Kiesraad houdt
kiezen op elkaar
Opiniepeiler Lagendijk:
het heeft iets van een spel
Verpletterende ze^
voor Labour party bbu
Conservatieve Deens 1
regeringspartij verlig
is
Teleurstelling over lage opkomst kiezers
BINNENLAND
CaidoaQowuvnt
VRIJDAG 16 JUNI 1989 jfsfl
Veel sloten
dichtgekit
GRONINGEN Bij veel stembu
reaus in Nederland bleken gister
morgen de sloten dichtgekit. Dit was
ondermeer het geval bij veertig van
de 117 stembureaus in de gemeente
Groningen. Het dichtkitten van de
deuren was een initiatief van een
naamloos opererende actiegroep, die
in een verklaring heeft laten weten
fel gekant te zijn tegen „de eenwor
ding van het Europa van het kapi
taal en haar fascistische praktijken",
zoals een racistisch vreemdelingen-
en vluchtelingenbeleid, een op eco-
nmisch belang gerichte bevolkings
politiek en de ontwikkeling van een
genetisch superras.
Stembureau
gestolen
LEEDS Kiezers in de
Britse stad Leeds
wachtte gisteren een
grote verrassing bij aan
komst bij het stembu
reau: Het stembureau
was verdwenen. Dieven
hadden de caravan die
als stembureau dienst
zou doen 's nachts weg
gesleept.
De kiezers waren ech
ter niet tevergeefs ge
komen, ze konden hun
stem uitbrengen in de
auto van een functiona
ris van het stembureau.
Klein rechts is
uiterst dankbaar
DEN HAAG Het royale behoud
van de ene zetel in het Europees Par
lement stemt de combinatie van
SGP, GPV en RPF tot dankbaarheid.
Uit de lage opkomst van destilleert
de combinatie een onderstreping van
het SGP-standpunt dat Nederland
een eigen koers moet kunnen blijven
voeren in Europa, „want kennelijk
ziet de helft van Nederland Europa
niet echt zitten". De woordvoerder
merkt overigens op dat de uitslag
duidelijk maakt dit in feite geen Eu
ropese verkiezingen waren maar een
peiling. De nationale politiek heeft
overheerst, hetgeen de nationale po
litici, „de goede niet te na gespro
ken", zich aan moeten trekken.
Bertens gaat met
vreugde Europa in
DEN HAAG D66-
Eurolijsttrekker Ber
tens brengt D66 „met
grote vreugde" terug
in het Europees par
lement. Maar de ene
zetel die de prognose
D66 toebedeelt tem
pert Bertens' enthou
siasme enigszins. „Ik
had immers echt ge
hoopt op twee, maar we zijn er weer bij, dus de
vreugde is groot genoeg omdat we terug zijn in Eu
ropa". Voor Bertens is de opkomst van 48,1 procent
een zware opdoffer. „Ik had met veel enthousiasme
60 procent verwacht, zeker met de nabijheid van de
nationale verkiezingen waardoor de Europese min
der geïsoleerd waren".
Weinig Vlamingen zien in
Lubbers ideale president
BRUSSEL Slechts 4,6 procent
van de Vlamingen ziet in premier
Lubbers de ideale „Europese pre
sident", zo blijkt uit een opiniepei
ling voor het Belgische weekblad
Panorama. 54,4 procent van de
Vlamingen zou - als er verkiezin
gen voor een Europese president
gehouden zouden worden - zijn
stem op de Belgische premier
Martens uitbrengen.
De Westduitse bondskanselier
Kohl en de Franse president Mit
terrand haalden elk 13,6 procent
van de stemmen. De Britse pre
mier Thatcher kwam op 11 pro
cent. Haar Spaanse collega Gonza
lez kwam op nauwelijks 3 pro
cent.
