Ingezeept, gewassen en geschoren
Autorijden, eten en
drinken op z n Frans
„Land van Sony"
houdt tradities in ere
Contra de Franse revoluti
EeidócOowumt
„TROOST DE HYSTERISCHE ROBOT", GEDICHTEN VAN LUCEBERT:
Materiaal voor Conciliair Proces
Verschillende visies op
toekomst welvaartsstaat
DEKfER
F0Ttic
Tom Petty weer v
op het rechte pad
BOEKEN/PLATEN
VRIJDAG 23 JUNI 1989 PAGIlJO
Lucebert: „Troost do hysterisch# ro
bot" - gedichten en een oratorium.
Uitgave De Bezige Bij. Prijs 37,50.
Al lang ligt op tafel een nieuw
boek met prachtige gedichten
van Lucebert: „Troost de hys
terische robot". Het vraagt te
recht veel van de lezer, omdat
het hem meevoert in een taal
en in een voorstellingswereld
van puur artificiële en door
dachte of doorvoelde woor
denstromen, die de plechtig
heid van het altaar en de lees-
en kijkervaringen van een
modern kunstenaar koppelen.
Lucebert ontwerpt in zijn eer
ste gedicht van dit boek een
„Vluchtplan". Voor zichzelf?
Voor de lezer? Het stelt direct,
van meet af aan de toon vast:
ironie van de gevierde dichter,
die zijn lezer toespreekt over
diens verwachtingen en over
de dichterlijke twijfel om aan
die verwachtingen tegemoet te
komen:
„Met vaste hand
Het schone ideaal
Nogmaals ingezeept
Gewassen en geschoren"
Het ideaal, steeds opnieuw op
gepoetst en gereconstrueerd,
waarvan de presentatie weer
moet worden geregeld. De
zelfspot van de dichter is niet
weinig hardhandig in deze
vier openingsregels. De lezer
glijdt erdoor onmiddellijk uit
in een lachstuip: Is dit dan
Poëzie?
Zelfspot is het besef van tekort
schieten, van ongeloof in eigen
kunnen. Maar nee, dat is niet
wat Lucebert overgebleven is,
integendeel, zoals uit hetzelfde
gedicht „Vluchtplan" blijkt:
„Het is het waard
nog eenmaal de dageraad
Te verbaliseren als was hij
De dief van de droom
Al is het met taal een tong
Regenend op te kleine
beentjes".
bert. In zijn poëzie in deze
bundel blijkt dat eigenlijk op
elke bladzijde. De dichter kan
daar erg ver in gaan, wat een
retoriek met een ongewoon
grote spanning oplevert. De
namen van inspirerende dich
ters aan wie hij teksten wijdt,
geven dat ook al aan. Aan
Gorter en Adriaan Roland
Holst wijdt Lucebert zijn
woorden, aan dichters die de
retoriek in hun werk op een
klassieke manier een plaats en
een werking gaven. Het ge
dicht dat aan Gorter gewijd is
(„Herman Gorter op een eer
ste mei in de jaren tachtig"
opent met deze karakteristiek:
„Op de foto een kale
Westfriese kop
Een in de moerasdelta
verdwaald faraohoofd
Boven een bontkraagje
waarvan men toen
Fluisterde: dat was eens het
kraagje van de tsaar
Omdat in de opdracht van
Lenin en ten behoeve
van de partij onze dichter hier
zou scharrelen
In kroonjuwelen".
