1 I Werfstraat- reünisten op zoek naar hun redder Waas Mt „Alleen koek en kaas is niet goed'' LANGS OMWEGEN IL dagpuzzel aan tafel Macaroni met boter-1 ham worstei, kaas en tomatensalade - yogh urt-cocktail Een salade garneren met e paar eetbare bloemetjes, di doen we in ons land no veel te weinig. De keren d, ik het doe, oogst ik er altij bijval en veel verwonderin mee. Probeer het ook mai eens. Als u met z'n beiden bei dan heeft u het volgende nf dig: 250 g macaroni, zout, 1 flii ke ui, 25 g margarine, 1 pla >c boterhamworst van 75 g, ei, 2 lepels melk, 75 g geras\ te kaas, peper, aroma, wo oestersaus, peterselie; 400 g tomaten, zout, peper, lepel azijn, bieslook, peters r| lie, borage (bloemetjes (madeliefjes of viooltjes); r( 4 dl yoghurt, 40 g have mout, 50 g aardbeien, lpe zik, basterdsuiker nai C smaak, 2 kaneelbeschuitjé^ of waaierbiscuits. Kook de gens de gebruiksaan wijzing het pak. Fruit de kleingesnta den ui in de margarine lan{11 zaam (de stukjes moeten ga, n kunnen wordenglazig. Sni4 B de boterhamworst in blokjt r en bak deze al omscheppenc c mee met de ui tot het mengsi lichtbruin begint te wordei Voeg de uitgelekte, maar toe11 nog wat vochtige macaroi3 toe, sluit de pan en laat 'f massa op een klein vuur doi en door warm worden. Schu a daarbij - als u op gas kookt een sudderplaatje onder t pan. Klop het ei los met mei, kaas en peper, schenk d3 mengsel bij de hete macaroi0 en blijf roeren tot het ei gi stold en de kaas gesmolten Breng het gerecht op smaaf' met zout, peper, aroma worcestersaus en bestrooi ht in de schaal met fijngeknip peterselie. Ontvel de in kokend water gi dompelde tomaten, snijd ze partjes en meng deze met zou r peper, azijn en fijngeknip 11 bieslook, peterselie en borag n Garneer de salade met eeIC paar boragebloemetjes, madt liefjes of viooltjes. e Meng yoghurt en ha vermot K en laat het mengsel - op ee koele plaats - enige uren ti, een halve dag staan, zodat havermout zacht wordt. Zt stukjes aardbei en perzik ee halfuur weg met basterdsuikt en meng ze door de ha vei moutyoghurt. Maak het yo$ hurtmengsel op smaak af basterdsuiker en doe het pt persoon in een glas. Steek vlak voor het op tafel zetten een kaneelbeschuitje of u-a, erbiscuit in de cocktail. JEAN1\ c APOTHEKEN De avond- en nachf' diensten van de apotheken ir gio Leiden worden waargenomtè- door de apotheken die ook weekeni dienst hebben. ONGEVALLENDIENST ZIEKENHU ZEN LEIDEN Ongevallendie elke dag Academisch Ziekenhuis t halve van dinsdag 13.00 u. tot woerm dag 13.00 u. (Diaconessenhuis poliklj nieken tel 155543, afdeling S.C.U. m 175639) en van vrijdag 13.00 u. ti zaterdag 13 00 u. (Elisabeth-ziekeil De Geneeskundige Dienst Leiden f verhuisd van de Roodenburgerstral, in Leiden naar de Cronesteinkadj 18a in Leiden. VERENIGING BESCHERMING Otë GEBOREN KIND Hulpverlening t| ongewenste zwangerschap voor mo® der en kind. Bel tel. 071-896309; 07* 897762; 033-620244 (dit laatste nunii mer is dag en nacht bereikbaar). 6 CENTRALE REGISTRATIE KINDER OPVANG (Koornbrugsteeg 2, 231L EK Leiden, tel 254810Informal! over en aanmelden voor kindero! vang in Leiden. Geopend, ma t/m i dag 9-12. ANTI-DISCRIMINATIE CENTRA» MELDPUNT LEIDEN Ketelboetej steeg 10. Ma. t/m vr telefonisch bi reikbaar van 10.00 tot 16.00 via 071 120903 Spreekuur ma. 13.00-15.