Wandelaars in Vierdaagse
sneuvelen al bij bosjes
Alle bevallingen in polikliniek vergoei
Nederland keurt
uitlatingen Sharon af
MAARTEN SCHAKEL WIL GEEN WANDELEND WRAK WORDEN
Dow Chemical loost
veel meer gif
dan is toegestaan
In nieuw
TNO-lab op
Ypenburg ma|
25 kilo TNT
ontploffen
Het gevaar loert op de boerderij
BINNENLAND
QeidwQowtamt
WOENSDAG 19 IULI 19
89 PAGINA
DEN HAAG Nederland keurt het pleidooi af van de Israëli
sche minister van handel en industrie, Ariel Sharon, om de lei
ding van de Palestijnse Bevrijdings Organisatie uit te schakelen.
Maar de Nederlandse regering zal geen verdere stappen onder
nemen, zo blijkt uit wat een woordvoerder van het ministerie
j van buitenlandse zaken in Den Haag heeft meegedeeld.
I De regering, aldus de woordvoerder, „betreurt de berichten"
volgens welke minister Sharon heeft opgeroepen tot eliminatie
van de PLO-leiding, te beginnen met Yasser Arafat. „Dergelijke
uitlatingen kunnen het vredesproces slechts bemoeilijken en
worden door de regering afgekeurd. De regering gaat ervan uit
dat de Israëlische regering de uitlatingen van minister Sharon
niet deelt".
Sharon maakte zijn opmerkingen naar aanleiding van de onlus
ten in de bezette gebieden. Hij was minister van defensie ten
tijde van de inval in Libanon, in 1982, maar moest aftreden na
de moordpartijen in de Palestijnse kampen Sabra en Chatila.
MEDISCHE INDICATIE
NIET LANGER VEREIST
UTRECHT Bevallen in een
polikliniek zonder medische
indicatie wordt voortaan ook
vergoed door het ziekenfonds.
Voorwaarde is wel dat deze
zogeheten verplaatste thuisbe
valling gebeurt onder toezicht
van een huisarts of verloskun
dige. De Ziekenfondsraad ad
viseerde dit ruim een jaar ge
leden en staatssecretaris Dees
van volksgezondheid heeft dat
.advies nu overgenomen. De
maatregel kost 300.000 gulden.
Tot nu toe vergoedt het zie
kenfonds uitsluitend een po
liklinische bevalling als die op
medische indicatie gebeurt. Is
die er niet, dan betaalt de
vrouw de kosten die het zie
kenhuis in rekening brengt en
eventueel het honorarium van
een specialist. Om ook vergoe
ding mogelijk te maken in
„tussensituaties", waarbij
wordt besloten tot een polikli
nische bevalling, is het wel no
dig dat de eigen huisarts of
verloskundige van de vrouw
wordt toegelaten tot alle alge
mene ziekenhuizen. Ook zul
len in de polikliniek kraam
verzorgsters aanwezig moeten
zijn.
Dees is niet bang voor „medi-
calisering" van bevallingen.
Het percentage poliklinische
bevallingen is de afgelopen
tien jaar gestegen van 17 tot
36, maar dat is gebeurd ten
koste van de klinische beval
lingen (ziekenhuisopname).
Het aandeel van de thuisbe
vallingen is al sinds 1978 onge
veer 35 procent. Dees be
schouwt de thuisbevalling in
principe als normaal. Tegelijk
moet maximale veiligheid zijn
gegarandeerd door de moge
lijkheid dat op elk moment de
zorg wordt overgedragen aan
de meest aangewezen hulpver
lener. Onderlinge samenwer
king is daarbij een voorwaar
de.
Dees wil eerst een vijf jaar du
rend experiment met tien sa
menwerkingsverbanden.
Daarbinnen zullen huisartsen,
verloskundigen en gynaecolo
gen alle geboorten moeten be
spreken en schriftelijke ver
slagen moeten maken van het
verloop van alle zwanger
schappen. De overheid betaalt
de kosten van de administra
tieve ondersteuning.
Gynaecologen twijfelen overi
gens aan de wenselijkheid van
de verschuiving. De sterfte
rond de geboorte is in Neder
land weliswaar zeer gering,
maar de cijfers lijken de afge
lopen jaren vergeleken bij die
van de Scandinavische landen
en Zwitserland minder gunstig
te zijn geworden.
In regio's waarin verloskundi
gen werken, vergoedt het- zie
kenfonds geen door huisartsen
geleide bevallingen. De huis
artsen maken daar al jaren be
zwaar tegen. Maar Dees heeft
besloten „het primaat" van de
vroedvrouw te handhaven.
