Corner in Zeeland is big business
Idol Moermantherapie
jlijft onduidelijk
Berichtgeving Milieudefensie is schandalig'
ALS DE VERKOOP MAAR GEEN UITVERKOOP WORDT"
IEUWO
ïieuw instrument meet
erzuring nauwkeuriger
Politie zonder toestemming
opgetreden bij gijzeling
BINNENLAND
CeidócSoiwmU
DINSDAG 25 IULI 1989 PAGINA 3
ol RECHT In een aantal ge-
10 len die eigenlijk op geen an-
e manier verklaard kunnen
ifden zijn kankerpatiënten
"bor" of „tijdens" de (uit een
ai et bestaande) Moerman-the-
teiie genezen Deze conclusie
ofkt de radiotherapeut-onco-
en cytoloog S de Graaf uit
resultaten van een onder-
k van de Alkmaarse Moer
en n-arts J Wiese. Het rapport,
n nog wat moet worden „bij-
v chaafd", verschijnt waar-
ïjnlijk dit najaar. Wiese
kreeg in januari 1987 een subsi
die van 120.000 gulden van het
ministerie van welzijn, volksge
zondheid en cultuur voor zijn
studie. De Graaf, een „regulier"
arts, is voorzitter van de toen
ingestelde begeleidingscommis
sie.
Wiese heeft zich beperkt tot het
bestuderen van gegevens van
genezen patiënten, zodat het bij
voorbeeld niet mogelijk is om
aan te geven bij welk percenta
ge van de patiënten de Moer
mantherapie effect heeft. Wiese
hoopt dat er nu ook een onder
zoek zal komen waarbij kan
kerpatiënten tijdens de behan
deling worden gevolgd. Bij zijn
studie waren 350 patiënten be
trokken. Volgens De Graaf was
een groot deel van de gevallen
niet bruikbaar, bij voorbeeld
omdat gegevens ontbraken die
nodig zijn voor een goed inzicht
in het verloop. Uiteindelijk zijn
er 35 gevallen overgebleven
waarvan moet worden aange
nomen dat de Moermantherapie
op z'n minst een rol heeft ge
speeld, aldus De Graaf. De pa
tiënten zijn genezen of de groei
van de tumor is geremd. Er zit
ten ongeveer tien patiënten bij
die door de gewone geneeskun
de al waren opgegeven. Ande
ren hadden bijvoorbeeld che
motherapie geweigerd en alleen
de Moermantherapie gevolgd.
NS mag voor 502 min
materieel aanschaffen
UTRECHT Minister Smit-Kroes
(verkeer en waterstaat) heeft de Ne
derlandse Spoorwegen goedkeuring
verleend voor de aanschaf van 116
dubbeldeksrijtuigen en 38 locomotie
ven. Het gaat daarbij om een bedrag
van 502 miljoen gulden. Het mate
rieel wordt vanaf 1991 geleidelijk ge
leverd. NS heeft het materieel nodig
om de groei van het aantal reizigers
op te kunnen vangen. De investe
ring heeft geen invloed op de finan
ciële bijdrage die NS van het Rijk
krijgt omdat de jaarlijkse kosten van
de investering worden gedekt door
de opbrengsten uit de vervoersgroei,
aldus het ministerie.
(Vervolg van de voorpagina)
WASSENAAR Directeur Van der
Heijden van het RIVM reageerde
vanmorgen voor de KRO-radio fel op
de beweringen van Milieudefensie.
Volgens Van der Heijden is het theo
retisch mogelijk dat er een verhoogde
concentratie dioxine in melkpakken
aanwezig is, maar zal deze in de
praktijk geen schade toebrengen aan
de volksgezondheid.
Met dergelijke berichten veroorzaakt
Milieudefensie onnodige paniek,
meent Van der Heijden, die zelfs de
kwalificatie „schandalig" aan de be
richtgeving verbond. Volgens hem
zijn er met betrekking tot de dioxine
grotere prioriteiten en staat de ver
meende vergiftiging in melkpakken
op de laatste plaats.
