Bloemeneiland Kos
wil met Nederlanders
W ook rust terug
Palingsoep
en
vechtende
ratten
in
^dekast
Cos
het oude vietnam
bestaat nog maar
een paarjaar
HANOI - Vietnam is geen land,
waar je zo even naartoe vliegt. De
reis gaat via Bulgarije, Tsjechoslo-
wakije of de Sovjetunie, dan wel
via Thailand of de Filipijnen. En
wie dat er allemaal voor over heeft
gehad, neemt een heleboel voor
lief.
Vietnams geschiedenis is die van een
zelfverzekerde, onbuigzame Aziatische
natie, die consequent weerstand heeft ge
boden tegen koloniale overheersing en
zich erop beroept deze strijd altijd te
hebben gewonnen. Vietnam heeft daar
voor echter wel een prijs moeten beta
len: het ontbeert de 'zegeningen' van
Hilton Hotels, Avis Rent A Car of Ame
rican Express.
Air Vietnam vliegt met opgepoetste
oude Russische vliegtuigen; de aircondi
tioning vult de romp met damp in plaats
van koele lucht, de stoelen vallen uit el
kaar en het Niet-Roken-bordje is in het
Spaans. Het zijn vliegtuigen die verhan
deld worden binnen de communistische
wereld, in dit geval waarschijnlijk toe
stellen afkomstig uit Cuba.
Creditcards hoef je niet mee te nemen,
die kun je in Vietnam toch niet gebrui
ken. Het beste is Amerikaanse dollars
mee te nemen, ten minste duizend dol
lar per week. Beloof niemand dat je zult
bellen: telefoneren is er te moeilijk.
Wees erop voorbereid dat je van het
geautomatiseerde, welvarende, niet-com-
munistische Zuidoost-Azié in een rusti
ge, eenvoudige wereld komt, waar sinds
de Tweede Wereldoorlog nauwelijks iets
is veranderd.
Het heeft geen zin om te klagen, want ie
dereen die de rompslomp heeft door
staan om er te komen, begrijpt dat deZe
omstandigheden nauw verweven zijn
met de politiek van het land. De recep
tionist van het hotel kan er in elk geval
niets aan doen.
Ratten
In Hanoi staat het Thong Nhat Hotel,
dat in de jaren vijftig, toen Graham
Greene er een tijdje verbleef, bekend
stond als het Metropole. Het heeft hoge
kamers waar de zon binnenkomt als de
luiken zijn opengegooid. Kamermeisjes
doen voor een gulden je was. Er is koud
bier, een ontbijt van gebakken eieren en
koffie die zo sterk is dat één kop door
gaans genoeg is.
De telefoon doet het vaak niet. Gedu
rende mijn verblijf kon het water elk
ogenblik worden afgesloten en een keer
werd ik midden in de nacht wakker ge
maakt door de ratten, die in de kast aan
het vechten waren.
In Vietnam is dit echter geen reden om
de manager te laten halen. Je gooit een
schoen naar de ratten en denkt er
's-ochtends aan de chocola voortaan bui
ten hun bereik te leggen. Dan gaan ze
vanzelf weg.
In Hanoi rijden geen taxi's. In plaats
daarvan is er de fietstaxi, een driewieler
met voorin een stoel voor de toerist, die
door de bestuurder achter hem rondge
fietst wordt. De bestuurder van de fiets
taxi is de deur naar de zwarte markt, en
verdient derhalve, met de toevloed van
buitenlanders, veel geld. Het enige ad
vies dat gegeven kan worden, is geld te
wisselen bij een bestuurder bij het hotel,
dan is het risico om afgezet te worden
minder groot.
Hanoi is een stad met brede boulevards,
veel bomen, meren, pleinen en prachtige
Franse gebouwen met luiken waarop de
gele en groene verf vervaagd of afgeblad
derd is. In de tuinen staan uit hun
krachten gegroeide bananebomen, en
hier en daar bunkers uit de oorlog. Sym
bolen van de revolutie domineren het
stadsbeeld: het donkergrijze mausoleum
van Ho Chi Minh, de stichter van Viet
nam en een ruim drie meter hoog beeld
van Lenin, de grondlegger van het Rus
sische communisme, dat uittorent boven
het Chi Lang Plein.
Aan dé overkant is het Militair Histo
risch Museum, dat er op het eerste ge
zicht uitziet als een expositie van mo
derne kunst, met wrakstukken van Ame
rikaanse bommenwerpers en buitge
maakte Chinese tanks op een stapel, en
daar bovenop een onbeschadigd Vietna
mees gevechtsvliegtuig als symbool van
de overwinning.
