Jaruzelski wil president
van verzoening worden
Mediagigant bedreigt amusement VS
Stakers luiden
doodsklok voor
de perestrojka
Relschoppers Abchazië
vallen Sovjetleger aan
UITENLAND
CeidaeSowumt
DONDERDAG-20 JULI 1989 PAGINA 5
Mijnwerkers tijdens een stakingsbijeenkomst gisteren in Keme-
Dvo, in het westen van Siberië. De meeste stakende mijnwerkers
hebben besloten om weer aan de slag te gaan.
I FOTO: EPA
izi
da[)EN HAAG De stakers
'"jh de belangrijkste kolen-
kepijngebieden van de Sov-
stpunie, het Koezbass-bek-
dfen in West-Siberië en
:htet Donetsk-bekken in de
êOekraïne, lijken de doods
blok te luiden voor Gor-
^latsjovs economische her
vormingspolitiek. Ook al
/rfrokkelt het actiefront in
fWest-Siberië momenteel
jf; duidelijk is dat de pe
restrojka op een misluk
ing dreigt uit te lopen,
tussen staat de Sovjet-
iider voor een onmoge-
jijk dilemma.
anneer hij de staking op
iardhandige wijze onderdrukt,
al zijn vertrouwen bij de
)rVerkende bevolking weg. En
r \lleen met hun steun is de pe
restrojka mogelijk. Maar als
'eBorbatsjov toegeeft, kan hij
Rauwelijks nog een beroep
Moen op de mensen om de
buikriem aan te halen. Om
arder te gaan werken voor
anninder geld. En hij moet be-
'eiluinigen. Dat is een absolute
Efoorwaarde. De Sovjetunie
^Rampt met een gigantisch be-
n|rotingstekort en een enorme
'.nflatie", aldus Huib Hendrik-
- e, verbonden aan het Insti-
erjiut voor internationale be
trekkingen Clingendael.
ol#at de Sovjet-kenner het
e leest opvalt aan de huidige
r Mijnstaking is de lange duur
;em de omvang. „Het is een ex-
enlosie van sociale onrust, een
:oltassale beweging met een
ïepede, voorbeeldige discipli-
erle". De Poolse vakbeweging
Bcjolidariteit heeft volgens Hen-
uiirikse dan ook duidelijk
;tkhool gemaakt bij de Sovjet-
sTbeiders.
sliet beter
-c|orbatsjov had al, voordat de
Mijnstaking vorige week in
l04t Koezbass-bekken uitbrak,
00)et zoveel problemen te karn
en: eerst de intellectuelen,
pUen de etnische onrust en on-
ertussen vele ongelukken
5t let militair materieel (duik-
b pten en straaljagers). Zijn re-
'Utatie is binnenlands al aar-
geslonken.
00L)oor de huidige arbeidson
rust is zijn positie er niet be
haald beter op geworden. De
"Mties van de mijnwerkers zijn
in ook geen vormen van
ierstroika van onderaf", zo
de Sovjet-media suggere-
fn. Want dat is onzin. De sta
ingen zijn wanhoopsdaden,
richt tegen het economisch
beleid van Gorbatsjov", aldus
Hendrikse.
Een directe aanleiding voor de
mijnstaking is overigens niet
aan te wijzen. Er is sprake van
een algehele malaise in de
Sovjetunie. De bevolking mist
de normale basisprodukten, zij
snakt naar goed voedsel, rede
lijke woningen en huishoude
lijke artikelen. De eisen van
de stakers lopen dan ook zeer
uiteen, van betere veiligheids
maatregelen tot de verstrek
king van zeep.
Hendrikse: „Het is moeilijk
voor te stellen dat het tekort
aan zeep zo'n belangrijke rol
speelt. Maar laatst schreef de
Pravda nog dat een vrouw uit
een mijnwerkersgebied haar
vierjarige kind als verjaarsca
deau een wasbeurt met zeep
had gegeven".
Unicum
Het stakingswapen is een uni
cum in, de geschiedenis van de
Sovjetunie. Vroeger werden
stakers zwaar gestraft, hun lei
ders gingen het gekkenhuis in.
Dat is nu niet meer mogelijk.