UITSLAG ALS MOSTERD NA DE MAALTIJD
DEN HAAG Laat in de
middag liggen de bruine
bolletjes met kaas nog on
aangeroerd op het bureau
van Melle Bakker, ad
junct-secretaris van de
Kiesraad. Hectische uren
heeft hij achter de rug,
waarbij de telefoon niet
stil heeft gestaan. Mogen
enquêteurs van het bu
reau Interview nu wèl of
niet meeturven? Is die
machtiging om te gaan
stemmen nu wèl of niet
geldig? Het zijn de steeds
terugkerende rimpeltjes
die bij elke verkiezings
strijd door de ambtenaren
van Binnenlandse Zaken
gladgestreken moeten
worden.
Bakker geniet er zichtbaar
van. Nee hoor, legt hij gedul
dig uit aan de zoveelste voor
zitter van een stembureau.
„De overheid moet de uitslag
van de Europese verkiezingen
in Nederland inderdaad tot
zondagavond half tien geheim
houden. Maar het tellen van
de stemmen is een openbare
aangelegenheid waar ook en
quêteurs van onderzoeksbu
reaus bij aanwezig mogen zijn.
Als zij willen meeturven is dat
best. Daar kunnen we niets te
gen ondernemen".
De Kiesraad en alle bij de Eu
roverkiezingen betrokken
ambtenaren zitten in een wat
lastig parket. Tot zondagavond
moeten zij volgens de Europe
se kieswet zwijgen als het graf.
Zelfs het aan de echtgenote
verklappen van de uitslag in
één stemlokaal zou volgens ar
tikel 272 van het wetboek van
strafrecht bestraft kunnen
worden met liefst één jaar ge
vangenisstraf of een boete van
ten hoogste 25.000 gulden.
Bakker licht toe: „Officieel is
de redenering achter de zwijg
plicht dat het voortijdig uitlek
ken van de uitslag in Neder
land de verkiezingen die zon
dag in een aantal andere EG-
landen worden gehouden, zou
kunnen beïnvloeden. Dat is
een gegeven, waar niet onder
uit is te komen. Maar ik erken
dat het een vrij zwak verhaal'
is. Want wie zal er nu in Italië
van onder de indruk zijn dat
in Denemarken de partij
'Fremskridtspartiet' twee ze
tels- winst behaalt ten koste
van de 'Folkebevaegelsen
MOD'?"
Drie uitslagen
Een gevolg van de door de
EG-afgedwongen geheimhou
ding is wel dat we dezer dagen
in Nederland geconfronteerd
worden met drie verkiezings
uitslagen. Allereerst de uitslag
van het onderzoek van het bu
reau Interview, die gister
avond al op de buis was. Dan,
aanstaande zondagavond om
half tien, de uitslag via de
ANP-computer. De Kiesraad
heeft immers een vrij goede
samenwerking met het ANP
om toch al zondag voor een
vrij betrouwbare voorlopige
uitslag te zorgen. De derde en
definitieve uitslag volgt
woensdag pas, als de Kiesraad
met de volledige cijfers op de
proppen komt.
Bakker: „Wat de ANP-uitslag
van zondagavond betreft: alle
ruim zevenhonderd gemeen
ten sturen vanavond nog een
verzegelde enveloppe naar
mijn bureau met de stemtota-
len van de stembureaus. Zater
dag maken we die brieven
open en worden de uitslagen
in de ANP-computer in Am
stelveen ingevoerd. Zondaga
vond half tien maakt de staats
secretaris van binnenlandse
zaken deze voorlopige uitslag
dan in het perscentrum
Nieuwspoort bekend".
Voor de Kiesraad zélf is dan al
het meeste gras voor de voeten
weggemaaid. De officiële uit
slag op woensdag kan alleen
nog verrassingen opleveren als
onverhoopt een groot aantal
voorkeursstemmen op één van
de kandidaten zou zijn uitge
bracht. Het aantal stemmen
per kandidaat is immers zon
dag nog niet bekend.
