Waarom verdedigt u altijd van die uh mannen? 1 II O c Ie MR. G. SPONG EN DE PRIJS VOOR ZUIVER RECHT Guillotine taboe op Bicentenaire Ceidóc QouAxmt ZATERDAG 15 JULI 1989 PAGINA 25 Dat hij een gynaecoloog verdedigde die zijn patiëntes veel te doortastend onderzocht, maakte hem al verdacht. Het werd er niet beter op toen hij in het kader van die verdediging de doorkijkbloes van een vrouwelijke rechercheur ter sprake bracht. En nu hij een man bijstaat die zich verzet tegen een verbod om contact te zoeken met het land dat hij bij zijn dochter heeft verwekt, weten ze het zeker en schrijven ze het in zwart op de gevel van zijn kantoorpand: „Vrouwenhater!". Mr. G. Spong, advocaat. Slaat hij terug? Nee, hij legt uit. DEN HAAG - Gerard Spong werd 42 jaar geleden in Suriname gebo ren, als zoon van de directeur van het enige psychiatrische ziekenhuis in Paramaribo. Daar deed hij ook, na zijn rechtenstudie in Amster dam, zijn eerste ervaringen in het strafrecht op. Hij liep stage bij het vooraanstaand ad vocatenkantoor van Lim A Po en zat daar als een spin in een web: zaken die in Nederland voorbehouden zouden blij ven aan een select juristengezelschap, kwamen in Paramaribo op Spongs bu reau terecht. Zoals de zaak van een Pale stijnse terroriste. Lim A Po vond dat die vrouw niet verdedigd mocht worden, Spong vond van wel. In de Haagse Post zei hij daarover: „Ik geloof dat het op dat moment bij mij begonnen is. Ik heb toen een heel fundamentele discussie met Lim A Po gevoerd over de vraag of dit allemaal redenen waren om iemand een verdediging te ontzeggen". De toon was gezet, Spongs uitgangspunt stond voortaan vast: ik verdedig iedereen. Ie dere verdachte heeft recht op juridische bijstand. Terug in Nederland, waar hij met colle ga Wladimiroff het kantoor Wladimiroff Spong startte, raakte hij bekend als advocaat van de RAF-terroristen Wac- kernagel. Folckerts en Schneider. Er zou den nog heel wat geruchtmakende zaken volgen: die van een Purmerendse arts die euthanasie had gepleegd op een 95- jarige vrouw (aan de hand van deze ca sus bepaalde de Hoge Raad dat euthana sie in'sommige gevallen niet langer straf baar was). Die van de arts van het Haag se verzorgingshuis De Terp, verdacht van drievoudige moord (Spong kreeg hem vrij. omdat het bewijs onrechtmatig was verkregen). Die van gynaecoloog B.. over wie verschillende patientes ver klaarden dat hij hen ontuchtig behan deld had (de Hoge Raad heeft het von nis in deze zaak vernietigd, hetgeen bete kent dat een gerechtshof zich er opnieuw over zal moeten buigen). En dan nu die van Cornelis D., de man die verleden jaar door het gerechtshof van Arnhem schuldig werd bevonden aan incest en naast een gevangenisstraf kreeg opgelegd dat hij twee jaar lang „op geen enkele wijze" contact zou opnemen met zijn dochter en (klein)kind. Spong vraagt de Hoge Raad dat vonnis te vernietigen, omdat het contactverbod in strijd zou zijn met het Europese verdrag tot be scherming van de rechten van de mens, dat „een ieder" recht geeft op „zijn ge zinsleven". Procesgang Wladimiroff Spong behoort tot de ca tegorie succesvolle advocatenpraktijken, cn dat is dan nog voorzichtig uitgedrukt. Het kantoor herbergt tien advocaten, waarvan de Wladimiroff-tak is gespecia liseerd in fraudezaken, en de Spong-tak in cassatierecht, dat wil zeggen: in straf zaken bij Nederlands hóógste rechtscol lege, de Hoge Raad. Daar komt het aan op juridische kennis en spitsvondigheid. De Hoge Raad is de laatste beroepsin stantie, hij beoordeelt niet nog eens de hele zaak, maar kijkt alleen of 'het recht niet geschonden' is en of de procedurere gels wel juist zijn toegepast. In de vraag of de rechter bijvoorbeeld wel voldoende rekening heeft gehouden met de geestes toestand van de veroordeelde, is de Hoge Raad niet geïnteresseerd. Spongs kracht ligt dan ook niet in de eerste plaats in het houden van gloedvolle en bewogen verhalen, maar in zijn speuren naar fouten in de procesgang. Als die ge maakt zijn, vindt hij ze. Anders dan de huidige ophef rond zijn