Oostenrijk wil
dertiende ster
zijn in EG-vlag
Politici VS in de ban van het geld
'finale
ZATERDAG 22 JULI 1989 PAGINA 20
Hooguit een jaar of zes mag het duren, meent de Oostenrijkse bonds
kanselier dr. Franz Vranitzky. Dan moet de blauwe Europese vlag een
dertiende gouden ster in de cirkel hebben gekregen; dan moet Oosten
rijk volwaardig lid van de Europese Gemeenschap zijn. Afgelopen
maandag is de officiële aanvraag van de Oostenrijkse regering in Brussel
ingediend. Een ongewoon groot aantal volksvertegenwoordigers is voor
stander van aansluiting bij de EG. Maar binnen de EG is weerstand
tegen de komst van Oostenrijk: de Alpenrepubliek wil politiek neutraal
blijven omdat dat de bestaansgrond van Oostenrijk als soevereine staat
is. Geen moment wenst de regering zelfs maar te overwegen de neutrali
teit in te leveren als prijs voor het EG-lidmaatschap.
WENEN - Oostenrijk, vroeger een
machtig keizerrijk, tegenwoordig
een kleine republiek in Midden-
Europa. Om de dimensies te bepa
len: oppervlak ruim twee en een
half keer Nederland; bevolkingstal
7,5 miljoen, iets meer dan de helft
van Nederland. Miljoenen Bene
lux-burgers zijn er inmiddels ge
weest om er hun vakantie door te
brengen of er doorheen te reizen
naar en -van verder gelegen vakan
tiedoelen.
Oostenrijk mag dan in Midden-Europa
liggen, voor ons gevoel is het net zo'n
Westeuropees land als de Bondsrepu
bliek Duitsland en Italië. Zo voelen ver
uit de meeste Oostenrijkers het zelf ook.-
Voor hen hoort het land thuis in de Eu
ropese Gemeenschap.
Oostenrijk denkt als kleine lidstaat, met
een dienovereenkomstige stem in het ka
pittel, beter af te zijn dan als klein niet-
lid. „Zeker, je levert het een en ander
in", zegt dr. Manfred Scheich. „Maar de
EG kan ook weer extra zeggenschap op
leveren. Kijk maar naar Nederland. Op
sommige gebieden weegt de stem van
Nederland in Europa aanzienlijk zwaar
der dan het bevolkingstal zou rechtvaar
digen. De landbouwpolitiek is daarvan
een goed voorbeeld".
Scheich is EG-man in hart en nieren. Hij
is de man die de aanvraag van het EG-
lidmaatschap heeft voorgekookt. Aan
hem is het te danken dat Oostenrijk op
de andere leden van de Europese Vrij
handelsassociatie (zoals Zweden, Fin
land, IJsland en Noorwegen) een voor
sprong van een jaar of twee heeft geno
men in hun gang naar het EG-lidmaat
schap. Drie jaar - van 1983 tot 1986 -
was hij ambassadeur van Oostenrijk bij
de EG in Brussel. Sindsdien zetelt hij in
een kantoor in de bondskanselarij in
Wenen. In de keizertijd was dit het bal
huis. Hier heeft ooit het Congres ge
danst.
Scheich heeft tegenwoordig een functie
met een lange omschrijving: leider van
de economische en integratiepolitieke
sectie in het ministerie van buitenlandse
zaken, tevens voorzitter van de intermi
nisteriële commissie voor de Europese
integratie.
Onbehagen
Trots is Scheich op de ongekend grote
instemming die de aanvraag van het
EG-lidmaatschap heeft gekregen uit de
Nationalrat, de Oostenrijkse Tweede
Kamer. Eenstemmig voor toetreding wa
ren de regeringspartijen: de sociaal-de
mocratische SPÖ en de christen-demo
cratische ÖVP. Daarbij voegde zich de
rechts liberale oppositiepartij FPÖ, die
daarmee het percentage voorstemmers
op 94 bracht. Alleen de Groenen met
hun 6 procent stemden tegen. Het ka
baal dat tegenstanders in de afgelopen
maanden hebben geschopt, staat dan
ook in geen verhouding tot het aantal te
genstemmers.
..De binnenlandse structuren brokkelen
af', verklaart Scheich. „Het onbehagen
neemt toe. De gevestigde partijen zijn de
„NEUTRALITEIT KAN
VOORDEEL ZIJN VOOR EG"
zondebokken. Dat is niet typisch Oos
tenrijks, we hebben dat bij de Europese
verkiezingen kunnen constateren. In
slechts één EG-land is een partij boven
de veertig procent gekomen. Alle partij
en in alle landen zijn verder onder de
veertig procent blijven steken".
