De zonsovergave
van Lily Slotema
breekbare binnenwereld van verwondering en bewondering, van gevoel en intuïtieFOTO:CEES VERKERK
DEN HAAG - Waarom ik „ik"
ben en jijjij"? Wat het verschil is?
En of het ook andersom had kun
nen zijn? Het zijn geen vragen die
in de eerste kwart eeuw van het le
ven van Lily Slotema (37) centraal
hebben gestaan. Allicht heeft rond
haar vijftiende ook zij onder hun
bekoring gestaan. Maar zoals de
meeste mensen groeide ze er snel
overheen. Dynamiek, onderne
mingszin, prestatiedrang werden
haar centrale waarden. Als haar le
ven zijn gewone loop had genomen
was ze nu dan ook een gerespec
teerd arts geweest, met bijbehoren
de 60-urige werkweek. Dr. Slote
ma, kindergeneeskunde. Het hoofd
bij praktischer problemen dan de
filosofische subtiliteiten rond jij en
ik.
Een inhaalmanoeuvre op de A12
Utrecht-Den Haag, nabij Gouda, besliste
anders. De in te halen auto zwenkte on
tijdig naar links; ontwijken was niet
meer mogelijk; een klap tegen de vang
rail en tot drie keer toe een dreun van
een achterligger.
Zodanig verlamd dat ze verreweg het
grootste deel van haar dagen liggend
moet doorbrengen, zegt Lily Slotema nu,
elf jaar na dat ongeluk: „Als ik moet kie
zen tussen het bestaan zoals dat voor
mij in het verschiet lag en het leven dat
ik nu leef, dan hoef ik niet na te denken.
Ik ben nu zóveel rijker. Ik steek, zoveel
beter in mijn vel. Het komt hierdoor.
Dat ik noodgedwongen die wereld ben
gaan verkennen waarvan ik in de jaren
van mijn puberteit een glimp heb opge
vangen maar die ik destijds binnen de
kortste keren weer achter me heb gela
ten. De wereld van het vragen stellen,
van het verwonderd zijn. Wie ben ik?
Wat is de zin van mijn leven? Wat
wordt er bedoeld met „leven" en met
„dood" en met „God"? De wereld van
het gevoel ook. Wie voel ik dat ik ben?
Wie voel ik dat de ander is? En daar, in
die vragen, heb ik veel grotere schatten
gevonden dan in mijn vroegere dyna
miek en streven naar maatschappelijk
succes".
Breekbaar
Lily Slotema's wederwaardigheden in
die breekbare binnenwereld van verwon
den ng en bewondering, van gevoel en
intuïtie, hebben hun weerslag gevonden
in een reeks gedichten en schetsen. Lan
ge tijd hebben deze weggeschoven gele
gen onder een kast in haar woonkamer,
maar nu zijn ze ook te zien voor wie
niet tot haar vrienden- en kennissen
kring behoren. En wel op een afgelopen
dinsdag geopende expositie van haar
werk in het pand van de Haagse „Vrien
den van Volkskunst en Folklore", aan
de Frederik Hendriklaan 71.
Een boeiende expositie om meerdere re
denen, waarvan er één is het verade
mend ongekunstelde karakter van Lily
Slotema's werk. Zonder technisch raffi
nement, soms zelfs met aperte onhandig
heden, geeft zij berichten door waarvan
de authenticiteit onontkoombaar is. Be
richten die dan ook rechtstreeks het ge
moed bereiken. En die doen herinneren
aan tijden dat het zich ook zelf nog on
gekunsteld toonde.
Om het eenvoudiger te zeggen - en dat
lijkt in dit verband wel op zijn plaats:
De schetsen en gedichten van Lily Slote
ma fluisteren van ziel tot ziel. En hun
boodschap is dat er licht is en vriend
schap:
Zonsovergave
Je zei eens tegen mij
dal ik me naar de zon
moest keren,
aan de zon
moest overgeven.
Ik vroeg jou
wanhopig hoe,
ik deed al zo
mijn best.
Je lachte, en zei:
als ik dat nou eens
kon laten.
dat was het geheim.
Want naar de zon
keren
gaat vanzelf,
dat moet je niet proberen,
dat laat je over
aan jezelf.
En nu
voel ik wat jii bedoelde,
vanuit mijzelf,
het wordt warm
in de zon.
ik koester mij.
Licht en vriendschap zijn de tweeling
vruchten waarop Lily Slotema de aan
dacht vestigt, en als tweeling-vruchten
presenteert zij ook haar werk. Bij elke
visuele expressie (in krijt, potlood of
inkt) hoort een uitdrukking in woorden.