Foutjes
Er gaat geen verkiezing voor
bij of er worden foutjes ge
maakt, weet Bakker uit erva
ring. Zo werden in Woubrugge
vorige week per ongeluk de
grijze stembiljetten bij de bur
gers in de bus gedaan, omdat
een ambtenaar de verkeerde
formulieren uit de kast had
gepakt. De kiezers moesten ge
woon een, overzicht van de
kandidatenlijsten in hun brie
venbus krijgen om de keuze te
vergemakkelijken. Bakker
vond binnen de kortste keren
een fraudebestendige oplos
sing, omdat een dergelijke fout
al eerder was gemaakt in het
Brabantse Maarheeze. „Ik
hoefde de knipselmap er maar
op na te slaan", vertelt hij
triomfantelijk. „In Maarheeze
gebruikten we bij de stemming
spierwitte kandidatenlijsten
om te voorkomen dat mensen
die bezorgde biljetten in het
stemlokaal zouden kunnen ge
bruiken. Dat recept is nu ook
in Woubrugge gevolgd".
Dan was er de gemeente Loon
op Zand die onlangs per abuis
81 oproepingskaarten stuurde
aan evenzovele reeds lang
overleden kiesgerechtigden.
Belg in Kenia
Waar de jurist Bakker zich
drukker over maakt is het feit
dat de Europese eenheidsge
dachte in de regelgeving rond
om de verkiezingen nog ver te
zoeken is. Zo mag een Belg die
in Kenia woont niet stemmen
voor het Europarlement maar
een Nederlander wèl. Een
Britse of Ierse onderdaan die
langer dan vijf jaar buiten het
Verenigd Koninkrijk woont
mag in het gastland met de
verkiezingen meedoen, maar
een Nederlander die langer
dan vijf jaar in den vreemde
verblijft weer niet.
Bakker: „Je wordt soms dood
ziek van die warrrge regelge
ving. Welke EG-burgers mo
gen nu wel en niet in het kies-
register worden opgenomen?
Ik zou er voorstander van zijn
als alle EG-burgers gewoon
kunnen stemmen in het land
waar ze wonen, en dan op de
partijen die namens dat land
aan de verkiezingen meedoen
Maar zo ver is het nog lang
niet. Want elk land vindt na
tuurlijk zijn eigen kiessysteem
het leukst. En geef ze eens on
gelijk. Ik zou ons directe kies
stelsel ook voor geen geld wil
len inruilen voor het Britse
districtenstelsel, om maar een
voorbeeld te noemen".
PAUL KOOPMAN
M. J van
de i
LONDEN De Britse Arbeiderspartij verslaat metjd.
van de stemmen de Conservatieven van premier Marden
cher, die gisteren bij de verkiezingen voor het Europmt
ment slechts 32 procent van de stemmen behaaldejaar
heeft de stemmen gepeild. bdsc
De opkomst in Groot-Brittannië was laag: zo'n 35 proijank
stemgerechtigden ging stemmen. Maar dat is nog altijjrul
cent meer dan in 1984 Van de 78 zetels die in het Eun zi
lement gereserveerd zijn voor Engeland, Schotland eiirec
de Arbeiderspartij er in de toekomst 51 bezetten, t^rus
terwijl de Conservatieven van 45 terugvallen tot 26. d v
BBC is de foutmarge één tot anderhalf procent. jj el!
De Britse Groenen braken verrassend door, zij kregtan
cent van de stemmen, en worden daarmee de derd in
stroming in Groot-Brittannië. Zij laten de sociaal-i
achter zich diq slechts zes procent van de stemmen
Volgens commentatoren plukt de Arbeiderspartij ni
ten van een goede campagne die extra gunstig afst;
door interne ruzies verscheurde Conservatieven. Als
zondag bevestigd worden door de officiële uitslag d.
dat een harde klap in het gezicht van de Britse regeri|
zers hebben volgens waarnemers aangegeven dat j
eens zijn met de economische situatie, de hervormij
gezondheidssector en het onderwijsbeleid.
KOPENHAGEN Bij de Eu
ropese verkiezingen in Dene
marken is 46,1 procent van de
kiezers opgekomen, aldus een
computerprognose van het
Deense persbureau Ritzau.
Volgens de prognose heeft de
rechtse regeringspartij verlo
ren en wonnen de sociaal-de
mocraten Als de voorspelling
omtrent het aantal Denen dat
is gaan stemmen komende
zondag officieel wordt beves
tigd, zal het de laagste op
komst zijn die in Denemarken
ooit bij verkiezingen voor het
Europees parlement is geregi
streerd. In 1979 en 1984 be
droegen de opkomstpercenta
ges respectievelijk 47,8 en 52,4.