Begin dit jaar is in Moskou
zelfs afgesproken om het sta
kingsrecht te regelen. De rege
ring probeert, onder invloed
van de acties van de mijnwer
kers, de wetgeving versheid in
te voeren. 7
Met de stakingen is de Sovjet
unie opnieuw een nieuwe fase
ingegaan, aldus Hendrikse.
„Een fase waarin de positie
van Gorbatsjov uiterst slecht
is. Want de stakingsgolf speelt
de kritiek, zowel ter rechter-
als ter linkerzijde, behoorlijk
in de kaart. „Perestrojka leidt
alleen maar tot wanorde", zeg
gen de conservatieve krachten
binnen de communistische
partij. Tot aan de huidige sta
kingsacties kon Gorbatsjov
deze kritiek nog weerleggen.
Maar nu is er geen houden
meer aan. De arbeiders heb
ben zich gekeerd tegen de pe
restrojka. En dat komt de te
genstanders van Gorbatsjov
bepaald niet ongelegen".
Maar ook Jeltsin, de p'opulaire
parlementariër uit Moskou,
lijkt gelijk te krijgen. Hendrik
se: „Jeltsin heeft altijd be
weerd dat Gorbatsjovs hervor
mingspolitiek te traag en te
aarzelend verloopt. Hij zei dat
wanneer de mensen het niet
snel beter krijgen, het slecht
zal aflopen met de perestrojka.
En inderdaad, de Sovjet-bevol
king heeft het de afgelopen
vijf jaren alleen maar slechter
gekregen en keren zich nu af
van de perestrojka. Er is geen
vertrouwen meer in de mooie
woorden van Gorbatsjov".
FRANS BOTHOF
/al—
Dertien doden bij
aanslag op processie
COLOMBO Bij een aanslag op een
groep processiegangers in het zuiden
van Sri Lanka zijn minstens dertien
mensen om het leven gekomen. On
geveer 85 mensen raakten bij de aan
slag gewond. De groep processiegan
gers bestond uit ongeveer 5.000 boed
dhistische Singalezen en hindoe-
staanse Tamils, die bijeen waren ter
afsluiting van een religieus feest. Ta-
mil-organisaties hebben het radicale
Singaleze Volksbevrijdingsfront er
van beschuldigd de aanslag te hebben
gepleegd. Het Singalese front heeft
vaker aanslagen gepleegd op zowel
Tamils als leden van de eigen bevol
kingsgroep.
Zwitserland stuurt
Khashoggi naar VS
BERN Zwitserland heeft
de Saudische financier Ad-
nan Khashoggi uitgeleverd
aan de Verenigde Staten,
waar hij terecht zal moeten
staan vanwege fraude.
Khashoggi, die op verzoek
van de Amerikaanse autori
teiten op 18 april in Bern
werd gearresteerd, zou heb
ben toegestemd in zijn uitle
vering, in ruil voor vrijla
ting op borgtocht. De naam
van Khashoggi isook geval
len in verband met de Iran-
Contra affaire. Hij zou als
tussenpersoon en financier
hebben gefungeerd.
Extreem-rechts vormt
fractie EG-parlement
BRUSSEL De rechts-radicale Re-
publikaner uit de Bondsrepubliek
zullen met de extreem-rechtse par
tijen uit Frankrijk en België één ge
meenschappelijke fractie vormen in
het onlangs gekozen Europees Par
lement. In Brussel besloten Republi-
kanerleider Franz Schönhuber,
Jean-Marie Le Pen van het Franse
Front National en Karei Dillen van
het Vlaams Blok tot een „technisch-
administratieve samenwerking in
één fractie". De partijen behouden
echter „alle politieke vrijheid van
handelen". De drie partijen bezetten
in het nieuwe Europees parlement
zeventien van de 518 zetels.
