Inde
file
op weg
ïnaar het
i zuiden
Onder
deks
broeit het
in de
binnen
vaart
E&idwQowuvnt
Minister Smit van verkeer en waterstaat is deze week het
juridische gevecht begonnen tegen graan- en veevoederhandelaar
Granaria. Inzet is een bedrag van 9,6 miljoen gulden. Vorig jaar
zorgde deze handelaar voor grote onrust onder de
binnenschippers door met ministeriële toestemming zelf het
vervoer van zijn handelswaar buiten de beurs om te regelen. De
schippers vonden dat de vergunning niet in overeenstemming
was met de nieuwe richtlijnen van de Wet Vervoer Binnenvaart.
Die richtlijnen zeggen dat het vervoer öf via de schippersbeurs
moet verlopen öf op eigen boten moet geschieden. Het tijdelijk
inhuren van 'goedkope' boten buiten de beurs om was de
schippers een doorn in het oog. Zij kwamen in actie en
blokkeerden de boten die voor Granaria het graan vervoerden.
De minister bood een oplossing aan om uit de impasse te komen:
Granaria zou zijn vervoer niet meer met gehuurde boten regelen,
de schippers zouden de blokkade opbreken en de minister zou de
graanhandelaar een vergoeding voor de geleden schade betalen.
Maar nu blijkt dat de minister het bedrag dat inmiddels door een
arbitragecomissie is vastgesteld, alleen wil betalen als Granaria,
dat sinds vorig jaar juni keurig via de beurs werkt, ook werkelijk
zelf in eigen beheer zijn produkten over de Nederlandse wateren
vervoert. Iets dat de binnenschippers nou net niet willen.
Directeur Wyler van Granaria gooide deze week olie op de
golven door te melden dat hij het liefst zijn 560.000 ton graan en
veevoeder via de beurs blijft verschepen, maar dat 'Neelie' wel
over de brug moet komen met haar miljoenen. Zo niet, dan is hij
gedwongen niet langer „over het bord heen te varen". En dan is
de boot aan voor de binnenschippers. Wilde acties liggen al weer
in het verschiet, maar niet iedere schipper is daar gelukkig mee.
Wat leeft er onderdeks?
ROTTERDAM - In de krappe
roef van het schip Maris-Stella van
schipper Jan Dragt (30) hangen
tientallen felicitatiekaarten aan de
wand. Twee weken geleden is zijn
eerste kind geboren. „Ook van
mensen die hebben meegedaan aan
de acties tegen Granaria hebben we
kaarten ontvangen. Zo zijn de ver-
houdingen onder elkaar", zegt
1 Dragt, die niet aan de blokkade
meedeed. Hij wil niet verbloemen
J dat er in de kleine wereld van de
w binnenvaart tijdens het Granaria-
conflict nogal wat spanningen zijn
geweest.
De voorstanders van de harde acties
probeerden met de nodige intimidatie
degenen die niet voor een blokkade wa
ren, toch te overtuigen. Dragt: „Je moet
ervan uitgaan dat iedere schipper een
zelfstandige ondernemer is die het hoofd
boven water moet houden. Om met één
mening naar buiten te komen, moet je
ongeveer vierduizend verschillende me
ningen bij elkaar brengen. En dat is erg
moeilijk".
I Dragt is bestuurslid van de Christelijke
Bond van Ondernemers in de Binnen-
j vaart, waarbij zeshonderd schippers zijn
Hf aangesloten. Zijn bond heeft zich erover
verbaasd dat minister Smit-Kroes vorig
jaar juni een akkoord heeft bereikt met
een aantal actievoerders en niet met de
organisaties van de binnenschippers.
Maar helemaal onbegrijpelijk was dat
niet, want de blokkade op de Merwede
bij Gorinchem dreigde uit de hand te lo
pen èn de organisatiegraad onder de
schippers is niet echt hoog. Naar schat
ting dertig procent van hen is aangeslo
ten bij de christelijke, katholieke of alge
mene bond. Secretaris Bert Luijendijk
van de christelijke bond: „Wij waren
niet tevreden met de blokkades, want in
onze ogen moet het de rechter zijn die
uitspraken doet in conflicten. Bovendien
werkt de overheid de ongeorganiseerd
heid in de hand als zij rechtstreeks on
derhandelt met een aantal actievoer
ders".
Achteraf zal de minister ook het onder
handelingsresultaat betreuren. Zij ging
ervan uit dat de rekening die Granaria
mocht indienen ongeveer vijf ton zou
bedragen, maar een onafhankelijke arbi
tragecommissie becijferde begin dit jaar
dat dat bedrag negen miljoen gulden ho
ger ligt. Hoe komt dat?
