Gagarin moest liegen"
Vijftien jaar cel voor
moord op bingo-koning
^SMONAUT ONTHULT GEHEIMEN RUSSISCHE RUIMTEVAART
"ïlieudefensie in actie tegen reclamedrukwerk
Turkse voorman raakt
gewond bij aanslag
9 JENLAND
QeidóaOowumt
VRIJDAG 16 JUNI 1989 PAGINA 7
kÏÏENLAND
m
I
,het
teÖU In een ver-
jekkend vrijmoe-
iek fPrek met journalist
de jilesnikov van het
lidagblad „Moskovs-
en 'ravda" heeft veel-
kosmonaut Georgi
dvio er op gewezen
3tsti in de Sovjetunie
>er het aantreden van
1 Gorbatsjov veel
de is veranderd- op
lied van de glasnost
id). Maar dat er in
Ichtgeving over het
aartprogramma
jjn land nog altijd
van onnodige
innigheid en ver-
g van feiten.
Kolesnikov dient
f j [heimzinnigheid geen
tf juttig doel. Daarom is
te moeilijker te be-
waarom het toch
'eer gebeurde. Eigen-
jo zegt Kolesnikov,
Ïit publiek nooit gewe
er wel degelijk risi-
de bemande ruimte-
'erbonden zijn. „Pas
nnen we er achter te
p hoe gevaarlijk het
n om de ruimte in te
|aldus Kolesnikov.
[o haakt daar op in
t voorbeeld van Joeri
n, die op 12 april 1961
ste mens een ruimte-
Smaakte (Vostok-1). Er
Phefen enkele noodzaak
j gipaalde facetten van
missie te overdrij-
verdoezelen. Toch
nialpanvankelijk steevast
'd dat Joeri zich bij de
aaltj van de Vostok aan
noeimn het toestel had be-
>gie.i. Pas verscheidene ja-
nkeèr kwam de waarheid
wee>t licht: hij had zich
igerh schietstoel naar bui-
do>en slingeren en was
Jlt parachute op aarde
IJkomen, terwijl zijn
r op enige aftand was
AAr
Geen lering
Gretsjko: „Het begon alle
maal met een notitie die Ga
garin tijdens een officiële
persconferentie in handen
kreeg gedrukt door een over
ijverige functionaris. Hij
moest zeggen, zo stond er in
de notitie, dat hij aan boord
van de Vostok was geland.
Gagarin, als een echte mili
tair, beschouwde de notitie
als een bevel en gehoorzaam
de blindelings. Later, toen de
waarheid aan het licht was
gekomen, werd Gagarin van
leugens beschuldigd. In feite
een trieste situatie'.
Kolesnikov: Jammer ge
noeg werd hier geen lering
uit getrokken. Fouten en
noodsituaties bleven toch
verzwegen
Gretsjko: „Inderdaad. Neem
maar het geval van Pavel
Beljajev en Aleksei Leonov
tijdens hun vlucht met de
Voschod-2 (maart 1965 -
red.). Het systeem dat auto
matisch de standregeling van
het ruimtevoertuig behoorde
te regelen, faalde. Daardoor
werd hun terugkeer naar de
aarde een bijna onmogelijke
opgave. Voor het eerst deed
zich een situatie voor waarbij
kosmonauten hun cabine zelf
met absolute precisie in de
goede stand moesten brengen
voor het afvuren van de
remraket, zodat ze in het ge
plande landingsgebied zou
den kunnen neerkomen. De
kleinste vergissing kon fataal
worden voor bemanning en
ruimteschip. Tijdens hun po
ging het toestel in de vereiste
stand te brengen, moesten ze
uit hun stoelen komen om
iets beter te kunnen zien.
Maar hun bewegingen ver
stoorden wel de balans van
het toestel, waardoor ze na
het afvuren van de remraket
uiteindelijk heel ergens an
ders landden dan de bedoe
ling was. Ze kwamen neer in
dat met een
dikke sneeuwlaag was over
dekt. Ze konden het luik niet
open krijgen en hadden het
vreselijk koud. Vliegtuigen
en helikopters wierpen wel
warme kleren af, maar die
bleven in de bomen hangen.
In plaats van de werkelijk
heid te vertellen, werd ge
zegd dat de kosmonauten uit
rustten in een sanatorium".