Bush verhindert
moord op Arafat
KUWAYT De Kuwaytse krant Al-Sey-
assah heeft gemeld dat de Amerikaanse
president George Bush een Israëlisch plan
heeft verhinderd om PLO-leider Arafat
in Tunesië te vermoorden. Arafat zou in
middels zijn plaatsvervanger binnen de
Fatah-groep, Salah Khalaf, hebben aange
wezen als zijn opvolger, mochten de Israë
liërs er toch in slagen hem te doden. Vol
gens de krant was het plan om Arafat te
vermoorden voorbereid onder leiding van
de Israëlische premier Shamir, die het
zelfs voor zijn kernkabinet geheim zou
hebben gehouden. De operatie zou moeten
worden uitgevoerd door commando's, die
daartoe een speciale training hebben ge
had in de Negev-woestijn.
Wenen: niet praten
over neutraliteit
WENEN De Oostenrijkse regering
heeft een Belgisch voorstel verworpen
voor onderhandelingen tussen de EG en
de Sovjetunie over de Oostenrijkse neu
traliteit. De Belgische minister van bui
tenlandse zaken Eyskens was met dit
plan gekomen, nadat Oostenrijk begin
deze week formeel de toelating had aan
gevraagd tot de Europese Gemeenschap.
De in de grondwet vastgelegde Oosten
rijkse neutraliteit wordt door Eyskens
beschouwd als een hinderpaal voor het
EG-lidmaatschap van het Alpenland.
De houding van Eyskens heeft overi
gens de woede gewekt van andere Bel
gische ministers, die geen bezwaren
hebben tegen een Oostenrijks lidmaat
schap van de EG na 1992.
WARSCHAU „Ik wil
de president van de ver
zoening zijn". Met deze
woorden aanvaardde de
Poolse generaal Wojciech
Jaruzelski gisteravond zijn
verkiezing tot president
van Polen. Na urenlange
debatten en stemmingen
in het parlement kreeg de
Poolse partijleider 270
stemmen, slechts één
meer dan de vereiste
meerderheid van de helft
plus één stem.
Nadat de uitslag van de
stemming bekend was ge
maakt brak applaus uit in de
gelederen van de communis
tische afgevaardigden. Maar
er was ook afkeurend gefluit
en sommige communistische
leiders leken geschokt over
de nauwe marge waarmee de
66-jarige Jaruzelski werd ge
kozen.
Aan de uiteindelijke stem
ming gingen urenlange de
batten vooraf over procedu
res. Daarbij ging het vooral
om de openbaarheid van de
stemming. Tenslotte werd als
compromis overeengekomen
dat de afgevaardigden hun
stem uitbrachten op een met
de naam ondertekend stem
briefje. De Poolse televisie
bracht alleen de uitslag van
de stemming in beeld. Maar
de uitslag van de verkiezing
zal, compleet met de namen
van de stemmers, worden
opgenomen en openbaar ge
maakt in het stenografisch
verslag van de parlementaire
zitting. Daardoor kunnen de
Polen weten wie voor en wie
tegen Jaruzelski stemde.
Beste man
Jaruzelski wordt door veel
politici in eigen land en ook
sommige buitenlandse leiders
beschouwd als de beste man
om de stabiliteit te garande
ren in Polen, tijdens een pe
riode dat het land voortgaat
met een snelle politieke en
economische hervormingen.
De Poolse president werd di
rect na zijn verkiezing geluk
gewenst door de leider van
Solidariteit, Lech Walesa.
Maar Walesa wees erop dat
veel Polen niet blij zullen
zijn met zijn verkiezing.
Voor veel Polen is Jaruzelski
immers nog steeds de man
die eind 1981 de staat van be
leg afkondigde om het onaf
hankelijke vakverbond te
ohderdrukken.
„Aanvaard mijn felicitaties",
schreef Walesa in een per
soonlijke boodschap aan de
generaal. Maar hij voegde er
aan toe: „Ik wens voor u en
Polen dat de president de
volgende maal wordt geko
zen met de stemmen van alle
Polen". In een afzonderlijke
politieke verklaring riep
Walesa de nieuwe president
op zijn post te benutten om
vaart te zetten achter het
proces van democratische
hervormingen dat hij vorig
jaar begon.
Vergaande macht
Als president beschikt Jaru
zelski voor de komende zes
jaar over vergaande macht.
De president heeft het recht
het parlement te ontbinden,
de datum vast te stellen voor
nieuwe verkiezingen, en de
premier aan te wijzen en
hem van zijn functie te ont
heffen.