Daarbij speelt een rol dat \i
huisartsen geen bevalling
meer doen. In dunbevolkte
bieden blijft in elk geval de
breng van de huisarts ncxj
omdat verloskundigen di
geen praktijk kunnen bea
nen die genoeg inkomen oj|
vert. Dees vindt ook dati
verloskundige zonder tuss»
komst van de huisarts rec|
streeks naar de gynaecol]
moet kunnen verwijzen
hem moet kunnen consul
ren. Daarvoor zal hij het \j
strekkingenbesluit ziek»
fondsverzekering wijzigen.
NIJMEGEN „Ik ga
door, vanzelfsprekend,
maar het houdt natuurlijk
wel een keer op. Ik ga
niet door tot ik een wan
delend wrak ben, tot ze
zeggen: kijk daar nou,
daar gaat die ouwe Scha
kel".
Maarten Schakel, maandag 72
jaar geworden, zal voorlopig
wel een fanatiek vierdaagselo-
per blijven. Het voormalig lid
van de Tweede Kamer en de
vroegere burgemeester van
Noordeloos wandelt deze week
zijn 51e Vierdaagse en daar
mee staat hij op een tweede
plaats in het recordklassement
van nog aetieve wandelaars.
„Nummer één zal ik wel nooit
worden", zegt hij lachend,
maar ook een beetje treurig.
Hij erkent best het record over
te willen nemen. „In ieder
mens schuilt toch een eerzuch
tig duiveltje", onthult hij pro
fetisch. Maar hij weet: „Die
nummer één, mevrouw Berk-
Blaren zijn onlosmakelijk verbonden met de Vierdaagse. Deze
Amerikaanse militair wordt door zijn collega verder op weg ge-
holpen. F0T0. ANP
hout uit Voorburg, zit twee wandelweer begonnen aan de
Vierdaagsen boven mij en die tweede etappe van de Vier-
is nog heel fit hoor!". daagse. De eerste honderden
afvallers zijn derhalve geregi-
Met nog 29.439 wandelaars is streerd: gisteren werd met
Schakel vanmorgen in perfect 29.888 wandelaars begonnen,
maar er kwamen precies 449
wandelaars 'in de afvalbak' te
recht, een uitvalpercentage
van anderhalf. Een percentage
dat niet afwijkt van het ge
middelde van de afgelopen ja
ren.
Vandaag is het de dag van
Wijchen, van de kronkelige
weggetjes rond miniscule
plaatsjes als Hernen, Lienden
en Balgoij De dag ook waarop
de meeste uitvallers genoteerd
zullen gaan worden, want de
Vierdaagse is bikkelhard en
kent geen mededogen. Van
daag zullen minstens achthon
derd wandelaars hun Waterloo
in en om Wijchen, ten westen
van Nijmegen, vinden.
Trainen
Maarten Schakel, goedlachs en
praatgraag als immer, rekent
zich er ook deze dag niet bij.
„Nee hoor, ik loop lekker. Dat
ook ik een jaartje ouder word,
voel ik niet. Tenminste, ik
voel het niet hier in Nijmegen
omdat ik me elk jaar steeds
beter voorbereid. Ik ga steeds
frequenter trainen. In novem
ber al loop ik m'n eerste tocht,
twintig kilometer en lang
zaamaan voer ik dat op. Elke
week maak ik dan wel een
lange wandeling in de Alblas-
serwaard".
Schakel zal ook deze 73e Vier
daagse wel tot een goed einde
brengen. En de vrijdag, waar
voor de marsleiding het pelo
ton inmiddels gewaarschuwd
heeft, zal hij ook wel goed
doorkomen.
„Het wordt vrijdag een hete
dag met weinig bewolking. De
vochtigheid, de wind en de be
wolking nemen af en veel
wandelaars zullen het daar
heel lastig mee krijgen. We be
steden daar heel serieus aan
dacht aan", aldus het hoofd
van de medische dienst, de
arts E. Hendriks. Hij heeft het
legioen aangeraden te zorgen
voor hoedjes of parasols om
daarmee vrijdag de zonnestra
len te weren.