De Deense politici
Tonsgaard van de i
van Aarhus sprak y
gekend fiasco. Hij
politieke partijen défH
ropese verkiezingiaé
vooral hebben gel d<
binnenlandspolitiekfl v
men uit te vechtei
een peiling zijn de
moeraten de grote6/?
naar geworden van' N.
zingen. Zij behaald' ar
cent van de stemipst
19,5 procent in 1984[[jS)
verliezers zijn de cl
ve partijen. De regi
ging terug van 20| ë1
procent en de tegeruSSa
kante volksbewegizij
van 20,8 naar 17 prjiig
Verlies voor grote partijen in Spfe
MADRID De Europese verkiezingen hebben in S
alleen geresulteerd in een lage opkomst maar ook in V
de grote partijen. Ongeveer 54 procent van de kiesj
Spanjaarden ging naar de stembus. Dat is aanzienlij!"
bij de vorige verkiezingen in 1987, toen de opkomst
bedroeg.
De socialistische regeringspartij PSOE van premier F^"i
zalez moet twee tot vier van haar huidige 28 zetels iri^7
pees Parlement opgeven. De grootste oppositiepartij, i
lijk-cönservatieve Volkspartij (PP) onder leiding vj
Fraga, verliest een of twee zetels van haar huidige l'
mocratisch-Sociale Centrum (CDS) van ex-premier fip c<
rez raakt vermoedelijk twee van haar zeven zetels kjn
Tot de winnaars behoren de communisten (IU) die
lijk van drie naar vijf afgevaardigden gaèn. De regio()N.
en wisten zich over het algemeen goed te handhavenecj
nalistische CIU coalitie die regeert in Catalonië, bet,
drie' zetels in Straatsburg. Herri Batasuna, de par9
schouwd wordt als de politieke arm van de Baskiscl 1
dingsbeweging ETA, behoudt haar ene afgevaardigdeVa
tie rond de Baskische Nationalistische Partij die in Eegi
regeert, wint voor het eerst een zetel in Straatsburg.en!
7 fdi
weinig aiF>n
voor steirC
in Frankr 5
?ge
PARIJS Hoevie. 2
se opiniepeiling^
nen dat een mei?
van de Fransenp0
wel ziet zitten, is de
om zondag te ga
men gering. De Pe
ting is dat het
percentage nog
van 1984 zal ligg'is
was al aan de Ier
56,7 procent.
jen:
De oervervelende tro
van de laatste weia
reerde de satirischtfjk
Canard Enchaine èrs
tot een nieuw begbm
Franse volkslied: ,jn e
fants de l'apathie!".r r
Zoals in de meeste Itu
geval is hebben de 1_
litici 'les européeni
aangegrepen voor J
bruik. Omdat de IfW"
zondag pas over drill
naar de stembus kur
regionale verkiezirj
met name de rechts
een goed resultaatr®
respectievelijke neqlr"
presidents-, parleij
burgemeestersverkifT
hebben de liberale) G
gaullisten veel pijnjta
nogal verdeeld. )el
Als de man die djub
weer tot een eenheCL
den heeft zich de lih®
president Giscard or
Nietemin heeft Gisa5 I
stellen met een tegffii<
uit eigen kring, <ma
'Madame Europe'
Veil. Zij heeft het
genomen van een NA
lijst met nogal wat 'JI
Dat zijn gematigd*
die afwillen van de^
voor Frankrijk, i
tweespalt tussen H
rechts. Met grote rr
den Giscard en Chifrf*
volutie' van jonge Nt
ten onderdrukken^
nieuwers of 'renovaf^
ze zich noemen heb£j£
ten weten dat ze njgg
pese verkiezingen
zullen terugkomen,G,
Giscard en Chirac
roer zullen we kanslyl
de volgende presid^
zingen". Giscard aWC
ongeveer een kway
stemmen krijgen, LL
als de socialistische Lnr
Laurent Fabius. SiLe
komt waarschijnlijk R(
tien en vijftien prL
card hoopt nog altijs™
president van Eurof
den, al ontlokt die'
zijn landgenoten S |_a
beleefde glimlach.