Granaria kreeg in '87 als laatste trans
porteur toestemming om zijn veevoeder
buiten de beurs om zelf te laten vervoe
ren naar de plaats van bestemming, zon
der dat het veiplicht was de boten en het
personeel in eigen dienst te hebben. Het
bedrijf kocht in West-Duitsland 24 oude
duwbakken en huurde op contractbasis
een aantal duwboten in die het zaakje
over de Nederlandse vaarwegen zouden
opstuwen. „Oneerlijke concurrentie",
meenden de binnenschippers, want zo
wist Granaria onder de vastgestelde
beursprijzen te werken. De minister was
gewaarschuwd voor de eventuele gevol
gen van haar beslissing. Immers, deze
tak van de vervoersbranche stond al on
der zeer zware druk van slechte omzet
cijfers. Haar goedkeuring voor het plan
van Granaria moest wel tot brokken lei
den. Maar de minister was koppig en
vond dat het bedrijf zijn eigen vervoer
mocht regelen. De vergunning werd ver-
In een groot deel van ons
land begint vandaag de
grote trek; in onze regio
breekt het vakantieverkeer
wat later los, maar de
verwachting is dat we met
z'n allen nog massaler de
grens overgaan dan in
voorgaande jaren. En het
is al zo druk op de wegen
naar het Zuiden.
Rink Drost bracht een dag
door langs de Duitse
Autobahn.
„WAAROM DOEN WE
DIT EIGENLIJK?"
BAD REICHENHALL - Pets! „En
nou laat je dat!". Een jochie van
een jaar of zes begint te blèren.
Zijn zusje steekt haar tong uit.
„Moet je ook een klap?", infor
meert moeder. De kinderen zijn
weer zoet. Eventjes tenminste.
Grimmig kijkend overziet moeder de rij
en wachtende auto's voor, achter en
naast haar. Vader duwt de wagen een
paar meter voorwaarts. Voor die korte
afstand loont het niet de motor te star
ten en weer af te zetten. „Waarom doen
#we dit eigenlijk?", zegt hij. „Waarom
'zijn we niet gewoon thuis gebleven?".
De familie is op vakantie, al zie je het
niet aan de gezichten. Het blije gevoel
van er eens helemaal uit te zijn moet
nog komen. Voorlopig zit het ge^in er
helemaal in: in de file. Moeder'heeft
waarschijnlijk haar laatste tik van deze
reis nog niet uitgedeeld. Het is zaterdag
rond het middaguur, bij het laatste tank
station voor de Oostenrijkse grens. Dat
is bij Bad Reichenhall op de autosnel
weg A8 München-Rosenheim-Salzburg.
Het is er een gekkenboel. Al kilometers
voor het tankstation annex parkeerter
rein annex cafeetje is de snelweg ver
stopt. Duizenden reizigers zijn tegelijk
óp hetzelfde idee gekomen: nog even
tanken, plasje doen en de benen strek
ken na de lange etappe, voor we Oosten
rijk in duiken.
Voordat getankt kan worden is ^chter al
gauw een uur verstreken. De benen
strekken? Vergeet het maar. De parkeer
plaats is, net als de wc's trouwens, over
belast. Wie getankt heeft moet meteen
weg wezen. Tientallen Turkse families,
in Duits, Nederlands en Belgisch geken
tekende auto's op doorreis naar hun va
derland, picknicken uitgebreid tussen de
geparkeerde auto's. Op de weg herken je
hen al op afstand: aan de gordijntjes en
de glitterversiering voor de ruiten, aan
de overmatige daklast en de doorzak
kende veren. Op een van die auto's
prijkt een wasmachine, op een andere
een tweezitsbank. Maar bij de meesten
blijft de lading verborgen onder dikke
dekzeilen. Voor één ding verdienen de
Turkse families een compliment: hun
kinderen gedragen zich voorbeeldig, in
tegenstelling tot menige jeugdige EG-
burger.
Avontuurtje
Twee uurtjes en een tankstation eerder:
ADAC-file-adviseur (Stauberater) An
dreas van de Pas staat zich voor te berei
den om zich in het verkeer te storten.
Even later meldt de Oostenrijkse radio
in de nieuwsberichten dat bij de grens
overgang Salzburg in drie uur tijd het
aantal getelde, auto's in zuidelijke rich-
pomp staan? „Ja, eigenlijk weet ik dat
ook niet", zegt Van de Burgt. „Het zit er
zo in hè, voor de grens nog even tanken.