Direct na de bekendmaking
van de uitslag van de stem
ming werd Jaruzelski naar
de vergaderzaal ontboden om
de ambtseed af te leggen en
een aanvaardingsrede uit te
spreken. Daarin zei hij onder
meer, dat hij een „vertegen
woordiger van alle Polen"
wil zijn. „Ik zal de natie die
nen. Ik zal het vaderland
dienen, dat nog niet verloren
is, dat nog steeds bestaat en
zal blijven bestaan".
Een van de eerste taken van
de nieuwe president is het
benoemen van een premier.
Deze zal direct worden ge
confronteerd met de groeien
de arbeidsonrust. Zo hebben
ongeveer vijfduizend werk
nemers van scheepswerven
in Gdynia in het noorden
van Polen voor onbepaalde
tijd het werk neergelegd. De
stakers van de werven wil
len met hun actie een salaris
verhoging afdwingen.
In het zuiden van het land,
in de provincie Katowice,
duurt intussen de staking bij
het openbaar vervoer voort.
Zeker elfduizend buschauf
feurs en trambestuurders sta
ken eveneens voor hoger
loon.
Intussen proberen de plaat
selijke autoriteiten in het bij
na vier miljoen inwoners tel
lende gebied alternatief ver
voer te organiseren met be
hulp van voertuigen van
staatsondernemingen, coöpe
raties en particuliere onder
nemingen.
Generaal Jaruzelski legde kort na zijn verkiezing tot president de
ambtseed af.
FOTO: AFP
Geen paniek
onder passagiers
SIOUX CITY De vannacht
verongelukte DC-10 van Uni
ted Airlines heeft volgens een
van de overlevenden zeker
een half uur lang rondjes ge
draaid boven de luchthaven
van Sioux City, voordat de pi
loot met de noodlanding be
gon.
De overlevende, Charlie
Martz, vertelde dat het vijftien
jaar oude toestel bij de misluk
te noodlanding met de neus
naar beneden dook en met de
rechtervleugel de grond raak
te. Volgens Martz was er geen
paniek onder de passagiers uit
gebroken toen de piloot via de
boordradio vertelde dat men
zich op een noodlanding moest
voorbereiden.
Volgens een ooggetuige van
het ongeluk sloeg het toestel
nadat de vleugel de grond had
geraakt over de kop. Daarna
spatte het in ontelbare bran
dende stukken uiteen.
De bergingsoperatie werd be
halve door de duisternis ook
bemoeilijkt door het feit dat
wrakstukken en lijken ver
spreid lagen in een vier meter
hoog maisveld.
Dr. Romaine Bendixen, die
drie minuten na de ramp als
eerste dokter ter plaats kwam,
zei dat de overlevenden zich
her en der tussen de doden be
vonden. „In een groep van zes
stoelen was een vrouw, die in
het midden zat, nauwelijks ge
wond, terwijl haar echtgenoot
naast haar dood was en twee
passagiers achter haar dood
waren".
De ramp van vannacht is een
van de ernstigste uit de Ame
rikaanse luchtvaartgeschiede
nis. De ergste vliegramp in de
Amerikaanse geschiedenis
vond plaats, in 1979, toen een
DC-10 van American Airlines
bij Chicago verongelukte.
Daarbij vonden toen alle 273
inzittenden en twee mensen
op de grond de dood.
(Van onze correspondent
Jo Wijnen)
WASHINGTON Met de
tot standkoming van
's werelds grootste amuse
mentsconglomeraat, de
Time-Warnercombinatie,
lijkt één bedrijf in grote
mate te gaan beslissen wat
de Amerikaanse lezers,
luisteraars en kijkers de
komende decennia krijgen
voorgeschoteld. De nieu
we mediagigant geeft boe
ken, tijdschriften, films,
videoproducties, grammo
foonplaten en cd's uit.
Daarnaast beheert hij tv-
kabelsystemen en abon
nee-kanalen op de Ameri
kaanse televisie.
