Jaruzelski wil president van verzoening worden Mediagigant bedreigt amusement VS Stakers luiden doodsklok voor de perestrojka Relschoppers Abchazië vallen Sovjetleger aan UITENLAND CeidaeSowumt DONDERDAG-20 JULI 1989 PAGINA 5 Mijnwerkers tijdens een stakingsbijeenkomst gisteren in Keme- Dvo, in het westen van Siberië. De meeste stakende mijnwerkers hebben besloten om weer aan de slag te gaan. I FOTO: EPA izi da[)EN HAAG De stakers '"jh de belangrijkste kolen- kepijngebieden van de Sov- stpunie, het Koezbass-bek- dfen in West-Siberië en :htet Donetsk-bekken in de êOekraïne, lijken de doods blok te luiden voor Gor- ^latsjovs economische her vormingspolitiek. Ook al /rfrokkelt het actiefront in fWest-Siberië momenteel jf; duidelijk is dat de pe restrojka op een misluk ing dreigt uit te lopen, tussen staat de Sovjet- iider voor een onmoge- jijk dilemma. anneer hij de staking op iardhandige wijze onderdrukt, al zijn vertrouwen bij de )rVerkende bevolking weg. En r \lleen met hun steun is de pe restrojka mogelijk. Maar als 'eBorbatsjov toegeeft, kan hij Rauwelijks nog een beroep Moen op de mensen om de buikriem aan te halen. Om arder te gaan werken voor anninder geld. En hij moet be- 'eiluinigen. Dat is een absolute Efoorwaarde. De Sovjetunie ^Rampt met een gigantisch be- n|rotingstekort en een enorme '.nflatie", aldus Huib Hendrik- - e, verbonden aan het Insti- erjiut voor internationale be trekkingen Clingendael. ol#at de Sovjet-kenner het e leest opvalt aan de huidige r Mijnstaking is de lange duur ;em de omvang. „Het is een ex- enlosie van sociale onrust, een :oltassale beweging met een ïepede, voorbeeldige discipli- erle". De Poolse vakbeweging Bcjolidariteit heeft volgens Hen- uiirikse dan ook duidelijk ;tkhool gemaakt bij de Sovjet- sTbeiders. sliet beter -c|orbatsjov had al, voordat de Mijnstaking vorige week in l04t Koezbass-bekken uitbrak, 00)et zoveel problemen te karn en: eerst de intellectuelen, pUen de etnische onrust en on- ertussen vele ongelukken 5t let militair materieel (duik- b pten en straaljagers). Zijn re- 'Utatie is binnenlands al aar- geslonken. 00L)oor de huidige arbeidson rust is zijn positie er niet be haald beter op geworden. De "Mties van de mijnwerkers zijn in ook geen vormen van ierstroika van onderaf", zo de Sovjet-media suggere- fn. Want dat is onzin. De sta ingen zijn wanhoopsdaden, richt tegen het economisch beleid van Gorbatsjov", aldus Hendrikse. Een directe aanleiding voor de mijnstaking is overigens niet aan te wijzen. Er is sprake van een algehele malaise in de Sovjetunie. De bevolking mist de normale basisprodukten, zij snakt naar goed voedsel, rede lijke woningen en huishoude lijke artikelen. De eisen van de stakers lopen dan ook zeer uiteen, van betere veiligheids maatregelen tot de verstrek king van zeep. Hendrikse: „Het is moeilijk voor te stellen dat het tekort aan zeep zo'n belangrijke rol speelt. Maar laatst schreef de Pravda nog dat een vrouw uit een mijnwerkersgebied haar vierjarige kind als verjaarsca deau een wasbeurt met zeep had gegeven". Unicum Het stakingswapen is een uni cum in, de geschiedenis van de Sovjetunie. Vroeger werden stakers zwaar gestraft, hun lei ders gingen het gekkenhuis in. Dat is nu niet meer mogelijk. Begin dit jaar is in Moskou zelfs afgesproken om het sta kingsrecht te regelen. De rege ring probeert, onder invloed van de acties van de mijnwer kers, de wetgeving versheid in te voeren. 7 Met de stakingen is de Sovjet unie opnieuw een nieuwe fase ingegaan, aldus Hendrikse. „Een fase waarin de positie van Gorbatsjov uiterst slecht is. Want de stakingsgolf speelt de kritiek, zowel ter rechter- als ter linkerzijde, behoorlijk in de kaart. „Perestrojka leidt alleen maar tot wanorde", zeg gen de conservatieve krachten binnen de communistische partij. Tot aan de huidige sta kingsacties kon Gorbatsjov deze kritiek nog weerleggen. Maar nu is er geen houden meer aan. De arbeiders heb ben zich gekeerd tegen de pe restrojka. En dat komt de te genstanders van Gorbatsjov bepaald niet ongelegen". Maar ook Jeltsin, de p'opulaire parlementariër uit Moskou, lijkt gelijk te krijgen. Hendrik