Chinese grens
Op een zondag maken we een dagtochtje
naar de Chinese grens. We vertrekken
om vijf uur 's ochtends om de ossewa-
gens, fietsen en stapvoets rijdende Rus
sische vrachtwagens voor te zijn. Als de
dag aanbreekt over de rijstvelden wor
den we met onze neus op de armoede in
Vietnam gedrukt. Verspreid over een
vlak, saai landschap staan gebogen boe
ren met kegelvormige hoeden de droge
aarde te schoffelen of tot hun enkels in
het water de rijst te oogsten. Oude man
nen gaan op hun hurken zitten, stoppen
een bamboepijp met tabak, trekken er
een keer aan en gaan weer het veld in.
Dorpen van lemen hutten, overal kinde
ren en opgeschoten jongeren die met
zelfgemaakte buksen het avondeten uit
de lucht schieten.
Voor de grens gaan we de heuvels in en
kijken van een kronkelige bergweg neer
op mistige dalen. De mensen die we
zien, goed ingepakt vanwege het wat kil
le weer, zijn afkomstig uit de Nung-Dao-
gemeenschap, een minderheidsgroep die
regelmatig verwikkeld is geweest in de
grensoorlogen die niet van de lucht wa
ren sinds Vietnam in de tiende eeuw een
einde maakte aan duizend jaar Chinees
koloniaal bestuur. De laatste oorlog
vond plaats in 1979, ofschoon China
nog in december vorig jaar granaten
heeft afgeschoten op Vietnam.
Nadien is de grens evenwel heropend en
op de markt in de stad Long Son wor
den nu Chinese zijde, parfums, stereoap
paratuur en fietsen verkocht. Naast de
Chinese handelaren zijn er westerse toe
risten. Het trotse maar kapotte Vietnam
probeert de achterstand weg te werken
en op te klimmen naar de moderne we
reld.
Op de terugweg stoppen we in de bergen
vlakbij een batterij luchtafweergeschut
en picknicken met Russische kaviaar en
Frans stokbrood, weggespoeld met Au
stralische wijn.
V roegere saigon
Het beste restaurant in Hanoi is de Pia
no Bar. De driewielerbestuurder brengt
je erheen voor 5000 dong, nog geen twee
gulden. In een armoedig achterkamertje
spelen een violist en een pianist Mozart
en Moon River. De serveerster komt bij
je aan tafel zitten en zingt voor je terwijl
je palingsoep, knoflookgarnalen en duif
eet en Bordeaux drinkt voor alles bij el
kaar ongeveer tien gulden.
De betere restaurants zijn in Ho Chi
Minhstad, het oude Saigon in jiet zuiden
van Vietnam, waar een aantal 'maïtres
d'hótel' de revolutie heeft overleefd en
het communisme nooit echt een voet
aan de grond heeft gekregen. De eetzaal
in het oude Majestic Hotel, nu het Cuul-
ong, kijkt uit over de bocht in de rivier
de Saigon. Het wemelt er weer van de
schepen, die de stad van brandstof voor
zien. In Ho Chi Minhstad moet je wel
voorzichtig zijn. De door de wol geverf-[
de sjacheraars en geldwisselaars hebben;
hun vak geleerd toen het oorlog was enj
de stad krioelde van de Amerikaanse^
soldaten.
Ho Chi Minhstad is het hart van Viet-H
nams economisch herstel en de foyersj
van de hotels zijn volgestroomd met ie-f
dereen die hier ook maar iets mee vani
doen heeft, van Schotse zakenlieden totf
Russische adviseurs, oorlogsveteranen, h
kapiteins, arbeiders uit de olieindustrie,
prostituées en regeringsgidsen.
De fundamentele vraag is: willen de zelf-t»
verzekerde, vriendelijke en oorlogsmoe-n
de Vietnamezen Hilton Hotels, vestigin
gen van Avis Rent A Car en American!
Express? rt
Waarschijnlijk wel. Wie het echte Viet-e
nam wil zien moet er dus binnen twee-i
jaar naar toe, voordat het armoedige^
Thong Nhat Hotel opgenomen wordt ini(
de folders van geheel verzorgde vakan-jr
ties en de afgebladderde luiken de airn
conditioning, roomservice en schonqi
badkamers verbergen.
t
HUMPHREY HAWKSLEY!
