PAUL WITTEMAN
houdt het op de VARA
1
II
O
c
Ie
Stress vergalt menige vakantie
ZATERDAG 15 JULI 1989 PAGINA 2
„TV-10 heeft een goede ploeg bij elkaar gekregen, maar niet de beste". FOTO: BERT JIPPES
Paul Witteman blijft bij de VARA. Marcel van Dam gaf de
doorslag. Witteman weerstond de lokroep van 'de ontzettend
aardige' Joop van den Ende, want de relatie met Van Dam
gaat dieper. Paul Witteman op zijn praatstoel op een terras
in Hilversum. Verslaafd aan hardlopen. En gek van Bach.
klassieke muziek. Zijn mooiste stuk?
Das Musikalisches Opfer. Dat heb ik op
cassette en draai ik vaak in de auto".
Tomeloos
De fuga's in het meesterwerk van Bach
buitelen over elkaar als golven in de
branding. Paul Witteman is niet minder
tomeloos. Een tempobeul die voortden-
dert op het eindeloze ritme van de basso
continuo. Een tenger maar pezig figuur,
waarvan elk grammetje overgewicht is
afgelopen. Een wit T-shirt boven een
spijkerbroek. Een geducht nagelbijter.
Een krachtige kin onder een gebruind ge
zicht vol groeven. Binnen drie jaar heeft
hij zich ontwikkeld tot een televisieper
soonlijkheid van formaat. Een typisch
VARA-gezicht ook. Benauwt hem dat
niet?
Witteman neemt een aanloop. Hij con
stateert dat ook in niet-VAR A-kringen
vrij positief wordt gereageerd op het
nieuwe imago van de actualiteitenru
briek. Bij de VARA heerste een soort
clubgevoel; het is de VARA. dus dan zeg
je dit of dat. Nu is onder aanvoering van
Marcel van Dam een veel vriendelijker
beeld ontstaan. De uitstraling van een
gastvrije nieuwsrubriek. Dan het ant
woord op de vraag: „Dit VARA-gezicht
is een ander dan het traditionele VARA-
gezicht. Als ik al een VARA-gezicht heb.
dan is dat toch een veel neutraler ge
zicht. Zou ik een uitgesproken VARA-
gezicht hebben, dan zou ik toch niet
door de commerciële omroep benaderd
zijn".
Dat is waar. Hij is een gewild object.
Waarom gaat hij niet naar Joop van den
Ende die hem zo dolgraag in zijn ster
rennet wil hebben?
„Ik vind de VARA een prettige omroep,
met andere dan puur commerciële doel
stellingen. Dat vind ik een grotere uitda
ging. Ik ben niet zo erg tegen commer
ciële televisie, tenminste, zolang zij ons
soort omroepen niet. verdrijft. Punt
twee. Marcel heeft mij een kans gegeven.
Voor hem zou het een klap in het ge
zicht zijn als ik naar Van den Ende zou
gaan. Van Dam ziet hem als grootste be
dreiger van onze omroepen. En uitgere
kend bij Van den Ende zou ik profiteren
van wat ik bij de VARA heb opge
bouwd. En punt drie: Ik voel me per
soonlijk nogal verbonden met Marcel
van Dam. Dus, mijn standpunt is - en
dat heb ik ook tegen Joop van den Ende
gezegd - dat ik bij de VARA blijf zolang
Van Dam daar zit".
Maar Van den Ende heeft gezegd dat
Witteman zich bij TV-10 nog veel meer
zou kunnen ontwikkelen.
Enthousiast: „Dat is de kracht van hem
en dat was ook de verleiding: dat hij op
ongelooflijk Amerikaanse wijze de pre
sentator als verreweg het belangrijkste
onderdeel van het produkt ziet. Maar
die benadering heeft ook nadelen. Het
betekent dat overal voor wordt gezorgd.
Bij Achter het Nieuws ben ik gewoon
een van de redactieleden, die er toevallig
uitspringt omdat hij ook nog presenteert.
