Waarom verdedigt u altijd
van die uh mannen?
1
II
O
c
Ie
MR. G. SPONG EN DE PRIJS VOOR ZUIVER RECHT
Guillotine
taboe op
Bicentenaire
Ceidóc QouAxmt
ZATERDAG 15 JULI 1989 PAGINA 25
Dat hij een gynaecoloog verdedigde die zijn
patiëntes veel te doortastend onderzocht,
maakte hem al verdacht. Het werd er niet beter
op toen hij in het kader van die verdediging de
doorkijkbloes van een vrouwelijke rechercheur
ter sprake bracht. En nu hij een man bijstaat
die zich verzet tegen een verbod om contact te
zoeken met het land dat hij bij zijn dochter
heeft verwekt, weten ze het zeker en schrijven
ze het in zwart op de gevel van zijn
kantoorpand: „Vrouwenhater!". Mr. G.
Spong, advocaat. Slaat hij terug? Nee, hij legt
uit.
DEN HAAG - Gerard Spong werd
42 jaar geleden in Suriname gebo
ren, als zoon van de directeur van
het enige psychiatrische ziekenhuis
in Paramaribo. Daar deed hij ook,
na zijn rechtenstudie in Amster
dam, zijn eerste ervaringen in het
strafrecht op.
Hij liep stage bij het vooraanstaand ad
vocatenkantoor van Lim A Po en zat
daar als een spin in een web: zaken die
in Nederland voorbehouden zouden blij
ven aan een select juristengezelschap,
kwamen in Paramaribo op Spongs bu
reau terecht. Zoals de zaak van een Pale
stijnse terroriste. Lim A Po vond dat die
vrouw niet verdedigd mocht worden,
Spong vond van wel. In de Haagse Post
zei hij daarover: „Ik geloof dat het op
dat moment bij mij begonnen is. Ik heb
toen een heel fundamentele discussie
met Lim A Po gevoerd over de vraag of
dit allemaal redenen waren om iemand
een verdediging te ontzeggen". De toon
was gezet, Spongs uitgangspunt stond
voortaan vast: ik verdedig iedereen. Ie
dere verdachte heeft recht op juridische
bijstand.
Terug in Nederland, waar hij met colle
ga Wladimiroff het kantoor Wladimiroff
Spong startte, raakte hij bekend als
advocaat van de RAF-terroristen Wac-
kernagel. Folckerts en Schneider. Er zou
den nog heel wat geruchtmakende zaken
volgen: die van een Purmerendse arts
die euthanasie had gepleegd op een 95-
jarige vrouw (aan de hand van deze ca
sus bepaalde de Hoge Raad dat euthana
sie in'sommige gevallen niet langer straf
baar was). Die van de arts van het Haag
se verzorgingshuis De Terp, verdacht
van drievoudige moord (Spong kreeg
hem vrij. omdat het bewijs onrechtmatig
was verkregen). Die van gynaecoloog B..
over wie verschillende patientes ver
klaarden dat hij hen ontuchtig behan
deld had (de Hoge Raad heeft het von
nis in deze zaak vernietigd, hetgeen bete
kent dat een gerechtshof zich er opnieuw
over zal moeten buigen). En dan nu die
van Cornelis D., de man die verleden
jaar door het gerechtshof van Arnhem
schuldig werd bevonden aan incest en
naast een gevangenisstraf kreeg opgelegd
dat hij twee jaar lang „op geen enkele
wijze" contact zou opnemen met zijn
dochter en (klein)kind. Spong vraagt de
Hoge Raad dat vonnis te vernietigen,
omdat het contactverbod in strijd zou
zijn met het Europese verdrag tot be
scherming van de rechten van de mens,
dat „een ieder" recht geeft op „zijn ge
zinsleven".
Procesgang
Wladimiroff Spong behoort tot de ca
tegorie succesvolle advocatenpraktijken,
cn dat is dan nog voorzichtig uitgedrukt.
Het kantoor herbergt tien advocaten,
waarvan de Wladimiroff-tak is gespecia
liseerd in fraudezaken, en de Spong-tak
in cassatierecht, dat wil zeggen: in straf
zaken bij Nederlands hóógste rechtscol
lege, de Hoge Raad. Daar komt het aan
op juridische kennis en spitsvondigheid.
De Hoge Raad is de laatste beroepsin
stantie, hij beoordeelt niet nog eens de
hele zaak, maar kijkt alleen of 'het recht
niet geschonden' is en of de procedurere
gels wel juist zijn toegepast. In de vraag
of de rechter bijvoorbeeld wel voldoende
rekening heeft gehouden met de geestes
toestand van de veroordeelde, is de
Hoge Raad niet geïnteresseerd. Spongs
kracht ligt dan ook niet in de eerste
plaats in het houden van gloedvolle en
bewogen verhalen, maar in zijn speuren
naar fouten in de procesgang. Als die ge
maakt zijn, vindt hij ze.