Des te opvallender vindt Scheich de bre
de overeenstemming in zijn land waar
het gaat om de Europese koers. „Natuur
lijk, er zijn nuances, maar desondanks is
de overeenstemming in de gehele maat
schappij groot. Gezien de dramatische
interne spanningen die in andere landen
aan de toetreding tot de EG voorafgin
gen. mag Oostenrijk voorbeeldig worden
genoemd. De conclusie mag zijn dat de
EG in Oostenrijk een zeer integratiebe-
wuste en tot samenwerking bereide part
ner zal vinden".
Neutraliteit
Dat kan zijn, maar binnen de EG wordt
daar op voorhand anders over gedacht.
Wat betreft de Belgische minister van
buitenlandse zaken, Eyskens, kan Oos
tenrijk geen lid worden als het zijn „eeu
wigdurende" neutraliteit wil handhaven.
En de Nederlandse staatssecretaris van
economische zaken, Yvonne van Rooy,
heeft kort geleden voor de Duitse Kamer
van Koophandel verkondigd dat Oos
tenrijk buiten de EG moet blijven om
dat de EG voorlopig de handen vol heeft
aan het realiseren van een binnenmarkt
in een Europa zonder grenzen. Boven
dien: de EG wil niet alleen vrije handel,
maar wil ook groeien naar politieke een
heid. Hoe past daarin Oostenrijks poli
tieke neutraliteit?
Scheich: „Een aantal politici binnen de
EG denkt dat de komst van Oostenrijk
een hindernis voor die ontwikkelingen
zal zijn. Wij delen die zorg niet. Het bui
ten alle discussie stellen van onze neu
traliteit hindert de weg naar de Gemeen
schap niet. In economisch, sociaal en fi
nancieel opzicht heeft Oostenrijk een in
breng te leveren. En politiek gezien: juist
onze neutraliteit kan een voordeel zijn
voor de EG".
Dat vereist enige toelichting.
Scheich: „We moeten niet bang zijn
voor een samenwerkingsproces in héél
Manfred Scheich weet zeker dat Oostenrijk
jaren duren.
Europa. Voor de contacten met Oost-Eu
ropa kan het lidmaatschap van Oosten
rijk voor de EG een waardevolle aanvul
ling zijn. Want onze neutraliteit heeft
een Oost-Westfunctie. Ik wil die rol voor
Oostenrijk overigens niet dramatiseren:
vroeger was ze aanzienlijk belangrijker
dan nu. Toch vervult Oostenrijk nog
steeds een katalysatorrol bij de verbete
ring van de betrekkingen tussen Oost en
West".
V oorbeeldig
Hoe denkt de Oostenrijkse regering de
bezwaren binnen de EG weg te nemen?
Scheich: „Om te beginnen hebben we
recht op een normale procedure, zoals
ook Spanje, Portugal en Griekenland
hebben gehad. Oostenrijk voldoet aan de
toetredingsvoorwaarden in het EG-basis-
verdrag: wij zijn een voorbeeldige demo
cratie met een voorbeeldig management.
Binnenmarkt of niet, we zullen er geen
Voor bondskanselier Vranitzky is Oostenrijks neutraliteit niet bespreekbaar.
EG-lid te worden? Kan Oostenrijk niet
voortbestaan als buitenstaander?
„Natuurlijk zullen we zonder EG overle
ven. Maar dan wel met minder groei,
minder dynamisch. We zullen in Europa
achterop raken. Anderzijds is het een ge
geven dat in een zodanige onderlinge af
hankelijkheid van elkaar leven dat nie
mand meer politiek en economisch ge
heel zelfstandig kan voortbestaan. Twee
derde .van onze totale export bijvoor
beeld gaat naar EG-landen. We moeten
de Europese ontwikkelingen hoe dan
ook meemaken. Als dat dan toch moet,
kun je het beter doen als lid, zodat je je
eigen stem kunt laten horen en invloed
op het beleid kunt uitoefenen".
Waarom komt Oostenrijk zo laat, terwijl
het zo prat gaat op zijn Westeuropese
oriëntatie en zijn vele banden met de
EG?