Bij Joop word je neergezet. Hij zorgt er
voor dat alles zo gebeurt dat jij je op je
gemak voelt. Ik heb het een keer meege
maakt. Toen ik daar gast was. Je weet
niet wat je ziet. Allemaal buitengewoon
aantrekkelijk voor een presentator. Ik
mag hem ook graag. Vind hem een leuke
man. Vanuit zijn uitgangspunten werkt
hij perfect".
Om Marcel van Dam kan niemand
heen. De man maakt vrienden, maar
ook veel vijanden
„Kijk, die man is voor deze functie ge
knipt", spreekt Witteman letter voor let
ter uit. „Hij is een overtuigd sociaal-de
mocraat. Hij is een succesvol program
mamaker. Hij is politicus ten voeten uit.
En hij is ook een gewone jongen. Niet
zo'n Wallis de Vries van de AVRO", be
gint Paul Witteman direct bekakt te pra
ten. Grinnikt. „Het heeft ons de grootste
moeite gekost om Marcel uit een kleine
idiote Japanse auto te krijgen".
„Maar datzelfde gewone jongensachtige
heeft ook nadelen. Hij kan keihard en
zonder omwegen de waarheid vertellen
tegen iemand die zich dan het lazarus
schrikt". Imitëert mompelend zijn baas:
„Het is hier een zootje hè. Dat moet als
de sodemieter veranderen, anders gaan
wij naar de kloteDie sfeer heeft hij
om zich heen".
De VARA is binnen drie jaar uit het
moeras getild door hem?
„Ja, en met veel minder verzet van het
personeel dan ik altijd had verwacht. Hij
heeft een zekere onbehouwen manier
van optreden. Dat vind ik erg charmant.
Ik houd met van die gladde types".
Drie jaar geleden maakte Paul Witteman
de overstap van de radio naar de televi
sie. De keus van Marcel van Dam stuitte
op veel verzet van de redactie van Ach
ter het Nieuws. Een verkeerde beslissing.
HILVERSUM - Voor leuke din
gen maakt hij tijd. Achter in zijn
auto slingert zijn sporttas. Loop
schoenen en een handdoek. Drie
keer per week loopt hij vijftien ki
lometer hard. Meestal in de duinen
bij Haarlem, zijn woonplaats. Vijf
keer per jaar een halve marathon.
Hardlopen relativeert de jacht op
nieuws. „Ik probeer mijn gezin
- vrouw en drie kinderen - met te
verwaarlozen. Echt lukken doet dat
niet".
De eindredacteur en presentator van
Achter het Nieuws is een meer dan ver
dienstelijk pianospeler. Hij komt uit een
muzikaal nest. „Muzikaliteit is een van
de dingen waarvan ik zeker weet dat je
die van huis uit meekrijgt. Ik kan hele
maal alles vergeten wanneer ik een mooi
stuk muziek hoor". Zijn moeder was een
begaafd pianiste, zijn vader minister van
binnenlandse zaken voor de KVP in het
eerste kabinet-Beel na de oorlog. Een ka
tholiek milieu.
„Het pianospelen van mijn moeder
vond ik veel belangrijker dan de maat
schappelijke status van mijn vader. De
muziek heeft een veel grotere invloed ge
had. Mijn vader was niet veel thuis.
Daar werd ook nooit over politiek ge
sproken". Hij praat bijna verontschuldi
gend wanneer zijn eigen maatschappelij
ke ontwikkeling ter sprake komt. Een
jongen uit een behoudend milieu, die
zijn journalistieke carrière begon bij het
katholieke dagblad De Tijd. Een tijdje
Elseviers Magazine. „Ik heb het allemaal
zelf moeten ontdekken. Daar heb ik vrij
lang over moeten doen, helaas. Pas bij
Elsevier kwam ik erachter dat mijn
voorkeur bij de linkse politiek lag".
Zoekend naar een genuanceerde weerga
ve: „Ik voel mij op de meeste punten so
ciaal-democraat. Ben ook een fan van
Wim Kok. Een heel prettige man. Oh
nee, ik ben het niet eens met die mensen
die Kok vinden tegenvallen. Kok heeft
weinig praatjes. Hij heeft een vrij goed
gevoel voor wat leeft bij de gewone men
sen. Ik vind hem wel een beetje saai. Ik
zou niet met. hem op vakantie gaan,
denk ik. Deif Uyl was interessanter.