Anders dan de huidige ophef rond zijn
persoon doet vermoeden, onttrekt het
grootste deel van Spongs werk zich aan
de publiciteit. „In die zin is het niet
spectaculair", zegt hij, gezeten aan zijn
bureau in een fraai Haags herenhuis.
„Maar als je bedenkt wat het gezag is
van een uitspraak van de Hoge Raad, je
je realiseert dat zijn arresten de rechts
vorming in hoge mate beïnvloeden, dan
is het meewerken aan de totstandkoming
ervan een hoogst spectaculaire erva-
ring".
Zo jongensachtig als hij er uitziet, zo
zorgvuldig en behoedzaam kiest hij zijn
Mr. G. Spong: „Als ik, door een vormfout a
woorden. Geregeld vallen stiltes. Af en
toe pakt hij er een wetboek bij. En al die
tijd zit Lucky, het straathondje dat hij
uit Suriname meenam, aan zijn voeten.
,,Ik heb mij in de loop van de jaren ver
diept en bekwaamd in medische zaken,
maar die maken niet het leeuwendeel
van mijn praktijk uit. Ik doe zo'n dertig
cassaties per maand, vijf daarvan betref
fen verkrachtingen en incestgevallen".
Graag zou hij daarom zien dat dit arti
kel niet op die zaken „gefocust" werd en
uitgebreid gaat hij in op vragen over eu
thanasie, waar hij veel mee te maken
heeft gehad - en nog heeft. De huidige
jurisprudentie, die nogal afwijkt van de
wettekst, is voor een belangrijk deel tot
stand gekomen door zaken waarin
Spong als advocaat optrad. Zelfbeschik
kingsrecht is voor hem het sleutelwoord.
„Het is hypocriet om dat recht op tal
van gebieden aan mensen toe te kennen
- ze zijn vrij om een abortus te laten
verrichten, om een medische behande
ling te weigeren, zelfmoord te plegen, te
roken - maar op ander gebied de zeden
meester te spelen, de kop in het zand te
steken".
Zelfbeschikking
De patiënt moet, met andere woorden,
over zijn eigen leven kunnen beschik
ken? Zelf kunnen beslissen wanneer hij
dood wil? Inderdaad, zegt Spong. „Als
een aidspatiënt zegt: ik ga liever mooi en
gezond dood dan als een wrak, dan heeft
hij daar het volste recht toe". En een
arts moet daar te allen tijde aan meewer
ken? Nee. zegt Spong. „Een arts moet ui
terst terughoudend zijn en zijn eigen we
tenschappelijk/ethische normen hante
ren". Is dat niet inconsequent? Beperkt
dat het zelfbeschikkingsrecht niet weer?
„Nee, dat blijft intact. De arts verbiedt
t het licht te brengen, een levensgevaarlijke moordenaar op vrije voeten krijg, dan is dat de prijs die wij betalen voor ons recht".
FOTO: SP
de patient immers niet zijn leven te
beeindigen?".
Maar waarom, meneer Spong, verdedigt
u altijd van dieuh, mannen die de
vurigste leden van de feministische be
weging liever niet verdedigd zouden
zien? „Dat zijn nu eenmaal hoogst inte
ressante zaken omdat er, hoe zal ik het
zeggen, hele specifieke juridische proble
men bij naar voren komen die tot dan
toe nog niet aan de orde waren gesteld.
Maar ik kies die cliënten niet uit hoor.
Ik kom 's ochtends op m'n kantoor en
dan gaat de telefoon. En omdat ik ieder
een bijstand verleen, ongeacht hetgeen
men begaan heeft, behandel ik ook dat
soort zaken. Ik ben er werkelijk vierkant
tegen om bepaalde cliënten uit te sluiten.
Dat is het begin van de afgrond, in juri
dische zin. Je weet als je beëdigd wordt
en besluit strafrecht te gaan doen, dat je
zaken krijgt van mensen die anderen
zwaar leed hebben aangedaan. Er is nu
eenmaal een belangentegenstelling tus
sen dader en slachtoffer. Je kunt nog wel
iets in het belang van het slachtoffer
doen, door je cliënt te bewegen eventue
le schade te vergoeden of een blijk van
attentie naar het slachtoffer te sturen.
Dat doe ik echter niet omdat ik zo be
wogen ben met het leed van het slachtof
fer, maar omdat het de zaak van de da
der ten goede kan komen. Natuurlijk
kan ik begaan zijn met het lot van het
slachtoffer, maar dat speelt geen enkele
rol in de verdediging".
..Ik heb het cassatie vak geleerd van mr.