Scheich: „In de loop der jaren hebben
zich grote veranderingen voltrokken in
de politieke geografie in Europa. Wij
hebben na de Tweede Wereldoorlog de
neutraliteit aangenomen om de bezet-
tingsstatus kwijt te raken en een vrije
westerse democratie te worden. Zonder
neutraliteit was er in Oostenrijk geen
westerse democratie, laat men dat toch
goed beseffen. Dat was onze specifieke
bijdrage aan de veiligheid in Europa. In
de jaren vijftig, kort na de soevereini
teitsoverdracht, schilderde Oost-Europa
een vijandig beeld van de EG. Sindsdien
is er een geweldige ontwikkeling geweest.
Het vijandbeeld bestaat niet meer. De
EG is van zes naar twaalf leden gegroeid
en heeft enorm gewonnen in gewicht en
pluriformiteit. Voor Oostenrijk is nu de
tijd rijp om daarbij aan te haken".
Oostenrijk is lid van de EVA, de vrij
handelsassociatie van Europese niet-ge-
bonden landen. Waarom nu toch de
keus voor de EG?
„De EVA is een organisatie van buiten
staanders. Naar die landen gaat niet
meer dan tien procent van onze export.
De EVA gaat het alleen om vrije handel,
niet om nauwere politieke of economi
sche samenwerking. De EG daarentegen
groeit naar een Europese unie. Daar ho
ren wij in thuis. De EVA-landen volgen
onze stappen met de grootste belangstel
ling. Er zullen zeker meer EVA-leden
een aanvraag voor het EG-lidmaatschap
lid wordt van de EG, al zal het nog enige
FOTO: PERS UNIE
begrip voor hebben wanneer het in de
procedure tot vertraging komt. Ook zon
der vertraging zullen de onderhandelin
gen jaren vergen. In die tijd zijn wij be
schikbaar voor een politieke dialoog met
alle regeringen van de EG-staten. We
zullen alle hoofdsteden bezoeken, want
naar onze mening is de neutraliteit voor
al in de hoofden, niet in de politiek een
probleem.. Niemand hoeft zich erdoor te
laten afschrikken".
En het bezwaar dat de EG het te druk
heeft met het verwezenlijken van de bin
nenmarkt?
„We erkennen zonder meer de prioriteit
van de Europese binnenmarkt. Die wil
len wij niet verstoren. Maar anderzijds:
Brussel zal altijd overbelast zijn, want
na de binnenmarkt komen er weer ande
re prioriteiten. Wij zijn ervan overtuigd
dat de tijd tot eind 1992 kan worden ge
bruikt voor de normale toetredingspnj-
cedure. Onze structuren zijn in Brussel
heel bekend".
Waarom die enorme wil om volwaardig
indienen. Overigens zullen we tijdens de
besprekingen met de EG natuurlijk
loyaal EVA-lid blijven".
Ziet u Oostenrijk inderdaad lid van de
EG worden?
„Ja, wij worden lid. Maar het zal jaren
duren, want het is technisch moeilijk.
We moeten een dialoog voeren met alle
lidstaten en wederzijds niet bang zijn
voor een bepaalde openheid, voor creati
viteit en voorstellingsvermogen. Echter,
hoe langer je wacht, hoe moeilijker het
zal worden. De EG groeit steeds verder".
Moet er binnenslands nog veel worden
aangepast om na de jaren van onderhan
delingen zonder schokken in de EG te
worden opgenomen?
„Natuurlijk zijn er aanpassingsproble
men. We zullen de onderhandelingstijd
dan ook hard nodig hebben om in eigen
land de structuren aan te passen. Ander
zijds zijn de verschillen ook weer niet zo
groot. We komen niet uit de lucht val
len, zoals destijds Griekenland, Spanje
en Portugal. Sinds de oorlog zijn we al
tijd nauw betrokken gebleven bij de ont
wikkelingen in Europa. De economisch-
sociale aanpassingsproblemen zullen niet
dramatisch zijn. Zeker niet zo erg als nu
nog in landen die al weer jaren lid van
de EG zijn".
Dat laatste vindt ook bondskanselier
Vranitzky: „Onze economie staat niet zo
ver af van die van de EG. Wij zijn een
moderne industriestaat met een hechte
democratie en een goed management.
De aanpassingsproblemen moeten wor
den opgelost in de jaren dat er onder
handeld wordt".
Hoe lang zullen de onderhandelingen
duren?
Vranitzky: „Tussen de vier en zes jaar,
schat ik".
En wat vindt hij van de tegenstand in
sommige EG-landen tegen Oostenrijks
toetreding?
„Wat voor tegenstand? Tot nu toe heb
ben ons geen echte bezwaren bereikt".
Is de Oostenrijkse regering eventueel be
reid de neutraliteit van het land op te ge
ven?