„Het zou veel beter zijn ge
weest de waarheid te vertel
len: hoe de bergingsploegen
erin slaagden zich een weg
door sneeuw en bomen te ba
nen en hoe de bemanning
van Voschod-2 uiteindelijk
pas na veel moeite kon wor
den bevrijd. Door al die ge
heimzinnigheid begon ieder
een zo'n beetje te geloven dat
kosmonauten in de ruimte
niet veel meer hoeven te
doen dan wat knoppen in
drukken of dat alles door au
tomatische systemen wordt
gedaan".
Ontsnapping
„Een ander voorbeeld. De
lancering van Vladimir Ti-
tov en Gennadi Strekalov
(Sojoez T-10, september 1984
- red.) liep bijna op een ramp
uit. Een paar minuten voor
de start vloog de draagraket
in brand. Kostbare seconden
gingen verloren in de con
sternatie. Toen stelde het
lanceringsteam de ontsnap
pingsraket in bedrijf, waar
mee de Sojoez met zijn inzit
tenden van de draagraket
werd weggeschoten. De pa
rachute onplooide zich ver
volgens zonder problemen en
de kosmonauten maakten
een behouden landing. Was
dat twee of drie seconden la
ter gebeurd, dan was de cap
sule in de brandende vuur
zee op het lanceerplatform
gevallen. En opnieuw werd
geprobeerd het gebeuren te
verzwijgen. Sterker nog, er
werd naderhand uitsluitend
ruchtbaarheid aan gegegeven
op een internationale confe
rentie in Budapest. In de
Sovjetunie zelf kreeg het pu
bliek er niets over te horen.
En daarmee werd niet alleen
het ongeluk als zodanig ver
zwegen, maar ook het feit
wat we kennelijk over een
uitstekend voor zijn taak be
rekend systeem voor noodge
vallen beschikten".
Kolesnikov: „En ondertussen
gingen de drama 's en de ver
gissingen door?"
Gretsjko: „Jazeker. En soms
bereikten ze ronduit absurde
afmetingen. Ik herinner al
leen maar even aan de meta
len schildjes, die we begin ja
nuari 1959 naar de maan
zonden. Ze waren op een bol
vastgelijmd en moesten bij
het te plertter slaan over het
maanoppervlak worden ver
spreid. Maar de raket werkte
niet helemaal goed. Daardoor
vloog het voertuig (Loena-1 -
red.) de maan voorbij en
kwam het in een baan om de
zon. Iemand zei toen dat dit
ook altijd al de bedoeling
was geweest en dat de bol
het symbool was van een
kunstmatige planeet".
Kolesnikov: „Hadden al deze
gebeurtenissen misschien iets
te maken met overdreven
vaderlandsliefde
Gretsjko: „Nee. Ministeries
verzwijgen dikwijls dingen
omdat ze niet voor hun taak
berekend zijn. Dat is nóg een
reden waarom openheid hier
zo dringend noodzakelijk is".
Op het randje
Kolesnikov: Wordt het
werk van kosmonauten ei
genlijk wel op waarde ge
schat?"
Gretsjko: „Soms wordt het
overgewaardeerd, een ande
re keer weer onderschat.
Neem de vlucht van Oleg
Makarov en Wasili Lazarev
(Sojoez-18A, april 1975 -
red.), toen een ernstig raket-
probleem tot gevolg had dat
de Sojoez niet in een baan
om de aarde kwam, maar
een ballistische baan be
schreef en in de dampkring
terugviel. Daarbij kregen de
kosmonauten enorme ver
snellingskrachten te verdu
ren, waardoor ze niets meer
konden zien en niet eens
adem konden halen. De cabi
ne viel uiteindelijk op een ri
chel van een bergwand en
werd nog juist tegengehou
den door een boom op het ui
terste randje van die richel.
Makarov en Lazarev wisten
uit de cabine te komen en
een vuur te ontsteken. Het
was niet minder dan een
wonder dat een helikopter
bemanning toch nog kans
zag hen van die bijna onbe
reikbare richel te bevrijden.
Er was sprake van grote
moed en vaardigheid, maar
wat schreven de kranten?