Gisteren maakte de Vereniging Mi
lieudefensie bekend dat onderzoeken
in het buitenland hebben aangetoond
dat gebleekt karton dioxine kan ver
oorzaken. Uit de buitenlandse gege
vens zou blijken dat de hoeveelheid
dioxine in melk uit pakken aanzien
lijk hoger ligt dan in melk in glazen
en plastic flessen.
Het bleken van papier en karton is in
principe niet nodig maar wordt ge
daan omdat wit mooier wordt gevon
den. Volgens milieudefensie zijn er
ook bleektechnieken bekend waarbij
nauwelijks of geen dioxines achter
blijven. De vereniging heeft er bij het
ministerie op aangedrongen snel een
einde te maken aan het bleken van
papier met behulp van chloor of
chloorhoudende produkten.
Het alternatief van de kartonnen
verpakking, de fles, is de afgelopen
jaren in populariteit gedaald. Ook bij
Menken-Van Grieken Landbouw
worden er minder flessen verkocht.
Volgens directeur Van Grieken kle
ven er ook aan flessen de nodige be
zwaren. „Voor het schoonmaken
daarvan heb je bijvoorbeeld chemica
liën nodig. Wij kijken regelmatig
naar milieu-aspecten, maar ie moet
daarbij het gehele proces in de gaten
houden".
let is gelukt. Jaren geleden is Zeeland begonnen zichzelf
verkopen als toeristische lekkernij en het afgelopen
'eekeinde moesten mensen die in Domburg een hotelka-
ner wilden hebben, genoegen nemen met een bed in
eT?ergen op Zoom. Hoewel de officiële cijfers pas in sep-
Is ember bekend zullen zijn, is iedereen het er wel over
tyens dat Zeeland voor het eerst in de vaderlandse ge-
oifchiedenis populairder is bij de toerist dan Drenthe en de
n feluwe. De Hollandse Rivièra bestaat, maar de vogels
10( ïebben het er steeds minder naar hun zin.
fiMBURG „Aber
nsie, Hansie, komm ja
1 ch endlich hier!" De
ieder heeft het niet
er. Hansie wil niet van
strand af, hij staat met
scheppie in z'n hand
nikstijf onderaan de trap,
ia^ wijl zijn muttie al bijna
~nvenaan is. „Vooruut
ig, lopen", roept een
ieder met kroost die net
orbij komt en het joch
n zetje geeft. Dat helpt.
Ia h, endlich, endlich.
atmke, danke", roept de
litse naar de Zeeuwse,
ja, 't is wel goed
id|eid".
de zon ondergaat en het
rste frisse windje over het
eft and waait, komt er, als op
teken, een eind aan weer
dagje op het Zeeuwse
)U{id. In luttele minuten heb-
honderdduizenden men-
zich omgekleed en zijn op
I naar hun camping, hotel,
sion of Zimmer mit Früh-
Ze behoren tot de ge-
■kkigen, want Zeeland zit
B, propvol.
Bner in Zeeland die
Husse tochtjes langs stille
anden zijn nostalgie, ze be
usan alleen nog in dat liedje.
t®mer in Zeeland is big busi-
is geworden. Zomer in Zee-
id is massatoerisme, met
listers en Nederlanders zij
ld«èi zij in de file, op het par
keerterrein, in de tent, op het
and en op de terrasjes,
het weekeinde begon het.
ivrouw De Munk, woord-
?rder van de provinciale
rV: i.Een invasie. In een
im van tijd was alles langs
kust vol. Vol met hoofdlet-
s". Een Hagenaar weet het
precies. „We waren
ensdag al naar de camping
la", (aan. Wel drukker dan nor-
al, maar toch nog redelijk
itig. We hadden een mooi
kkie, lekker wat ruimte om
s heen. Man, je zou nergens
Iers meer naartoe willen,
u slaap ik in de vakantie al-
N VANDAAG C\
IN HET VJ
tijd uit. Niet voor dag en dauw
uit de veren, toe zeg, dat moet
ik het hele jaar al. Dus ik
word zaterdag wakker, zo een
uur of half tien, steek m'n kop
uit de tent: he-le-maal vol! De
haringen van de buurman
stonden naast die van mij. Ik
wist niet wat ik zag, zó druk
heb ik het in Zuid-Frankrijk
nog nooit gezien".