persoon doet vermoeden, onttrekt het grootste deel van Spongs werk zich aan de publiciteit. „In die zin is het niet spectaculair", zegt hij, gezeten aan zijn bureau in een fraai Haags herenhuis. „Maar als je bedenkt wat het gezag is van een uitspraak van de Hoge Raad, je je realiseert dat zijn arresten de rechts vorming in hoge mate beïnvloeden, dan is het meewerken aan de totstandkoming ervan een hoogst spectaculaire erva- ring". Zo jongensachtig als hij er uitziet, zo zorgvuldig en behoedzaam kiest hij zijn Mr. G. Spong: „Als ik, door een vormfout a woorden. Geregeld vallen stiltes. Af en toe pakt hij er een wetboek bij. En al die tijd zit Lucky, het straathondje dat hij uit Suriname meenam, aan zijn voeten. ,,Ik heb mij in de loop van de jaren ver diept en bekwaamd in medische zaken, maar die maken niet het leeuwendeel van mijn praktijk uit. Ik doe zo'n dertig cassaties per maand, vijf daarvan betref fen verkrachtingen en incestgevallen". Graag zou hij daarom zien dat dit arti kel niet op die zaken „gefocust" werd en uitgebreid gaat hij in op vragen over eu thanasie, waar hij veel mee te maken heeft gehad - en nog heeft. De huidige jurisprudentie, die nogal afwijkt van de wettekst, is voor een belangrijk deel tot stand gekomen door zaken waarin Spong als advocaat optrad. Zelfbeschik kingsrecht is voor hem het sleutelwoord. „Het is hypocriet om dat recht op tal van gebieden aan mensen toe te kennen - ze zijn vrij om een abortus te laten verrichten, om een medische behande ling te weigeren, zelfmoord te plegen, te roken - maar op ander gebied de zeden meester te spelen, de kop in het zand te steken". Zelfbeschikking De patiënt moet, met andere woorden, over zijn eigen leven kunnen beschik ken? Zelf kunnen beslissen wanneer hij dood wil? Inderdaad, zegt Spong. „Als een aidspatiënt zegt: ik ga liever mooi en gezond dood dan als een wrak, dan heeft hij daar het volste recht toe". En een arts moet daar te allen tijde aan meewer ken? Nee. zegt Spong. „Een arts moet ui terst terughoudend zijn en zijn eigen we tenschappelijk/ethische normen hante ren". Is dat niet inconsequent? Beperkt dat het zelfbeschikkingsrecht niet weer? „Nee, dat blijft intact. De arts verbiedt t het licht te brengen, een levensgevaarlijke moordenaar op vrije voeten krijg, dan is dat de prijs die wij betalen voor ons recht". FOTO: SP de patient immers niet zijn leven te beeindigen?". Maar waarom, meneer Spong, verdedigt u altijd van dieuh, mannen die de vurigste leden van de feministische be weging liever niet verdedigd zouden zien? „Dat zijn nu eenmaal hoogst inte ressante zaken omdat er, hoe zal ik het zeggen, hele specifieke juridische proble men bij naar voren komen die tot dan toe nog niet aan de orde waren gesteld. Maar ik kies die cliënten niet uit hoor. Ik kom 's ochtends op m'n kantoor en dan gaat de telefoon. En omdat ik ieder een bijstand verleen, ongeacht hetgeen men begaan heeft, behandel ik ook dat soort zaken. Ik ben er werkelijk vierkant tegen om bepaalde cliënten uit te sluiten. Dat is het begin van de afgrond, in juri dische zin. Je weet als je beëdigd wordt en besluit strafrecht te gaan doen, dat je zaken krijgt van mensen die anderen zwaar leed hebben aangedaan. Er is nu eenmaal een belangentegenstelling tus sen dader en slachtoffer. Je kunt nog wel iets in het belang van het slachtoffer doen, door je cliënt te bewegen eventue le schade te vergoeden of een blijk van attentie naar het slachtoffer te sturen. Dat doe ik echter niet omdat ik zo be wogen ben met het leed van het slachtof fer, maar omdat het de zaak van de da der ten goede kan komen. Natuurlijk kan ik begaan zijn met het lot van het slachtoffer, maar dat speelt geen enkele rol in de verdediging". ..Ik heb het cassatie vak geleerd van mr. Mout, die nu raadsheer is bij de Hoge Raad. De eerste grote zaak die ik samen met hem deed was die van Hans van Z., veelvoudig moordenaar. Nu, we hebben heel wat middelen voorgedragen (aan de hand van zogeheten 'middelen' kan de Hoge Raad besluiten een vonnis van