We hadden best Oostenrijk nog een heel
stuk in kunnen rijden. Scheelt het trou
wens veel in prijs?".
Slakkentempo
Dat hangt ervan af waar je tankt. Wie in
Duitsland langs de snelweg tankt en in
Oostenrijk ergens in een stad of dorp, is
in het laatste geval nauwelijks meer geld
kwijt. Maar wie in Duitsland niet te ver
van de grens even een willekeurige afrit
pakt en bij het eerste het beste tanksta
tion stopt, bespaart meer dan tien cent
per liter, is meteen aan de beurt en kan
de benzinepompen in heel Oostenrijk
overslaan, om pas in Italië of Joegosla
vië opnieuw goedkoop te tanken. „Zie je
nou hoe onervaren wij zijn?", zegt me
vrouw. „Op dat idee zijn we geen secon
de gekomen, zo gefixeerd zijn we op die
Autobahn".
Haar man droomt hardop van een koel
glas pils en vergeet prompt het gat tus
sen hem en zijn voorligger te sluiten.
Een bestelbus met een onwaarschijnlijk
groot aantal volwassenen en kinderen
erin dringt voor. Een Duitser achter de
Van der Burgts begint te foeteren: „Let
toch op die gastarbeiders! Zo komen we
nooit aan de beurt!".
Iets verderop in de rij duwt meneer Van
Westhreenen uit Heerhugowaard een
wagen in slakkentempo naar het tanksta
tion. Benzine op? „Nee, dit is mijn sub
tiele bijdrage aan de milieubescher
ming". Met zijn» zoon plus mevrouw
Veen uit Woerden met haar zoon is hij
onderweg naar de Adriatische kust van
Istriê in Joegoslavië. De vorige avond
om kwart over elf is het kwartet vertrok
ken. Al gehoord van de algenplaag die
zich in Istriê een maand eerder dan vo
rig jaar heeft aangediend? „Nee, maar
voor ons kan dat nooit zo erg zijn. Onze
vakantie kan al niet meer stuk". Wij
zend naar mevrouw Veen: „Wij hebben
allebei alleen een grote zoon en we zijn
van plan voortaan samen verder te gaan.
Deze vakantie is de start van ons nieuwe
leven. Lange files en algen deren ons
niet. Dan moeten ze iets heel anders ver
zinnen".
Hemelsbreed op niet meer dan een kilo
meter van de krankzinnige drukte op de
snelweg zit een vijfkoppige familie op
een rustig terrasje te genieten van gou-
lashsoep met brood, cola en pils. Het is
het Rotterdamse gezin Hujdurovic, on
derweg naar familie in Joegoslavië. „Dit
is ons vaste tank- en rustadres", zegt de
vrouw. „We komen hier elk jaar. Snapt
u nou dat niet veel meer mensen op het
idee komen om even de snelweg te ver
laten en echt tot rust te komen?".
RINK DROST
leend en na enkele beroepsprocedures
kon het eerste transport van Granaria
vertrekken. Boze binnenschippers staken
daar echter een stokje voor. Zij hanteer
den de simpelste vorm van obstructie:
de schepen tegenhouden door de water
wegen af te sluiten.
Eigendom
Zoals gezegd haastte de minister zich
om het conflict op te lossen en Granaria
mocht een schadeclaim naar de Haagse
Plesmanweg sturen waarin de extra kos
ten berekend waren die het bedrijf zou
maken als het schepen in eigendom en
bemanning in vaste dienst zou hebben
in plaats van die te huren buiten de
beurs om. Daarmee werd vooruitgelopen
op de nieuwe richtlijnen in de Wet Ver
voer Binnenvaart, die eigen vervoer toe
laat mits de schepen in eigendom zijn en
er gewerkt wordt volgens cao-afspraken.
Die extra kosten rpocht Granaria bere
kenen voor een periode van vijf jaar, de
termijn waarvoor de verleende vergun
ning geldig was. Omdat de minister
haast had om de blokkade te breken,
ging zij akkoord met het instellen van
een arbitragecommissie, die op een later
tijdstip een bindend oordeel over de re
kening zou vellen.
Waarom Smit-Kroes ervan uitging dat
die rekening niet meer zou bedragen dan
500.000 gulden, is nog steeds een raad
sel. Feit is wel dat directeur Wyler van
Granaria vorig jaar juni waarschijnlijk
heel snel 'zijn' rekensom heeft gemaakt
en de afspraak afgrendelde met het in
stellen van de arbitragecommissie.
