Onrust dreigt in Polen
door prijsverhogingen
Radicale hervormers
willen nog geen
oppositie heten
Hooggerechtshof Israel legt
opblazen huizen aan banden
Nieuwe Poolse
leider heeft
feilloos instinct
voor macht
CeidócSoiwant
CHILENEN LEGGEN ROL VAN
MILITAIREN AAN BANDEN
Rafsanjani
mogelijk
al eerder
president
Greenpeace
belet raket
proef VS
Cambodja-conferentie leidt tot afspraken
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
BUITENLAND
MAANDAG 31 JULI 1989 PAGINA
Eerste Indiase soldaten
uit Sri Lanka vertrokken
COLOMBO India heeft zaterdag een
symbolisch begin gemaakt met de terug
trekking van haar troepen uit Sri Lanka.
Zeshonderd militairen gingen in de haven
van Trincomalee aan boord van een schip,
dat hen terugbracht naar India. Het Indiase
leger kwam precies twee jaar geleden naar
het eiland om te helpen de separatistische
Tamilstrijders te ontwapenen, hetgeen mis
lukte. De aanwezigheid van de buitenlandse
troepenmacht leidde tot demonstraties van
nationalistische Singalezen en duizenden
moordaanslagen, die het land in chaos stort
ten. Alleen al het afgelopen weekeinde vie
len meer dan 150 doden. Tussen New Delhi
en Colombo zijn nog steeds onderhandelin
gen gaande over de terugtrekking van de
overblijvende 45.000 militairen.
Italië beloont
trouwe toeristen
ROME -T- Buitenlandse vakan
tiegangers in Italië, die on
danks de algenplaag van dit
jaar het volgend jaar naar de
Italiaanse Adriatische kust te
rugkeren, moeten een „premie
voor trouw" ontvangen van
100.000 lire (157 gulden), zo
luidt een voorstel van de Itali
aanse minister van toerisme
Franco Carraro. Het Italiaanse
verkeersbureau ENIT heeft
het voorstel van de minister
toegejuicht. De rottende algen
voor de Adriatische kust, en
de daarin drijvende rottende
dode vissen, hebben inmiddels
tienduizenden toeristen van de
kust verdreven.
Mozambique laat
marxisme vallen
MAPUTO Het congres van de Mo-
gambiquaanse regeringspartij Frèli-
mo heeft er mee ingestemd de mar-
xistisch-leninistische ideologie af te
leggen en te vervangen door die van
het socialisme. Het Frelimo hoopt
met de nieuwe, pragmatische koers
zowel de guerrillastrijders in het land
als westerse geldschieters gunstiger te
stemmen, zodat het land verlost raakt
van de oorlog en de economische cri
sis. Het congres stelde zich verder
achter het strikte plan voor econo
misch herstel dat in 1987 onder de
hoede van het IMF van kracht is ge
worden. Volgens premier Machungo
betekent dit onder meer dat het land
een gemengde economie krijgt.
SANTIAGO De rol van de mi
litairen in Chili wordt aan ban
den gelegd na de presidentsver
kiezingen van december. De Chi
leense bevolking heeft zich giste
ren in grote meerderheid uitge
sproken vóór veranderingen in de
grondwet, die de weg moeten be
reiden naar meer democratie. De
regering hield een referendum
over een pakket hervormingen,
waarover zij het met de oppositie
vorige maand al eens was gewor
den. Het was daarom wel duide
lijk wat de uitkomst van het refe
rendum zou zijn. De 73-jarige pre
sident generaal Augusto Pinochet
kreeg eind vorig jaar via een re
ferendum van de bevolking te
horen dat hij niet nog eens een
ambtstermijn van acht jaar mocht
volmaken. Hij werd gedwongen
vrije verkiezingen uit te schrij
ven, die Chili weer aan een bur
gerregering zullen helpen. Maar
daarvoor moet de oude grondwet,
waaraan de huidige dictatuur
haar bestaansrecht ontleent, wor
den veranderd. De hervormingen
behelzen onder meer dat een uit
breiding van de macht van het
Congres, dat nu nog voor iedere
belangrijke wijziging de goedkeu
ring van twee parlementen nodig
heeft. Verder krijgen burgers en
militairen een gelijke stem in de
machtige Nationale Veiligheids
raad. Bovendien zal de ambtster
mijn van de toekomstige presi
dent niet acht maar vier jaar zijn
en zal het verbod op marxistische
partijen worden opgeheven. De
gezamenlijke oppositie onder lei
ding van Patricio Aylwin heeft
laten weten de nu aangenomen
hervormingen slechts als een eer
ste stap op weg naar democratie
te beschouwen.
