De biologische boer ploegt langzaam voort Kantje boord UIT THUIS SeidódQoWUVnt MAANDAG 26 JUNI 1989 PAGINJ® belangstelling voor biologisch boeren. Omdat er geen bestrijdings middelen worden gebruikt, moet er, zeker op zware klei, wel harder worden gewerkt. FOTO: DIJKSTRA Hèt modewoord van dit moment: milieu. Er zijn tegenwoordig nauwelijks nog onderwerpen te be denken zonder dat het milieu erbij om de hoek komt kijken. Degenen die pleitten voor een mi lieuvriendelijker manier van landbouw waren lange tijd roependen in de woestijn. Zij predikten voor een kleine schare gelovigen op geitenwol len sokken en gezond heidsfanatici. Maar het tij keert, zelfs grote super marktketens nemen nu biologische landbouw- produkten op in hun as sortiment. En de alterna tieve landbouw wordt aanbevolen als dé reme die tegen tal van knel punten. Of het dat wer kelijk is, moet echter nog blijken. „Als ik er een paar jaar gele den mee was begonnen, had den ze me allemaal gewoon voor gek verklaard. Nu zijn de boeren in de buurt juist belangstellend naar hoe het mij vergaat, al zien ze het lang niet allemaal zitten". G. ten Have (33) is dit jaar be gonnen met een proef met biologische landbouw. Er zijn wel meer tuinders en veete lers die op biologische manier hun bedrijf voeren, maar Ten Have is de eerste akkerbou wer in zijn omgeving die zich aan de alternatieve landbouw waagt. Heel voorzichtig, dat wel. Van de 95 hectare heeft hij slechts een halve hectare be plant met vollegrondsgroen- ten. knolselderij, witte en rode kool en spruitjes. „Ik heb zelf ook nog een gezonde dosis wantrouwen. Ik moet nog zien dat het lukt. Maar ik heb er ook wel aardigheid in. Er speelt toch iets mee van dat het anders moet met de landbouw. Als het goed gaat, doe ik volgend jaar zes hectare en zo elk jaar een beetje meer". Prijzen De alternatieve landbouw wordt op verschillende ma nieren en vanuit verschillen de filosofieën bedreven: bio- logisch-dynamisch, biolo gisch, ecologisch. Maar in één ding verschillen ze allemaal van de traditionele land bouw: er wordt geen gebruik gemaakt van chemische mid delen. Dat betekent veel meer werk voor de boer, al leen al vanwege het extra schoffelen van onkruid. Dat extra werk wordt doorbere kend in de prijzen voor de produkten, die hoger liggen dan voor de traditionele pro dukten. Ten Have werkt al ruim der tien jaar op het boerenbedrijf van zijn vader, dat hij twee jaar geleden heeft overgeno men. „Het waren uitgere kend twee verschrikkelijk slechte jaren. Dat heeft toch wel een extra duw gegeven om eens de biologische land bouw te proberen. De enorm hoge prijzen voor biologische produkten trekken mij aan. Maar aan de andere kant was ik toch ook al vaker aan het nadenken over gêzondheid en milieu. Dan lees je weer een bericht over de milieu vervuiling en dan denk je: verhip, ja, dat kan zo niet. Het stond me zelf tegen, al dat spuiten met die chemi sche troep. Maar wil je een beetje opbrengst hebben, dan moet je toch meedoen van wege die lage prijzen. Per soonlijk zou ik het liefst in het voorjaar één enkele keer met bestrijdingsmiddelën er over heen gaan en dan ver der het hele jaar niet meer spuiten. Die schimmelbestrij ding hoeft voor mij niet. Maar dan moet je wel weten dat je een hogere prijs voor je tarwe krijgt. Anders ben je toch verplicht te spuiten om de oogst groot genoeg te hou den". Supermarkten Hans Kroon van de Neder landse Vereniging voor Eco logische Landbouw gaf vori ge week het startsein voor een wervingscampagne om boeren over te halen op de biologische toer te gaan. Van de 13.000 boeren in Neder land werken slechts een en kele honderden biologisch, terwijl vanwege de sterk toe genomen vraag vanuit win kels en supermarkten er be hoefte is aan veel meer biolo gische boeren. Ten Have: „Als jonge boer maak je dan toch een reken sommetje. Je moet