlementslede heeft voor het parlement van c Sovjet-republiek Wit-Rusland b< pleit nog eens 106.000 Wit-Russe te evacueren in verband met c ramp in de kernreactor in Tsjern< byl. De regering had voorgestel slechts 11.000 mensen te evacuerer De evacuatie en hervestiging zo over een periode van acht tot tie jaar moeten worden uitgevoeri Het zou goedkoper zijn dan h< verbeteren van de levensomstaij digheden in het radioactief besmet te gebied van Wit-Rusland, de r6 publiek die pal ten noorden val Tsjernobyl ligt. President Rafsanjani. foto anp TEHERAN Het is nog niet duidelijk wanneer de toekomstige Iraanse presi dent Rafsanjani zijn ambt zal aanvaarden. De 54-ja- rige voorzitter van het parlement won afgelopen vrijdag met overmacht de verkiezingen. Volgens het persbureau IRNA kreeg hij 13.468.355 van de 14.192.802 uitgebrachte stemmen. De huidige president Khame nei. die Khomeini is opgevolgd als geestelijk leider, moet offi cieel in september zijn ambt neerleggen. Er wordt echter rekening mee gehouden dat hij eerder aftreedt, om Rafsan jani de gelegenheid te geven zo snel mogelijk met de we deropbouw te beginnen. De amendementen op de grondwet voorzien in ophef fing van de post van premier, en maken de president tot hoofd van de regering. Rafs anjani zal krachtens de gewij zigde grondwet alleen verant woording hoeven afleggen aan het parlement, de Majlis. De verwachting is dat hij snel een nieuwe regering zal presente ren; naar verluidt was hij zo zeker van zijn overwinning, dat hij voor de verkiezingen al druk doende was met de vor ming van een kabinet. Rafsanjani komt tevens aan het hoofd te staan van een nieuwe „Opperste Veiligheids raad", die niet alleen het gezag krijgt over leger en politie, maar ook toezicht houdt op de begroting en op de economi sche beleidsontwikkeling. CAPE CANAVERAL De Amerikaanse marine heeft een proeflancering van een Trident-2 raket, die wordt afgevuurd vanaf een onder zeeër, moeten afgelasten na dat een Nederlands en een Zweeds schip van de milieu organisatie Greenpeace zich in het testgebied voor de kust van Florida hadden be geven. Greenpeace beriep zich daarbij op het recht om in internatio nale wateren te varen. De Amerikaanse marine wil de Trident-2 volgend jaar maart operationeel hebben. De met tien kernkoppen uitgeruste ra ket heeft een draagwijdte van bijna 7.500 kilometer. WARSCHAU De Polen zullen vanaf morgen veel meer moeten gaan betalen voor hun levensmiddelen, doordat de regering de prijscontroles heeft opge heven. Gevreesd wordt dat de prijsverhogingen zullen leiden tot een ople ving van de sociale onrust. Voor een aantal levensmidde len zoals bepaalde brood- en melksoorten en voor babyvoe ding blijft een door de staat vastgestelde prijs gelden. Maar doordat bijvoorbeeld de uit 1981 stammende rantsoenering voor vlees verdwijnt, zullen vlees en vleeswaren naar schatting drie keer zo duur worden. Sinds 1981 kreeg elk Pools gezin bonnen om per maand tegen een vastgestelde prijs 2,5 kilo vlees te kopen in de staatswinkels. Had men meer nodig, dan kon men op de zwarte markt terecht, waar echter een veel hogere prijs betaald moest worden. De leiding van het onafhanke lijke vakverbond Solidariteit en de economische commissie van het centrale comité van de Poolse communistische partij hebben forse krikiek op de maatregelen. Beide zijn van mening dat de nieuwe beslis sing van de regering slecht is voorbereid. Ook voor de boeren zijn er nog geen nieuwe voorwaarden ge schapen waardoor zij hun pro- duktie zouden kunnen gaan opvoeren, aldus Solidariteit, dat op zich geen tegenstander is van de invoering van marktprincipes. De aangekon digde geldelijke tegemoetko ming door de regering wordt door