Tegenstanders van de fusie
zijn dan ook van oordeel dat
de greep die het nieuwe be
drijf rechtstreeks op de smaak
en de kijk- en leesgewoonten
van de gemiddelde Amerikaan
krijgt, veel te groot is. Boven
dien maakt men zich in de VS
zorgen over de onvermijdelij
ke belangenvermenging die
door de fusie is ontstaan.
Time Inc. is oorspronkelijk
een tijdschriftenuitgeverij die
begin deze eeuw door de le
gendarische Henry Luce werd
opgericht. Het weekblad Time
is nog steeds een van de trek
paarden van het bedrijf, ge
volgd door bladen als People,
Sports Illustrated, Life, Fortu
ne en vele andere. Later voeg
de Time daar de abonnee-tv
en de kabelactiviteiten aan
toe. Time bezit bovendien én
kele grote uitgeverijen. War
ner is van huis uit een filmma
ker. Warner Bros is nog steeds
de meest bekende poot van die
sector. Daarnaast maakt War
ner op grote schaal platen, cd's
(Madonna is de meest winstge
vende ster in die sector) en vi
deo-clips. De Warner-uitgeve-
rij is gespecialiseerd in strip
boeken.
Batman
Een van de vragen die opbor
relen is of Time nu nog wel
een slechte kritiek kan publi
ceren over een door het eigen
bedrijf gemaakte film? Mogen
de Time-Warnertijdschriften
weigeren juichende verhalen
te brengen over pop- en film
sterren, die door het bedrijf
zijn gecontracteerd? Zullen ae
gedrukte media van het con
cern straks enorme campagnes
gaan voeren voor platen en
cd's die het bedrijf zelf in zo
grote mate op de markt werpt?
De directie van de gefuseerde
bedrijven ontkennen in alle
toonaarden, maar in feite is de
zelfbestuiving al volop aan de
gang. Middelmatige acteurs
verschijnen momenteel op de
omslag van Time of People en
worden van de ene dag op de
andere tot topsterren gebom
bardeerd.
Door de fusie kan de variëteit
snel afnemen. Rond bepaalde
producties zoals nu met de
Warner-film Batman het geval
is zullen 'complete rages in
gang worden gezet, die moeten
leiden tot het op de markt
gooien van honderden bijpro-
dukten zoals t-shirts, tassen,
schoenen, speelgoed, poppen,
platen, affiches en wat dies
meer zij. Het komt er in feite
op neer dat Time-Warner
straks de films, video-clips en-
platen gaat maken, die het
vervolgens op de eigen abon
neekanalen en radio- en tv-
stations vertoont, en via de'tal
loze eigen tijdschriften en
kunstmatig in gang gezette ra
ges onder de aandacht van het
grote publiek brengt.
Paramount
Weliswaar heeft Time-Warner
nog geen compleet monopolie,
maar het is hard op weg in die
richting. Zeker als het nieuwe
bedrijf in een poging zich van
zijn grootste concurrent te ont
doen straks een overval op de
Paramount-aandelen pleegt.
Dan ontstaat er een zo goed als
compleet monopolie in de Ver
enigde Staten, want Para
mount is eveneens een zeer
groot filmmaker, bezit uitge
verijen, het gigantische New-
yorkse sportpaleis Madison
Square Garden, alsmede een
paar grote professionele sport
clubs en de exlusieve rechten
op een aantal van de meest po
pulaire sportevenementen in
de VS en de Miss Amerika-
verkiezingen.
Als Paramount ooit bij Time-
Warner zou worden ingelijfd
dan is de communicatieve en
culturele gelijkschakeling in
de VS nagenoeg voltooid. De
lezers, luisteraars en kijkers
zullen het weten. Het begin
lijkt al te zijn gezet.
Aspirientje verkleint
kans op hartinfarct
BOSTON Uit een Ameri
kaans onderzoek onder leiding
van professor Charles Henne-
kens van Harvard is gebleken
dat aspirine de kans op hartin
farcten verkleint. Het onder
zoek, waaraan ruim 20.000 art
sen hebben meegewerkt toont
aan dat mannen van middel
bare leeftijd die dagelijks een
aspirientje nemen tweemaal zo
weinig kans hebben op een
hartaanval als zij die dat niet
doen. In de pijnstiller zit een
stof die de bloedstolling af
remt. Volgens Hennekens
heeft de aspirine echter ook
negatieve bijwerkingen, zoals
maagzweren.