het ar- beidstechnisch wel allemaal zien rond te breien. Je moet er bovendien rekening mee houden dat het soort grond nogal wat uitmaakt; op zware klei heb je bijvoorbeeld meer problemen dan op lichte grond. Je hebt daar veel meer werkbare dagen. Maar gezien alle problemen in de landbouw vond ik dat ik het nu toch maar eens moest pro beren. Ik blijf wel afwach tend, hoor. Ik wil er eigenlijk ook liever nog niet te veel ruchtbaarheid aan geven. Ik zie andere boeren ook niet meteen massaal overstappen op biologische produkten. Dat zou de prijs trouwens weer omlaag drijven". Sake Gerritsen is al dertien jaar biologisch aan het boe ren. Hij heeft in een Drents gehucht een gemengd bedrijf van 50 hectare, met de na druk op de melkkoeien. Ger ritsen is geen boer van huis uit. „Maar ik zat vroeger wel altijd op de boerderij en ik ben ook naar de middelbare landbouwschool gegaan". Hij is destijds uit 'puur idea lisme' met de alternatieve landbouw begonnen. „Vroe ger werd de. biologische pro- duktie meer vanuit de land- bouw-kant bekeken. De laat ste jaren wordt het juist ook sterk vanuit de milieu-hoek gepropageerd". Ook hij con stateert een toenemende be langstelling voor het biolo gisch boeren. „Er komen hier steeds meer excursies van groepen boeren. Je wordt als een collega behandeld, niet meer als een soort fenomeen uit een openluchtmuseum". Die grotere interesse heeft echter nog niet op grote schaal tot omschakeling ge leid „Je kunt wél zeggen dat veel boeren er tegenwoordig wel eens over nadenken. Dat is in elk geval al een hele verandering". Inkomen Is het biologisch boeren lo nend? Gerritsen: „Wij kun nen ervan leven en ook onze verplichtingen nakomen. Maar als je vraagt of elk jaar het inkomen in verhouding staat tot het aantal gewerkte uren, geldt ook voor ons: Ondanks zijn betrokkenheid bij de alternatieve landbouw, meent hij niet dat die de op lossing biedt voor alle proble men van de Nederlandse boeren. „Daarvoor zijn de problemen veel te structu reel. De boeren zitten aan alle kanten finaal klem. Bij alternatieve landbouw wor den de prijzen op een andere manier bepaald. Maar je kunt voor de traditionele land bouw vaststellen dat de prij zen de kosten echt niet dek ken. En als ze straks ook nog moeten betalen voor het mi lieu, zoals nu de plannen zijn, dan klopt dat niet. Wil je echt een oplossing bieden voor zowel de problemen van de boeren als van het milieu, dan zal de consument toch voor alle landbouwprodukten meer moeten gaan betalen". LILIAN VINTHER Radicaal middel tegen ouderdom? „Welk wezen loopt 's morgens op vier benen, 's middags op twee en 's avonds op drie", luidt het be roemde raadsel uit de schemertijd van de Griekse Oudheid. Ant woord: de mens. 's Morgens kruipt hij, in de middag loopt hij en in zijn levensavond maakt hij gebruik van een stok. Waarom de zon ondergaat over het menselijk leven, en waar om zo onverbiddelijk, is een van de grote raadsels van de medische we tenschap. Het ziet er nu naar uit dat een tipje van de sluier is opge licht, en misschien zijn er wel 'radi cale' middelen die de vaart van de levenszon kunnen stuiten. Onder verouderingsbiologen heer ste lange tijd tweespalt over de oor zaak van veroudering. Volgens de ene groep geleerden zou aftakeling en dood erfelijk zijn bepaald omdat in ons levensplan (dat verborgen ligt in het DNA van de cel) de boodschap ligt dat het na zoveel jaar welletjes" is geweest. Anderen houden het erop dat voortdurende beschadigingen langzaam maar ze ker het raderwerk van de li chaamscellen knarsend tot stilstand brengen. De laatste mening lijkt nu de overhand te krijgen: onze cellen worden gestaag ondermijnd door zeer actieve chemische stoffen, 'de radicalen'. Een theorie met „mo menteel beperkte mogelijkheden, maar met grote perspectieven," al dus twee hooggeleerde heren, de professoren