„Meer evacuaties nodig
uit gebied Tsjernobyl"
MOSKOU Een groep Russisch
deskundigen en parlementslede
heeft voor het parlement van c
Sovjet-republiek Wit-Rusland b<
pleit nog eens 106.000 Wit-Russe
te evacueren in verband met c
ramp in de kernreactor in Tsjern<
byl. De regering had voorgestel
slechts 11.000 mensen te evacuerer
De evacuatie en hervestiging zo
over een periode van acht tot tie
jaar moeten worden uitgevoeri
Het zou goedkoper zijn dan h<
verbeteren van de levensomstaij
digheden in het radioactief besmet
te gebied van Wit-Rusland, de r6
publiek die pal ten noorden val
Tsjernobyl ligt.
President Rafsanjani. foto anp
TEHERAN Het is nog
niet duidelijk wanneer de
toekomstige Iraanse presi
dent Rafsanjani zijn ambt
zal aanvaarden. De 54-ja-
rige voorzitter van het
parlement won afgelopen
vrijdag met overmacht de
verkiezingen. Volgens het
persbureau IRNA kreeg
hij 13.468.355 van de
14.192.802 uitgebrachte
stemmen.
De huidige president Khame
nei. die Khomeini is opgevolgd
als geestelijk leider, moet offi
cieel in september zijn ambt
neerleggen. Er wordt echter
rekening mee gehouden dat
hij eerder aftreedt, om Rafsan
jani de gelegenheid te geven
zo snel mogelijk met de we
deropbouw te beginnen.
De amendementen op de
grondwet voorzien in ophef
fing van de post van premier,
en maken de president tot
hoofd van de regering. Rafs
anjani zal krachtens de gewij
zigde grondwet alleen verant
woording hoeven afleggen aan
het parlement, de Majlis. De
verwachting is dat hij snel een
nieuwe regering zal presente
ren; naar verluidt was hij zo
zeker van zijn overwinning,
dat hij voor de verkiezingen al
druk doende was met de vor
ming van een kabinet.
Rafsanjani komt tevens aan
het hoofd te staan van een
nieuwe „Opperste Veiligheids
raad", die niet alleen het gezag
krijgt over leger en politie,
maar ook toezicht houdt op de
begroting en op de economi
sche beleidsontwikkeling.
CAPE CANAVERAL De
Amerikaanse marine heeft
een proeflancering van een
Trident-2 raket, die wordt
afgevuurd vanaf een onder
zeeër, moeten afgelasten na
dat een Nederlands en een
Zweeds schip van de milieu
organisatie Greenpeace zich
in het testgebied voor de
kust van Florida hadden be
geven.
Greenpeace beriep zich daarbij
op het recht om in internatio
nale wateren te varen. De
Amerikaanse marine wil de
Trident-2 volgend jaar maart
operationeel hebben. De met
tien kernkoppen uitgeruste ra
ket heeft een draagwijdte van
bijna 7.500 kilometer.
WARSCHAU De Polen
zullen vanaf morgen veel
meer moeten gaan betalen
voor hun levensmiddelen,
doordat de regering de
prijscontroles heeft opge
heven. Gevreesd wordt
dat de prijsverhogingen
zullen leiden tot een ople
ving van de sociale onrust.
Voor een aantal levensmidde
len zoals bepaalde brood- en
melksoorten en voor babyvoe
ding blijft een door de staat
vastgestelde prijs gelden. Maar
doordat bijvoorbeeld de uit
1981 stammende rantsoenering
voor vlees verdwijnt, zullen
vlees en vleeswaren naar
schatting drie keer zo duur
worden. Sinds 1981 kreeg elk
Pools gezin bonnen om per
maand tegen een vastgestelde
prijs 2,5 kilo vlees te kopen in
de staatswinkels. Had men
meer nodig, dan kon men op
de zwarte markt terecht, waar
echter een veel hogere prijs
betaald moest worden.
De leiding van het onafhanke
lijke vakverbond Solidariteit
en de economische commissie
van het centrale comité van de
Poolse communistische partij
hebben forse krikiek op de
maatregelen. Beide zijn van
mening dat de nieuwe beslis
sing van de regering slecht is
voorbereid.