Mout, die nu raadsheer is bij de Hoge
Raad. De eerste grote zaak die ik samen
met hem deed was die van Hans van Z.,
veelvoudig moordenaar. Nu, we hebben
heel wat middelen voorgedragen (aan de
hand van zogeheten 'middelen' kan de
Hoge Raad besluiten een vonnis van een
lager orgaan te vernietigen -SA), zonder
ook maar één moment stil te staan bij
de vraag of we dat wel moesten doen
omdat net zo zielig was dat er zoveel
oude mensen waren vermoord. En dan
is een moordzaak, daar kunnen we het
toch wel over eens zijn, nog veel en veel
ingrijpender dan een verkrachting of een
geval van incest".
Souteneur
Dat Spong verkrachters verdedigt, heeft
de hartelijke instemming van mr. Do-
rien Pessers, medewerkster van het Cla
ra Wichmann Instituut. Dat hij incest-
plegers juridisch bijstaat, acht ze terecht.
,,De advocaat heeft een nobel beroep, ie
dereen heeft het recht op verdediging,
daar ben ik het hartstikke mee eens''.
Maar dat Spong bij de Hoge Raad in
cassatie is gegaan (een arrest wordt rond
oktober verwacht) om het contactverbod
dat het Arnhemse hof oplegde aan Cor
nelis D. ongedaan te maken zodat hij
een omgangsrecht kan afdwingen met
het kind dat hij bij zijn dochter heeft
verwekt, daar gruwt ze van. Ijskoud
wordt ze daarvan. Er is geen sprake van
verdediging tegen een aanklacht, zo zegt
ze. dit is heel wat anders. „Het hele stre
ven van die vader is gericht op voortzet
ting van het delict, namelijk: de moord
op de persoonlijkheid van zijn dochter.
Spong maakt zich daaraan medeplichtig
door het recht strikt formeel toe te pas
sen. zonder zich te bekommeren om
rechtvaardigheid, moraal en ethiek. Dat
hij beweert dat nog niet bewezen is dat
het kind onder contact met de vader zou
lijden - ijzingwekkend. Spong doet me
denken aan de uitspraak van Luther dat
het recht de hoer van God is, zolang er
juristen zijn die zich opwerpen als soute
neurs".
Spong knippert niet met zijn ogen als
deze citaten hem worden voorgehouden.
Hij beschuldigt Pessers niet van smaad,
zoals zij eigenlijk een beetje gehoopt
had. Wel noemt hij wat zij zegt „volko
men onzin" en constateert hij dat zij
zijn vak niet begrijpt. „Het aanvechten
van het contactverbod is absoluut geen
geval van formele rechtstoepassing.
Niet-discriminerende rechtstoepassing,
dat is het. En overigens valt over recht
vaardigheid, moraal en ethiek nog heel
wat te twisten. Als ik een juridisch oor
deel bij de Hoge Raad aanvecht, en dat
staat mij 'altijd vrij, dan kan dat er toe
leiden dat bij aanvaarding van mijn
standpunt narigheid ontstaat voor der
den. Dat is de prijs die wij betalen voor
zuiver recht. Als ik, door een vormfout
aan het licht te brengen, een levensge
vaarlijke moordenaar op vrije voeten
krijg, dan is dat de prijs die wij betalen
voor ons recht. En dat is die prijs waard.
Als we de inhoud van het procesrecht
zouden laten afhangen van de mogelijke
narigheid die de samenleving ervan kan
ondervinden, dan zijn we erg griezelig
bezig. Dan is het recht geen recht meer.
en dat schaadt de samenleving pas
echt".
Maar meneer Spong, neem nu het geval
Hitier
...Als Hitier hier terecht had moeten
staan, dan zou ik me niet onttrekken
aan zijn verdediging".
Stel dat er in zijn zaak vormfouten wer
den gemaakt.
„Als er procedurefouten zouden zijn ge
maakt, zou ik op grond daarvan vrij
spraak bepleiten".
En als hij dan werd vrijgesproken, wat
was dan de baat voor de samenleving?
..Dat wij datgene handhaven wat Hitier
wilde vernietigen, de kwaliteit van het
recht, onze eigen rechtsnormen".
STEVO AKKERMAN
'PARIJS - De guillotine die tijdens de
Franse Revolutie nog een hoofdrol voor
zich opeiste, schittert tijdens de viering
van de 200e verjaardag van de grote om
wenteling door afwezigheid.
De Franse regering benadrukt liever de
door de revolutie voortgebrachte idealen
als vrijheid, gelijkheid en broederschap,
dan dat zij de schijnwerpers richt op het
apparaat dat de hoofden van onder an
deren koning Lodewijk XVI, zijn vrouw
Marie-Antoinette en Maximilien de Ro
bespierre in een mand met stro deed be
landen.