.TPrecies!", zegt mevrouw De
Munk van de VVV. „Enorm
veel mensen die anders naar
de Middellandse Zee gaan, zijn
dit jaar in eigen land gebleven.
Negen van de tien vakantie
gangers willen maar twee din
gen: zon en zee. Normaal kun
je die niet tegelijk in Neder
land krijgen, dus trekt ieder
een naar het zuiden. Maar dat
is een enorm eind rijden en in
deze tijd nog idioot druk ook.
Bovendien krijgen mensen
meer vakanties, waardoor de
zomervakantie korter wordt
en doorgaans ook minder
duur. Dus nu het hier al zo
lang zulk schitterend weer is,
hebben heel veel mensen erop
gegokt dat het ook in hun va
kantie wel mooi weer zou zijn.
Helaas hebben heel veel va
kantiegangers echter niet van
te voren geboekt, maar ge
wacht of het inderdaad mooi
zou worden. En die zijn dus op
het laatste moment naar Zee
land gegaan. Juist die groep,
dus die op de bonnefooi gaat
en doorgaans niet weet hoe
lang ze zullen blijven, geeft de
grootste problemen. Die kun
nen soms nergens meer te-
Na het weekeinde werd het
iets minder, maar iedereen die
tot en met zondag met een
plaatsje achteraf genoegen
moest nemen, soms tientallen
kilometers van het water, is
ten al overbevolkt zijn, zitten
zonder uitzonderine vol.
Niet overal geven Nederlandse
en Duitse moeders eikaars
kroost een duwtje in de rug. In
Renesse houden de Zeeuwen
elk jaar weer hun hart vast als
het vakantie wordt. Dit plaats
je op Schouwen-Duiveland is
's zomers het centrum van
vooral jonge vakantiegangers.
En dat betekent steevast
schoppen, slaan, gooien en
vernielen. Andere gemeenten
menen dat het aan Renesse
zelf ligt: moet je maar geen
toestemming geven om het
ene café na het andere te laten
bouwen en de ene disco na de
andere.
'Domburg, op Walcheren, heeft
van zijn hoofdstraat een boule
vard met hotels, restaurants en
een enkele winkel gemaakt.
Reden: daarmee trek je 'nor
maal' publiek, gezinnen die
een leuke vakantie willen met
de zee vlakbij en verder geen
gedonder.
Op de Kabbelaarsbank, wer
kelijk in the middle of now
herehalverwege de 'binnen
kant' van de Brouwersdam,
den verkocht, maar Vendora
do zag er brood in en kocht
het hele plan om er een va
kantiepark van te maken. Dat
is wel ongeveer de maatstaf:
als Center Pares of Vendorado
reden zien ergens een park te
exploiteren, dan weet je als
provincie zeker dat je toeris
tisch beleid
gisterochtend meteen weer hebben ze het weer anders
zoeken. En die hebben daan. Daar verrijst Port Zélan-
alle lege plekken
de, een Hollandse Rivièra met
vuld. Op de grote campings is stijlvolle witte huizen met
nog slechts hier en daar een
plekje, hoofdzakelijk op de zo
geheten overloopterreinen -
een groot, kaal stuk grond
waar je, hutje bij mutje, je tent
neer kunt zetten, maar meer
ook niet. De mini-campings,
die doorgaans met vijf, zes ten-
rode daken op een schierei
land waar de watersporter zijn
grote passie kan botvieren
door alleen maar de schuifpui
open te doen. Het was de be
doeling dat de huizen, tussen
de 150.000 en 300.000 gulden,
aan particulieren zouden wor-
Herrie
„Dat kan nou allemaal wel
wezen", zegt een wat oudere
Zeeuw, die uit zo'n Frans aan
doende, wat afgebladderde vil
la achter de duinen komt aan-
stiefelen, „dat kan nou wel
wezen, maar het toerisme
maakt ook veel kapot, hoor. Je
zou hier straks eens moeten
komen, als al die mensen weer
weg zijn. Ach meneer, dan zie
je pas echt hoe mooi Zeeland
is. Nou is 't zo'n herrie en zo'n
drukte, wat moet ik ermee, ik
kan d'r niet aan wennen".