Beide zijn verrukkelijk optimistisch. Zo
als ook de maakster zelf dat is. Wat des
te meer fascineert omdat, volgens bron
nen in haar directe omgeving, zij in de
jaren na het ongeluk verschillende uit
hoeken van de hel van zeer nabij heeft
leren kennen.
Hockey
Zelf heeft Lily Slotema geen behoefte
hierover uit te weiden. Maar zij wil er
wel dit over kwijt dat haar persoonlijke
zonsovergave pas jaren na de crash is ge
komen: „Van oorsprong ben ik zeker
geen geduldig, beschouwelijk type. Ik
dééd altijd liever dan ik dacht. Speelde
ontzettend veel hockey, bijna elke dag
zelfs, en zat ook in de selectie van mijn
vereniging. Leren, op het gymnasium,
deed ik tussen de bedrijven door. Een
zesje was voldoende. Die neiging om te
doen, om te bewegen, om activiteiten te
ontplooien was direct na dat ongeluk
nog precies even sterk als daarvoor. En
dat betekende dat ik gewoon weer aan
de slag ging. De schouders eronder en
hup - het valt allemaal wel mee. Dat
heb ik drie jaar volgehouden. Met poc-
ket-recordertjes om mijn geheugenver
lies te compenseren, met morfine om de
pijn te bestrijden - met alle mogelijke
lapmiddelen om maar op de been te blij
AU ^jc e&h. Wvt
KoiC WvC cfftVu /etst
Ut- ;L
~Zo sUviiT cLdr ilc
7° _i "ZA-tAf ffiJr l\c
nivdUaav
AU je <JLYL »v\A/Vv£
hou, V*\<_ <AA/>^
'M.cLt «vu
Wou. <r*l V<wt
ut ütc [lcP
ZoaJU, cl^it^fït
ut dc y
dc 0
AU je. VY\£*V»
Koop dc cLet ic
v\m_ kocmt
ven. Ik mocht me niet op de kop laten
zitten. Ik moest net als ieder ander iets
bereiken in het leven. Die houding heeft
ertoe geleid dat ik tenslotte in coma in
het ziekenhuis lag en dat alles er op wees
dat ik zou gaan sterven".
„Maar ik ben weer wakker geworden. En
pas daarna ben ik ook in overdrachtelij
ke zin wakker geworden. Waarbij be
paalde ervaringen uit die periode dat ik
op sterven lag van grote invloed zijn ge
weest. Ik kan dat niet precies onder
woorden brengen, maar in dat schemer
gebied tussen leven en dood heb ik zo
iets gevoeld als een beschermende aan
wezigheid. Een aanwezigheid van we
zens die ik niet kon zien of horen, maar
die vertrouwd waren en die mij op een
of andere manier met welwillendheid
omringden".
Licht
„De volgende ervaring die ik mij herin
ner is dat ik blind en in lichamelijke zin
gevoelloos in de donkere ruimte van het
ziekenhuis lig, maar dat ik wel kan ho
ren. Voetstappen op de gang, mensen
die op mij toe lopen. Nog weer later be
gin ik opnieuw te zien. Het licht dat
doorbreekt. De contouren van mensen,
van vogels, van een boom. Een boom
die groeit. In dat wakker worden, herbo
ren worden bijna, ben ik mijn gevoel
gaan ontdekken. Gevoel dan in geestelij
ke zin. Ik ben gaan ontdekken dat dat
gevoel zijn eigen communicatiemogelijk
heden heeft. Je kunt 'gevoel' uitzenden
en ontvangen. Zo ben ik op het spoor
gekomen van wat vriendschap en liefde
nu eigenlijk betekenen. Dat is een ont
dekking die zóveel waard isEn daar
was ik van mijn leven niet achtergeko
men als de dingen hun gewone loop had
den gehad".
In veel gedichten van Lily Slotema lijkt
ze zich tot één welomschreven vriend te
richten. Een ,jij" met wie ze telkens op
nieuw in dialoog gaat. Wie die jij" nu
precies is? Twee van haar mooiste stro
fen luiden aldus:
Als je begrijpt,
dat jij iedereen kan zijn,
en ik.
dan weet je al genoeg.
Geef geen naam
aan het Jij" of „ik",
want soms
ben ik jij
en jij mij.
WILLEM SCHEER
De expositie aan de Frederik Hendrik
laan 71 in Den Haag is nog te zien tot en
met 31 augustus. Openingstijden: dins
dag tot en met zaterdag van 10.00 tot
17.00 uur.
ceidóesou/to/nt