De proef die PTT Telecomun-
nicatie tijdens deze Vierdaagse
neemt met het elektronisch
Ongeveer 30.000 wandelaars gingen gisteren in Nijmegen van
start. Hier en daar onstonden files, zoals op dit viaduct over de
A"15- FOTO: ANP
verwerken van de controle-
kaarten, zal dit jaar beëindigd
worden. De PTT acht de proef
afgesloten, maar het is vrijwel
uitgesloten dat de wandelbond
het systeem overneemt. Invoe
ring ervan gaat honderddui
zend gulden kosten en de bond
zal dat er niet voor over heb
ben.
Stofzuigen
Bovendien faalde de PTT gis
teren volkomen toen twee van
de zes proefcomputers weiger
den. Er bleek stof in de appa
ratuur te zitten, afkomstig van
het terrein waarop de contro
leposten staan. Er ontstonden
voor de wandelaars irritante
wachttijden tot driekwartier
voordat ze zich konden afmel
den. Marsleider Bos noemde
die wachttijd „niet accepta
bel". De PTT heeft voor van
daag beterschap beloofd: het
bedrijf zal de computers regel
matig stofzuigen, aldus een
woordvoerder.
De Russische delegatie, die in
alle doorkomstplaatsen en
thousiast wordt onthaald, heeft
Inmiddels gezelschap gekregen
van een team van de Russi
sche televisie. De Russen heb
ben bovendien gezegd morgen
aanwezig te zullen zijn bij de
traditionele kranslegging op
de Canadese Begraafplaats
langs de Zevenheuvelenweg in
Groesbeek. Delegatiechef ko
lonel Serge Trunin zegt daar
bij „eer te willen bewijzen aan
de bondgenoten die tijdens de
Tweede Wereldoorlog aan
onze zijde hebben gevochten
en daarbij het leven hebben
gelaten".
GERTJAN VAN WIJK
Samen
genieten
Mens en dier
kunnen samen
genieten in een
dierentuin.
Deze kinderen
(boven) kijken
in Artis hun
ogen uit
wanneer de
zeeleeuwen
zich onder
water utleven.
Veel schuwer
van nature zijn
de
manenwolven.
Moeder Helga
lokte gisteren
haar vijf
jonkies naar
buiten, waar zij
werden
gevoerd met
fruit en kleine
knaagdieren.
FOTO'S: ANP
SUSKE EN WISKE
DE SPEELGOEDSPIEGEL
(c) Standaard Uitgeverij. Antwerpen-Weesp
Bush
weer
thuis
President George
Bush en zijn vrouw
Barbara zijn na tien
dagen Europa: Po
len, Hongarije,
Frankrijk en Neder
land, in Washing
ton teruggekeerd.
Tijdens de wel
komstceremonie in
Washington maak
te de president ge
wag van „gedenk
waardige momen
ten" tijdens zijn
reis. „Overal leken
de mensen te voe
len dat wij leven in
een tijd waarin po
sitieve veranderin
gen mogelijk zijn",
zei Bush. „Ik vond
een enorme opwin
ding; opwinding
over de periode
waarin wij leven en
de mogelijkheden
die deze biedt
de kans om in ons
leven verder te
gaan dan het in
dammen (van Rus
sische expansie),
om een eind te ma
ken aan de verde
ling van Europa,
om dat continent
éèn en vrij te ma
ken". Onder de
„gedenkwaardige
gebeurtenissen die
mij zeker zullen bij
blijven" noemde hij
ook het eerste be
zoek van een Ame
rikaanse president
aan Nederland.
FOTO: AP
GRONINGEN Het che
misch concern Dow Che
mical in Delfzijl heeft in
elk geval sinds 1988 de lo
zingsnorm voor monoch-
loorbenzeen aanzienlijk
overschreden. Het bedrijf
heeft concentraties van de
giftige stof via een riole
ring op de Eems geloosd
in concentraties van hon
derd tot tweehonderd mil
ligram per liter. Dat is een
hoeveelheid van tiendui
zend keer de toegestane
norm.
Door deze lozingen, die om de
paar maanden werden gedaan,
niet te melden bij de provincie
Groningen kan het bedrijf
zeer zware nalatigheid worden
verweten, aldus de Groningse
gedeputeerde voor milieu J.
van Dijk. De gedeputeerde
had contact opgenomen met de
directie van Dow Chemical
naar aanleiding van een brief
van de Socialistische Partij.
Volgens de Groningse gedepu
teerde Van Dijk zijn er in 1975
voor het eerst afspraken ge
maakt met Dow Chemical en
de provincie over de lozingen
van afvalwater. Drie jaar lang
heeft de provincie Groningen
de lozingen van het bedrijf
vervolgens gecontroleerd.