(c) The Times, Londenfc
die aan zovele
In de haven
van de
hoofdstad Kos
liggen naast
cruiseschepen
en jachten van
toeristen ook
de
vissersbootjes
Op het Griekse eiland Kos bloeien
duizend soorten bloemen. Tussen
de restanten van eeuwenoude
Griekse cultuur en de moderne
toeristische nieuwbouw is de bo
dem vruchtbaar en groen. Prachti
ge palmenlanen sieren de hoofd
stad en in de plantages kunnen
jaarlijks sinaasappelen en waterme
loenen worden geoogst. Kos produ
ceert voldoende groente en fruit
voor eigen gebruik en voorziet ook
de onvruchtbare eilanden in de na
bijheid. Ook wijn van eigen bodem
is er in overvloed en combineert
goed met de rijke vismaaltijden in
de restaurants.
Het eiland van herders, vissers en boe
ren is nu vooral een eiland van toeristen
geworden, maar - ondanks alle gastvrij
heid - niet helemaal van harte. Kos wil
zichzelf blijven en het eigen karakter
niet opofferen aan de winsten die het
massatoerisme oplevert. Toerisme is
niet tegen te houden, gasten zijn wel
kom, maar niet tegen elke prijs.
Eigen boezem
Burgemeester Konstantinous Kaiserlis
van Kos-stad en zijn 'loco' Hippokrates
Kourounis, tevens directeur van het toe-
rismebureau, spreken als uit één mond:
Kos is vol. En Kos is de dronkaards uit
Groot-Brittanniè en Scandinavië spuug
zat. Rugzaktoeristen die hun goedkope
verblijf op het eiland alleen benutten
voor drankmisbruik en vernielingen
worden voortaan geweerd. Kos is op
zoek naar de 'betere' toeristen, mensen
uit kleinere landen als Zwitserland, Oos
tenrijk, België en Nederland, die willen
genieten van zee en strand, van cultuur
en' rust. Kos wil geen Torremolinos wor
den. En ook geen Rhodos. Kourounis,
voormalig basketbalspeler, weet wat de
Nederlandse toerist voor zijn vakantie
zoekt: hij heeft drie jaar in Nederland
gëwoond en komt er nog jaarlijks.
De slechts Grieks sprekende Kaiserlis is
bereid de schuld voor de huidige ont
wikkeling niet alleen bij de toerist te leg
gen maar ook de hand in eigen boezem
te steken. De groei was de laatste jaren
explosief: 350.000 toeristen - van wie
een derde Britten - op niet meer dan
22.000 bewoners is te veel. „Wij zijn ei
genlijk al over de streep", vertaalt Kqu-
rounis.
Toeristen met alleen een vliegticket en
geen accommodatie maken al geen kans
meer. Maar Kos verzet zich ook tegen
plannen van de Griekse hoofdstad die
voorzien in een jaarlijkse toename van
zo'n 1500 bedden op het eiland. „In
Athene worden de beslissingen geno
men. maar wij willen meer onafhanke
lijkheid. We weten hier best hoe wij
onze zaken moeten aanpakken, beter
dan in Athene", zegt Kourounis met
overtuiging.
Meer comfort
Kaiserlis geeft aan dat het Kos meer te
doen is om investeringen in kwaliteit
dan in uitbreiding van de bestaande
voorzieningen. Hoteleigenaren waren in
het verleden wellicht geneigd het minder
nauw te nemen met de kwaliteit van ka
mers en maaltijden. De altijd schijnende
zon vergoedde immers veel en de toerist
die goedkoop geboekt had, was geneigd
veel door de vingers te zien.
Dat wordt nu anders. De zon blijft schij
nen, maar de vroede vaderen van Kos
willen meer bieden: goede voorzieningen
op het strand, hotels met liften en dou
ches die werken zonder mankeren, geva
rieerder maaltijden, kortom: meer com
fort cn rust. En dan niet alleen de top
kwaliteit van eersteklas hotels die Athe
ne graag op Kos ziet verrijzen. „Het gaat
in de eerste plaats om verbetering van
de bestaande kwaliteit. Ons eiland is
daarvan voor zijn bestaan afhankelijk.
Wij willen aardige en nette gasten", al
dus burgemeester Kaiserlis.