„Gedurende lancering be
reikte het toestel niet een
baan om de aarde; de kosmo
nauten zijn in leven". De de
tails van de vlucht werden
niet onthuld. En voor de rest
weigerden de bureaucraten
de kosmonauten hun stellig
verdiende onderscheiding.
Sterker nog. Ze weigerden
de twee zelfs hun salaris uit
te betalen. En dat terwijl de
ruimtevaarders zelf geen en
kele schuld trof en juist aan
onmenselijke, overbelastin
gen blootgesteld waren ge
weest".
Kolesnikov: Geeft de huidi
ge politieke van openheid op
het gebied van de ruimte
vaart reden tot méér optimis-
Gretsjko: „Ik denk dat we
nog steeds niet de hele waar
heid vertellen. We vertellen
geen aperte leugens meer,
maar ik wil de héle waar
heid. Die hele waarheid, dat
is waar het uiteindelijk alle
maal om draait".
De eerste ruimtevaarder, kosmonaut Joeri Gagarin, moest liegen over de manier waarop hij naar
de aarde was teruggekeerd.
foto: sp
te weinig
ranten
Zilveren dukaat
geslagen
Vier maanden cel na
valse bommelding
Giftig gas vrij bij
brand in koelhuis
Onderzoek bepleit naar
misbruik gehandicapten
ienst
overheid
*HT Het plan
I' gelegenheid voor
I !e minderheden bij
tsoverheid" (EMO)
ichter bij de doel-
i;; jen. In 1990 zou
het plan één pro-
l*.452 personen) van
sambtenaren uit le-
n etnische minder-
roepen moeten be-
Épm Een tussentijdse
jjjfcage van Binnen-
®Zaken leert echter
Hbp 31 december vo-
netto slechts 507
bnen waren inge-
jer een instroom van
ponen stond een uit-
tyan 266 mensen. Dat
t dat 34 procent intus-
»r is vertrokken of is
n ptn. De ministeries van
Wjendse zaken, onderwijs,
w en visserij, verkeer
erstaat en financiën
Jegenheid heeft de
tJing (26 personen) voor
qjbijna gehaald met 22
j_r; Binnenlandse Zaken
p, terwijl de taakstél-
„Jtnenl
issentijdse rapportage
inenlandse Zaken dat
'Üoorzaak van de ach-
een tekort aan pas-
jnen zou zijn. Zeventig
J°rfvan de 1.452 mensen
)0n jar zijn weinig beschik-
's- icties. Bovendien heb-
ischjaalde onderdelen van
momenteel
VVD-kamerlid Joekes (links)
toont samen met Rijksmunt
meester Van Draanen het
eerste exemplaar van de zil
veren dukaat die hij gisteren
bij 's Rijks Munt in Utrecht
heeft geslagen. De dukaat
waarop een staande ridder
met zwaard en een schild is
afgebeeld, gaat 69 gulden
kosten. foto: anp
DEN BOSCH De rechtbank in Den Bosch
heeft een 28-jarige man veroordeeld tot ne
gen maanden cel, waarvan vijf voorwaarde
lijk. Hij werd schuldig bevonden aan het ge
ven van een vals bomalarm. De Helmonde
naar zaaide op 8 maart telefonisch paniek bij
RotaBest, waar onder meer het Eindhovens
Dagblad wordt gedrukt. Hij zei in gebroken
Nederlands: „hier Khomeiny, over twintig
minuten grote bom ontploffen". De 200
werknemers ontruimden daarop het pand.
De man is Unifil-militair in Libanon geweest
en kreeg het na zijn terugkeer in Nederland
erg moeilijk. Volgens hem geldt dat ook voor
andere soldaten die in het Midden-Oosten
dienden. Hij beschouwt zijn bommelding als
„een uiterste schreeuw om hulp voor hem
zelf en andere ex-Unifillers".
BENEDEN-LEEUWEN Bij een
brand in een koelhuis in het Gel
derse Beneden-Leeuwen is de be
volking gisteren tot twee maal toe
gewaarschuwd ramen en deuren
dicht te houden. De brand die
's middags uitbrak, laaide 's a-
vonds nog een keer op. Door de
brand is de giftige stof freon vrij
gekomen, die bij inademing be
dwelmend en verstikkend werkt.