se: „Jeltsin heeft altijd be weerd dat Gorbatsjovs hervor mingspolitiek te traag en te aarzelend verloopt. Hij zei dat wanneer de mensen het niet snel beter krijgen, het slecht zal aflopen met de perestrojka. En inderdaad, de Sovjet-bevol king heeft het de afgelopen vijf jaren alleen maar slechter gekregen en keren zich nu af van de perestrojka. Er is geen vertrouwen meer in de mooie woorden van Gorbatsjov". FRANS BOTHOF /al— Dertien doden bij aanslag op processie COLOMBO Bij een aanslag op een groep processiegangers in het zuiden van Sri Lanka zijn minstens dertien mensen om het leven gekomen. On geveer 85 mensen raakten bij de aan slag gewond. De groep processiegan gers bestond uit ongeveer 5.000 boed dhistische Singalezen en hindoe- staanse Tamils, die bijeen waren ter afsluiting van een religieus feest. Ta- mil-organisaties hebben het radicale Singaleze Volksbevrijdingsfront er van beschuldigd de aanslag te hebben gepleegd. Het Singalese front heeft vaker aanslagen gepleegd op zowel Tamils als leden van de eigen bevol kingsgroep. Zwitserland stuurt Khashoggi naar VS BERN Zwitserland heeft de Saudische financier Ad- nan Khashoggi uitgeleverd aan de Verenigde Staten, waar hij terecht zal moeten staan vanwege fraude. Khashoggi, die op verzoek van de Amerikaanse autori teiten op 18 april in Bern werd gearresteerd, zou heb ben toegestemd in zijn uitle vering, in ruil voor vrijla ting op borgtocht. De naam van Khashoggi isook geval len in verband met de Iran- Contra affaire. Hij zou als tussenpersoon en financier hebben gefungeerd. Extreem-rechts vormt fractie EG-parlement BRUSSEL De rechts-radicale Re- publikaner uit de Bondsrepubliek zullen met de extreem-rechtse par tijen uit Frankrijk en België één ge meenschappelijke fractie vormen in het onlangs gekozen Europees Par lement. In Brussel besloten Republi- kanerleider Franz Schönhuber, Jean-Marie Le Pen van het Franse Front National en Karei Dillen van het Vlaams Blok tot een „technisch- administratieve samenwerking in één fractie". De partijen behouden echter „alle politieke vrijheid van handelen". De drie partijen bezetten in het nieuwe Europees parlement zeventien van de 518 zetels. Bush verhindert moord op Arafat KUWAYT De Kuwaytse krant Al-Sey- assah heeft gemeld dat de Amerikaanse president George Bush een Israëlisch plan heeft verhinderd om PLO-leider Arafat in Tunesië te vermoorden. Arafat zou in middels zijn plaatsvervanger binnen de Fatah-groep, Salah Khalaf, hebben aange wezen als zijn opvolger, mochten de Israë liërs er toch in slagen hem te doden. Vol gens de krant was het plan om Arafat te vermoorden voorbereid onder leiding van de Israëlische premier Shamir, die het zelfs voor zijn kernkabinet geheim zou hebben gehouden. De operatie zou moeten worden uitgevoerd door commando's, die daartoe een speciale training hebben ge had in de Negev-woestijn. Wenen: niet praten over neutraliteit WENEN De Oostenrijkse regering heeft een Belgisch voorstel verworpen voor onderhandelingen tussen de EG en de Sovjetunie over de Oostenrijkse neu traliteit. De Belgische minister van bui tenlandse zaken Eyskens was met dit plan gekomen, nadat Oostenrijk begin deze week formeel de toelating had aan gevraagd tot de Europese Gemeenschap. De in de grondwet vastgelegde Oosten rijkse neutraliteit wordt door Eyskens beschouwd als een hinderpaal voor het EG-lidmaatschap van het Alpenland. De houding van Eyskens heeft overi gens de woede gewekt van andere Bel gische ministers, die geen bezwaren hebben tegen een Oostenrijks lidmaat schap van de EG na 1992. WARSCHAU „Ik wil de president van de ver zoening zijn". Met deze woorden aanvaardde de Poolse generaal Wojciech Jaruzelski gisteravond zijn verkiezing tot president van Polen. Na urenlange debatten en stemmingen in het parlement kreeg de Poolse partijleider 270 stemmen, slechts één meer dan de vereiste meerderheid van de helft plus één stem. Nadat de uitslag van de stemming bekend was ge maakt brak applaus uit in de gelederen van de communis tische afgevaardigden. Maar er was ook afkeurend gefluit en sommige communistische leiders leken geschokt over de