Vranitzky: „Nee. onder geen voorwaar
de. Onze neutraliteit staat nummer een,
toetreding tot de EG nummer twee. In
die volgorde zal niets veranderen".
RINK DROST
De Amerikaanse volksvertegenwoordigers zijn steeds min-
der kieskeurig geworden als het gaat om de ethische regels
waaraan ze zijn onderworpen. Zozeer zelfs dat in de Senaat
en het Huis van Afgevaardigden sprake is van een 'diepe
ethische' crisis, die inmiddels een aantal prominenten de
kop heeft gekost. Kandidaat-minister van defensie John
Tower kon niet worden benoemd wegens 'rokkenjagerij' en
'dronkenschap'. De voorzitter van het Huis, Jim Wright,
moest ontslag nemen omdat hij zich in onacceptabele fi
nanciële avonturen had gestort. Hij sleepte zijn collega
Tony Coelho mee die had 'vergeten' zeer aanzienlijke win
sten op zijn aandelen aan de fiscus te melden. Veel Ameri
kaanse politici gaan gebukt onder een niet te bedwingen
geldzucht. Oorzaak: hun salarissen zijn verhoudingsgewijs
laag, terwijl de mogelijkheden om aardig wat bij te verdie
nen zeer groot zijn. Het Congres heeft intussen een zuive
ringsproces in gang gezet en president Bush wil de ethische
touwtjes strakker aanhalen. Of het baat?
Jim Wright, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, moest aftreden omdat hij de
ethische regels had overtreden waaraan Amerikaanse politici zich moeten houden.
FOTO: AP
WASHINGTON - De Amerikaan
se vliegtuigindustrie legde enkele
weken geleden ongeveer 280.000
dollar op tafel om invloedrijke po
litici naar een vliegshow in Parijs te
brengen. Zij verbleven - vaak met
echtgenote en ettelijke medewer
kers - in een goed hotel, genoten
vorstelijke maaltijden en kregen in
een enkele geval ook nog een ver
blijfsvergoeding toegestopt.
In januari werden 27 congresleden door
de Amerikaanse tabaksindustrie naar
Californié gevlogen voor enkele gesprek
ken over de toekomst van het roken in
de VS. Het gezelschap werd onderge
bracht in hotelsuites die 300 dollar per
nacht kostten. Sommigen kregen een
vergoeding van 1000 a 2000 dollar voor
het spreken van een enkel woord. On
derwijl bevonden weer andere politici
zich, op kosten van het bedrijfsleven, in
de bergen van Utah om zich over de
wintersport te laten informeren.
Voor een Amerikaans congreslid is zo
iets heel gewoon. Hij laat zich overal
naartoe brengen, als een prins behande
len en zich allerlei vergoedingen in han
den stoppen. De ethische regels waaraan
hij is onderworpen staan het accepteren
van vliegtickets, hotelkamers en maaltij:
den toe, als de gebeurtenis waaraan hij
deelneemt tenminste iets met de uitoefe
ning van zijn ambt te maken heeft. „Een
uitnodiging tot corruptie", zo is wel eens
gezegd.
Een lid van het Huis van Afgevaardig
den verdient jaarlijks 89.500 dollar. Dat
is naar Amerikaanse begrippen minder
dan een schijntje en benadert bij lange
na niet de topsalarissen bij de best beta
lende bedrijven die rond de 825.000 dol
lar liggen, onkostenvergoedingen niet
meegerekend. Ook vakbondsbestuurders
verdienen meer dan politici. De voorzit
ter van de erg kleine bond van piloten is
goed voor 243.000 dollar, terwijl een
collega van de grootste bond 572.000
dollar incasseert.
Spreekbeurten
De meeste congresleden proberen dan
ook hun 'karige' loon aan te vullen.
Spreekbeurten zijn erg populair. Daar
mee kunnen zij hun inkomen met tien
duizenden guldens aanvullen. Maar dat
zijn relatief kleine bedragen. Het wordt
pas echt een miljoenendans als het gaat
om de verkiezingskas. Een politicus
mag, vrijwel zonder beperkingen, fond
sen werven voor de verkiezingscampag
ne. Alleen wil de fiscus weten waar het
geld vandaan is gekomen en hoe het is
besteed. Zo is bekend geworden dat een
politicus twee jaar geleden ruim 14.000
dollar opvoerde voor maaltijden die hij,
merkwaardigerwijze, genoten had in een
zaak die elektronische apparatuur ver
koopt. Een collega betaalde een jeep uit
zijn verkiezingsfonds.