1 Nu de spelbreker, Larry, is uitgeschakeld, verloopt de
Bis verder vlot. Bijna gelijktijdig passeren de drie schepen Koe-
lang en dan beginnen ze hun grote oversteek over de Indische
Oceaan. De 'Viking' neemt hier haar kans waar en op zekere
phtend is het schip verdwenen. „Geen wonder", zegt Frank,
}an boord van de 'Vrijheid II', „want tegen die snelle 'Viking'
junnen we toch niet op". Zo is het ook en wanneer ze de Coco-
seilanden passeren deelt het radiostation mede, dat de 'Viking'
drie dagen te voren al is gepasseerd.
- Na enkele weken komt de kust van Madagascar in 't zicht en
hier staat een hevige deining. „Er moet hier in de buurt een or
kaan hebben gewoed", zegt Rob, die alle wispelturigheden van
de zeeën zo langzamerhand wel heeft leren kennen, „en ik hoop,
dat de 'Viking' geen averij heeft gekregen".
Tafel-
muziek
muziekbox,
want die is
even groot
als Kenny
zelf.
MOSKOU In Abchazië,
autonoom gebied binnen
de Sovjetrepubliek Geor
gië, hebben opstandelin
gen legereenheden aange
vallen, die juist waren in
gezet om aan het geweld
tussen Georgiërs en Ab-
chaziërs een einde te ma
ken. De soldaten keerden
zich vervolgens tegen hun
belagers en namen acht
tien kilo explosieven en
bijna duizend vuurwapens
in
Het officiële dodental in Ab
chazië als gevolg van de etni
sche onlusten is inmiddels ge
stegen tot achttien. Officieuze
bronnen spreken van veel
meer doden. Meer dan twee
honderd mensen raakten ge
wond.
Het persbureau TASS maakte
gisteren bekend dat een gewa
pende bende een waterkracht
centrale heeft aangevallen. Zij
slaagde erin de elektriciteit
stoevoer af te snijden. In Soe-
choemi, de hoofdstad van Ab
chazië zijn door opstandelin
gen twee passagierstreinen on
der vuur genomen. Daarbij
vielen geen slachtoffers, aldus
TASS.
Het verkeer in Soechoemi is
inmiddels volledig tot stilstand
gekomen, en duizenden, voor
al Russische toeristen zijn ge
strand. De autoriteiten probe
ren de mensen per schip en
vliegtuig te evacueren.
TASS zei dat in sommige ge
bieden, die zo goed als onbe
reikbaar ziin geworden, ern
stig voedselgebrek heerst. De
Georgische Partijleider Givi
Goembaridze en zijn Abchazi-
sche collega Vladimir Chisjba
hebben samen geprobeerd de
bevolking tot kalmte te ma
nen. „Wij zijn ons verstand
kwijt als we de hand verhef
fen, broeder tegen broeder,
buur tegen buur, als de razer
nij onze ogen verblindt", zei
den de twee leiders in eën spe
ciale televisie-uitzending.
De Abchaziërs, ,die in hun ei
gen gebied een minderheid
vormen, willen zich afschei
den van Georgië om de zes
tiende Sovjetrepubliek te wor
den, hetgeen hen grotere poli
tieke en economische autono
mie zou opleveren.
Doodstraf voor linkse Turken
ANKARA Een militaire rechtbank in de Turkse hoofdstad
Ankara heeft na een bijna zeven jaar durend proces zeven leden
van de extreem-linkse beweging Dev Yol (De revolutionaire
weg) ter dood veroordeeld. Een groep van 38 anderen werd ver
oordeeld tot levenslange gevangenisstraffen. In het gerechtshof
waren 724 aanklaagden aanwezig, van wie er 47 reeds negen
jaar in voorarrest zitten. Het proces begon bijna zeven jaar gele
den, op 18 oktober 1982. De militaire aanklager beschuldigde de
Dev Yol-leden ervan de constitutionele orde door gewapende
strijd te hebben willen omverwerpen.