nauwe marge waarmee de 66-jarige Jaruzelski werd ge kozen. Aan de uiteindelijke stem ming gingen urenlange de batten vooraf over procedu res. Daarbij ging het vooral om de openbaarheid van de stemming. Tenslotte werd als compromis overeengekomen dat de afgevaardigden hun stem uitbrachten op een met de naam ondertekend stem briefje. De Poolse televisie bracht alleen de uitslag van de stemming in beeld. Maar de uitslag van de verkiezing zal, compleet met de namen van de stemmers, worden opgenomen en openbaar ge maakt in het stenografisch verslag van de parlementaire zitting. Daardoor kunnen de Polen weten wie voor en wie tegen Jaruzelski stemde. Beste man Jaruzelski wordt door veel politici in eigen land en ook sommige buitenlandse leiders beschouwd als de beste man om de stabiliteit te garande ren in Polen, tijdens een pe riode dat het land voortgaat met een snelle politieke en economische hervormingen. De Poolse president werd di rect na zijn verkiezing geluk gewenst door de leider van Solidariteit, Lech Walesa. Maar Walesa wees erop dat veel Polen niet blij zullen zijn met zijn verkiezing. Voor veel Polen is Jaruzelski immers nog steeds de man die eind 1981 de staat van be leg afkondigde om het onaf hankelijke vakverbond te ohderdrukken. „Aanvaard mijn felicitaties", schreef Walesa in een per soonlijke boodschap aan de generaal. Maar hij voegde er aan toe: „Ik wens voor u en Polen dat de president de volgende maal wordt geko zen met de stemmen van alle Polen". In een afzonderlijke politieke verklaring riep Walesa de nieuwe president op zijn post te benutten om vaart te zetten achter het proces van democratische hervormingen dat hij vorig jaar begon. Vergaande macht Als president beschikt Jaru zelski voor de komende zes jaar over vergaande macht. De president heeft het recht het parlement te ontbinden, de datum vast te stellen voor nieuwe verkiezingen, en de premier aan te wijzen en hem van zijn functie te ont heffen. Direct na de bekendmaking van de uitslag van de stem ming werd Jaruzelski naar de vergaderzaal ontboden om de ambtseed af te leggen en een aanvaardingsrede uit te spreken. Daarin zei hij onder meer, dat hij een „vertegen woordiger van alle Polen" wil zijn. „Ik zal de natie die nen. Ik zal het vaderland dienen, dat nog niet verloren is, dat nog steeds bestaat en zal blijven bestaan". Een van de eerste taken van de nieuwe president is het benoemen van een premier. Deze zal direct worden ge confronteerd met de groeien de arbeidsonrust. Zo hebben ongeveer vijfduizend werk nemers van scheepswerven in Gdynia in het noorden van Polen voor onbepaalde tijd het werk neergelegd. De stakers van de werven wil len met hun actie een salaris verhoging afdwingen. In het zuiden van het land, in de provincie Katowice, duurt intussen de staking bij het openbaar vervoer voort. Zeker elfduizend buschauf feurs en trambestuurders sta ken eveneens voor hoger loon. Intussen proberen de plaat selijke autoriteiten in het bij na vier miljoen inwoners tel lende gebied alternatief ver voer te organiseren met be hulp van voertuigen van staatsondernemingen, coöpe raties en particuliere onder nemingen. Generaal Jaruzelski legde kort na zijn verkiezing tot president de ambtseed af. FOTO: AFP Geen paniek onder passagiers SIOUX CITY De vannacht verongelukte DC-10 van Uni ted Airlines heeft volgens een van de overlevenden zeker een half uur lang rondjes ge draaid boven de luchthaven van Sioux City, voordat de pi loot met de noodlanding be gon. De overlevende, Charlie Martz, vertelde dat het vijftien jaar oude toestel bij de misluk te noodlanding met de neus naar beneden dook en met de rechtervleugel de grond raak te. Volgens Martz was er geen paniek onder de passagiers uit gebroken toen de piloot via de boordradio vertelde dat men zich op een noodlanding moest voorbereiden. Volgens een ooggetuige van het ongeluk sloeg het toestel nadat de vleugel de grond had geraakt over de kop. Daarna spatte het in ontelbare bran dende stukken uiteen. De bergingsoperatie werd be halve door de duisternis ook bemoeilijkt door het feit dat wrakstukken en lijken ver spreid lagen in een