Maar Kok kan grote groepen mensen
aanspreken".
Bach
Marcel van Dam, TV-10, de succesfor
mule van Achter het Nieuws en Witte
man als het nieuwe gezicht van de
VARA zijn al breeduit over de tong ge
gaan. wanneer op het terras van bistro
Robert in de bossen van Hilversum een
glas melk en een 'broodje gezond' op ta
fel komen. Het stokbrood van maitre
Robert blijkt taaie kost. Paul Witteman
worstelt zich door een stronkje andijvie.
De muziek brengt redding. „Ben gek van
Bach", herkauwt hij nauwelijks ver
staanbaar. „Ik speel uitsluitend Bach.
Waarom? Ja, ik heb het idee - maar
dan word ik misschien iets te roman
tisch - dat zijn muziek het dichtst bij
God staat. Bij wijze van spreken dan.
Bij alle uitingsvormen van wat de mens
verheft boven dieren behoort hoe dan
ook de kunst. En van de kunst is dat de
muziek".
Heeft hij nog zoiets als een godsgeloof?
„Nee, dat denk ik niet. En katholiek ben
ik absoluut niet meer. Maar ik heb altijd
nog vaag het idee dat er met mensen iets
geheimzinnigs aan de hand is, wat met
andere schepselen niet zo is. Maar zoals
bijna niemand kan ik mij daar iets be
vattelijks bij voorstellen. Als ik dat ge
voel heb. dan is dat heel vaak bij muzi
kale ervaringen. Iemand als Bach is zo
geniaal. Dat kan haast niet voortkomen
uit een toevallige samenloop van om
standigheden".
„Bach blijft. Door alle modes heen
brengt hij ontroering teweeg bij mensen.
Anderhalf uur per dag, van Haarlem
naar Hilversum en terug, luister ik naar
DEN HAAG - Enkele keren per jaar
moet dc ANWB-alarmcentrale mensen
te hulp komen die tijdens de vakantie
door psychische problemen in de knel
zijn gekomen. De alarmcentrale wordt
echter pas dan ingeschakeld als het echt
helemaal mis is en de vakantiegangers
niet op eigen kracht naar huis kunnen.
Dat er veel meer mensen met stress te
kampen hebben in hun vakantie, staat
voor de ANWB als een paal boven wa
ter. Als mogelijke oorzaak noemt G. van
Weijen, chef van de alarmcentrale, een
slechte voorbereiding op de vakantie.
„Vaak gaat het als volgt: snel de spullen
in de auto, rijden en het feest kan begin
nen". Maar zo simpel is het niet. Van
Weijen adviseert vakantiegangers in elk
geval goed uit te rusten alvorens de
tocht over de grens te beginnen. En, om
nodeloze verrassingen te voorkomen,
vooraf het een en ander te lezen over de
plaats van bestemming.
„Vakantie is een gevaar voor het huwe
lijk", stelde een voorganger van Van
Weijen eens. Maar niet alleen voor een
huwelijk, meent drs. A. van Egmond,
docent psychologie aan de hogeschool
voor toerisme in Breda, ook vriend
schappen kunnen erop stuklopen. Want
de vakantie is bij uitstek een periode
waarin grote spanningen kunnen ont
staan. Enerzijds doordat de vertrouwde
omgeving wordt verlaten en menige rei
ziger het onbekende vreest. Maar ook
doordat echtgenoten, vrienden en vrien
dinnen, die door het jaar prima met el
kaar overweg kunnen, opeens hele dagen
op eikaars lip zitten. Dat kan leiden tot
irritaties en knallende ruzies. Menige hu
welijksreis is daardoor in het water ge
vallen, menige vriendschap beëindigd.