H. Timmerman en A. Bast in een recente publicatie van de Nederlandse farmaceutische industrie. Vitamines Van de zuurstof die we inademen, wordt ongeveer vijf procent omge zet in een chemisch zeer actieve vorm met de vervaarlijke naam 'superoxide anion'. Dit instabiele superoxide gaat over in waterstof peroxide (dat spul waarmee je won den 'uitbruist') en dan kunnen er twee dingen gebeuren. Ofwel het peroxide wordt keurig onschadelijk gemaakt door stoffen als (schrik niet) SOD, catalase, gluthation-oxy- dase, maar ook door bijvoorbeeld de vitamines C en E. Gebeurt dat niet, dan ontstaan uit het peroxide de alles verwoestende hydroxyl-ra- dicalen, chemisch zeer actieve stof fen die reageren met alles wat ze tegenkomen. Dat zijn de stoffen die langzaam maar zeker ons erfelijk materiaal, de eiwitten, vetzuren, celwanden enzoverder ondermij nen. Toch zijn ze nuttig. Het lichaam laat ze los op alle vreemde binnen dringers: bacteriën, virussen en an der microscopisch ongerief. Op die manier houdt het lichaam ziekte kiemen van het lijf. Het is de over daad die schaadt. Vandaar dat we enzymen in ons lijf hebben (SOD, catalase, gluthation-oxydase enz.) om deze radicalen na gedane arbeid terstond onschadelijk te maken. Wordt er onverhoopt toch nog wat gebroken dan is ons lichaam in be perkte mate in staat om de schade te herstellen. Welnu. Als het gehal te aan radicalen in het lichaam stijgt, of als het lichaam minder ra dicalen opruimende stoffen produ ceert, dan zal de overmaat aan ra dicaal geleidelijk aan steeds meer lichaamscellen beschadigen. Het li chaam veroudert dan. Onlangs pu bliceerde de onderzoeker Halliwell een lijstje van ziekten waarin zuur stofradicalen een rol lijken te spe len. Op dat lijstje kom je veel 'ou derdomsziekten' tegen. Ziekten als chronisch reuma, de ziekte van Parkinson, emfyseem, atheroscle- rose (dat weer ziekten van hart en onbekende redenen juist weer niet. Gevolg: een afsluiting van de vaten heeft in de hersenen snel een ver woestende uitwerking op het om ringende weefsel. Een nieuw mid del, dat de firma Upjohn op dit mo ment op proefdieren uittest, zou die schade drastisch kunnen inperken. 'Lazaroide' (van Lazarus, u begrijpt wel waarom) gaat die omzetting in alles verwoestende stoffen in de hersenen tegen. Dit zou een gewel dige stap vooruit kunnen zijn, want tot nu toe kan men tegen deze li chaam en geest verlammende kwaal weinig uitrichten. Tegen chronisch reuma, de tweede gesel, helpt mogelijk ebseleen, een stof die radicalen vangt. Chronisch reuma ontstaat waarschijnlijk door dat op hol geslagen afweercellen per abuis het eigen lichaam, en dan vooral de gewrichten, met radica len bestoken. Ebseleen - een pro- dukt van de Westduitse firma Nat- termann - bootst de werking na van glutathion-peroxydase, dat op zijn beurt radicale stoffen uitscha kelt. Nattermann denkt dit middel al binnen twee jaar op de markt te kunnen brengen. Zou ebseleen echt wat uithalen, dan zou dat de eerste weerlegging zijn van de ijzeren wet dat de ouderdom komt met gebre-. ken. door Joke Forceville-Van Rossui^ Familiefeest Het lijkt wel minder voo?ve komen dan in het verledig het in royaal familieverb, vieren van een feest. Misschien ben ik een bevoorrechte ziel? Onlang mochten we in onze gelet j een vijftig-jarig l1, 1 priesterjubileum herdenk En nu is het de viering v het zilveren huwelijksfee. van ons jongste zusje gew Die is begonnen op de zaterdagmiddag. Wij hebt ook al weer het geluk bit P onze familie enkele priesP te kennen die zich konde, vrijmaken om de festivity6.1, te openen met een mooie, het bruidspaar zelf samengestelde, i Eucharistieviering. Dat m0] ik inderdaad niet dikwijls meer mee: een kerkelijkebo viering a{s inzet van zo 'n Toch is het als heel bijzo Rn ervaren door allen die err* aanwezig waren. Dat vind de grote winst van onze