En over de dichter A. Roland
Holst (Jany) schrijft Lucebert
een „in memoriam" onder de
titel „Pegasus". „Jany was een
broos maar verschrikkelijk
paard" - een slotregel om er
gens ingegrift te worden. Na
dit gedicht volgt een tweede
memoriaal voor dezelfde dich
ter: „De dichter A. Roland
Holst indachtig":
„Herinner onze lichte spot
toen hij ons maande
Bij het na-onweren van het
beest en de geest
Zich nauw bergen zag bij de
val van al het bestaande
Want wat voor hem ontastbaar
was dat was geweest"
Ook de door Lucebert zo be
wonderde beeldend kunste
naar Hans Arp krijgt in een
reeks van gedichten een
prachtig In Memoriam:
Al deze gedichten komen voor
in het eerste deel van deze
bundel van Lucebert. Of hij
het heeft over het grootnieten
of het kleinnieten, over „de
grote verschoning", over
„Slipstrippen in een storm" of
over de misanthropie, het taai-
gebeuren is steeds een wonder
van tegelijk eenvoud en lucidi
teit, van kracht en doelmatig
heid. De dichter over de echo:
„In de nevel die ons scheidt
Maar dwars door alle nevelen
heen
Weet jij alleen te prevelen wat
ik meen
Opdat ik niet dat wat ik meen
beween
Oratorium
Het tweede deel van „Troost
de hysterische robot" is de
tekst van een oratorium dat
deze titel draagt. Een koor en
als solisten onder anderen de
„rechtvaardige", „het kind
van zijn tijd", de „heks" en de
„tovenaar". Zoals de retoriek
in de gedichten van het eerste
deel een grote rol speeldè,
heeft nu deze taalvorm de
hoofdrol gekregen, hetgeen
behoort in een oratorium. De
heks zingt:
„Dat rondrazende wiel in het
oor
Maakt mij bejaarde dame wat
van streek
Om maar niet te reppen van
jabroer bok".
Zo is ook de ironie aanwezig.
Zo trekt de dichter Lucebert
verder op zijn eigen dichter-
spad, waarin hij op unieke wij
ze een volstrekt eigen taal re
geert. Zo hoort hij als steeds bij
de boeiendste dichters van
onze jaren.
JAN VERSTAPPEN
„Michelingide Frankrijk". Prija
ƒ47,50.
„Michelin Wegenatlas van Europa".
Prijs 45,-.
„Eten Drinken in Frankrijk". Uit
geverij Mingus, Baarn. Prijs 39,90.
Frankrijk is nog steeds het
meest door Nederlanders be
zochte vakantieland. De meest
omvattende informatie over
het land wordt traditioneel ge
leverd door bandenfabriek Mi
chelin. De „Guide Michelin" is
een monument van compleet
heid en zorgvuldige redactie
(nog afgezien van de autoriteit
waarmee zoiets als het be
roemde „sterrensysteem" voor
hotels en restaurants is be
kleed), de Michelin-kaarten
(net als de Guides ook voor
andere landen en streken dan
binnen de Franse grenzen)
gelden voor veel toeristen als
zo'n beetje de beste en duide
lijkste die je je kunt wensen.
De editie „France" voor 1989
heeft als verrassing in petto
dat de koper als bonus een
„reprint" krijgt van de Guide
Michelin uit 1900, toen ook al
de rode omslag werd gebruikt,
maar het boekje nog een stuk
dunner en kleiner was: zo'n
vierhonderd paginaatjes tegen
de ruim twaalfhonderd van
nu.
De Guide werd toen gratis aan
automobilisten uitgereikt en
mocht, staat achterop met na
druk, niet worden verkocht.
Dat ligt nu wel even anders:
de editie 1989 voor Frankrijk
kost 47,50 (inclusief het ca
deauboekje). Het uitgeven van
gidsen en kaarten is voor de
bandenfirma een lucratieve
extra bedrijfstak geworden.
Wat Michelin betreft mag ten
slotte niet worden vergeten de
nieuwe „Wegenatlas van Eu
ropa", die vorige maand uit
kwam als eerste van een jaar
lijkse reeks (enkele jaren terug
lanceerde Michelin al, met re
delijk succes, de Wegenatlas
van Frankrijk). De kartografie
omvat het gebied van IJsland
tot Moskou, met verklaringen
in zes talen. Er zijn- zeventig
stadsplattegronden in opgeno
men, een index van 80 bladzij
den naar 30.000 plaatsen en als
bijlagen zijn er verkeersregels
(28 landen), afstandstabellen
tussen 72 Europese steden en
een klimatologische kaart van
42 grote steden.