vier meter hoog maisveld. Dr. Romaine Bendixen, die drie minuten na de ramp als eerste dokter ter plaats kwam, zei dat de overlevenden zich her en der tussen de doden be vonden. „In een groep van zes stoelen was een vrouw, die in het midden zat, nauwelijks ge wond, terwijl haar echtgenoot naast haar dood was en twee passagiers achter haar dood waren". De ramp van vannacht is een van de ernstigste uit de Ame rikaanse luchtvaartgeschiede nis. De ergste vliegramp in de Amerikaanse geschiedenis vond plaats, in 1979, toen een DC-10 van American Airlines bij Chicago verongelukte. Daarbij vonden toen alle 273 inzittenden en twee mensen op de grond de dood. (Van onze correspondent Jo Wijnen) WASHINGTON Met de tot standkoming van 's werelds grootste amuse mentsconglomeraat, de Time-Warnercombinatie, lijkt één bedrijf in grote mate te gaan beslissen wat de Amerikaanse lezers, luisteraars en kijkers de komende decennia krijgen voorgeschoteld. De nieu we mediagigant geeft boe ken, tijdschriften, films, videoproducties, grammo foonplaten en cd's uit. Daarnaast beheert hij tv- kabelsystemen en abon nee-kanalen op de Ameri kaanse televisie. Tegenstanders van de fusie zijn dan ook van oordeel dat de greep die het nieuwe be drijf rechtstreeks op de smaak en de kijk- en leesgewoonten van de gemiddelde Amerikaan krijgt, veel te groot is. Boven dien maakt men zich in de VS zorgen over de onvermijdelij ke belangenvermenging die door de fusie is ontstaan. Time Inc. is oorspronkelijk een tijdschriftenuitgeverij die begin deze eeuw door de le gendarische Henry Luce werd opgericht. Het weekblad Time is nog steeds een van de trek paarden van het bedrijf, ge volgd door bladen als People, Sports Illustrated, Life, Fortu ne en vele andere. Later voeg de Time daar de abonnee-tv en de kabelactiviteiten aan toe. Time bezit bovendien én kele grote uitgeverijen. War ner is van huis uit een filmma ker. Warner Bros is nog steeds de meest bekende poot van die sector. Daarnaast maakt War ner op grote schaal platen, cd's (Madonna is de meest winstge vende ster in die sector) en vi deo-clips. De Warner-uitgeve- rij is gespecialiseerd in strip boeken. Batman Een van de vragen die opbor relen is of Time nu nog wel een slechte kritiek kan publi ceren over een door het eigen bedrijf gemaakte film? Mogen de Time-Warnertijdschriften weigeren juichende verhalen te brengen over pop- en film sterren, die door het bedrijf zijn gecontracteerd? Zullen ae gedrukte media van het con cern straks enorme campagnes gaan voeren voor platen en cd's die het bedrijf zelf in zo grote mate op de markt werpt? De directie van de gefuseerde bedrijven ontkennen in alle toonaarden, maar in feite is de zelfbestuiving al volop aan de gang. Middelmatige acteurs verschijnen momenteel op de omslag van Time of People en worden van de ene dag op de andere tot topsterren gebom bardeerd. Door de fusie kan de variëteit snel afnemen. Rond bepaalde producties zoals nu met de Warner-film Batman het geval is zullen 'complete rages in gang worden gezet, die moeten leiden tot het op de markt gooien van honderden bijpro- dukten zoals t-shirts, tassen, schoenen, speelgoed, poppen, platen, affiches en wat dies meer zij. Het komt er in feite op neer dat Time-Warner straks de films, video-clips en- platen gaat maken, die het vervolgens op de eigen abon neekanalen en radio- en tv- stations vertoont, en via de'tal loze eigen tijdschriften en kunstmatig in gang gezette ra ges onder de aandacht van het grote publiek brengt. Paramount Weliswaar heeft Time-Warner nog geen compleet monopolie, maar het is hard op weg in die richting. Zeker als het nieuwe bedrijf in een poging zich van zijn grootste concurrent te ont doen straks een overval op de Paramount-aandelen pleegt. Dan ontstaat er een zo goed als compleet monopolie in de Ver enigde Staten, want Para mount is eveneens een zeer groot filmmaker, bezit uitge verijen, het gigantische New- yorkse sportpaleis Madison Square Garden, alsmede een paar grote professionele sport clubs en de exlusieve rechten op een aantal van de meest po pulaire sportevenementen in de VS en de Miss