het vakverbond als on voldoende van de hand gewe- De prijsverhogingen volgen op een weekeinde waarin grote veranderingen zijn doorge voerd binnen de communisti sche partij. Zo is president Ja- ruzelski afgetreden als partij leider en opgevolgd door de- premier Rakowski. WARSCHAU Mieczys- law Rakowski, sinds za terdag de nieuwe Poolse partijleider, heeft een feil loos instinct voor de macht. Vier jaar geleden moest generaal Jaruzelski hem op aandringen van het conservatieve blok verwijderen uit zijn kabi net, waarvan hij sinds 1981 vice-premier was. Maar twee jaar later kreeg hij een zetel in het polit- buro en nu is hij leider van de partij geworden. De afgelopen jaren is Ra kowski premier geweest. Deze functie heeft hij neer gelegd om zich als opvolger van generaal Jaruzelski te wijden aan de hervorming van de Poolse communisti sche partij. Vijanden van de 62-jarige boerenzoon uit Ko- walewko noemen hem een opportunist, de weinige vrienden die hij nog heeft zeggen dat hij een realist is. Partijlid werd hij „bij toe val", toen hij achttien jaar was. „Dat gebeurde in 1945. Ik wilde me op de Duitsers wreken. Mijn vader was di rect in het begin van de oor log door hen vermoord. In mijn legereenheid was maar één politieke partijcel en dat was de communistische. Ik hoefde dus niet te kiezen. Toen ik partijlid werd was ik geen marxist, ik was niet eens links. Maar de leuzen over gelijkheid en landbouw hervormingen trokken me aan". Zijspoor Rakowski was nog maar 23 jaar toen hij voor het eerst van nabij kennis maakte met het machtscentrum hij werd benoemd tot admini stratief medewerker bij het centrale comité. Sindsdien zocht hij het doelbewust tel kens hogerop, als adjunct hoofdredacteur en hoofdre dacteur van het progressieve partijweekblad Polityka, als aspirant-lid en volwaardig lid van het centrale comité, als afgevaardigde in de Sejm (het parlement), waarvan hij in 1985, toen generaal Jaru zelski gedwongen werd hem tijdelijk op een zijspoor te zetten, vice-voorzitter werd. Mieczyslaw Rakowski is nooit bang geweest om zijn nek uit te steken. In de zo mer van 1981 deed hij dat in hemdsmouwen op de Lenin- scheepswerf in Gdansk, waar De komende en de gaande man aan het hoofd van de Poolse partijleiding; ex-premier Rakowski (links) en zijn voorganger Ja ruzelski. foto: afp hij als vice-premier een dag dariteit. Overigens met als en een nacht lang debatteer- enige resultaat dat hij sinds- de met de aanhang van Soli- dien als onverzoenlijke vij and van de onafhankelijke vakbond gold. Rakowski's houding ten op zichte van Solidariteit en ge neraal Jaruzelski's afkondi ging van de staat van beleg op 13 december 1981, waar hij volledig achter stond, hadden ook tragische conse quenties voor zijn privéle- ven. Zijn vrouw Wanda Wil- komirska, een bekend con certvioliste, had zich bij Soli dariteit aangesloten en keer de na de fatale 13e december niet meer terug van een bui tenlandse toernee. Zij ver blijft sindsdien in de Bonds republiek en heeft zich van haar man laten scheiden. Ook de twee zoons van Miec zyslaw Rakowski hebben zich in het Westen gevestigd. Verzoening Begin van dit jaar, op de ja- nuari-zitting van het centra le comité, stak Mieczyslaw Rakowski opnieuw zijn nek uit, deze keer ten gunste van Solidariteit. Samen met ge neraal Jaruzelski pleitte hij voor een ronde-tafelconfe rentie, voor een nationale verzoening, voor democrati sering, voor vrije verkiezin gen. Die verkiezingen lever den de communisten een monsterlijke nederlaag op. Rakowski zelf scoorde met ruim acht miljoen stemmen nog heel behoorlijk, maar dat was toch te weinig om een zetel in de Sejm te verove ren. De nieuwe partijleider, die een grote nuchterheid paart