Maar omdat er nooit monoch-
loorbenzeeen werd aangetrof
fen werd afgesproken dat de
provincie alleen zou gaan con
troleren wanneer er bijzonde
re lozingen zouden zijn. Het
bedrijf zou dat van te voren
melden. Een woordvoerder
van Dow Chemical zegt niets
te weten van afspraken die er
zouden zijn gemaakt met de
provincie Volgens hem is er
sinds 1975 niets veranderd in
het produktieproces en wordt
er evenveel geloosd als in dat
jaar.
DEN HAAG Op Ypenb
wordt in september het n
we laboratorium voor ba
tisch onderzoek van TNO
cieel geopend. In deze
struimte kan men experim
ten uitvoeren met hoeveel
den springstof tot 25 kilogi
TNT, vijf keer zoveel als
nu toe mogelijk is. Er
maar enkele constructies
bestand zijn tegen een dergi
ke inwendige explosiekracl}
Het nieuwe Prins Mauritsld
ratorium mag als uniek in
wereld worden beschou
Het moet kunnen voldoen
de geavenceerde proeven j
explosieven waaraan de krij
macht en de industrie stq
meer behoefte hebben. Ml
niet alleen voor de krj
macht, ook voor de civiele1
dustrie wordt door het TB
lab veel werk uitgevoerd.
De afgelopen jaren bij
steeds vaker dat de beschilj
re ruimten niet meer vo
den, zowel wat betreft de I)
veelheid springstof, lengte
de schiettunnel (nu 12 mej
als de grootte van de d|
ruimte, aldus P. Mercx van
onderzoekgroep explosieve!
heid van het Prins Mauritt
boratorium.
Het hart van het nieuwe la
ratorium bestaat uit een zv(
betonnen constructie, waj
zich een geschutsruimte,
doelruimte en een tunnel i
dertig meter bevinden. Bij
ontwerp is rekening gehou
met de mogelijke verlena
van de tunnel tot 200 meta
Naast en over de doelru
met wanden van 1 meter
gewapend beton is een
hal geprojecteerd. Van hi(
kunnen de onderzoekers
experimenten met behulp
röntgenstraling en hoge-s
heid-fotografie vastleggen,
is ook nog een kleinere se|
truimte aanwezig.
Ter beperking van de geit»
overlast zijn speciale,
TNO ontwikkelde demper!
het dak van het laborator)
aangebracht, waardoor
overdruk het gebouw ver|
De dempers bestaan uit
stalen cylinder die gevull
met grind. Voor het ontwei
al belangstelling getoond
uit Engeland en Australië.
Tijdens enkele experimei
vóór de officiële ingebruil
ming, waarbij onder meer
25 kilogram TNT tot ontj
fing werd gebracht, vol<
het geluidsniveau buiten
laboratorium aan de verwi
tingen. Op 10 meter afsl
registreerde TNO maxifl
geluidsniveaus van 135 d
bel. Op wat grotere afstan
het geluid nog wel hoorq
maar dit zal volgens TNOj
ker niet leiden tot ovej
voor de nabije omgeving.
AFGELOPEN VIER JAAR 98 DODELIJKE ONGELUKKEN
HENGELO Met de re
gelmaat van de klok dui
ken ze in het nieuws op,
de berichten over ernstige
- niet zelden fatale - on
gelukken op en rond de
boerderij. Recent raakte
een achtjarig meisje in het
Twentse Vasse zwaar ge
wond toen ze gegrepen
werd door een draaiende
aftak-as van een tractor.
Eerder deze maand kwa
men twee mannen in
Baarschot om het leven na
een val in een gierkelder.
Zij overleefden de hoge
ammoniak-concentratie
niet.
De landbouworganisaties wij
zen hun leden voortdurend op
de gevaren, die rond de boer
derij op de loer liggen. Pre
ventie van ongevallen in de
landbouw heeft prioriteit. Het
boerenbedrijf kent extra risi
co's, omdat in de landbouw
veelal sprake is van gezinsbe
drijven. Werk en gezinsleven
zijn niet nadrukkelijk van el
kaar gescheiden. Behalve de
boer zelf zijn kinderen en
huisgenoten voortdurend
nauw betrokken bij de be
drijfsvoering, die talrijke geva
ren in zich bergt door de aan
wezigheid van gierputten, si
lo's, stallen, dieren en het wer
ken met zwaar - vaak moto
risch - materieel. Bovendien
daalt het besef van gevaar als
men dagelijks verkeert in ris
kante situaties. Gevolg is een
onvoorzichtiger optreden.