Schipper Dragt: „Wyler heeft heel han
dig gebruik gemaakt van de mogelijkhe-
Schipper Jan Dragt van de Maris-Stella:
„Wyler van Granaria heeft heel handig
gebruik gemaakt van de mogelijkheden
die er waren. Ik denk dat ik in zijn plaats
hetzelfde zou hebben gedaan".
FOTO: DE JONG VAN ES
den die er waren. Ik denk dat ik in zijn
plaats hetzelfde zou hebben gedaan".
Het laat zich makkelijk verklaren waar
om de binnenschippers in actie kwamen
tegen de Granaria-transporten. Het aan
bod van vervoerders is meestal groter
dan de vraag en de goederen van de
graanhandelaar maken enkele procenten
uit van het totale volume. Die kwijtra
ken zou de volgende klap betekenen
voor de slechtverdienende binnenvaart.
Dragt: „Nederland heeft via zijn hoog
waardige, moderne vloot 5,5 miljoen ton
vrachtcapaciteit beschikbaar. Bij de be
voegde instanties staan 4900 onderne
mingen geregistreerd die 6300 schepen
- in capaciteit verschillend van 30 tot
3000 ton laadvermogen - laten varen.
Negentig procent van de ondernemingen
zijn zogenaamde 'eenscheepsonderne-
mingen', wat betekent dat de eigenaar te
gelijkertijd schipper is van de enige boot
die hij bezit".
Reserves
En daarmee is één van de belangrijkste
kenmerken gegeven van de binnenvaart.
Doordat de schipper tegelijkertijd eige
naar is, is hij zeer nauw betrokken bij
het wel en wee in de branche. Bovendien
betekent een faillissement van een on
derneming in de binnenvaart niet alleen
dat iemand zijn inkomsten kwijtraakt,
maar dat hij ook zijn huis uit moet als
het schip gedwongen in de verkoop gaat.
In ons land wordt voor de binnenlandse
vaart het systeem van de evenredige
vrachtverdeling gehanteerd. Schippers
krijgen op de beurs via het systeem van
toerbeurt tegen vaste tarieven een vracht
aangeboden. Een systeem dat voor- en
nadelen kent. De voordelen zijn er voor
al als er slechte tijden zijn. Een schipper
is op deze wijze min of meer verzekerd
van inkomsten. Maar dat is een betrek
kelijke garantie, want er, is nogal wat
overcapaciteit op de Nederlandse wate
ren, waardoor de wachttijden lang zijn.
Secretaris Luijendijk: „Je moet onder
scheid maken tussen overcapaciteit en
reservecapaciteit. Een haven als Rotter
dam moet altijd reserves hebben, want
als er een zeeschip aankomt en de goede
ren verder moeten, dan is het ergste wat
kan gebeuren dat je nee moet verkopen.
Maar er is op dit moment ook enige
overcapaciteit. Sinds 1 .mei van dit jaar
is er een regeling die zegt dat voor nieu
we schepen alleen een vergunning wordt
afgegeven als oude schepen worden ge
sloopt. Op die manier komt er geen
nieuwe tonnage bij".
Op papier lijkt het dat de regeling
„nieuw-voor-oud" er toe leidt dat de to
tale tonnage gelijk blijft, de praktijk is
echter anders. Door grotere motoren en
andere moderne technieken neemt het
totale vervoersvolume toe omdat een
schip sneller zijn vracht kan afleveren en
nieuwe vracht innemen.
Enige sanering van de vloot is dus nood
zakelijk. Daarmee wordt per 1 januari
1990 een begin gemaakt als er een sloop-
regeling van kracht wordt waarin is gere
geld dat eigenaren geld voor hun te slo
pen schip krijgen. Voor schepen boven
de 650 ton wordt 280 gulden per ton
laadvermogen uitbetaald; kleinere sche
pen krijgen een lager sloopbedrag per
ton.
Luijendijk: „Het is niet in te schatten
hoeveel schepen er straks ter sloop wor
den aangeboden. Bij de plannen is reke
ning gehouden met een totale afname in
de droge (graan, ertsen e.d.) vaart van
tien procent. Ongetwijfeld zijn er oudere
schippers die wachten tot de datum
waarop de regeling van kracht wordt om
te stoppen. Ze krijgen dan meer geld dan
als ze er nu mee zouden stoppen".