Die verbetering van.de kwaliteit merk je
al overal. Kos, geboortestad Van de be
roemdste arts uit de geschiedenis, Hip
pokrates ('het leven is kort, de genees
kunst is lang'), maakt ernst met gezond
heidszorg en milieu. De holle plataan
met zijn omtrek van twaalf meter, waar
onder de beroemde arts bijna 2500 jaar
geleden zijn colleges zou hebben gege
ven, mag een symbool zijn voor de kwa
liteit van de medische school in de oud
heid, het huidige Kos wil opnieuw het
medisch hart van Griekenland worden.
Ook milieumaatregelen horen daarbij.
Het hele eiland krijgt, als straks de mo
derne vuilverbranding klaar is, een
schoonmaakbeurt.
Gast is koning
De Nederlandse toerist die boekt voor
Kos kan erop rekenen dat er van alles
aan wordt gedaan het eiland klantvrien
delijk te houden. Restauranthouders,
taxichauffeurs en politieagenten hebben
hun instructies gekregen. Vandalisme
wordt niet geduld maar voor het overige
is de gast een beetje koning, geheel vol
gens de Griekse traditie.
Voor ouders die hun jonge kinderen
meenemen maar toch rust wensen, is er
een speciaal kinderprogramma in ont
wikkeling: een internationaal zomer
kamp dat geheel verzorgd wordt door
het bureau voor toerisme. Terwijl de
kinderen tussen de ezeltjes en schapen
kamperen, kunnen de ouders hun eigen
gang gaan, watersport beoefenen, de cul
tuurschatten bekijken, winkelen, een ge
moedelijk restaurant bezoeken.
Het is ook mogelijk een dagtocht te ma
ken naar een van de omliggende eilan
den. Kos heeft een oude zeevaarttraditie
- het nam met dertig schepen deel aan
de Trojaanse oorlog waarover Homerus
verhaalt. De dagtochten gaan uiteraard
niet naar het nu Turkse Troje, maar
naar Griekse eilanden als Kalymnos,
Patmos waar Johannes zijn Openbaring
schreef of het vulkaaneiland Nisyros, op
weg waarheen men het gezelschap van
dolfijntjes kan treffen.
Voor een vakantie in een jentje op het
strand, maar zonder disco in de buurt, is
Nisyros ideaal. In en rond de krater
hangt sinds de laatste uitbarsting van
1873 nog een duidelijk waarneembare
zwaveldamp en de bodem van de krater
is warm en rookt nog. Nisyros is vrijwel
uitgestorven. In de paar schilderachtige
dorpjes op de kraterhellingen zijn de
meeste huizen verlaten, de bewoners ko
men alleen in de vakantie over vanuit
Athene of Amerika. Voor vertier moetje
er niet komen, wel om te lezen, luieren
of schilderen.
Taboe
Minder schappelijk zijn de douane-auto
riteiten op Kos voor de toerisj die een
klandestiene oversteek waagt naar het
nabijgelegen Turkije. Vanuit Kos-stad
ligt het buurland zichtbaar dichtbij. Aan
de overkant in Bodrun, het oude Hali-
karnassus, is de beroemde Griekse histo-
Even buiten f
Kos-stad liggen
de restanten
van het p
A skiepion,
genoemd naar
de Griekse god
van de Ij
geneeskunst.
Dokter
Hippokrates
wordt er i
geeerd. In de j
oudheid was
het A skiepion
de beroemdste
zieken-
inrichting, met
stromend water
en warme
baden voorde 1
behandeling i
van huid- r
aandoeningen r
en vele andere 5
ziekten.
FOTO'S: PR r
ricus Herodotus geboren, beschrijver
van de oorlogen tussen het oude Athenel'
en de Perzen. Maar de tripjes naar hetL
buurland zijn taboe voor de toerist die
een charter heeft geboekt: bij terugkeer
op Kós is het Turkse douanestempeltje
voldoende om het retourticket naar
•Schiphol ongeldig te maken. Het ver
schil met een lijnvlucht moet dan woren
bijbetaald.
De politieke onenigheid tussen beide
landen - op de kaarten in de Griekse
folders ontbreekt het buurland - door
breekt hier de overal aanwezige vriende
lijkheid. Het gaat natuurlijk ook om het
geld. Toeristen kunnen immers, zo me
nen ze op Kos, veel beter hun geld op
het goedkope eiland besteden dan in het
buurland. Ze hebben daarin niet hele
maal ongelijk.
PAUL TOBY
Voor meer informatie: Grieks Verkeers
bureau, Leidsestraat 13, 1017 NS Am
sterdam, tel. 020-223101.