(1 en do. 18.80-20.30. LEIDSE RECHTSWINKEL Jul disch Adviesbureau, Ketelboeter! steeg 10. tel. 130775; afdeling belai tingen; alleen op afspraak, klachtel bureau; di en do 18.30-20.30, afdl ling vreemdelingenrecht: ma. 13-1 en do. 18 30-20.30, afdeling vrouw vr. 10-12 SOS Telefonische Hulpdienst Lef den e.o. Voor een gesprek va mens tot mens. Vertrouwelijk. Dag efr nacht bereikbaar Telefoonnummf achterop de telefoongids (071 125202) BUREAU VOOR RECHTSHULP Herengracht 50, tel. 123942; spreek# ren ma en di. 10.00-12.30 u„ vd 13.30-16.00 u.; do. 18 30-20.30 u. f DIERENHULP- EN AMBULANCn DIENST Hulpverlening in Leidei Leiderdorp, Oegstgeest, Rijnsburi Valkenburg, Voorschoten, Warmoil en Zoeterwoude. Tel. 071-174141. I door Ton Pieters Op mijn omwegen door stad en land kom ik graag mensen tegen. U kunt mij telefonisch of schriftelijk vertellen wie u graag in deze rubriek zou willen tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071-122244. Concert Frank Segers geeft donder dagavond een orgelconcert op het Adema-orgel in de Jo- sefkerk in Hillegom. Aanvang kwart over acht. Segers brengt een program ma dat bestaat uit werken van onder andere Bach, Re- ger, Benedictus Andriessen en Monnikendam. Toegang kost f6. Pas- en kaarthouders betalen f4. Concert Organist Albert de Klerk en hoboïst Han de Vries geven donderdag een orgelconcert in de Grote Kerk in Noord- wijk-Binnen. De Klerk is bekend om zijn stijlvolle in terpretaties van orgelmuziek maar ook om zijn improvisa ties. Han de Vries wordt be schouwd als één van de beste hoboïsten van onze tijd. Hij heeft als lid van diverse in ternationaal befaamde en sembles opgetreden en maakt deel uit van het Blazersen semble, het Danzikwartet en het Nederlands Kamerorkest. Daarnaast heeft hij als solist een zeer druk bezette agenda. Op het programma staat werk van Buxtehude, Stan ley, Bach, Vivaldi en Ba bell. Aanvang kwart over acht. Toegangskaarten zijn voorf7 in voorverkoop bij het VVV kantoor. Strandloop Recreantie- en wedstrijdlo pers kunnen donderdag avond meedoen aan een loop over het Noordwijkse strand. Aanvang half acht bij de politiepost. Meedoen kost p Bridgedrive Twee zomer-bridgedrives worden komende dagen ge houden in Leiderdorp. Don derdag houdt de Leiderdorp- se Bridgeclub de eerste. Aan melden moet voor kwart voor acht gebeuren en kost f8 per paar. Maandag 31 juli houdt Crash een zomerdrive. Hiervoor kan men inschrij ven van zeven uur tot half acht a f7,50 per paar. De dri ves worden gehouden aan de Bernhardstraat 3. Orgelconcert De Franse organist Jean Guillou geeft vrijdagavond een concert in de Nieuwe Kerk in Katwijk aan Zee. Guillou speelt in Katwijk zijn bewerking van het stuk „Schilderijen van een ten toonstelling" van de Russi sche componist Modest Mous- sorgsky. Voorts staan werken van Brahms en Handel op het programma. Het concert begint om kwart over acht, de toegang kost /I0. LEIDEN OMGEVING QeidviQowuvnt dinsdag 25 juli 1939 pagina SLACHTOFFERS INDONESISCHE VOLKSOPROER WACHTEN OP ERKENNING OPLOSSING euaujiu g :ai6;ue t> Ueiiete lauueiue z :u;e|uo) MAGISCH FIGUUR „Een gat in de muur van de Werfstraat-gevangenis in Soe- rabaja. Door dit gat zijn we naar buiten gekropen". Dat was op 10 november 1945. Gruwelijke belevenissen die nog niet eerder volledig in de openbaarheid zijn geweest, liggen er aan ten grondslag. Bijna 2400 Nederlandse man nen en jongens en Indische Nederlanders, maar ook vrou wen en kinderen, ontsnapten aan een zekere dood die voor hun was weggelegd door toe doen van een horde bloeddor stige Hollandhaters in de maanden na de Japanse over gave, gevolgd