finale
c«
Frits
ter Kuile
verkiest
God
bovenF-16's
"tiis*
'•Mlêt:
ZATERDAG 1 JULI 1989 PAGINA 34
AMSTERDAM - Tot Frits' vrien
den behoren de oud-legeraalmoeze
nier Kees Koning en de arts Co
van Melle. Die hakten op Nieuws-
jaarsdag met bijlen in op enkele
straaljagers op de vliegbasis van
Woensdrecht. Om in hun ogen
recht te doen aan het bijbelboek
Jesaja hoofdstuk 2 vers 4. „Dan
zullen zij hun zwaarden tot ploeg
scharen omsmeden en niet langer
de oorlog leren". De boodschap
daarvan schrijven ze vele keren
over op muren van raketbases en
kazernes. 'Sloper en schilder' staat
er in Ter Kuile's paspoort. Hoe ko
men mensen tot zo'n levenshou
ding?
Zijn jeugd. Van z'n vierde tot twaalfde
jaar woonde Frits ter Kuile in Enschede,
als zoon van de bekende kunsthistoricus
en conservator van het Rijksmuseum
Twente, Onno ter Kuile.
Frits: „We zijn later naar Amsterdam
verhuisd. Daar heb ik het gymnasium
gevolgd, met een VVD-sticker qp m'n
agenda. Temidden van al die kinderen
van links-intellectuele ouders was ik een
echt rechts jongetje. Naarmate ik ouder
werd, ging ik me zelf vragen stellen
waarom de wereld was zoals ze was. We
woonden in een dure buurt met de hele
rambam en hadden verder een boerderij
in de Achterhoek. Tegelijk zag ik men
sen op twee hoog achter wonen die daar
het hele jaar niet vandaan kwamen. Je
leert ongelijkheid in de maatschappij te
zien en gaat nadenken over de oorzaken.
Je hart zegt dat het anders moet, maar
de wereld om je heen zegt dat je werken
moet voor geld, want zonder dat kun je
niet gelukkig zijn. Alles is daarmee be
smet, tot op de universiteiten toe. Welke
je ook volgt, ze maken je allemaal klaar
voor hetzelfde systeem, de tredmolen
van het geld verdienen. Ik ging naar de
Landbouw Hogeschool in Wageningen
en volgde een studie plantenveredeling,
zoals het toen nog zo mooi heette. Het
kwam gewoon op rassenmanipulatie
neer. Maar in 1982 ben ik daar radicaal
mee gekapt, heb mijn studie aan de kant
geschoven. Ik wilde doen wat m'n hart
me ingaf: Jezus volgen".
Diepe
„Ik sprong in het diepe, want je kunt zo
iets niet eerst uitproberen of uit een
boekje halen".
Frits ter Kuile begon met Russisch te le
ren. Dat was zijn eerste daad. Vanuit de
gedachte dat je je vijanden lief moet
hebben, wilde hij eerst die taal leren
kennen want Rusland is tenslotte een
groot Europees land. „Die studie heeft
me veel voldoening gegeven. Het was
het begin van wat ik wilde. Werk niet
voor brood, zegt Jezus, maar zorg voor
de schepping. Maak je geen zorgen voor
de dag van morgen en doe als de vogels
en de leliën des velds. Ik moet zeggen,
dat blijkt goed te werken. Je krijgt er
voldoening door en het geeft richting
aan je leven".
„Van huis uit had ik wat geloof betreft
niets meegekregen. Maar toen ik in de
anarchistische beweging zat, hoorde ik
in een kraakpand de muziek van Bob
Marley. Muziek uit het Caribische ge
bied over de slaven en het afschudden
van de ketens, over een exodus uit de
kapitalistische wereld. Echte reggae-mu-
ziek waarvan de wortels in Afrika liggen.
Het is de muziek van Marley die me bij
Jezus heeft gebracht. Ik ben me in hem
gaan verdiepen, heb veel over hem gele
zen en probeer hem na te volgen. Veel
beleef ik aan contacten met Francisca
nen maar ook met moslims. Want Gods
geest waart door alle godsdiensten heen.
Zo was Ghandi een groot christen, al
hoewel hij een Hindoe was".
Z'n contacten met de islam heeft Frits
ter Kuile opgedaan via acties eerder dit
jaar tegen de levering van straaljagers
door Nederland aan NAVO-partner Tur
kije. „Omdat die er de Koerden in hun
bevrijdingsstrijd mee bestrijden. Als je
dan samen met Koerdische mensen een
maand vast op het Binnenhof, ervaar je
dat je dezelfde inspiratiebron hebt", al
dus Ter Kuile. Er bestaan volgens hem
veel vooroordelen omtrent de islam.