Pacs
Het wervan van fondsen is voorbehou
den aan zogenaamde 'Political Action
Committees' (PAC's). Burgers, bedrijven
en instellingen: ze mogen allemaal
PAC's oprichten of de kassen daarvan
spekken. Hun macht wordt steeds gro
ter. In 1980 ontvingen de congresleden
al meer dan 60 miljoen dollar van de
PAC's. Vong jaar brachten zij maar
liefst 174 miljoen dollar bijeen. Daarvan
ging 70 procent naar de verkiezingsfond
sen van zittende congresleden.
De meer dan drieduizend politieke actie
comités hebben het Amerikaanse verkie
zingssysteem behoorlijk verziekt. Hun
macht en invloed zijn groter dan die van
de politieke partijen zelf. Het geld komt
voor het grootste deel van bedrijven, in
stellingen en belangengroepen die vin
den dat de een of andere afgevaardigde
of senator extra financiële hulp nodig
heeft. Waar uiteraard hand- en span
diensten van de politicus tegenover
moeten staan.
Vooral de leden van het Huis van Afge
vaardigden zijn volkomen in de greep
van deze kapitaalkrachtige comités, om
dat ze om de twee jaar gekozen moeten
worden en dus in een vrijwel permanen
te en onbetaalbaar dure verkiezingsstrijd
zijn gewikkeld. Een afgevaardigde heeft
al gauw ettelijke honderdduizenden dol
lars nodig voor een campagne. Een sena
tor - die om de zes jaar wordt ge- of
herkozen - moet meer dan een miljoen
dollar in kas hebben.
Zit dat geld eenmaal in de verkiezings
kas, dan komt het er nooit meer uit. De
politicus mag het fonds als een soort
spaarpot gebruiken. Menige volksverte
genwoordiger heeft zo een aardig pen
sioenfonds gevormd. Sommigen hebben
zelfs al meer dan een miljoen opzij kun
nen leggen.
Er kleeft nog een bezwaar aan de PAC's.
Zij geven hun geld meestal aan zittende
politici omdat die al een zekere mate
van invloed en bekendheid hebben ver
worven. Dat maakt het voor een buiten
staander uitermate moeilijk zich een
plaats in de politiek te veroveren. En zit
tende senatoren en afgevaardigden raken
daardoor steeds meer aan hun zetels
vastgeroest.
De Democraten, die zowel in het Huis
van Afgevaardigden als in de Senaat een
meerderheid hebben, profiteren daarvan
het meest. Zij willen dan ook niets we
ten van de afschaffing van het PAC-sy-
steem. President Bush, een Republikein,
daarentegen wil er wel van af en heeft
enkele voorstellen gedaan om de finan-
ciéle handel en wandel van de volksver
tegenwoordigers te stroomlijnen.
Loonsverhoging
Als daardoor bronnen van neveninkom
sten opdrogen, willen de politici ter
compensatie wel een forse loonsverho
ging. Maar dat zou niet goed overkomen
op de kiezers, die 'Washington' toch al
zien als een peperdure politieke samen
zwering. Begin dit jaar hebben sommige
congresleden wel geprobeerd hun salaris
sen te laten optrekken tot ongeveer
130.000 dollar per jaar, maar uiteinde
lijk durfde het Congres die stap toch niet
te zetten, uit angst nog meer uit de gunst
van de kiezers te geraken.
Ieder politieke deskundige in de VS is
daarentegen van mening dat de salaris
sen wel degelijk drastisch verhoogd
moeten worden, al was het alleen maar
om kwalitatief goede mensen voor de
politiek te interesseren.
Het lijkt er intussen op dat het zuive
ringsproces in de Amerikaanse politiek
langzaam maar zeker op gang komt. De
ethische problemen die mannen als John
Tower en Jim Wright hun politieke Wa
terloo hebben bezorgd, krijgen steeds
meer aandacht. Bovendien zijn de con
gresleden er zich meer dan ooit van be
wust dat er een regelrechte vertrouwens
crisis tussen hen en het kiezersvolk be
staat en dat die crisis ernstige gevolgen
voor de politiek kan hebben. Het feit dat
het opkomstpercentage bij elke verkie
zing zelden de 50 procent overschrijdt,
spreekt wat dat betreft boekdelen.
De vraag blijft alleen of ze de politieke
moed kunnen opbrengen om het sy
steem dat steeds meer vervuild en ver
stopt raakt, open te breken.
JO WIJNEN
EeidóctBoutcmt