door de wanda den van aanhangers van de nieuwe republiek Indonesia, moordlustige pemoeda's. Voor de tweede keer wordt daar aan een reünie besteed. De „Werfstraat-reünie". Er zijn misschien nog maar een paar honderd overlevenden van toen, en elk jaar wordt die „club" kleiner. Waar het nu om gaat, is op het spoor te komen van de man door wiens waarschu wing zo velen in het land der levenden zijn gebleven; kort weg de Ambonnees Waas. Waar is hij? Leeft hij nog? Zo niet, zijn er dan nog nabe staanden? De overlevenden van toen, november 1945, wil len dit weten. Ze zijn Waas veel verschuldigd. „Door hem zijn we de dans ontsprongen", is de overtuiging van een stel oud-Indiëgasten. Op 30 sep tember a.s. is de tweede Werf straat-reünie. Plaats van bij eenkomst: De Witte Kakatoe, Damlaan 36, Leidschendam, waar de geuren van de Indi sche tafel de deelnemers tege moet zullen walmen. Met dichte ogen zul je dan kunnen zeggen; dit is Indiè. Maar pas als Waas getraceerd is, zal deze bijeenkomst van mannen en vrouwen die een bewogen tijdperk herdenken, ook ge slaagd genoemd mogen wor den. Vorig jaar was de eerste reünie, met ongeveer 200 deelnemers. Ditmaal zal er ze kerheid moeten komen aan gaande de gevangenisbewa ker Waas. Al moet de onder ste steen boven komen. Om allerlei redenen heeft Den Haag altijd een grote aantrekkingskracht uitgeoe fend op mensen die „Indië" in hun ziel gegrift hebben staan. Amsterdam, Utrecht of Stads kanaal zouden nooit een voe dingsbodem voor dezulken kunnen zijn. In Den Haag werd de trots van het „Indi sche gouvernement" bijgezet. Wie daar afstand van wil ne men, noemt Den Haag de „kouwe kakstad". Maar het was ook de enige stad in Ne derland die de landgenoten in de Archipel zich konden voorstellen. Daar heerste de afstandelijke deftigheid waar van de Indiëgangers destijds droomden als ze eens met per manent verlof en bijna blauw bloed „terug" zouden gaan. Het waren de deftigheid en waardigheid die pasten bij de glorietijd der plantages waar de zwepen knalden, maar in de jaren '40 tijdens de Japanse overheersing een gevoelige knauw kregen. Maar „Indië" is er nog steeds. Dat kun je er varen als je met die laatsten der Mohikanen van de Gordel van Smaragd spreekt. Ik had met enkelen van hen een oriënterend gesprek. In de MARKTMEESTER BEUGELSDIJK: Bijdrage: Gerard de Klerk Hij woont in het „Blushuis" in Noordwijkerhout, is ambte naar op het geipeentehuis en tevens marktmeester voor de maandagmarkt en motorlief hebber. Zijn naam is Jan Beu- gelsdijk. Gisteren was hij zoals elke maandag aanwezig op de weekmarkt in Noordwijker hout. Dit keer met mooi weer maar Beugelsdijk is ook met een noordwesterstorm aanwe zig op de Noordwijkerhoutse markt, die in de zomermaan den ook veel toeristen trekt. Beugelsdijk haalt op de week markt de marktgelden op. De Noordwijkerhoutse week markt bestaat vanaf 1972. „In het begin hadden de onderne mers er moeite mee vanwege de concurrentie. Maar toen we tijdens de bouw van de Dag- markt van het marktplein verhuisden naar de Van Ier- sellaan, vonden de mensen dat jammer". Volgens Beugelsdijk moet de markt wel aantrekke lijk worden gehouden. „Alleen koek en kaas is niet goed. Staat er al een meneer met la kens en slopen dan mag er geen tweede meer bij. In zeke re zin selecteer ik op het pro- dukt. Verder let ik op dat er geen reclame wordt gemaakt. Alleen handel is toegestaan en dan kuise handel". Grinnikend haalt de Noord wijkerhoutse