Nee, bang om een klap op z'n
kop te krijgen is-ie niet, dat
valt hier wel mee. Hij maakt
zich meer zorgen om de vo
gels, om het water, om de vis
sen. Want die hebben het niet
zo op al die mensen. Hij is
bang dat zijn Zeeland straks
zijn Zeeland niet meer is.
Toerisme - sommigen noemen
het de meest vernederende
manier om aan de kost te ko
men. En in Zeeland zijn ze
bang dat na het graan, het
fruit, de mosselen en de oes
ters nu ook de natuur zichzelf
zal moeten inleveren. Het aan
tal vogels is het laatste jaar
aanzienlijk afgenomen, al weet
niemand waardoor dat precies
komt. Het is niet uitgesloten
dat de stormvloedkering in de
Oosterschelde de boosdoener
is. Met de getijdestroom kwam
altijd veel voedsel van de
Noordzee naar de Oosterschel
de en men vreest dat er nu te
weinig voedsel naar dat gebied
stroomt om alle organismen te
voeden.
Milieugroepen en Rijkswater
staat hebben echter al om het
hardst geroepen dat recreatie
het grootste gevaar is voor het
Oosterscheldegebied, waarom
heen zich het merendeel van
de recreatie in Zeeland af
speelt. Surfers en pleziervaar
tuigen verstoren de rust die
het gebied zo hard nodig heeft
en daarnaast groeit het aantal
campings en jachthavens als
kool. „Het zal", zegt de oude
Zeeuw, „het zal misschien niet
zo'n vaart lopen, ik ben mis
schien somber van mezelf,
maar ik mag hopen dat de
verkoop van Zeeland geen uit
verkoop wordt"
DICK HOFLAND
INHEM De Kema in Arnhem heeft een instru-
ent ontwikkeld waarmee de verzuring van het mi
ni zeer nauwkeurig kan worden gemeten. Het gaat
i een apparaat waarmee de hoeveelheid ammoniak
n worden gemeten. Ammoniak is een van de belang-
kste verzurende stoffen'in het milieu. Tot nu toe was
t onmogelijk om het ammoniak-gehalte nauwkeurig
meten.
t apparaat meet de hoeveelheid ammoniak met behulp van
laserstraal. Het is ontwikkeld voor onderzoek naar zure re-
1 in bossen en heidegebieden in Nederland. Bij Elspeet staat
imenteel een proefopstelling. Volgens de Kema kan het in-
(ument ook voor andere doeleinden worden gebruikt, zoals het
ften van ammoniakuitstoot door elektriciteitscentrales.
gevolg van de intensieve bemesting in de landbouw komt
13 Irlijks 250 000 ton ammoniak in het Nederlandse milieu. Tot
16 toe werd de ammoniakuitstoot echter niet gemeten in het
26 idelijk meetnet voor luchtverontreiniging. Met behulp van
Kema-instrument komen er nu nauwkeurige gegevens, die
belang zijn voor de bestrijding van de zure regen,
n het onderzoek naar ammoniak-uitstoot wordt meegewerkt
)r het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne
IVM) en de Rijksuniversiteit Utrecht.
D66 treedt
toe tot
fractie Euro-
Liberalen
DEN HAAG D66 is giste
ren toegetreden tot de Euro
pese Liberale fractie.
De partij moest daarvoor aan
een aantal voorwaarden vol
doen, waarvan de belangrijk
ste was dat zij zich volledig
achter het verkiezingspro-
tramma van de Europese Li
eralen zou scharen. Volgens
een woordvoerder van D66 is
deze stap van tevoren aan de
kiezers duidelijk gemaakt. Tij
dens het D66-congres in Maas
tricht dat gewijd was aan de
Europese verkiezingen, heeft
de partij in een resolutie uitge
sproken dat de voorkeur uit
ging naar de vorming van een
zelfstandige fractie met geest
verwante partijen. Als tweede
mogelijkheid werd toen al ge
opteerd voor toetreding tot de
liberale fractie.