een lager orgaan te vernietigen -SA), zonder ook maar één moment stil te staan bij de vraag of we dat wel moesten doen omdat net zo zielig was dat er zoveel oude mensen waren vermoord. En dan is een moordzaak, daar kunnen we het toch wel over eens zijn, nog veel en veel ingrijpender dan een verkrachting of een geval van incest". Souteneur Dat Spong verkrachters verdedigt, heeft de hartelijke instemming van mr. Do- rien Pessers, medewerkster van het Cla ra Wichmann Instituut. Dat hij incest- plegers juridisch bijstaat, acht ze terecht. ,,De advocaat heeft een nobel beroep, ie dereen heeft het recht op verdediging, daar ben ik het hartstikke mee eens''. Maar dat Spong bij de Hoge Raad in cassatie is gegaan (een arrest wordt rond oktober verwacht) om het contactverbod dat het Arnhemse hof oplegde aan Cor nelis D. ongedaan te maken zodat hij een omgangsrecht kan afdwingen met het kind dat hij bij zijn dochter heeft verwekt, daar gruwt ze van. Ijskoud wordt ze daarvan. Er is geen sprake van verdediging tegen een aanklacht, zo zegt ze. dit is heel wat anders. „Het hele stre ven van die vader is gericht op voortzet ting van het delict, namelijk: de moord op de persoonlijkheid van zijn dochter. Spong maakt zich daaraan medeplichtig door het recht strikt formeel toe te pas sen. zonder zich te bekommeren om rechtvaardigheid, moraal en ethiek. Dat hij beweert dat nog niet bewezen is dat het kind onder contact met de vader zou lijden - ijzingwekkend. Spong doet me denken aan de uitspraak van Luther dat het recht de hoer van God is, zolang er juristen zijn die zich opwerpen als soute neurs". Spong knippert niet met zijn ogen als deze citaten hem worden voorgehouden. Hij beschuldigt Pessers niet van smaad, zoals zij eigenlijk een beetje gehoopt had. Wel noemt hij wat zij zegt „volko men onzin" en constateert hij dat zij zijn vak niet begrijpt. „Het aanvechten van het contactverbod is absoluut geen geval van formele rechtstoepassing. Niet-discriminerende rechtstoepassing, dat is het. En overigens valt over recht vaardigheid, moraal en ethiek nog heel wat te twisten. Als ik een juridisch oor deel bij de Hoge Raad aanvecht, en dat staat mij 'altijd vrij, dan kan dat er toe leiden dat bij aanvaarding van mijn standpunt narigheid ontstaat voor der den. Dat is de prijs die wij betalen voor zuiver recht. Als ik, door een vormfout aan het licht te brengen, een levensge vaarlijke moordenaar op vrije voeten krijg, dan is dat de prijs die wij betalen voor ons recht. En dat is die prijs waard. Als we de inhoud van het procesrecht zouden laten afhangen van de mogelijke narigheid die de samenleving ervan kan ondervinden, dan zijn we erg griezelig bezig. Dan is het recht geen recht meer. en dat schaadt de samenleving pas echt". Maar meneer Spong, neem nu het geval Hitier ...Als Hitier hier terecht had moeten staan, dan zou ik me niet onttrekken aan zijn verdediging". Stel dat er in zijn zaak vormfouten wer den gemaakt. „Als er procedurefouten zouden zijn ge maakt, zou ik op grond daarvan vrij spraak bepleiten". En als hij dan werd vrijgesproken, wat was dan de baat voor de samenleving? ..Dat wij datgene handhaven wat Hitier wilde vernietigen, de kwaliteit van het recht, onze eigen rechtsnormen". STEVO AKKERMAN 'PARIJS - De guillotine die tijdens de Franse Revolutie nog een hoofdrol voor zich opeiste, schittert tijdens de viering van de 200e verjaardag van de grote om wenteling door afwezigheid. De Franse regering benadrukt liever de door de revolutie voortgebrachte idealen als vrijheid, gelijkheid en broederschap, dan dat zij de schijnwerpers richt op het apparaat dat de hoofden van onder an deren koning Lodewijk XVI, zijn vrouw Marie-Antoinette en Maximilien de Ro bespierre in een mand met stro deed be landen. „Het is niet dat we de guillotine willen vergeten", aldus Angelique Oussedik. woordvoerster van het organisatiecomité van de landelijke festiviteiten tijdens de 'Bicentenaire'. „Het is gewoon een ding dat je niet snel feestelijk herdenkt". Patrick Brunet voegt daaraan