marktmeester KNIL-reserve-kapitein Jan Boer, die een paar duizend gevan genen een gat naar de vrijheid verschafte, geflankeerd door enige oud-gevangenen die uit de Werfstraat-hel ontsnapten: links J.E.CIaproth, tweede van rechts G.C.Mariano di Calouta, restauratie van Den Haag Centraal. Onder het vermeen de genot van een Javaanse si garet, bereid met kruidnagel en nog steeds, onder de naam Gudang Garam, in de handel bij gezegende toko's in het troosteloze moederland. Wel nu, de Gudang Garam mag voor mij het antimiddel he ten. Na twee van die geïnha leerde krengen taal je niet meer naar een sigaret. Het was een volstrekt goede oplos sing vond ook Claproth om het budget van de geïm proviseerde „persconferentie" binnen de perken te houden. Ik sprak met G.C.Mariano di Calouta (met enig Italiaans bloed; hoewel je dit niet aan hem afziet; het is meer bleke Betje) geboren in Soerabaja, zeer Nederlands aandoend en organisator van de komende reünie; met H.van Laar (Pur- woredjo, 1916) en met Julius Ernest Claproth (Soerabaja, 1930). Er was nog een vierde gesprekspartner, maar die wenste naamloos aanwezig te zijn, ofschoon hij over de bes te (voorlichtende) papieren beschikte. Ik doe nu een beet je familiair met Julius Cla proth, maar dat komt omdat ik hem al jarenlang ken en omdat hij in Leiden woont en zich al eerder met reünies ac tief heeft beziggehouden. Ei genlijk een „displaced person" onder de Indische Nederlan ders die, per definitie, in Den Haag terecht gekomen zijn. Verschrikkingen Het was warm in de Haagse spoorrestauratie. Er was ook een dienstertje dat door Julius Ernest gloedvol werd uitgeno digd om met hem spoorslags naar het strand van Scheve- ningen te vertrekken. Het dienstertje, sinds Suriname lichtelijk aangetast door de koperen ploert, leek verguld maar ze had wijselijk nog an dere verplichtingen. In elk geval had Julius's „voorslag" iets weg van het oude aftasten dat van den beginne al thuis hoorde bij het minnekozen in de tropen, en de temperatuur in de Hollandse Residentie werkte daar vorige week overvloedig aan mee. Maar dat ging dus niet door, het uit stapje naar het strand bij de pier. En nu maar hopen dat Clap's wettige echtgenote niet deze krant leest. Speelse Juli us, evenwel, had nog genoeg pijlen op zijn veerkrachtige boog om me trefzeker te kun nen inlichten betreffende de verschrikkingen die zich in het najaar van '45 voordeden. „Clap" was 15 jaar toen op 17 augustus 1945 de Japanners de „zaak" overdroegen aan de nieuwe Republic Indonesia. „Ik werd opgepakt en afge ranseld, omdat ik geen rood wit speldje droeg. Een dreun voor m'n kop en zó de w.c. in. Het waren dagen van marte lingen, waarbij 200 mensen werden vermoord. Maar waar is de Ambonnees Waas, die in de haven van Soerabaja via kapitein Boer de Britten waarschuwde en ons, gevan genen in de Werfstraat, red den van een zekere dood?" De meeste dragers der Neder landse nationaliteit waren amper bevrijd uit de Jappen kampen, toen de nieuwe machthebbers van Indonesi- schen bloede de aanhangers Jan Beugelsdijk: Alleen handel is toegestaan en dan kuise handel. FOTO: TON KOEVOET een gebeurtenis uit het verle den op: „Ik kreeg een keer een aanvraag met alle officiële handtekeningen van een be kende handelaar in pornogra fie. Ik denk, dat kan niet maar het was allemaal officieel. Mijn collega's zeiden dat ik dat niet kon weigeren. Na een week of drie kwam ik er ach ter dat diezelfde collega's mij in de maling