Amerika- verkiezingen. Als Paramount ooit bij Time- Warner zou worden ingelijfd dan is de communicatieve en culturele gelijkschakeling in de VS nagenoeg voltooid. De lezers, luisteraars en kijkers zullen het weten. Het begin lijkt al te zijn gezet. Aspirientje verkleint kans op hartinfarct BOSTON Uit een Ameri kaans onderzoek onder leiding van professor Charles Henne- kens van Harvard is gebleken dat aspirine de kans op hartin farcten verkleint. Het onder zoek, waaraan ruim 20.000 art sen hebben meegewerkt toont aan dat mannen van middel bare leeftijd die dagelijks een aspirientje nemen tweemaal zo weinig kans hebben op een hartaanval als zij die dat niet doen. In de pijnstiller zit een stof die de bloedstolling af remt. Volgens Hennekens heeft de aspirine echter ook negatieve bijwerkingen, zoals maagzweren. 1 Nu de spelbreker, Larry, is uitgeschakeld, verloopt de Bis verder vlot. Bijna gelijktijdig passeren de drie schepen Koe- lang en dan beginnen ze hun grote oversteek over de Indische Oceaan. De 'Viking' neemt hier haar kans waar en op zekere phtend is het schip verdwenen. „Geen wonder", zegt Frank, }an boord van de 'Vrijheid II', „want tegen die snelle 'Viking' junnen we toch niet op". Zo is het ook en wanneer ze de Coco- seilanden passeren deelt het radiostation mede, dat de 'Viking' drie dagen te voren al is gepasseerd. - Na enkele weken komt de kust van Madagascar in 't zicht en hier staat een hevige deining. „Er moet hier in de buurt een or kaan hebben gewoed", zegt Rob, die alle wispelturigheden van de zeeën zo langzamerhand wel heeft leren kennen, „en ik hoop, dat de 'Viking' geen averij heeft gekregen". Tafel- muziek muziekbox, want die is even groot als Kenny zelf. MOSKOU In Abchazië, autonoom gebied binnen de Sovjetrepubliek Geor gië, hebben opstandelin gen legereenheden aange vallen, die juist waren in gezet om aan het geweld tussen Georgiërs en Ab- chaziërs een einde te ma ken. De soldaten keerden zich vervolgens tegen hun belagers en namen acht tien kilo explosieven en bijna duizend vuurwapens in Het officiële dodental in Ab chazië als gevolg van de etni sche onlusten is inmiddels ge stegen tot achttien. Officieuze bronnen spreken van veel meer doden. Meer dan twee honderd mensen raakten ge wond. Het persbureau TASS maakte gisteren bekend dat een gewa pende bende een waterkracht centrale heeft aangevallen. Zij slaagde erin de elektriciteit stoevoer af te snijden. In Soe- choemi, de hoofdstad van Ab chazië zijn door opstandelin gen twee passagierstreinen on der vuur genomen. Daarbij vielen geen slachtoffers, aldus TASS. Het verkeer in Soechoemi is inmiddels volledig tot stilstand gekomen, en duizenden, voor al Russische toeristen zijn ge strand. De autoriteiten probe ren de mensen per schip en vliegtuig te evacueren. TASS zei dat in sommige ge bieden, die zo goed als onbe reikbaar ziin geworden, ern stig voedselgebrek heerst. De Georgische Partijleider Givi Goembaridze en zijn Abchazi- sche collega Vladimir Chisjba hebben samen geprobeerd de bevolking tot kalmte te ma nen. „Wij zijn ons verstand kwijt als we de hand verhef fen, broeder tegen broeder, buur tegen buur, als de razer nij onze ogen verblindt", zei den de twee leiders in eën spe ciale televisie-uitzending. De Abchaziërs, ,die in hun ei gen gebied een minderheid vormen, willen zich afschei den van Georgië om de zes tiende Sovjetrepubliek te wor den, hetgeen hen grotere poli tieke en economische autono mie zou opleveren. Doodstraf voor linkse Turken ANKARA Een militaire rechtbank in de Turkse hoofdstad Ankara heeft na een bijna zeven jaar durend proces zeven leden van de extreem-linkse beweging Dev Yol (De revolutionaire weg) ter dood veroordeeld. Een groep van 38 anderen werd ver oordeeld tot levenslange gevangenisstraffen. In het gerechtshof waren 724 aanklaagden aanwezig, van wie er 47 reeds negen jaar in voorarrest zitten. Het proces begon bijna zeven jaar gele den, op 18 oktober 1982. De militaire aanklager beschuldigde de Dev Yol-leden ervan de constitutionele orde door gewapende strijd te hebben willen omverwerpen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 5