Ook voor de boeren zijn er nog
geen nieuwe voorwaarden ge
schapen waardoor zij hun pro-
duktie zouden kunnen gaan
opvoeren, aldus Solidariteit,
dat op zich geen tegenstander
is van de invoering van
marktprincipes. De aangekon
digde geldelijke tegemoetko
ming door de regering wordt
door het vakverbond als on
voldoende van de hand gewe-
De prijsverhogingen volgen op
een weekeinde waarin grote
veranderingen zijn doorge
voerd binnen de communisti
sche partij. Zo is president Ja-
ruzelski afgetreden als partij
leider en opgevolgd door de-
premier Rakowski.
WARSCHAU Mieczys-
law Rakowski, sinds za
terdag de nieuwe Poolse
partijleider, heeft een feil
loos instinct voor de
macht. Vier jaar geleden
moest generaal Jaruzelski
hem op aandringen van
het conservatieve blok
verwijderen uit zijn kabi
net, waarvan hij sinds
1981 vice-premier was.
Maar twee jaar later kreeg
hij een zetel in het polit-
buro en nu is hij leider
van de partij geworden.
De afgelopen jaren is Ra
kowski premier geweest.
Deze functie heeft hij neer
gelegd om zich als opvolger
van generaal Jaruzelski te
wijden aan de hervorming
van de Poolse communisti
sche partij. Vijanden van de
62-jarige boerenzoon uit Ko-
walewko noemen hem een
opportunist, de weinige
vrienden die hij nog heeft
zeggen dat hij een realist is.
Partijlid werd hij „bij toe
val", toen hij achttien jaar
was. „Dat gebeurde in 1945.
Ik wilde me op de Duitsers
wreken. Mijn vader was di
rect in het begin van de oor
log door hen vermoord. In
mijn legereenheid was maar
één politieke partijcel en dat
was de communistische. Ik
hoefde dus niet te kiezen.
Toen ik partijlid werd was ik
geen marxist, ik was niet
eens links. Maar de leuzen
over gelijkheid en landbouw
hervormingen trokken me
aan".
Zijspoor
Rakowski was nog maar 23
jaar toen hij voor het eerst
van nabij kennis maakte met
het machtscentrum hij
werd benoemd tot admini
stratief medewerker bij het
centrale comité. Sindsdien
zocht hij het doelbewust tel
kens hogerop, als adjunct
hoofdredacteur en hoofdre
dacteur van het progressieve
partijweekblad Polityka, als
aspirant-lid en volwaardig
lid van het centrale comité,
als afgevaardigde in de Sejm
(het parlement), waarvan hij
in 1985, toen generaal Jaru
zelski gedwongen werd hem
tijdelijk op een zijspoor te
zetten, vice-voorzitter werd.
Mieczyslaw Rakowski is
nooit bang geweest om zijn
nek uit te steken. In de zo
mer van 1981 deed hij dat in
hemdsmouwen op de Lenin-
scheepswerf in Gdansk, waar
De komende en de gaande man aan het hoofd van de Poolse
partijleiding; ex-premier Rakowski (links) en zijn voorganger Ja
ruzelski. foto: afp
hij als vice-premier een dag dariteit. Overigens met als
en een nacht lang debatteer- enige resultaat dat hij sinds-
de met de aanhang van Soli- dien als onverzoenlijke vij
and van de onafhankelijke
vakbond gold.
Rakowski's houding ten op
zichte van Solidariteit en ge
neraal Jaruzelski's afkondi
ging van de staat van beleg
op 13 december 1981, waar
hij volledig achter stond,
hadden ook tragische conse
quenties voor zijn privéle-
ven. Zijn vrouw Wanda Wil-
komirska, een bekend con
certvioliste, had zich bij Soli
dariteit aangesloten en keer
de na de fatale 13e december
niet meer terug van een bui
tenlandse toernee. Zij ver
blijft sindsdien in de Bonds
republiek en heeft zich van
haar man laten scheiden.
Ook de twee zoons van Miec
zyslaw Rakowski hebben
zich in het Westen gevestigd.
Verzoening
Begin van dit jaar, op de ja-
nuari-zitting van het centra
le comité, stak Mieczyslaw
Rakowski opnieuw zijn nek
uit, deze keer ten gunste van
Solidariteit. Samen met ge
neraal Jaruzelski pleitte hij
voor een ronde-tafelconfe
rentie, voor een nationale
verzoening, voor democrati
sering, voor vrije verkiezin
gen. Die verkiezingen lever
den de communisten een
monsterlijke nederlaag op.