E KNOLLEN
Tour
Daags na de Tourfinish in Parijs is in Geldermalsen de Tour de Frats gestart. Tachtig jongens en
meisjes klommen gisteren op de fiets voor een tiendaagse tocht van 800 kilometer door ons land.
Overnacht wordt in sporthallen. Het is niet de enige vaderlandse jeugdtour, elders zijn gisteren nog
twee rondes begonnen. foto: anp
APELDOORN ARNHEM
De dramatische ont
knoping van het gijze
lingsdrama op 22 juni van
de Apeldoornse kolonel
K. van de Kieft blijft in
nevelen gehuld.
Een onderzoek door de rijksre
cherche heeft geen duidelijk
heid kunnen verschaffen over
de vraag hoe het mogelijk was
dat de 56-jarige kolonel door
een politiekogel dodelijk werd
geraakt in plaats van de 33-ja-
rige Westduitse gijzelnemer.
Wel is duidelijk geworden dat
alle ingezette politieteams zon
der toestemming van Justitie
zijn opgetreden.
Een scherpschutter schoot de
kolonel dood in een poging de
gijzeling te beëindigen. Hij
vuurde twee kogels op de
Westduitser af. De eerste ket-
restatieteam in te mogen zet
ten. De rijkspolitie in Apel
doorn heeft geen toestemming
gevraagd om de machinepisto-
ste af op de voorruit van de len naar Arnhem te mogen
auto. De tweede drong wel
door de ruit en trof de kolonel
in het hoofd. Volgens de Arn
hemse hoofdofficier van justi
tie S van Gend is het ondui
delijk hoe Van de Kieft in de
baan van het schot terecht is
gekomen. „Het is voor ieder
een zeer onbevredigend dat
deze cruciale vraag niet is op
gehelderd"
Geen van de betrokken poli
tiekorpsen heeft zich overi
gens aan de formele regels ge
houden. De gemeentepolitie
Apeldoorn heeft verzuimd toe
stemming te vragen om het ar-
vervoeren. En de gemeentepo
litie Arnhem heeft geen toe
stemming gevraagd voor het
inzetten van scherpschutters.
Hoewel de scherpschutters
formeel niet bij de gijzeling
hadden mogen zijn, was het
volgens Van Gend wel ge
rechtvaardigd dat er geschoten
werd: „Het was een levensbe
dreigende situatie. Er mocht
geschoten worden en er is ge
schoten door de best opgeleide
man met het beste wapen. Al
leen de man en het wapen
hadden daar niet mogen zijn",
aldus de hoofdofficier.
Man aasde op beloning
ZEIST In Arnhem is gister
middag een man aangehouden
die „via listige kunstgrepen"
de beloning van 25.000 gulden
in de zaak-Fagel probeerde op
te strijken. Het gaat om een
21-jarige persoon zonder vaste
woon- of verblijfplaats Een
woordvoerder van het recher
chebijstandsteam in Zeist, dat
zich met de moord op restau
ranthouder Gerard Fagel be
zighoudt, wilde niet meer in
formatie over de aanhouding
geven.
Kijken naar vertrekkers
In deze mooie zomer is in ons land een heel eigen vorm van recreatie mogelijk. Je laat de landge
noten in het vliegtuig stappen op weg naar het even zonnige zuiden en blijft zelf zitten waar je zit,
langs de startbaan van Schiphol, in een klapstoel, wat lekkers bij de hand en in het zonnetje.
foto: dijkstra
Bloedbank komt met elektronisch codicil
GRONINGEN De Bloed- uit. Het elektronische codicil cellen en bloedkeuringen
bank voor Groningen en is een plastic kaart met een kunnen via de elektronische
Drenthe van het Rode Kruis chip waarin alle relevante kaart in een keer op een
geeft dit najaar bij wijze van gegevens van de bloeddonor beeldscherm worden opge-
experiment tweeduizend worden vastgelegd. Persona- roepen. Bovendien is het sy-
elektronische codicils onder lia en informatie over bloed- steem veiliger en kan er
een deel van haar donoren groep, rhesusfactor, weefsel- sneller worden gewerkt.