Heerlijkheden
Lang niet alle restaurants in
Frankrijk voldoen aan de ver
wachtingen die het land op cu
linair gebied altijd heeft ge
wekt. En ook daar neemt de
Amerikaanse eetcultuur van
hot dog, grill en hamburger
hand over hand toe. Toch is er
voor fijnproevers nog wel wat
te beleven: het land beschikt
nog altijd over een veelheid
aan voortreffelijke eetgelegen-
heden en biedt door zijn veel
zijdig landschap en bodemge
steldheid een schat aan regio
nale heerlijkheden.
Een verdienstelijke wegwijzer
daarin kan het boek „Eten
Drinken in Frankrijk" beteke
nen, een uitgave van Mingus
in Baarn met als ondertitel
voor de fijnproever".
Met de Michelingids als leidraad wordt ook het kleinste Franse dorp bereikbaar.
Het is een vertaling van
„France for the gourmet tra
veller" door de Britse Pamela
Vandyle Price, die aan de
voorbereidingen van dit boek
jaren van intensief reizen en
eten heeft besteed, meldt ze in
haar voorwoord.
Na enkele algemene hoofd
stukken behandelt ze de Fran
se keuken regiogewijs, en van
zelfsprekend vergeet ze de
wijnkelder niet - eten en drin
ken horen nu eenmaal, iuist op
dit niveau, onverbrekelijk sa
men. De schrijfster erkent dat
„compleetheid" een onhaal
baar ideaal is, maar ze komt
een heel eind op weg. Het is
geen wijngids, het is geen re
ceptenboek, maar een hoogst
informatief en vlot geschreven
boek over, ja, lekker eten en
drinken in Frankrijk, de titel
zegt het dus al. Aanbevolen.
RENE DE COCQ
ADVERTENTIE
Bas de Gaay Fortman en Wouter van
Dieren:,, Het smalle pad tuaaen
macht en moraal". Uitgave Kok-
Agora, prijs 19,90. Ab Kerssies
e.a.: „Wie armoe zaait zal verzet
oogsten" Uitgave Kok, prijs 24,-
R. van Essen: „Wat ook in de bijbel
staat". Uitgave Kok, prijs 19,90.
Hans Opschoor: „Na ons geen zond
vloed". Uitgave Kok-Agora, prijs
ƒ28,50. „Mediawijzer Conciliair Pro
ces", uitgave NBLC, Den Haag. Be-
stellijn: 070-141745. Prijs 17,50.
Bij diverse uitgeverijen ver
schijnen uitgaven die (mede)
met het oog op het Conciliair
Proces zijn geschreven.
Een voorbeeld daarvan is het
boekje van het eerste Kamer
lid voor de PPR Bas de Gaay
Fortman en de publicist Wou
ter van Dieren. Ze geven een
specifieke uitwerking van le
vensbeschouwing en concreet
handelen in het boekje „Het
smalle pad tussen macht en
moraal". De inhoud is toege
spitst op zaken als het milieu
vraagstuk, de armoede, de in
ternationale politiek. De grote
vraag bij dit alles is hoe chris
tenen (kerken) iets kunnen
zeggen over en doen aan al die
zaken die mens en wereld be
dreigen en onrecht doen. Ei
genlijk gaat het in het boek:
„Wie armoe zaait zal verzet
oogsten" over dezelfde thema
tiek. De inhoud spitst zich toe
op vooral de armoede in Ne
derland, belicht vanuit bijbels
noties, gevolgd door maat
schappelijke en politieke ana
lyses. De bijdragen zijn van
onder andere ds. Ab Kerssies
en Herman Verbeek.
De bijbelstudies die de her
vormde predikant drs. R. van
Essen oorspronkelijk schreef
voor het evangelisch maand
blad „Reveil" passen heel goed
in de bezinning op de thema
tiek van het Conciliair Proces.
Hij is een „radicale evangeli
sche", dat wil zeggen iemand
die de consequenties van (de
spiritualiteit van) het christe
lijk geloof koppelt aan daden,
ook in de politiek-maatschap-
pelijke context.
Het boekje dat zich vlot laat
lezen heet: „Wat ook in de bij
bel staat".
De VU-hoogleraar milieukun
de en economie dr. J. Op-
schoor heeft het boek „Na ons
geen zondvloed" geschreven.