Rakowski zelf scoorde met
ruim acht miljoen stemmen
nog heel behoorlijk, maar dat
was toch te weinig om een
zetel in de Sejm te verove
ren.
De nieuwe partijleider, die
een grote nuchterheid paart
aan een eindeloos optimisme,
krijgt nu dan ook een dubbe
le taak. Hij moet enerzijds de
partij uit het dieptepunt ha
len waarin zij na de verkie
zingen is gezakt, en hij moet
die partij op het hervor-
mingsspoor zetten. Hoe is
echter nog niet duidelijk.
Wel zeker is, dat hij zich als
partijleider minder zal be
kommeren om de ideologie
dan om het overleven van de
partij.
Aangewezen figuur
Toen hij nog premier was, ci
teerde Rakowski graag
Brecht; „Eerst komt het vre
ten, dan de moraal". Indien
er van de Poolse communis
tische partij nog iets te red
den valt, lijkt Rakowski de
aangewezen figuur om die
reddingspoging te onderne
men. En van doorslaggeven
de betekenis is dat hij zich
inmiddels met Solidariteit
heeft verzoend.
Boris Jelstin wordt gelukgewenst met zijn verkiezing in het bestuur van de niet-officiële oppositiel
het Sovjet-parlement. foto:|
(Vervolg van de voorpagina)
MOSKOU De Inter-re-
gionale Groep van Afge
vaardigden werd zaterdag
opgericht door ongeveer
260 radicale hervormers
uit het 2250 leden tellende
Congres van Volksafge
vaardigden, het parlement
van de Sovjetunie. De
groep telt in totaal onge
veer 390 leden.
Hoewel de Inter-regionale
Groep zichzelf als oppositie be
schouwt, vermijdt zij zich zo te
noemen, omdat deze term bij
veel politici nog altijd heftige
reacties oproept. Boris Jeltsin
zei gisteren desgevraagd dat
hij niet verwacht dat de radi
cale parlementariërs ooit een
meerderheid zullen krijgen in
het Congres van Volksafge
vaardigden. De Inter-regionale
Groep, aldus Jeltsin, is voQral
in het leven geroepen om de
minderheid te beschermen.
„Deze minderheid is nu geor
ganiseerd en sterk genoeg, en
wij zullen helpen voor eikaars
standpunten te vechten", zo
voegde hij eraan toe.
Niet eens
De Inter-regionale Groep is
het nog niets eens kunnen
worden over een politiek pro
gramma. Maar de afgevaardig
den zijn in grote lijnen voor
een verregaande liberalisatie
van de economie en vóór het
schrappen van artikel 6 van de
grondwet, waarin de leidende
rol van de communistische
partij is vastgelegd. Tijdens de
discussies wees Jeltsin op het
belang van de mijnstakingen
die duidelijk maakten dat de
„mensen het moe zijn nog lan
ger te wachten".
Een westerse diplomaat zei dat
de oprichting van Jelstins
groep Gorbatsjov wel eens
heel goed van pas kan komen;
„Hij kan de linkervleugel ge
bruiken om zich te bescher
men tegen de aanvallen van
de conservatieven, zodat hij
zelf in het midden van het po
litieke spectrum komt te
staan".
Het officiële persbureau TASS
meldde zaterdag dat de Int(
regionale Groep bestond
„links-radicalen", die ech
heel goed binnen het besta,
de systeem kunnen operen
Zondag haalde het persbure
de afgevaardigde Aleksan
Gelman aan, die zei dat vc
een hervorming van het Sc
jet-systeem een radicale bei
dering nodig is. „Het radical
me van de afgevaardigden
hier bijeen zijn, is niets andi
dan realisme", aldus Gelm
tegenover TASS.
Ontslagen
Jeltsin werd in 1987 ontslag!
als partijleider van Moskd
omdat hij openlijk kritiek hj
geleverd op de naar zijn rif
ning te trage hervormingé
Maar zijn oproepen voor sne
veranderingen bezorgden ha
bij de verkiezingen in maa
een zetel in het nieuwe pari
ment van de Sovjetunie, ij
Congres van Volksafgevai
digden. Later volgde nog zl
verkiezing in het Volksca
gres tot lid van de Oppen
Sovjet, een parlement dat vn
wel permanent bijeenkomt.
PARIJS Op de confe
rentie in Parijs over de
toekomst van Cambodja is
weinig vooruitgang ge
boekt. Maar in de wandel
gangen zijn deelnemers
aan de conferentie over
andere problemen wel tot
afspraken gekomen.