'Kleuter jufen gymmeester
keren terug op basisschool
DEN HAAG - De pabo's, pe
dagogische academies voor het
basisonderwijs, moeten studen
ten na enkele jaren een keuze
mogelijkheid bieden. Zij zou
den bij voorbeeld kunnen kie
zen voor een specialisatie ge
richt op het lesgeven aan jon
gere kinderen of aan kinderen
in de hogere groepen. Na vier
jaar ongedeeld basisonderwijs
doet de 'kleuterjuf' haar/zijn
herintrede.
In een notitie aan de onderwij
sorganisaties en de Tweede
Kamer schrijft minister Deet-
man dat het onderwijs aan
leerlingen van 4 tot 8 jaar een
belangrijke plaats moet krijgen
'gezien de cruciale betekenis
van deze leeftijdsperiode voor
de ontwikkeling van de basis
vaardigheden van het kind'.
De minister reageert hiermee
op aanbevelingen van de ad
viesraad voor het basisonder
wijs.
In de eerste jaren van de pabo
moeten studenten hoe dan ook
de „instrumentele vaardighe
den" (taal, rekenen) verkrij
gen. 'Daarna kan de pabo-stu
dent een keuze maken voor
onderwerpen die dan bij zijn
diploma worden vermeld. Een
schoolbestuur kan dan reke
ning houden met die specifie
ke bekwaamheden.
Keuzemogelijkheden bieden
tevens een oplossing voor de
overbelasting van het pabo
programma. Daardoor is het
volgens Deetman niet nodig
om, zoals de adviesraad voor
stelde, bepaalde onderdelen in
het programma te schrappen.
Minister Deetman wil echter
wel het onderdeel lichamelijke
opvoeding in het komend
overleg ter discussie stellen.
Als ook het onderwijsveld de
wenselijkheid daarvan inziet,
zou de opleiding voor het vak
lichamelijke opvoeding kun
nen worden verplaatst naar de
academie voor lichamelijke
opvoeding. Ook het vak En
gels voor de hoogste groepen
van de basisschool zou de
vorm van een specialisatie
kunnen krijgen, eventueel via
nascholing.
Nascholing
De minister verwerpt de aan
beveling om een gefaseerde
loopbaan voor het basisonder
wijs In te voeren (student-le
raar, beginnende leraar, ju
nior-leraar en senior-leraar,
gekoppeld aan een nascho
lingstraject en een oplopend
salaris) Deetman wil de scho
len immers zeggenschap geven
over de wijze van nascholing
van personeel en meer vrij
heid voor een eigen perso
neelsbeleid.
Hartstichting wil 50 procent
meer hartoperaties per jaar
UTRECHT Vanwege de lange wachtlijsten voor hartoperaties
en een verwachte toename van het aantal hartpatiënten, voor
ziet de Nederlandse Hartstichting een uitbreiding van het aantal
operaties met 50 procent tot zo'n 15.000 per jaar. Het advies van
de Begeleidingscommissie Hartchirurgie om 12.500 operaties per
jaar mogelijk te- maken, is „veel te voorzichtig", aldus directeur
W. Stiggelbout van de Hartstichting.
Vorige week trok het Zwolse ziekenhuis De Weezenlanden aan
de bel om het landelijk toegestane aantal van 10.800 hartopera
ties met spoed te verhogen. Eerder spraken de verenigen van
hartpatiënten hun bezorgdheid uit over de groeiende wachtlij
sten, waardoor voor honderden patiënten een „onrustbarende en
levensbedreigende situatie" is ontstaan.
Volgens Stiggelbout overlijden per jaar meer dan honderd hart
patiënten die op de wachtlijst staan. Uitbreiding van het aantal
operaties is daarom geboden. De ziekenhuizen moeten zich ook
bezinnen op een doelmatiger gebruik van de middelen en een
efficiëntere inzet van personeel. Het ministerie van Volksge
zondheid zal de zaak opnieuw bestuderen.