Rï moderne vormgeving aan be dienst: het element van d\ zé dagelijks ervaringen in ze vijfentwintig lange (nn huwelijksjaren, wordt op ((jg wijze heel nadrukkelijk .er gestalte gegeven. r Het thema van de vieringl* Beminnen is een beslissin] g steeds weer kiezen voor 1 elkaar. Ligt dat niet heel if?e aan tegen de titel van het l"c dat pastor Marinus van dè^ Berg onlangs in zijn colutfu warm heeft aanbevolen: Kai Liefde is een werkwoord j o Alfons Vansteenwegen? Bn duidelijk speelt daar de gd. wederzijdse trouw in doonli Eucharistie vieren is sam4 maaltijd vieren. Daarna hebben we gedurende eer, v gezellige receptie en een je heerlijk diner samen het 1 voorgezet. Met elkaar boeiende herinneringen E ophalen. Is het nu zo geA'H óók een religieus facet in zien? Hangt het woord religieus niet samen met Latijnse ..religare" - dat is— verbinden? We hebben h^ duidelijk ervaren dat trorfW stichtend is. vrede en rjnc verbondenheid stichtend, even hebben we daarom flno onze overleden ouders mei herdacht. Kinderen, of zePY tieners zijn of allang Ld volwassen, hebben meestd\\0. het een en ander op hun deu opvoeding aan te merkenJk Heel wat zullen ze zelf natuurlijk anders (en zek§d| beter) doen. Ouders hebb§ing zich de eeuwen door erovin beklaagd dat ze wat te stéPQ' hebben met „die jeugd vat™ tegenwoordig". Kinderen Lrc hebben evenzovele eeuweina door bezwaren tegen hun tor opvoeding aangetekend. P"£ Maar, memorerend dat c/et2® dochters alle drie hun huwelijksbootje varende v hebben gehouden, dwars allerlei stormen heen, en P: zoon zijn priesterambt noiJ|e altijd uitoefent, konden vvThe dankbaarheid beseffen, dalefi in ieder geval iets heel kostbaars van onze ouder\ hebben meegekregen opdracht dat een mens moet trachten te blijven zijn dagelijkse plicht èn tif"' aan zijn eens gedane keuzt™ Misschien wordt in onze dtpf de waarde en de vreugde her de familieverbondenheid weinig beleefd. Goed, dat ft" dan dagen zijn waarop juf,®1 worden gevierd, de ervarfai tot eenzelfde stam te behaijk wordt gedeeld en besprokene Goed. dat we er eens een r1'* ogenblik op bedacht zijn ieder van ons in een tradLU| staat. Een traditie die he/ifod „gemaakt" heeft. |nd De kinderen van het r" bruidspaar hadden elke genodigde een kaartje 2 toegestuurd waarop men |B kenbaar moest maken waLf» relatie met dit echtpaar hiaui loop van de jaren voor betekend had. De daarvoor kon ieder vrij kiezen: een dichtregel, bijbelwoord, een eigen on tboezeming. het diner ging er een boompje, in een pot m geplant, van tafel tot Ieder kon daar hangen. Een ontboezemingen is geworden. Natuurlijk hier niet gaan daar op die kaartjes geschreven stond. Voor buitenstanders is dat interessant, al blijkt bij gelegenheden hoe mensen zijn. Alleen de in ogen mooiste spreuk wil ilan niet onthouden: Een weggescholen achter de andere kant las ik er op „En Gód zag dat het iffj r-' ouderffl n:.de |.d ens Irdien vaat veroorzaakt), staar, huidkan ker en 'beroerte'. Sigaretterook Hoe dit te stuiten? Men kan probe ren om de hoeveelheid radicale stoffen in ons lichaam te verlagen. En inderdaad heeft veel van de medische goede raad, waarmee je tegenwoordig zowat dagelijks om de oren wordt geslagen, dit effect. Sigaretterook bijvoorbeeld, bevat veel radicale stoffen die (onder an dere) de enzymen aantasten waar mee we onze longen elastisch hou den. Het haalt de rek uit de longen met emfyseem tot gevolg. Een an dere voor de hand liggende manier is om in grote hoeveelheden (een mega-dosis heet dat) 'radicaal-op- ruimende' vitaminen A en E als mede het enzym SOD te slikken. Bij volgelingen van Linus Pauling (twee keer Nobelprijs!) is dit een populaire methode, maar of het helpt staat allerminst vast. „Het is niet zo dat het niet waar zou kun nen zijn." zei professor Bast tegen de Volkskrant, „maar bewezen, dat is een tweede". Uit een aantal