aan een eindeloos optimisme, krijgt nu dan ook een dubbe le taak. Hij moet enerzijds de partij uit het dieptepunt ha len waarin zij na de verkie zingen is gezakt, en hij moet die partij op het hervor- mingsspoor zetten. Hoe is echter nog niet duidelijk. Wel zeker is, dat hij zich als partijleider minder zal be kommeren om de ideologie dan om het overleven van de partij. Aangewezen figuur Toen hij nog premier was, ci teerde Rakowski graag Brecht; „Eerst komt het vre ten, dan de moraal". Indien er van de Poolse communis tische partij nog iets te red den valt, lijkt Rakowski de aangewezen figuur om die reddingspoging te onderne men. En van doorslaggeven de betekenis is dat hij zich inmiddels met Solidariteit heeft verzoend. Boris Jelstin wordt gelukgewenst met zijn verkiezing in het bestuur van de niet-officiële oppositiel het Sovjet-parlement. foto:| (Vervolg van de voorpagina) MOSKOU De Inter-re- gionale Groep van Afge vaardigden werd zaterdag opgericht door ongeveer 260 radicale hervormers uit het 2250 leden tellende Congres van Volksafge vaardigden, het parlement van de Sovjetunie. De groep telt in totaal onge veer 390 leden. Hoewel de Inter-regionale Groep zichzelf als oppositie be schouwt, vermijdt zij zich zo te noemen, omdat deze term bij veel politici nog altijd heftige reacties oproept. Boris Jeltsin zei gisteren desgevraagd dat hij niet verwacht dat de radi cale parlementariërs ooit een meerderheid zullen krijgen in het Congres van Volksafge vaardigden. De Inter-regionale Groep, aldus Jeltsin, is voQral in het leven geroepen om de minderheid te beschermen. „Deze minderheid is nu geor ganiseerd en sterk genoeg, en wij zullen helpen voor eikaars standpunten te vechten", zo voegde hij eraan toe. Niet eens De Inter-regionale Groep is het nog niets eens kunnen worden over een politiek pro gramma. Maar de afgevaardig den zijn in grote lijnen voor een verregaande liberalisatie van de economie en vóór het schrappen van artikel 6 van de grondwet, waarin de leidende rol van de communistische partij is vastgelegd. Tijdens de discussies wees Jeltsin op het belang van de mijnstakingen die duidelijk maakten dat de „mensen het moe zijn nog lan ger te wachten". Een westerse diplomaat zei dat de oprichting van Jelstins groep Gorbatsjov wel eens heel goed van pas kan komen; „Hij kan de linkervleugel ge bruiken om zich te bescher men tegen de aanvallen van de conservatieven, zodat hij zelf in het midden van het po litieke spectrum komt te staan". Het officiële persbureau TASS meldde zaterdag dat de Int( regionale Groep bestond „links-radicalen", die ech heel goed binnen het besta, de systeem kunnen operen Zondag haalde het persbure de afgevaardigde Aleksan Gelman aan, die zei dat vc een hervorming van het Sc jet-systeem een radicale bei dering nodig is. „Het radical me van de afgevaardigden hier bijeen zijn, is niets andi dan realisme", aldus Gelm tegenover TASS. Ontslagen Jeltsin werd in 1987 ontslag! als partijleider van Moskd omdat hij openlijk kritiek hj geleverd op de naar zijn rif ning te trage hervormingé Maar zijn oproepen voor sne veranderingen bezorgden ha bij de verkiezingen in maa een zetel in het nieuwe pari ment van de Sovjetunie, ij Congres van Volksafgevai digden. Later volgde nog zl verkiezing in het Volksca gres tot lid van de Oppen Sovjet, een parlement dat vn wel permanent bijeenkomt. PARIJS Op de confe rentie in Parijs over de toekomst van Cambodja is weinig vooruitgang ge boekt. Maar in de wandel gangen zijn deelnemers aan de conferentie over andere problemen wel tot afspraken gekomen. Zo hebben China en de Sovjet unie afgesproken dat zij in no vember in Moskou gaan on derhandelen over verminde ring van hun troepen