„Bij vakantie denken mensen aan ont
spanning, aan recreatie. Maar dat de va
kantie dat ook biedt is niet zo vanzelf
sprekend. Ruzie is zeker geen uitzonde
ring tijdens de vakantie", meent Van Eg-
mond. die overigens graag een lans
breekt voor de jaarlijkse uittocht. „Va
kantie hoort erbij anno 1989, net als iets
leuks doen tijdens het weekeinde. De
ontspanning die vakantie toch kan bie
den, de sociale contacten die opgedaan
worden, of het lekker sportief bezig zijn:
het zijn dingen die het dagelijkse leven
niet altijd biedt".
Wat niet wegneemt dat alle enthousiaste
vakantieverhalen die straks weer losko
men misschien met een korreltje zout
genomen mogen worden. Hooguit wordt
een klacht vernomen over een file, regen
of diefstal, maar andere wanklanken be
geleiden zelden de vakantiefoto's. De
mensen geven nu eenmaal niet graag toe
dat het verblijf in verre oorden wat is te
gengevallen of ronduit rampzalig was.
„Een vakantie kost veel en dan is het
moeilijk te verkopen dat je een slechte
vakantie hebt gehad", zegt psycholoog
dr. J. Snel van de Universiteit van Am
sterdam.
Voor een deel heeft de vakantieganger
het zelf in de hand of een vakantie goed
verloopt. Snel: „Het is zaak een vakantie
uit te zoeken die bij je aard past. Als je
daarin slaagt, heb je een plezierige va
kantie. En ook moet je vooraf goed in
formeren waar je terecht komt, zodat de
kans om in ongewenste situaties verzeild
te raken zo klein mogelijk wordt".
Voor een workaholic heeft hij het vol
gende advies: „Workaholics zijn altijd
heel druk bezig. Tijdens de vakantie zijn
ze opeens gedwongen een tijdje niets te
doen. Die omschakeling kan problemen
opleveren. Temeer omdat veel van die
werkverslaafden vlak voor de vakantie
nog even allerlei zaken willen afhande
len. Dat moeten ze nou net niet doen.
Ze moeten al voor de vakantie een beet
je gas terugnemen. Want anders is de
overgang van drukte naar rust funest
voor het welbevinden".
Een andere tip: „Er kunnen ook span
ningen ontstaan doordat iedereen andere
ideeën heeft over vakantie. Gun elkaar
tijdens de vakantie de vrijheid en maak
niet te veel afspraken".
Voor mensen die de keus hebben, is het
van groot belang te bedenken met wie
zij op vakantie gaan. „Zeker tijdens ex
treme omstandigheden moet je goed op
elkaar afgestemd zijn".
Afgezien van genoemde oorzaken is
moeilijk aan te geven wat verder de kans
op stress vergroot. Het hangt voor een
groot deel van de vakantieganger zelf af.
Genieten van pionieren, nieuwe dingen
ontdekken, is bijvoorbeeld slechts weg-
vond zij unaniem. Nu werkt Wittema
binnen een team van medewerkers da
een soort vriendenclubje vormt. Succe
verbroedert. „Misschien is het ook wt
niet goed voor mij dat ik centraal kon
te staan", zegt Witteman. „Ik werk bin
nen een club van mensen die heel kri
tisch tegen mij aankijkt. Ik hoef mi
niets te verbeelden".
Wat hem wel mild stemt: de functie va
presentator is flink opgewaardeerd. Ee
presentator was, zeker bij de VARA
niets meer of minder dan een gewon
werknemer. Nu is een goede presentato
van nieuwsprogramma's evenveel waari
als een goede quizmaster. Voor bepaald
omroepen is die functie nog meer waarc
Televisie is een 'one person medium
kijkers willen graag dat een persoon d
boodschap overbrengt.
Bij vp kant ie
denken mensen
aan ontspanning,
aan recreatie.
Maar dat de
vakantie dat ook
biedt is niet zo
vanzelfsprekend.
Ruzie is zeker geen
uitzondering
tijdens de
vakantie.