hadden geno- Regels Voor de Noordwijkerhoutse markt zijn een aantal regels opgesteld waar Beugelsdijk streng de hand aan houdt. Er mag niet voor twaalf uur ver kocht worden en er mogen geen inferieure waren aange boden worden. „Als je over wicht wilt houden moet je op treden op de markt, ook al vind je het vaak zelf allemaal niet zo vreselijk ernstig. Ik kan de marktlieden de wacht aanzeggen Beugelsdijk moet ook het branchepatroon zien te handhaven. „De een mag alleen kinderkleding verko pen en de ander kleding voor volwassenen en geen andere kleding. Maar elke week pro beren ze het toch weer", stelt Beugelsdijk die naast markt meester ook nog ander werk heeft bij de gemeente Noord wijkerhout. „Ik controleer of de plannen van de gemeente goed uitgevoerd worden zoals bij de vernieuwing van de Dorpskern. Ik regel ook ver keerssituaties. Verder hou ik milieutoezicht zoals op auto wrakken en huisvuil", aldus Beugelsdijk. De naam „Blus huis", de naam van de woning van de Noordwijkerhoutse marktmeester, stamt uit Beu- gelsdijks verleden. Elf jaar ge leden was hij carnavalsprins en lid van de brandweer. Zijn naam werd toen prins Bluswa ter en zijn huis werd een Blus huis. Nog altijd vermeldt een bord langs de Victoriberg deze naam en het huis is dan ook opgenomen in heel wat puzzel- tochten. Het echtpaar Beugels dijk is altijd bereid om te zeg gen waarom het huis zo heet. sische opstandelingen, de rampokkers, overal de Neder landers, vooral de Indische Nederlanders, gingen oppak ken en molesteren. De verhalen daarover zijn ui termate bloedig ën afstotend. Ze zijn te boek gesteld (ook dr.Lou de Jong rept er globaal van in deel 12 van zijn ge schiedschrijving) en vormen een zwarte bladzijde in de ge schiedenis van „Nederlandse overheersers en vertrapte in boorlingen", zoals het destijds pas ontstane Indonesië de af wikkeling zag. „De behande- rechts H.van Laar. „Noem het een clubje van gevangenisboe ven, die ouwe jongens van Soerabaja", vindt Claproth met enige trots. FOTO PR van de oude Nederlandse orde gingen oppakken om ze te kunnen liquideren. Op 15 ok tober '45 begon het pas goed. Van Laar (72) bijbelvast, gelovig mens en daarom niet uit het islamitische veld te slaan had zijn verhaal ero ver. „Ik werd gegrepen en mocht nog even afscheid van m'n doodzieke moeder ne men. Ik moest drie onbenulli ge vragen beantwoorden; heb je al een rood-wit speldje? Zo niet, dan was je lot al beze geld. Wel, ik had zo'n speldje. Maar ze vroegen ook of ik Nica-geld bezat. Dat was ver foeid geld dat door de Neder lands-Indische regering in Australië was gedrukt. Zo ja, dan kon je ook wel inpakken. Men vroeg mij ook of ik bij het Rode Kruis had gewerkt. Dat had ik. Ik had toen ook meteen de eerste klap op m'n smoel te pakken. Ze waren witheet van woede en haat". Van Laar, getuigend in de restauratie van Den Haag C.S., is na „Indië" nooit meer de oude geworden, ook al heeft hij een gruwzaam bewind overleefd. Claproth ving Van Laars getuigenis, puttend uit een jarenlange er varing, attent op: „Het is nog steeds treurig dat wij die el lende hebben meegemaakt, terwijl we nooit enige Neder landse erkenning hebben ge kregen, materieel noch mo reel. Men heeft ons links la ten liggen". Hetgeen door zijn collega's tijdens ons gesprek beaamd werd. Nog steeds lij den mensen als Claproth, Van Laar en Mariano aan een syn droom sinds de grote razzia van 15 oktober '45, op „Bloe dige Maandag", toen Indone- ling in de