Volgens een woordvoerder van de
rijkspolitie kreeg een aantal om
wonenden problemen met de
ademhaling. Zij kregen hulp van
artsen en konden daarna terug
naar huis. De politie heeft nog
geen idee over oorzaak en schade.
UTRECHT Er moet een landelijk on
derzoek komen naar seksueel geweld
tegen mensen met een handicap. Dat is
nodig omdat seksueel geweld wel vaak
voorkomt, maar precieze cijfers ontbre
ken. Ook moet er een registratiepunt
komen voor de melding van dergelijk
geweld. Deze aanbevelingen doet de
Gehandicaptenraad in de vandaag ge
presenteerde nota „Het komt vaker
voor dan je denkt". In het rapport staat
dat de stichting Tegen Haar Wil in Am
sterdam gemiddeld vijfhonderd tele
foontjes per maand krijgt van vrouwen
over seksueel geweld. Hiervan ziin er
één tot twee afkomstig van gehandicap
te vrouwen. De daders zijn meestal de
verzorgers, stelt de raad.
ROTTERDAM De
rechtbank in Rotterdam
heeft gisteren twee man
nen veroordeeld tot vijf
tien jaar gevangenisstraf
wegens de moord op de
41-jarige Rotterdamse bin
go-koning J. Bestebreur-
tje. De officier van justitie
had tegen hen 20 jaar ge
vangenisstraf geëist. Een
derde man werd voor zijn
aandeel in de moord tot
drie jaar gevangenisstraf
veroordeeld, na een eis
van vier jaar.
De rechtbank wijst in zijn
vonnis dé 27-jarige Hagenaar
C.S. aan als initiatiefnemer
van de moord op Bestebreur-
tje. Hij heeft na een „kille
voorbereiding" aangezet tot de
„koelbloedig uitgevoerde
moord", aldus de rechtbank.
Hij kreeg vijftien jaar wegens
het opzettelijk uitlokken van
het medeplegen van moord en
verboden wapenbezit. Het pri
mair ten laste gelegde moord
acht de echtbank niet bewe
zen.
De 33-jarige Belg R.U.d.B.
heeft volgens de rechtbank ge
handeld als „niets meer en
niets minder dan een huur
moordenaar". Hij kreeg vijf
tien jaar. wegens het medeple
gen van moord en verboden
wapenbezit.
De Belg had zowel bij de poli
tie als bij de rechter-commissa-
ris een vrijwel volledige be
kentenis afgelegd. Die trok hij
later weer in. Volgens zijn
raadsman was de Belg tijdens
de verhoren onder invloed
bier en medicijnen. Vast
kwam te staan dat de man bij -
de politie één blikje bier te
drinken had gekregen en me
dicijnen had geslikt tegen on
der meer hoge bloeddruk.
De laagste straf van drie jaar
gevangenis was voor de 30-ja-
rige Belg E.S., die had bekend
onder andere betrokken te zijn
geweest bij het observeren van
het huis van Bestebreurtje in
Rotterdam ter voorbereiding
van de aanslag.
Bestebreurtje werd in augustus
van het vorig jaar op klaar
lichte dag achter het stuur van
zijn auto doodgeschoten terwijl
hij voor een rood verkeerslicht
stond te wachten in Rotter
dam. Ooggetuigen zagen dat
de dodelijke schoten werden
afgevuurd door de duopassa
gier van een motor, die naast
de auto van Bestebreurtje had
stilgehouden. De rechtbank
gaat er in zijn vonnis van uit
dat de dodelijke schoten wer
den afgevuurd door U. d. B.
Maar de rechtbank laat de
vraag wie de tweede man is
geweest op de motor onbeant
woord.
Over de achtergrond van de
moord zegt de rechtbank
slechts te kunnen „gissen" om
dat met name S. zijn betrok
kenheid bij de moord blijft
ontkennen.
Het openbaar ministerie is er
steeds van uitgegaan dat
wraak het motief is van de
moord. Een broer van S. werd
tijdens een schietpartij in Den
Haag door een lijfwacht van
Bestebreurtje doodgeschoten.