„Dat komt door mensen als Khomeiny
maar de massa van de moslims wil
vrede, net zoals de meeste christenen,
wat hun leiders dan ook mogen roepen".
Centen
Als totaal-weigeraar van militaire dienst
zegt Frits nu zes jaar in dienst te zijn
van de vrede. Ongeveer net zo lang als
de meeste vrijwilligers tekenen voor het
militaire leger. „De meesten doen dat
om de centen. Ik ben, zou je kunnen
zeggen, onbezoldigd werker. Ik voel dat
't anders moet, zowel voor me zelf als
voor anderen. Al dat geld voor de bewa
pening, dat zouden ze moeten gebruiken
om de honger in de wereld tegen te gaan
en om de vervuiling op te ruimen. In
Woensdrecht heb ik drie jaar lang schil
len opgehaald en batterijen. Werken
voor Gods Koninkrijk en leven van
Gods genade".
Of het in elkaar rammen van andermans
eigendommen zoals vliegtuigen en ande
re militaire spullen met zijn idealisme
valt te rijmen? Iedereen kan wel mooie
theorieën ophangen en er vervolgens
met de bijl op los gaan. Waar blijven we
dan in onze democratie?
Frits knikt. Hij neemt de tijd om het uit
te leggen. „Het gaat erom iets wat scha
delijk is, onschadelijk te maken. Wan
neer eigendom benut wordt voor het
goede, voor de waardigheid en de heel
heid van menselijk leven, moet je dat
respecteren. Maar zodra eigendom benut
wordt voor onderdrukking en vernieti
ging van menselijk leven, is het in onze
ogen verantwoord het uit te schakelen
en kapot te maken. Toetssteen daarbij is
dat je hoe dan ook geen andere mensen,
planten en dieren kwaad doet en zelf
van je daden materieel niet beter wordt,
en dat je ook bereid bent de .gevolgen
van je handelen te aanvaarden. Anders
dan de actiegroep Rara zullen we alles
openlijk doen en nooit weglopen. Omdat
het uitleggen van onze acties een wezen
lijk onderdeel vormt van onze strate
gie".
De nieuwe ploegschaarbeweging is bin
nen de internationale wereld van de ge
weldloosheid voorzichtig gezegd niet er
kend. Maar ze telt inmiddels wel veel
aanhangers, niet in het minst door het
optreden van de Noordamerikaanse je
zuïet Daniël Berrigan.
En de steun in eigen land? Frits ter Kui
le noemt de sympathie van de Francis
caanse Samenwerking, Kerk en Vrede,
Vrouwen voor Vrede en de Basisbewe
ging Nederland. Verder hebben bladen
als De Bazuin en Tijdschrift Nederland
se Religieuzen positieve aandacht aan de
acties tegen de straaljagers besteed.
Ceders
Er lijkt Frits niet veel aan gelegen te zijn
officiële kerken achter z'n standpunt te
krijgen. Akkoord, het Conciliair Proces
voor gerechtigheid, vrede en heelheid
van de schepping is een positief teken.
„Maar in feite is het niet meer dan een
nieuwe verpakking van de boodschap
die al een paar duizend jaar oud is. De
schepping zuchtte ook ten tijde van Je
saja al onder de last van de machtigen.
Lees maar hoe de ceders van Libanon in
die dagen geteisterd werden door ge
bruik voor de legers en woningbouw".
Frits ter Kuile had namens de Francis
caanse Vredeswacht naar de oecumeni
sche ontmoeting van Europese kerken in
mei in Bazel zullen gaan. Maar in plaats
daarvan moest hij zeven weken straf uit
zitten in het Huis van Bewaring in
Maastricht. „Omdat we op de veertigste
veijaardag van de NAVO een Ameri
kaans ziekenhuis in Heerlen hebben be
zet. Dat is al twee jaar oud, staat vol
met moderne medische apparatuur en
telt vele waslokalen, maar kent geen en
kele patiënt. Het heeft als enige taak de
zorg voor VS-soldaten tijdens een moge
lijke derde wereldoorlog. Wij hebben 't
omgedoopt tot Nevada Gasthuis, belast
met de zorg voor de vele slachtoffers
van kernwapentests in de wereld. Daar
kunnen ze het geld voor de nieuwe kern
wapens beter aan uitgeven".
Waarom toch zo fanatiek, het niet door
gaan van de raketten op Woensdrecht
betekendë toch een keerpunt in de wa
penwedloop?