toe dat de guillotine een „taboe onderwerp" is. Brunet is een afstammeling van Charles Henri Sanson, de beul die in 1793 op het Place de la Concorde in Parijs voor een uitzinnige menigte een einde maakte aan het leven van Lodewijk XVI. „Ik begrijp dat we de Terreur niet kunnen vieren, maar ik vind dat er een gebrek is aan objectiviteit", zegt Brunet. Toen de bevolking van Parijs op 14 juli 1789 de gehate Bastille bestormde, be stond de 'Weduwe', zoals haar bewonde raars de guillotine noemden, nog niet. Tot dat moment kende Frankrijk ver schillende manieren van terechtstellin gen die afhingen van de maatschappelij ke positie van de veroordeelde. Het ge peupel werd gevierendeeld of opgehan gen. aristrocraten werden onthoofd met een zwaard. Deze methoden eisten echter stalen ze nuwen en een zekere kracht van de beul, wat er toe leidde dat de politicus dokter Joseph Guillotin een manier bedacht om iedereen, variërend van het gewone volk tot aan de adel, op gelijke wijze en met een minimum aan pijn te executeren. Guillotin zonderde zich af met een colle- ga-arts en een Duitse mechanicus om met advies van de beul Sanson de plan nen uit te werken. Het apparaat luisterde aanvankelijk nog naar de naam „Loui- son", maar werd al snel genoemd naar de man die het had bedacht. De officiële onthulling kwam in april 1792, met de onthoolding van de dief Jacques Pelletier. Het toegestroomde pu bliek was echter zeer teleurgesteld over de snelheid waarmee het vonnis werd voltrokken, gewend als het was aan lan ge spektakelstukken. Toen in 1793 de Terreur uitbrak vond de guillotine haar weg naar alle Franse departementen. Verder droegen de revo lutionaire legers op hun tochten door het platteland altijd een exemplaar met zich mee om lokale opstandelingen te berech ten. Volgens de in die tijd levende historicus Louis-Marie Prudhomme verloren In to taal 18.613 mensen, onder wie 1278 ede len en 1135 priesters, hun hoofd aan de 'Weduwe'. Hoewei'bij velen het beeld uit de revolutionaire periode leeft van de trotse edelman die de treden van het schavot beklimt, waren de meeste slacht offers van de guillotine dus mensen uit het volk. Het in Parijs van executieplaats naar executieplaats rondreizende exemplaar werd het vaakst gebruikt'. Volgens de overlevering zou Sanson er zelfs een keer in zijn geslaagd in slechts 38 minu ten 21 koppen te laten rollen. De Parijse guillotine had zo veel werk - op het top punt van de terreur in 1794 vielen 1351 slachtoffers in zeven weken - dat een mechanicus in de hoofdstad voorstelde de terechtstellingen te versnellen door een versie met negen bladen te ontwik kelen. Maar de werking daarvan misluk te jammerlijk wat voor de ontwerper leidde tot een kennismaking met de oor spronkelijke uitvoering. Zelfs dokter Guillotin stond op een gege ven moment op de nominatie ten prooi te vallen aan zijn dodelijke uitvinding. Hij vluchtte echter naar het platteland waar hij dienst deed als militair arts en was zo verstandig zich zijn verdere leven buiten de politiek te houden. De laatste keer dat de guillotine is ge bruikt was in 1977 voor de terechtstel ling van een veroordeelde moordenaar. En de enige twee exemplaren die in Frankrijk bewaard zijn gebleven sinds de afschaffing van de doodstraf in 1981 staan in het Museum van Kunst en Volksgebruiken in Parijs. Maar de direc tie van dat museum heeft opdracht ge kregen de twee apparaten in elk geval tot 1992 en mogelijk ook later niet ten toon te stellen. „We willen geen sadisme op wekken bij het publiek en wachten der halve totdat de guillotine haar betekenis heeft verloren en gewoon een historisch voorwerp is geworden", aldus een woordvoerder van het Franse ministerie van justitie. De fans van het macabere toestel zullen zich voorlopig dan maar tevreden moeten stellen met' guillotine-oorbellen en -sigarenknippers, die evenals EifTelto- ren-oorbellen en Arc-de-Triomphe T- shirts momenteel in alle souvenirstalle tjes in Parijs liggen uitgestald.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 25