aan de Sovjet-Chinese grens. De mi nisters van buitenlandse zaken van beide landen zijn voor de Cambodja-conferentie in Pa rijs. Het is voor het eerst dat China en de Sovjetunie over troepenvermindering gaan praten. In de marge van de conferen tie heeft Sovjet-minister van buitenlandse zaken Sjevard- nadze ook een ontmoeting ge had met zijn Amerikaanse ambtgenoot Baker Zij hebben afgesproken dat zij in septem ber voorbereidingen gaan tref fen voor een top tussen presi dent Bush en partijleider Gor batsjov. De gesprekken op de confe rentie over Cambodja zelf zijn tot nu toe minder succesvf De conferentie wordt gel menlijk voorgezeten d Frankrijk en Indonesië, doen negentien landen mee en een delegatie van Verenigde Naties. Op de conferentie moet i oplossing gevonden word voor drie grote problemen; toezicht op de voltooiing v de terugtrekking van de Vi namese troepen, de samenst ling van een Cambodjaanse terim-regering die algeme verkiezingen moet organiser en de rol van de grootste zetsgroep, de alom v< schuwde Rode Khmer. HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT QN432 Marga heeft het goed geraden: Rob is op weg naar Terschelling en na een mooie overtocht over het IJsselmeer en de Waddenzee meert hij de „Vrijheid II" in de haven van het eiland. Hij zoekt een hotel op en ontmoet daar een oude kennis, een van de vuurtorenwachters. „Veel last gehad van de Duit sers?" vraagt Rob „Meer dan genoeg", is het antwoord, „we hebben hier een bezetting gehad van 3.000 man en toen heel Nederland al lang bevrijd was, hielden we hier nog wel een maand lang dat tuig. Ze vluchtten allemaal naar Terschelling, vooral veel hoge officieren". „Liggen hier nog veel mijnen?" vraagt Rob dan. Nee, die zijn wel opgeruimd, maar er gebeuren nog wel eens ongelukken. Op de Bosplaat is vorig jaar een vo gelwachter spoorloos verdwenen en dit voorjaar een natuuron derzoeker. Waarschijnlijk op een landmijn getrapt... Rob is een en al aandacht en merkt niet, dat een bezoeker het gesprek af luistert. JERUZALEM Het Israëli sche Hooggerechtshof heeft het opblazen van huizen van Palestijnen door het leger aan banden gelegd. Palestijnen moeten voortaan van de plan nen op de hoogte worden ge steld, zodat zij eerst bij een mi litaire commandant of het Hooggerechtshof in beroep kunnen gaan. Het besluit geldt voor de be zette gebieden, waar geregeld huizen zijn opgeblazen van Palestijnen, van wie later bleek dat zij ten onrechte als de dader van het een of ander waren aangemerkt. Het Israë lische leger heeft volgens offi ciële cijfers de laatste maan den ten minste 227 huizen van Palestijnen verwoest, vaak zonder enig proces tegen ver dachten vooraf. Krachtens de uitspraak van het Hof zijn er op de nieuwe regel alleen uitzonderingen mogelijk als daaraan „in het kader van een militaire opera tie onmiddellijk behoefte be7 staat". De Palestijnen moeten voortaan twee dagen de tijd krijgen om in beroep te gaan. De Israëlische vereniging voor burgerrechten ICRA had de kwestie bij het Hof aange kaart. Voor minister van de fensie Rabin was de uitspraak van het Hof aanleiding om zich in het kabinet te beklagen over de beperkingen die het leger worden opgelegd. In de bezette gebieden overle den het afgelopen weekeinde drie Palestijnen aan schotwij den. Een vierde werd volg^ ziekenhuispersoneel na achtervolging wegens sterj gooien door een groep jooj kolonisten van dichtbij doj geschoten, terwijl in de Ga| strook een Palestijn die vj dacht werd van collabora met Israel door andere PaB tijnen werd doodgeslagen. B aantal doden onder Palestijij in de nu ruim anderhalf jf oude opstand is daardoor stegen tot 575. f

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 4