De niet-plaatsing van kernwapens op
Woensdrecht heeft hij zeker niet als een
overwinning van de vredesbeweging ge
vierd. „Met veel poeha hebben de vos
sen de passie gepreekt, de plaatsing van
de kernwapens daar gaat niet door.
Maar de produktie van kernkoppen in
Pentex in Texas gaat onverminderd
door. Alleen over de dragers van de ra
ketten is een akkoord bereikt, niet over
de produktie".
Frits ter Kuile is er ook achter gekomen
wat de drijfveer is van het militarisme
op deze aarde. „Het draait om de mam
mon, de macht van het geld. Bewape
ning zorgt louter voor subsidie voor de
rijken. Een lobby van de rijke mensen
om hun overtollig geld in aandelen in de
wapenindustrie te stoppen om zo nog
rijker te worden. En bij wapens horen
vijanden. Die hoef je maar te maken en
dan kun je die rotdingen nog gebruiken
ook".
Hasselbach
„Soldaten van de wereld verenigt u,
vecht tegen de milieuvervuiling, niet te
gen elkaar en hebt uw vijanden lieP',
schilderde hij op de muur van een Ame
rikaanse raketbasis in het Duitse Hassel
bach. Dat gebeurde op klaarlichte dag.
Omdat het buiten de poort was, mocht
de Amerikaanse bewaking niet ingrijpen.
De Duitse militaire politie liet vanwege
de dagelijkse aflossing omstreeks die tijd
ook nog een half uur op zich wachten
totdat ze hem konden arresteren. Inmid
dels heeft hij de boodschap gelaegen dat
hij twintig dagen straf moet uitzitten in
een Duitse cel. Dat hij toch nog onlangs
ongehinderd in Berlijn de Kirchentage
kon bijwonen, lag aan een vriendelijke
oude Twentse dame die hem in haar
auto de grens overbracht. „Op het juiste
Frits ter Kuile werkt aan een internationale pelgrimage tegen de laagvliegoefeningen
in het Amerikaanse Nevada (ook door F-16's van de Vliegbasis Twenthe) die groot
leed berokkenen aan de daar wonende Indianen. FOTO: HENK VOORTMAN
nomen, werd ik aangehouden en naar
een politiebureau gebracht. De socialisti
sche heilstaat heeft geen buitenlanders
nodig, en zeker niet voor het straatve
gen. Later hoorde ik dat ik was aangege
ven door een buurman van m'n vrien
din, die bang was dat de autoriteiten
hèm zouden oppakken als hij naliet te
melden dat er een vreemdeling bij hem
in de straat woonde".
En dat voert maar niets uit en teert qp
de gemeenschap, klinkt het verwijt. Frits
glimlacht hoofdschuddend en zegt dat
hij geen geld wenst te ontvangen van de
wereldse overheid die zoveel onrecht
veroorzaakt en in stand houdt. „Ik heb
eigenlijk geen vaste woon- of verblijf
plaats, dus ook geen hoge kosten en
woon overal en nergens in m'n slaapzak.
Het enige, waarvoor ik geld uitgeef, zijn
telefoonkosten en postzegels om brieven
te schrijven. Ik moet zeggen dat gelukkig
ook m'n moeder pal achter me staat en
m'n tandartsrekening betaalt".
Tinbergen
„M'n vader, die enkele jaren geleden is
overleden, vond het eerst maar niets.
Een zoon die z'n studie afkapt en in de
gevangenis belandt omdat hij zonodig
totaal-weigeraar wil zijn. Maar hij is ver
anderd toen ik in Haarlem m'n proces
had en voor de rechter stond met Nobel
prijswinnaar Tinbergen en oud-generaal
Von Meyenfeldt als mijn getuigen, als
mede René Schafer, in 1945 overlevende
van Nagasaki. Toen zag m'n vader in
dat ik niet als een Don Quichotte tegen
windmolens vocht maar gerenommeerde
medestanders had die er nèt zo over
dachten als ik. Hij heeft het toen nog be
staan om voor zijn Rotary-club in Am
sterdam een lezing te houden over to
taal-weigeren en over zijn zoon die daar
voor in de gevangenis vast zat. Dat heeft
me geweldig goed gedaan".
„Dood zijn voor het oude en levend
voor het Koninkrijk Gods, zegt Jezus.
Dat is ook mijn credo". Frits ter Kuile
lijkt de zekerheid des geloofs te hebben
maar hij kent ook 'danige twijfels'. Met
name ten aanzien van Romeinen 13, zo
schudt hij opnieuw een bijbeltekst uit
z'n mouw; daar waar de apostel Paulus
predikt over de handhaving van het
hoogste gezag, desnoods met het zwaard.