Hierin gaat hij onder meer in
op de geestelijke achtergron
den van de huidige milieupro
blemen, maar ook op de poli-
tiek-economische factoren. De
studie geeft in veel opzichten
verhelderende analyses en die
zijn een eerste voorwaarde
voor oplossingen.
Het Nederlands Bibliotheek en
Lektuur Centrum (NBLC) in
Den Haag heeft een „media-
wijzer" uitgebracht, met het
oog op de grote hoeveelheid
publicaties rondom het Conci
liair Proces. De uitgave bevat
informatie over media als boe
ken, brochures, themanum
mers van tijdschriften, werk
mappen, projecten, liturgische
materialen etc. Als bijlage is
onder meer gevoegd de kerst
toespraak 1988 van Koningin
Beatrix.
LÜTSEN. KOOISTRA
J. Glombowski, A. Keune, A. van
Rooij (red.): „Kantelende verhoudin
gen in de jaren negentig". Uitgeverij
SDU. Prija ƒ35,-.
Dertien wetenschappers, voor
hét merendeel verbonden aan
de Faculteiten Sociale en Eco
nomische Wetenschappen van
de Katholieke Universiteit
Brabant, belichten in „Kante
lende verhoudingen in de ja
ren negentig" hun visie op
onze samenleving van de ko
mende jaren.
Geen gemakkelijke kost, want
het boek is niet alleen een we
tenschappelijk werk met veel
vakjargon; het behandelt ook
somber stemmende vragen
over de gevolgen voor de wel
vaartsmaatschappij van de on
oplosbare schuldenlast van de
Derde Wereld, de milieupro
blematiek en de technologi
sche ontwikkelingen.
Interessant punt is dat de ana
lyses van de schrijvers geen
eenduidig beeld opleveren. Op
basis van verschillende theo-
riën en thema's worden op
merkingen gemaakt over wat
ons te wachten staat. Overi
gens zijn er wel overeenkom
sten tussen 'de verschillende
bijdragen. Zo wijzen bijvoor
beeld meerdere schrijvers op
de internationalisatie van ka
pitaal en van het milieupro
bleem en wordt weer door an
deren gewezen op de toene
mende ongelijkheid in Neder
land in verband met de econo
mische crisis.
Het boek is een bundeling van
de bewerkte discussiebijdragen
van de auteurs aan een studie
dag over dit onderwerp in de
cember 1987.
CLARISSE BUMA
(van 17 t/m 23 juni)
1 (5) Frederick Forsyth
De onderhandelaar
2 (2) Umberto Eco
De slinger van Foucault
3 (3) Cees Nooteboom
5 (-) Dick Francis
Bloedgeld
Cazemier
Boeken- Tijdschriften
Kopermolen 10,
2317 PB Leiden
Tel. 071-22.00.22
J. Ginsberg bv
Breestraat 127-129
2311 CM Leiden
Tel. 071-12.46 42
Boek- en kantoorboekhandel
Veenerick
Noordeinde 33
2371 CM Roelofarendsveen
Tel. 01713-16033.
Lij zandvliet
lü BOEKHANDEL BV
Haarlemmerstraat 117
Tel. 071-120421 2301 EB Leiden
...uw Libris boekhandel
Deze top 5 ia samengesteld^
naar aanleiding van de
verkoopcijfers bij de boven
staande handelaren.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
Martin Colcutt, Marius Jansen, leao
Kumakura: „Atlas van Japan". Uit
geverij Agon. Prijs 82,50
Dagelijks stappen duizenden
Japanners in de razendsnelle
magneet-trein, ademen ze uit
speciale apparaatjes op de ver
vuilde straten van Tokyo
schone lucht in en worden Ja
panse kinderen wegwijs ge
maakt op de meest geavan
ceerde computers. De nieuwste
snufjes elektronica zijn nog
maar net verschenen, of er
zijn al nieuwe modellen in de
maak.