Zo hebben China en de Sovjet
unie afgesproken dat zij in no
vember in Moskou gaan on
derhandelen over verminde
ring van hun troepen aan de
Sovjet-Chinese grens. De mi
nisters van buitenlandse zaken
van beide landen zijn voor de
Cambodja-conferentie in Pa
rijs. Het is voor het eerst dat
China en de Sovjetunie over
troepenvermindering gaan
praten.
In de marge van de conferen
tie heeft Sovjet-minister van
buitenlandse zaken Sjevard-
nadze ook een ontmoeting ge
had met zijn Amerikaanse
ambtgenoot Baker Zij hebben
afgesproken dat zij in septem
ber voorbereidingen gaan tref
fen voor een top tussen presi
dent Bush en partijleider Gor
batsjov.
De gesprekken op de confe
rentie over Cambodja zelf zijn
tot nu toe minder succesvf
De conferentie wordt gel
menlijk voorgezeten d
Frankrijk en Indonesië,
doen negentien landen
mee en een delegatie van
Verenigde Naties.
Op de conferentie moet i
oplossing gevonden word
voor drie grote problemen;
toezicht op de voltooiing v
de terugtrekking van de Vi
namese troepen, de samenst
ling van een Cambodjaanse
terim-regering die algeme
verkiezingen moet organiser
en de rol van de grootste
zetsgroep, de alom v<
schuwde Rode Khmer.
HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT
QN432 Marga heeft het goed geraden: Rob is op weg naar
Terschelling en na een mooie overtocht over het IJsselmeer en
de Waddenzee meert hij de „Vrijheid II" in de haven van het
eiland. Hij zoekt een hotel op en ontmoet daar een oude kennis,
een van de vuurtorenwachters. „Veel last gehad van de Duit
sers?" vraagt Rob „Meer dan genoeg", is het antwoord, „we
hebben hier een bezetting gehad van 3.000 man en toen heel
Nederland al lang bevrijd was, hielden we hier nog wel een
maand lang dat tuig. Ze vluchtten allemaal naar Terschelling,
vooral veel hoge officieren". „Liggen hier nog veel mijnen?"
vraagt Rob dan. Nee, die zijn wel opgeruimd, maar er gebeuren
nog wel eens ongelukken. Op de Bosplaat is vorig jaar een vo
gelwachter spoorloos verdwenen en dit voorjaar een natuuron
derzoeker. Waarschijnlijk op een landmijn getrapt... Rob is een
en al aandacht en merkt niet, dat een bezoeker het gesprek af
luistert.
JERUZALEM Het Israëli
sche Hooggerechtshof heeft
het opblazen van huizen van
Palestijnen door het leger aan
banden gelegd. Palestijnen
moeten voortaan van de plan
nen op de hoogte worden ge
steld, zodat zij eerst bij een mi
litaire commandant of het
Hooggerechtshof in beroep
kunnen gaan.
Het besluit geldt voor de be
zette gebieden, waar geregeld
huizen zijn opgeblazen van
Palestijnen, van wie later
bleek dat zij ten onrechte als
de dader van het een of ander
waren aangemerkt. Het Israë
lische leger heeft volgens offi
ciële cijfers de laatste maan
den ten minste 227 huizen van
Palestijnen verwoest, vaak
zonder enig proces tegen ver
dachten vooraf.
Krachtens de uitspraak van
het Hof zijn er op de nieuwe
regel alleen uitzonderingen
mogelijk als daaraan „in het
kader van een militaire opera
tie onmiddellijk behoefte be7
staat". De Palestijnen moeten
voortaan twee dagen de tijd
krijgen om in beroep te gaan.
De Israëlische vereniging voor
burgerrechten ICRA had de
kwestie bij het Hof aange
kaart. Voor minister van de
fensie Rabin was de uitspraak
van het Hof aanleiding om
zich in het kabinet te beklagen
over de beperkingen die het
leger worden opgelegd.
In de bezette gebieden overle
den het afgelopen weekeinde
drie Palestijnen aan schotwij
den. Een vierde werd volg^
ziekenhuispersoneel na
achtervolging wegens sterj
gooien door een groep jooj
kolonisten van dichtbij doj
geschoten, terwijl in de Ga|
strook een Palestijn die vj
dacht werd van collabora
met Israel door andere PaB
tijnen werd doodgeslagen. B
aantal doden onder Palestijij
in de nu ruim anderhalf jf
oude opstand is daardoor
stegen tot 575.
f