„Ik kan daar niet over uit, daar ben ik
het niet met Paulus eens. Evenmin deel
ik z'n visie over vrouwen. Eerlijk gezegd
wil ik het daar met hem op de Dag des
Oordeels nog over hebben. Het zal er
dan wel druk zijn maar dat wil ik eerst
graag uitpraten. Tenslotte is Paulus niet
zo maar iemand, je kunt niet om hem
heen".
En wat de toekomst ook brengen moge,
Frits voelt zich door 's Heren Hand ge
leid. Hij werkt druk aan de organisatie
van een internationale pelgrimage naar
Amerika in 1992, vijfhonderd jaar na de
ontdekkingsreis van Columbus. Het
wordt een tocht van de Amerikaanse
oostkust naar Nevada, het land van de
Shoshone Indianen, de streek die door
de 'witte beschaving' wordt gebruikt
voor kernproeven en laagvliegoefenin
gen van F-16's. Ook door toestellen van
de Vliegbasis Twenthe. Het vee van de
Shoshone krijgt door de 'terreur' van
onze luchtmacht miskramen en de ge
zondheid van de hele Indiaanse gemeen
schap heeft te lijden van het duivelse ge
bulder aan hun oren.
Ondanks alle tijd en energie die hij er
aan geeft, beseft Frits ter Kuile dat wat
hij doet toch maar werk in de marge is
en hooguit een 'Green-Peace-enect'
heeft, de mensen wakker schudt.
„Maar je zult er wel op de Dag des Oor
deels op aangesproken worden. Wat
deed jij toen het er op aankwam? Tege
lijk ben ik er van overtuigd dat de echte
vrede alleen door Jezus zelf gebracht zal
worden".
Tot slot de vraag of de interviewer nog
iets vergeten is. Frits: „Ja. Denk niet,
dat ik een heilig boontje ben. Want toen
ik nog in Amsterdam op school zat, jatte
ik fietsen en handelde in hasj. Geen
mens is zonder zonde".
JAN TER HAAR
De vredeswacht in Woensdrecht. Dat er
daar geen kernraketten komen is volgens
Ter Kuile geen overwinning. De plaatsing
moge dan niet doorgaan, maar de pro
duktie van die wapens gaat onverminderd
door. FOTO: SP
moment zorgt God dat je geholpen
wordt", zegt Ter Kuile, en hij meent het.
Hij heeft inmiddels al vele landen afge
reisd met z'n acties en ontmoetingen
met gelijkgezinden. In de geboorteplaats
van Franciscus van Assisi, Assisi dus in
Midden-Italië, woonde hij vorig jaar een
congres over geweldloosheid bij. Een
joods echtpaar attendeerde hem op een
souvenirwinkeltje in het stadshart waar
naast alle heilige kruizen ook swastika's
(hakenkruizen) hingen. Frits begon met
een vriend voor de winkeldeur prompt
een vastenactie, als protest tegen deze
'symbolen van de duivel'. Hij trok daar
mee de nodige aandacht: de kwestie
werd tot in de gemeenteraad van Assisi
aan de orde gesteld en een dag later, nog
vóór de terugreis naar Nederland, beleef
de Frits dat de politie naar de winkel
trok en de hakenkruizen in beslag nam.
Maar meestal heeft hij de politie tégen
zich, bij het doorknippen van afrasterin
gen en het betreden van verboden defen
sieterrein, het beplanten ervan met bloe
men en soms aardappelen („voedsel in
plaats van wapens"), het beschilderen
van kazernemuren en -schuttingen en
het onklaar maken van militaire machi
nes en apparatuur.
Als gast van de Amerikaanse ploeg
schaarbeweging 'Catholic Workers' was
hij in de Verenigde Staten, in de sloppen
van Manhattan waar hij meehielp in de
gaarkeukens om de hulpbehoevenden
van de vrije wereld te laten eten en drin
ken. Ook in de Nevada-woestijn waar
het westelijk halfrond zijn verduivelde
raketten produceert en uittest. Dank zij
z'n cursus Russisch kon Frits ter Kuile
vorig jaar prima uit de voeten in Mos
kou. Hij knoopte er contacten aan met
de vredesbeweging in de Sovjetunie.
Ook daar werd hij opgepakt en vastge
zet, zij het slechts voor één dag. „Ik had
er een studente leren kennen bij wie ik
een tijdje heb gewoond. Om er wat bij te
verdienen, was ze straatveger. Toen ik
dat werk een keer van haar had overge
CcidócGouAOtit'