De advocaten van beide
hoofddaders zeiden dat hun
cliënten vermoedelijk in
beroep zullen gaan tegen het
vonnis van de rechtbank.
iscb
RDAM De Vereni-
jej.' lilieudefensie en de
J Konsumenten Kon-
lCjv(jK) hebben de drie
landelijke distributeurs
t ë^is-aan-huis reclame
vak gesommeerd maatre-
^eSen de Papie_
die zij veroorzaken.
binnen drie
of op onbevredi-
jfijze reageren, stappen
^'fensie en KK naar de
Volgens de consumen
tenorganisaties zijn PTT-post in
Den Haag, Interlanden Sprei-
groep in Amsterdam en Vier
hand Huis aan Huis in Haar
lem, samen verantwoordelijk
voor de bezorging van 70 pro
cent van het ongevraagde re
clamedrukwerk in Nederland.
De eisers willen dat in brieven
bussen met de sticker „geen
ongeadresseerd reclamedruk
werk" geen reclame gestopt
wordt. Milieudefensie had en
kele maanden geleden al ge
vraagd aan de distributeurs om
intern orde op zaken te stellen,
zodat ongewenst reclamedruk
werk niet meer bezorgd wordt.
De distributeurs zouden echter
contractueel verplicht zijn de
reclame te leveren. De advo
caat van de eisende organisa
ties stelt in zijn sommatie ech
ter dat een contract tussen dis
tributeurs en opdrachtgevers
„nooit de milieuoverlast voor
derden kan rechtvaardigen".
Volgens berekeningen van Mi
lieudefensie en KK worden
jaarlijks 3,3 miljard blaadjes ge
drukt. De bedrijven vragen
zich af of de sommatie van Mi
lieudefensie en KK niet aan
het verkeerde adres is gericht.
F. Lenderink van PTT-Den
Haag: Wij doen immers ook
alleen maar wat onze opdracht
gevers ons opdragen". Milieu
defensie en Konsumenten
Kontakt zullen wanneer de dis
tributiebedrijven niets onder
nemen, hun gelijk via de rech
ter proberen te krijgen. Op
straffe van 50.000 gulden per
overtreding willen zij maatre
gelen tegen de papieroverlast
afdwingen. Dat de eisers eerst
de „groten" aanpakken is vol
gens een woordvoerder puur
een kwestie van „efficiency".
„Het hangt van een eventuele
uitspraak van de rechter af,
maar we zijn wel degelijk ook
van plan de kleinere distribu
teurs te waarschuwen", aldus
de zegsman.
Saudisch
bezoek
De Saudische prins sul
tan Bin Abdul Aziz Bin
Saud arriveerde gisteren
in traditionele kledij op
de luchthaven Schiphol
voor een officieel bezoek
aan ons land. Hij werd
ontvangen door minister
president Lubbers en mi
nister Bolkestein van de
fensie (uiterst rechts). De
prins is vice-premier van
zijn land en tevens minis
ter van defensie. Van
daag wordt hij ontvangen
door koningin Beatrix op
het Haagse paleis Huis
ten Bosch. Morgen be
zoekt hij de vliegtuigfa
briek van Fokker.
foto: anp
DEN HAAG De Turkse advocaat en voorman van de Peo
ple's Party of Kurdistan (PPK), Hüsseyin Yildirim, is gisteren
bij een aanslag in het Zeeuwsvlaamse grensplaatsje Retranche-
ment gewond geraakt. Hij werd door onbekenden onder vuur
genomen, terwijl hij met een 29-jarige landgenoot in een café
verbleef. De belagers waren te voet en schoten vanaf de straat
zeventien kogels dwars door de ruiten van het café heen. Daar
na vluchtten ze met een gereedstaande auto in de richting van
de Belgische grens. Van de daders ontbreekt elk spoor.
Yildirim (50) was met hulp van de Haagse politie onlangs ver
huisd naar Zeeuws-Vlaanderen, omdat hij in Den Haag meer
malen bedreigd was met de dood. Het zou hier gaan om een poli
tieke strijd tussen twee groepen binnen de PPK.
Voordat de advocaat naar Nederland kwam, woonde hij sinds
1982 in Zweden. Hij verliet zijn vaderland nadat hij om politieke
redenen gevangen had gezeten. Na de moord op Olaf Palme in
1986 werd Yildirim ervan verdacht het bevel te hebben gegeven
tot de moord op de Zweedse premier. Er werden echter geen
belastende bewijzen gevonden.