FOTO: SP
gelegd voor mensen met een groot zelf
vertrouwen, meent Van Egmond, want
die kunnen tegenslagen verwerken. „Die
mensen hebben het gevoel dat de hele
wereld voor hen openstaat. Die wereld is
geen bedreiging. Is iemand daarentegen
al gestressed voor het vertrek, dan kan
dat pionieren gevaarlijk zijn. Want mis
je de controle hier, dan gaat het daar
ook mis. Ben je overspannen dan heb je
het gevoel dat de dingen je uit de han
den glippen. Nieuwe omstandigheden
vergroten dat risico".
Om risico's te voorkomen is het zaak je
zelf te kennen, stelt Van Egmond. „En
daar zit meteen het probleem. Je moet
weten hoe je op tegenslag reageert. Kui
je niet tegen het ongewisse, dan moet ji
zorgen dat je alles voor elkaar hebt: he
materiaal moet goed in orde zijn, df
route moet uitgestippeld zijn en het ho
tel besproken. Wie het echter leuk vind
te improviseren, hoeft zich daar mindet
zorgen over te maken".
Het moment
„Inmiddels voel ik mij voor die earner
wel zo", reageert hij. Dat komt door d
combinatie van eindredacteur en presen
tator. Als tijdens de uitzendingen iets ge
beurt, ben ik degene die de beslissingei
neemt. Daarom voel ik mij zeker. Het i
mijn verantwoordelijkheid vanaf he
moment dat de camera gaat draaien"
Kort geleden presenteerde hij viermaa
Het Moment, een programma waari
mensen praatten over het moment da
hun leven veranderde. Kijkers zagen eei
ontspannen presentator. Ontwapenen!
zelfs. Hij lachte veel meer.
„Ja, de onderwerpen leenden zich daar
voor. Bij Achter het Nieuws zitten zei
den onderwerpen waar je om kunt la
chen. Feit is dat ik mij op mijn ge ma
voel wanneer ik een aardig iemand in
terview. En ja, het presenteren van teks
tjes - al zijn ze maar acht regels - waar
in het onderwerp moet worden neerge
zet, zo van bam, dat is eigenlijk moeilij
ker dan een leuk gesprek voeren. Wat i
wel merkte was dat veel mensen eraa
moesten wennen. Wat krijgen wij nu
Gaat Paul Witteman opeens lachen".
Nog ambities als showmaster?
„Nee, nee, nee. Daar word ik heel ze
nuwachtig van. Dat kan ik helemaa
niet. Ik doe wel eens een programmi
waarin een klein stukje show zit. Daa
word ik direct heel nerveus van". Gee(
show, wel informatie. Na de zomë
wordt Witteman mede-presentator vai
het zondagmiddagprogramma Het Cap
tool.
Vrees
TV-10 overschaduwt ook het terras vai
Robert. De omroepen zijn wakker ge
schrokken. De actualiteitenrubrieker
van NCRV, VARA, KRO en vermoede
lijk de AVRO gaan nauw samenwerken
Vanaf 1 oktober zenden zij elke avonc
uit, om tien uur. Het is even aftasteri
Vooral de NCRV heeft koud-watervrees
Samenwerken met 'die rooie honden'
van de VARA kan de achterban doer
steigeren. De NCRV vreest overloo[
naar de EO. Meer nog dan TV-10 vreesi
Witteman het informatieve programmi
NOS-Laat, élke avond op Nederland 3
ook om tien uur. „Niet dat zij beteri
programma's maken, wel omdat NOSi
Laat dezelfde mensen zal uitnodiger
voor commentaar".
Het wordt spitsuur om tien uur 's a!
vonds, het tijdstip waarop ook Joop vat
den Ende een informatief programma d<
ether in denkt te sturen. „Het wordt vis
sen in een te kleine vijver". De zuig
kracht van TV-10 op nieuwsmensen
Paul Witteman wel meegevallen. De op
merkelijkste transfer vond hij de over
gang van Feike Salverda, volgens hen
een van de beste journalisten van
derland, ex-VPRO, ex-VARA en ex
Nederland. „Oh ja, TV-10 heeft een
dige ploeg bij elkaar gekregen, maar
de beste".
ED VAN
CeidócSouAcmt