De binnenvaart staat door al deze ont
wikkelingen flink onder druk, want nie
mand weet precies wat de gevolgen zul
len zijn van de sloopregeling. Daarnaast
wordt met argusogen gekekèn naar het
standpunt van Smit-Kroes. Als de rech
ter haaf gelijk zou geven en Granaria
zelf moet gaan varen dan zal een aantal
binnenschippers ongetwijfeld weer zelf
het recht in eigen hand nemen want zij
laten zich niet lijdzaam naar de slacht
bank voeren.
Eén argument hebben de schippers in
elk geval in handen: de binnenvaart
wordt in het Nationaal Milieuplan ge
noemd als alternatief voor het vervui
lende vrachtverkeer over de weg. Af
braak van de binnenvaart door faillisse
ment kan de regering wel eens duur ko
men te staan. Want wat niet meer is, zal
straks ook geen alternatief voor het weg
vervoer kunnen zijn. Misschien is die re
kening wel duurder dan de 9,6 miljoen
gulden die minister Smit-Kroes nu moet
betalen. En was zij niet de grootste ver
dedigster van het milieu?
LUCAS BOLSIUS
ZATERDAG 8 JULI 1989 PAGINA 29
auto de lange reis naar het Zuiden wordt
gemaakt. Meneer start telkens de motor
om vijf meter te kunnen rijden. „Zo
lang ik benzine in de tank heb, zal ik die
gebruiken ook", lacht hij. „Kom, ik heb
vakantie zeg. Ik ga me daar niet du
wen!".
„Wat, file tot aan de grens?", vraagt me
vrouw ongerust. „Hoe ver is dat nog?".
De mededeling dat dat maar vier kilo
meter is, stelt haar weer gerust. Moeten
ze ook nog door de Tauerntunnel onder
de Alpen door? Daar staat op dit mo
ment zeven kilometer file. En die groeit
nog steeds. „Jammer, we zijn langzamer
hand toch wel moe", zegt ze. Het echt
paar is de afgelopen nacht om twee uur
van huis gegaan. „Ja, we hebben tevoren
wel een paar uur geslapen hoor, maar
veel rust hebben we niet gehad. Het was
voor ons toch wel een spannende beleve
nis. Tot nu toe is alles voortreffelijk ge
gaan, afgezien van een half uurtje lang
zaam rijden bij München".
Waarom moet eigenlijk uitgerekend hier
worden getankt, waar op hetzelfde mo
ment meer dan duizend auto's voor de
Vele wegen leiden naar het Zuiden. En ze
zijn dezer dagen allemaal overvol.
FOTO: EPA
ting per uur is opgelopen van 12.000
naar 24.000. Daarmee is de maximale
capaciteit bij de grens royaal bereikt. Ge
volg: de file aan Duitse kant wordt
steeds langer.
Wat is nu het nut van een file-adviseur?
Kan die de file sneller oplossen? Van de
Pas: „Een heel klein beetje kunnen wij
er wel aan doen. We geven als dat moge
lijk is omleidingsadviezen. Op kaartjes
die ik bij me heb, teken ik een alterna
tieve route in. Maar in de praktijk vol
gen maar heel weinig mensen die advie
zen op. Bijna niemand durft de auto
snelweg te verlaten om over kleinere we
gen zijn route te zoeken. Men blijft lie
ver urenlang in de file staan dan een
avontuurtje te wagen".
En hoe zit het met het materiaal waar
mee de vakantiegangers onderweg zijn?
„Dat is heel verschillend. Van sommi
gen vraag je je af hoe ze het aandurven
met zo'n auto en zo'n belading een reis
te ondernemen die zulke zware eisen aan
het materiaal stelt. Maar van de Neder
landers moet ik zeggen, dat ze vooral de
laatste vijf jaren heel weinig materiaal
problemen hebben".
Drie Nederlandse auto's, waarvan twee
met een caravan erachter, draaien het
tankstation binnen. De inzittenden heb
ben constant contact met elkaar, zo ver
raden de „bakkie-antennes" op de auto
daken. De in totaal zes inzittenden, Pa
trick van de Lavoir, zijn ouders, zijn
vriendin Sandra en nog een bevriend
echtpaar komen uit Hulst en Klooster-
zande in Zeeuws-Vlaanderen. Ze hebben
het grootste deel van de reis er op zitten,
want hun reisdoel is een camping in Ka-
prun in Oostenrijk. Zij zien er geen van
allen vermoeid uit. „We zijn gistermid
dag al vertrokken en hebben in Duits
land langs de snelweg in de caravans
overnacht", verklaart Patrick.
Voor het echtpaar Van de Burgt uit Sint
Oedenrode, enkele uren later opgesloten
in de file bij het laatste tankstation voor
de grens, is het de eerste keer dat per