Toch speelt de technologie
geen allesoverheersende rol in
de Japanse samenleving. Ach
ter al die uiterlijke kenmerken
van een supermoderne maat
schappij schuilen eeuwenoude
tradities die de Japanners
zorgvuldig in ere houden. In
de rijk geïllustreerde „Atlas
van Japan" in deze serie
verschenen eerder „Atlas van
het Romeinse Rijk", „Atlas
van het oude Griekenland"
etc. worden die tradities
uitvoerig beschreven.
Zo zijn er aparte hoofdstukken
gewijd aan de bekende theece
remonie waarbij de ver
schillen tussen sjogoens en het
„lagere volk" tijdelijk verva-
gen de samoerai de
krijgslieden die zich voor hun
meester opofferen in het gru
welijke seppoekoe-ritueel
het gemaskerde no-drama en
het kaboeki-theater met zijn
kleurrijke kostuums.
Uit het boek dat niet alleen
interessant is voor „leken"
maar ook voor Japanken
ners blijkt dat boeddhisme
en Zen-meditatie nog steeds
een belangrijke plaats inne
men bij de Japanners. Zo zijn
op de Koja-berg de lange pro
cessies van mediterende mon
niken een normaal verschijn
sel.
In de vorige eeuw hebben
schilders als Toulouse Lautrec
en Monet zich volop laten in
spireren door de Japanse geis
ha's en de Japanse tuinen. Via
de Nederlanders, die jarenlang
als enige Westerlingen toegang
hadden tot Japan, kwamen de
Japanners in aanraking met
westerse boeken.
Naast de drukke, vol gebouw
de steden zijn er in Japan tal
loze pittoreske plekjes te vin-\ï
den, zoals de warmwaterbron
nen in de openlucht, de vele
vissersbaaien aan de kusten en
de subtropische stranden van
de Rioekioe Eilanden. De tal
loze schitterende foto's laten
zien dat Japan ook zeker de
moeite waard is voor natuur-
liefhebbers.
JEANNETTE v. LEEUWEN
Tom Petty: ongecompiceerd luistergenot.
jï(
Als je van mening bent dat
Tom Petty's eerste album
zonder zijn bijna onafschei
delijke Heartbreakers stilis
tisch een flink eind in de
buurt komt van de Trave
ling Wilburys, is er met je
oren in ieder geval niks mis.
Als je vervolgens verneemt
wie er zoal hebben meege
werkt aan het album be
grijp je ook het hoe en waar
om. Want „Full Moon Fe
ver" is eigenlijk een album
van twee van de belangrijk
ste Wilburys, Tom Petty en
ELO-voorman Jeff Lynne.
Getweeën schreven ze het
gros van de liedjes en deden
ze de produktie, met z'n
tweetjes namen ze ook de
meeste gitaar-, bas- en toet-
senpartijen voor hun reke
ning. Als je bedenkt dat bij
de opnames ook George
Harrison en Roy Orbison
kwamen opdraven, lijkt hier
bijna sprake van Volume
Two van de Traveling Wil
burys.
Waar Petty met zijn Heart
breakers de laatste jaren
verstrikt raakte in de onbe
gaanbare paden van de rock
'n roll-jungle is hij door
I: t
Lynne weer op het reap
spoor gezet. Alleen Hl
breakers-gitarist 1
Campbell heeft nog J
voorname rol. Zijn s'clèl
vormen een sprankelt11?11
invulling van de vroF"J(
ongedwongen liedjes ;r 1!
Petty in petto heeft. St«me
melodieuze nummers ntei
„Free Fallin", de ra°P
„Runnin' Down A Dreü
en „Zombie Zoo" worde#13
completeerd door (?ta^
Clark's „Feel A Whole) 11
Better" uit zijn pre-Bima
periode, met een onmisr?n
baar „Needies And Pins111?
tro. Conclusie: een onge< mi
pliceerde plaat voor o"ea^
compliceerd luistergenoPerc
Stevie Nicks
Het waren Stevie Nicks en Lindsey Buckingham die ha^M
wege de jaren zeventig Fleetwood Mac vers bloed toe<E
den. De opvallende verschijning van het frêle zangel
met haar creatieve liedjes deed de band bepaald goed.