Dit laatste verklaart wellicht
de toename van het aantal on
gelukken in en rond de boer
derij in de afgelopen jaren. Die
stijging is niet te verklaren
door te wijzen op de 'natuurlij
ke groei' van het aantal boe
renbedrijven. Want door alle
beperkende maatregelen van
de overheid is het aantal agra
rische bedrijven en werken
den in de landbouw de laatste
jaren alleen maar afgenomen.
De verzekeringsmaatschappij
Interpolis, gelieerd aan een
aantal standsorganisaties
waaronder de Algemene Boe
ren- en Tuindersbond, de
ABTB, heeft de ongevalscijfers
over de laatste vier jaar bijge
houden en komt tot schrikba
rende cijfers en conclusies.
Eens per twee weken
Op en rond de boerderij zijn
de afgelopen vier jaar in Ne
derland 98 doden gevallen.
Dat betekent dat er eens per
twee weken een dodelijk on
geval plaatsvindt. Onder de
doden bevonden zich 22 kin
deren, jonger dan 16 jaar. Ach
ter elk dodelijk ongeval zit een
veelvoud aan bijna-fatale on
gevallen. Per jaar doen zich
circa 15.000 ongevallen voor,
die lichamelijk letsel tot ge
volg hebben, ofwel zo'n veer
tig ongevallen per dag. Elke
dag worden daardoor drie per
sonen blijvend arbeidsonge
schikt verklaard.
Een analyse van de dodelijke
ongevallen heeft twaalf hoofd
oorzaken aan het licht ge
bracht. Werken met tractoren
en andere landbouwmachines
levert bij uitstek risico op. In
feite moet de boer voordurend
nadenken over waar hij mee
bezig is. Bedolven worden on
der een niet stilstaande of om
vallende trekker is dan ook
een veel voorkomende doods
oorzaak.
Het rooien van bomen komt
op een boerderij nogal eens
voor en blijkt al evenzeer een
riskante aangelegenheid: door
het plotseling splijten van bo
men, die vervolgens het hoofd
raken, door het getroffen wor
den door vallende boom-delen
of door het verliezen van het
evenwicht als in een boom
met een motorzaag wordt ge
werkt.
Ook wordt nogal eens verge
ten een landbouwmachine stil
te zetten als deze afgesteld
moet worden. De gevolgen la
ten zich raden als kledingstuk
ken in draaiende onderdelen
terecht komen.
Spelenderwijs
Kinderen - zo blijkt uit de sta
tistieken - lopen op en rond
de boerderij extra risico.
Voortdurend worden boeren
erop gewezen hen absoluut
niet op trekkers of landbouw-
wagens mee te nemen. Niet
ten onrechte. In twaalf geval
len leidde het meerijden de af
gelopen jaren tot ernstige on
gelukken, hetzij door van een
Het werken met tractoren en andere landbouwmachines l<
bij uitstek risico op. FQT(
zitje of een spatbord te vallen,
hetzij door bekneld te raken
tussen veiligheidsbeugel en de
bovendorpel van de deur. Nog
eens twee kinderen werden
door de vader op het eigen erf
overreden.
Maar ook spelenderwijs gebeu
ren tal van ongelukken op de
boedenj. Zoals wanneer een
kind de trekker start en ver
volgens een ander kind over
rijdt of, zoals ook voorgeko
men is, kinderen in een drink
bak van koeien vallen en ver
drinken.
De omgang met vee is een an
dere categorie waar voorzich
tigheid geboden is. Koeien en
paarden zijn levende wezen,
die - hoeveel huisdier ze ook
zijn - een eigen wil houden.
Tijdens het melken onder een
agressieve koe terecht komen,
door een stier aangevallen
worden of zelfs tijdens
vangen van een stier mei
hoofd en de borst op eei
tonrand vallen, zijn in de
lopen jaren allemaal oorz
geweest van dodelijk letsi
Andere oorzaak van dode
ongevallen zijn geweest: o
kuilvoer of hooi bedo
worden, stikken tijdens
schoonmaken van eer
silo, elektrocutie, tijdens
laden van strobalen vai
wagen vallen, door uitgl:
in een voederdoseerconti
vallen.
Van de twaalf hoofdoorz
bij ongelukken op de boei
in de afgelopen vier jaar
er tien terug te voeren op
veilige werkmethoden en
op technische onveilighi
Met andere woorden: de
kan zelf er veel toe bijdi
ongelukken te voorkomen