ex perimenten met dieren bleek zelfs een averechts effect. Aanvoer van buiten lijkt de produktie van deze stoffen in het lichaam zelf lam te leggen. De perspectieven van de 'radicale theorie' kunnen dan wijds zijn, voorlopig zijn de praktische moge lijkheden tamelijk beperkt. Het verst is men gevorderd met een ra dicale therapie tegen de gesels van de oude dag- herseninfarct en chro nisch reuma. Wat is het geval? Als een bloedvat verstopt raakt stijgt in het bloed achter die (gedeeltelijke) afsluiting het gehalte aan weefse- lafbrekende zuurstof-radicalen. Vrij in het bloed rondzwemmende ijzeratomen bespoedigen die reactie nog eens. Gelukkig zijn de meeste ïjzeratomen veilig opgeborgen in eiwitten, maar in de hersenen om Beugelloze kanten 'beha' met ingewerkte satijnen band voor steun, brede schouderbanden met bijpassende slip. Het bloemetjesmotief is uitgevoerd in elastine kant, materiaal dat een goede uplift geeft 185,-); betere lingerie- en modeza ken (Platino). Onder invloed van de marktver- aiideringen heeft kant in alle varia ties de vrouw in dé ondermode veroverd. Vijftig deelnemers van de Nationale Lin gerie en Founda tion Presentatie op een beurs in de Hollandhal van de RAI ver wachtten dit al. De orders en ge maakte afspraken voor lingerie in dë duurdere klas sen toonden zelfs d'at men best in c/e beurs wilde tasten voor een chic stelletje van bijvoorbeeld mer ken met grote na men als Calida, Cerruti, Taubert in gestyleerde programma 's, waarin veel wol en katoen voor komende herfst/ winter een plaats innamen. De lin gerie mode van Lovable heeft hoogwaardige tri cots, afgewerkt met mooie kant- strippen in haar mars. De top is bijna een soort onderblouse met een hoog kanten boordje, de lange mouwen zijn af gezet met een kanten manchet. Overbodig te zeg gen dat de kan trandjes best uit de bovenmode mogen piepen. Overigens zijn die tricot-tops ook zonder mouwen verkrijgbaar. Dan slingert de kant zich 5 cm breed rond het armsgat. De kleuren zijn naturel, zwart en een warme tint cerise. Voor najaar/win ter brengt ook Platino, een gere nommeerd Spaans familiebe drijf uit 1930, een sophisticated lin- gerielijn, waarin veel kant is ge bruikt. De Voor naamste kenmer ken zijn een rijk gebruik van dit zeer vrouwelijke goedje alsinzet- stukje of als ma teriaal voor het Satijnen pyjama van Patino 234,-, kan worden gecombineerd met bijpas sende kamerjas en nachthemd. Kost baar geheel, maar wel een 'bezit'. hele model. De Braziliaanse tanga ruimt het veld voor een hoge slip met nauwsluiten de drapages of een brede taille band, die meteen steun geeft. Be halve kant in verschillende uit voeringen is ook satijn in de mo dellen verwerkt met aandacht voor details en af werking, zodat kleine flardjes zichtbaar kunnen blijven onder blouse of jurk. Zoals de meeste merken (Schies- ser, Triumph, Lo vable) heeft Plati no ook aandacht besteed aan de trend ontspan ning, fitness en huiskleding. Er zijn in de collectie prettige total look combinaties als een pyjama, bij passend nacht hemd en kamer jas voor een laat ste drankje in de kleinste uurtjes, uitgevoerd in wit satijn, ton sur ton bestikt met een glanzend blaad jesmotief en ver sierd met een briljantje in de geborduurde P van meneer Pati no (f235,-). De spullen worden gemaakt in drie fabrieken in Cas- tellon de la Plana in de buurt van Valencia. Dit seizoen werd ook het Deense X-Tase onder goed-, ballet- en fi tness-program - ma (broekjes, work-out tops, balletkousen, be ha's) uit 92% ka toen en 8% Lycra geïmporteerd. Het merk heet 'Dranella wordt ingevoerd door Berquitex in Weesp. Het is ook te krijgen bij Max Dohle, Gentse- straat 44, Scheve- ningen, (los hempje20,-, top je 14,50). Niet luxueus, wel goed en geschikt voor consumenten vanaf 13 jaar. TINY FRANCIS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 10