Werfstraat-gevan genis tart elke beschrijving", schreef De Jong al. Legio zijn de beschrijvingen door indivi duele slachtoffers. „Straten in Soerabaja vol gewapende ben des die met hun wapens zwaaiden en „Dood aan de Hollanders" schreeuwden. Een ziedende menigte. Slagen en trappen regenden op je neer. Rennen tussen twee rij en gillende Javanen. In de Werfstraat-gevangenis werd je dan in een cel gejaagd". Bloedig relaas Zo heeft iedereen zijn eigen verhaal. Rampzalig klinken die verhalen. Alles bij elkaar zijn ze zelfs eentonig: „Ge weerkolf, doodslaan; je wurm de je onder de dode lichamen vandaan; een vraag om water met als antwoord een slag met een geweerkolf". Een doorlo pend relaas van „bloederige massa's, een vermoorde pas toor („in stukken gehakt"), gruwelen in de toiletten, slachtoffers met kap-, slag- of steekwonden; ik heb mijn vriend zien afmaken op een heel gruwelijke wijze; ik weet van een meisje L., dat zich in een toilet had verstopt tijdens de razzia's, er werd toen dwars door de toiletdeur heen geschoten, zij overleefde dit niet". Tot 10 november '45 ging het non stop door. Toen was er een KNIL-kapi- tein Jan Boer, een reserve- man, eerder ontsnapt uit een extremistisch gevangenen kamp, die zich na zijn ont snapping meldde bij de Brit ten, die aan het naoorlogse Indonesië ook de handen vol hadden. Boer ontmoette daar een Ambonnees, „een fatsoen lijk man" en Waas geheten, die als bewaker in de gevan genis dienst deed. „De Am bonnees waarschuwde kapi tein Boer en zei: „Morgen vroeg zal de gevangenis in brand worden gestoken. De open benzinedrums en de vrachtwagens staan al klaar. Als de Britten niet vlug in grijpen, gebeurt er een cata strofe en zullen nagenoeg 3000 mannen, vrouwen en kinderen het leven verlie zen". Welnu, kapitein Boer bood de Britten aan de gevan genen te bevrijden, mits hij een tank en tien Brits-Indi sche soldaten meekreeg. Eerst zouden ze de wachten buiten moeten overvallen en daarna moest de tank een gat in de gevangenismuur rijden. Ver volgens moesten de bewakers op de torens worden doodge schoten. Tenslotte moest er vervoer komen, zodat de be vrijde gevangenen naar de haven gebracht konden wor den. Het tot in details voorbe reide plan slaagde. Het kostte de Brits-Indiërs één man; één man te veel, dacht kapitein Boer. Het gat in de muur van de Werfstraat-gevangenis in Soerabaja ontstond en hon derden kropen erdoor, op weg naar een onzekere vrijheid die tot op de dag van vandaag nog haar scherpe kanten heeft. Er was onder hen nog een overlevende die zich de exclusieve Simpangclub in Soerabaja herinnerde waar het eerste bloedbad werd aan gericht. Die getuige had het goede, onbezorgde leven van vóór de oorlog nog gekend: „De Simpangclub, waar ik vóór de oorlog menig gezellig uurtje had doorgebracht". Dan denk je nog weieens: van die gezellige uurtjes hing onze gehele „Oost" aan elkaar. Daarna wachtten hen mis handeling met stokken, zwaarden en gummiknuppels, als uitroeiende wapens van de nieuwe orde. Maar nu willen de reünisten van de Werf straat eindelijk wel eens we ten waar de Ambonnees Waas is gebleven. Van Laar, Clap roth, Mariano di Calouta en nog zoveel anderen zijn hem „erg veel dank" verschuldigd. Voor inlichtingen kan men terecht bij de heer Mariano, tel.070-858814. Het gat in de muur van de Werfstraat-gevangenis in Soerabaja is een gepleisterd monument geworden. FOTO: NIC. DRAKULIC

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 10