„Het is niet dat we de guillotine willen
vergeten", aldus Angelique Oussedik.
woordvoerster van het organisatiecomité
van de landelijke festiviteiten tijdens de
'Bicentenaire'. „Het is gewoon een ding
dat je niet snel feestelijk herdenkt".
Patrick Brunet voegt daaraan toe dat de
guillotine een „taboe onderwerp" is.
Brunet is een afstammeling van Charles
Henri Sanson, de beul die in 1793 op
het Place de la Concorde in Parijs voor
een uitzinnige menigte een einde maakte
aan het leven van Lodewijk XVI. „Ik
begrijp dat we de Terreur niet kunnen
vieren, maar ik vind dat er een gebrek is
aan objectiviteit", zegt Brunet.
Toen de bevolking van Parijs op 14 juli
1789 de gehate Bastille bestormde, be
stond de 'Weduwe', zoals haar bewonde
raars de guillotine noemden, nog niet.
Tot dat moment kende Frankrijk ver
schillende manieren van terechtstellin
gen die afhingen van de maatschappelij
ke positie van de veroordeelde. Het ge
peupel werd gevierendeeld of opgehan
gen. aristrocraten werden onthoofd met
een zwaard.
Deze methoden eisten echter stalen ze
nuwen en een zekere kracht van de beul,
wat er toe leidde dat de politicus dokter
Joseph Guillotin een manier bedacht om
iedereen, variërend van het gewone volk
tot aan de adel, op gelijke wijze en met
een minimum aan pijn te executeren.
Guillotin zonderde zich af met een colle-
ga-arts en een Duitse mechanicus om
met advies van de beul Sanson de plan
nen uit te werken. Het apparaat luisterde
aanvankelijk nog naar de naam „Loui-
son", maar werd al snel genoemd naar
de man die het had bedacht.
De officiële onthulling kwam in april
1792, met de onthoolding van de dief
Jacques Pelletier. Het toegestroomde pu
bliek was echter zeer teleurgesteld over
de snelheid waarmee het vonnis werd
voltrokken, gewend als het was aan lan
ge spektakelstukken.
Toen in 1793 de Terreur uitbrak vond
de guillotine haar weg naar alle Franse
departementen. Verder droegen de revo
lutionaire legers op hun tochten door het
platteland altijd een exemplaar met zich
mee om lokale opstandelingen te berech
ten.
Volgens de in die tijd levende historicus
Louis-Marie Prudhomme verloren In to
taal 18.613 mensen, onder wie 1278 ede
len en 1135 priesters, hun hoofd aan de
'Weduwe'. Hoewei'bij velen het beeld
uit de revolutionaire periode leeft van
de trotse edelman die de treden van het
schavot beklimt, waren de meeste slacht
offers van de guillotine dus mensen uit
het volk.
Het in Parijs van executieplaats naar
executieplaats rondreizende exemplaar
werd het vaakst gebruikt'. Volgens de
overlevering zou Sanson er zelfs een
keer in zijn geslaagd in slechts 38 minu
ten 21 koppen te laten rollen. De Parijse
guillotine had zo veel werk - op het top
punt van de terreur in 1794 vielen 1351
slachtoffers in zeven weken - dat een
mechanicus in de hoofdstad voorstelde
de terechtstellingen te versnellen door
een versie met negen bladen te ontwik
kelen. Maar de werking daarvan misluk
te jammerlijk wat voor de ontwerper
leidde tot een kennismaking met de oor
spronkelijke uitvoering.
Zelfs dokter Guillotin stond op een gege
ven moment op de nominatie ten prooi
te vallen aan zijn dodelijke uitvinding.
Hij vluchtte echter naar het platteland
waar hij dienst deed als militair arts en
was zo verstandig zich zijn verdere leven
buiten de politiek te houden.
De laatste keer dat de guillotine is ge
bruikt was in 1977 voor de terechtstel
ling van een veroordeelde moordenaar.
En de enige twee exemplaren die in
Frankrijk bewaard zijn gebleven sinds
de afschaffing van de doodstraf in 1981
staan in het Museum van Kunst en
Volksgebruiken in Parijs. Maar de direc
tie van dat museum heeft opdracht ge
kregen de twee apparaten in elk geval tot
1992 en mogelijk ook later niet ten toon
te stellen. „We willen geen sadisme op
wekken bij het publiek en wachten der
halve totdat de guillotine haar betekenis
heeft verloren en gewoon een historisch
voorwerp is geworden", aldus een
woordvoerder van het Franse ministerie
van justitie.
De fans van het macabere toestel zullen
zich voorlopig dan maar tevreden
moeten stellen met' guillotine-oorbellen
en -sigarenknippers, die evenals EifTelto-
ren-oorbellen en Arc-de-Triomphe T-
shirts momenteel in alle souvenirstalle
tjes in Parijs liggen uitgestald.