pper
Nicks heeft inmiddels haar vierde solo-album afgeleven» B
wie naar „The Other Side Of The Mirror" luistert besefj^jjj
deze plaat opnieuw een aantal mooie liedjes kent, al gaa' Taj
vuur naarmate het einde nadert wel langzaam uit. L,s.
producer Rupert Hine zorgde er wel voor dat de misplaeel
hoogdravendheid van Fleetwood Mac hier geen kans tógrai
en vervangen is door een beduidend puurdere begelei^'2'
Wie zich toch verveelt bij dit album kan altijd nog gaan0g.
len met het gratis bijgesloten hologram. tz«n<
GERT MEIimm
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS,MUZIEK
THEATER, RECREATIE,EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
•bel,
br K
eren opst^Ji
ïlijktijdijifiln
;1 aan d«puw
De dood van Marat, een van de Franse revolutionairen
Donald Sutherland: „Revolutie en
contrarevolutie; Frankrijk 1789-
1815". Uitgeverij Bert Bakker. Prija
ƒ59,50
In de groeiende reeks van ge
legenheidsuitgaven, herdruk
ken en nieuw werk, rond de
„bicentenaire", de viering van
de 200e verjaardag van de
Franse revolutie, verschijnen
ook opmerkelijke boeken.
Daarin gaat het niet om het
zoveelste al dan niet geïllus
treerde, chronologische over
zicht maar om een eigen visie,
een persoonlijke bijdrage van
de auteur aan de discussie over
de betekenis van de Franse re
volutie waarover de Fransen
maar niet uitgepraat raken.
In de tweehonderd jaar die
sinds de bestorming van de
Bastille verstreken zijn is de
visie op de revolutie nogal
eens veranderd. Lange tijd
heeft een marxistisch getinte
visie de publicaties beheerst:
de revolutie als een heftige
strijd tussen de belangen van
de standen.
Maar een hernieuwde minu
tieuze aandacht voor met
name allerlei regionale archie
ven heeft de eenzijdigheid van
dit beeld doorbroken. Het
nieuw ontdekte materiaal
maakt het er evenwel niet
makkelijker op: het beeld is
minder helder dan voorheen.
Toch is een talent als Donald
Sutherland in staat de gebeur
tenissen van twee eeuwen ge
leden samen te vatten in een
boeiend geheel.
Sutherland kijkt verder dan
Parijs, waar de meest dramati
sche onderdelen van de revo
lutie zich hebben afgespeeld:
de bestorming van de Bastille,
het proces en de dood van
Louis XVI en zijn vrouw Ma
rie Antoinette, de opkomst en
ondergang van mannen als
Danton, Robespierre en Marat,
de terreur en het herstel van
het centraal gezag. In de pro
vincie, van Vendée tot Voge
zen, deden zich andere sociale
en economische ontwikkelin
gen voor dan in de hoofdstad.
Daar èn in de hoofdstad blijkt
evenmin het algemene beeld
van tegengestelde belangen
tussen adel en bourgeoisie
houdbaar. Als er sprake is van
een tegenstelling is die er veel
eer tussen hoofdstad en pro-
mstj
e Im.v
vincie. De boerenopsjp
verliepen wel gelijktijdig
lang niet parallel
lutie in de stad, de platt#1
bevolking had immers f
belangen en doeleinden
stedeling. Evenals tijdödei
Russische revolutie werend
de Franse revolutie vee}**
ren het slachtoffer van jgd E
wentelaars.
Sutherland ziet twee
wegingen op elkaar invi
een revolutie en een
volutie, en hij werkt di1^s"
een uiterst boeiend matoo
eenvoudig werk. Hij \lorrr
schuldigt zich zelfs dat h
nog meer nuances aanbl
„Revolutie en contrarevF
vormt het eerste deel vL
nieuwe driedelige „HislF
Modern France", dezelf*
waaronder Sutherlandsl f®
meester Alfred CobbaJ
driedelig standaardwerk
laten verschijnen. Zoa»
hoort is het boek voorziP f?
een beredeneerd literl^
verzicht en een goedje
nen- en zakenregister. F
bel vergelijkt de republij
kalender met de gregorl
PAULr
1.10
^euw