Alternatief stemmen op de Dam
Het Jongeren Actie Platform (JAP) heeft gisteren een alternatief stemlokaal opgesteld op de Dam
in Amsterdam. Het JAP riep de mensen op daar demonstratief een stem uit te brengen „tegen het
Europa van de armoede". Europa '92 biedt een weinig rooskleurig perspectief, vindt het JAP. Het
is een initiatief van het „Europese grootkapitaal", het is „niet democratisch" en „ronduit discrimi
nerend". foto: anp
Thuisblijvers zouden PvdA doen verliezen
DEN HAAG - De fictieve ze
telverdeling van de Tweede
Kamer, zoals die door het bu
reau Interview is berekend op
basis van onderzoek in tiental
len stembureaus, heeft maar
een betrekkelijke waarde. De
zetelverdeling ziet er namelijk
anders uit, als geen rekening
wordt gehouden met de thuis
blijvers. Van die thuisblijvers
heeft Interview er ook enkele
duizenden ondervraagd.
De fictieve zetelverdeling in
de Tweede Kamer zou er, lou
ter op basis van de kiezers die
wel hebben gestemd, als volgt
uitzien: PvdA 49, CDA 51,
VVD 21, Regenboog 11, 'Klein
rechts' 8, D66 9 en de overigen
een zetel. Hieruit blijkt bij
voorbeeld dat de PvdA het er
slechter zou hebben afgebracht
als gisteren Tweede-Kamer
verkiezingen waren gehouden.
SUSKEEN WISKE
DE SPEELGOEDSPIEGEL
APELDOORN Kale
opiniepeilingen van het
kiezersgedrag vindt P. La
gendijk maar niks. De
man die jarenlang voor de
AVRO de politieke voor
keuren van Nederlanders
onderzocht, begrijpt dan
ook eigenlijk niet waar
die enorme belangstelling
voor dergelijke enquêtes
vandaan komt. „Het heeft
natuurlijk iets van een
spel, een soort toto. Maar
bij de waarde ervan zet ik
grote vraagtekens. Er is
een bovenmatige belang
stelling voor. Een paar
uur, of in dit geval een
paar dagen, later volgt de
exacte uitslag..."
Tot zondag moeten politici het
met het verkiezingsonderzoek
van het bureau Interview. In
hun reacties staat dat onder
zoek ongetwijfeld centraal.
Maar die reacties zullen aan
merkelijk voorzichtiger zijn
dan vijf jaar geleden, voorspelt
Lagendijk.
„Bij de kamerverkiezingen in
'86 hebben zich twee belangrij
ke incidenten voorgedaan. De
opiniepeilers hebben in de eer
ste plaats absoluut niet in de
gaten gehad dat er een grote
beweging onder jonge kiezers
was in de richting van het
CDA. Bij dezelfde verkiezin
gen is een stemlokaal-onder
zoek gehouden. Maar achteraf
moest geconstateerd worden
dat er een onjuiste selectie
voor de steekproef was ge
maakt. Met als gevolg een ver
keerde prognose".
Die 'miskleunen' hebben het
vertrouwen in verkiezingson-
derzoeken behoorlijk onder
mijnd, zo stelt Lagendijk
„Men weet nu dat er van die
laatste-momentbewegingen
kunnen zijn. Daar komt bij dat
je nu met een extra ongewisse
factor zit: de opkomst. Het
maakt nogal wat uit of vijftig
of tachtig procent van de kie
zers naar de stemlokalen gaat.
In die omstandigheden houden
politici wel een paar slagen om
de arm, hoewel ze door de pers
natuurlijk worden geprest toch
uitspraken te doen".
Rouwig
Lagendijk deed de afgelopen
tijd geen opinie-onderzoek en
zal dat ook voor de kamerver
kiezingen in september niet
doen. Hij lijkt er niet erg rou
wig om te zijn: „Een kale uit
slag... Ik kan er niet warm
voor lopen. Het is een klein
onderzoek met een geringe
omzet. Er moet waarschijnlijk
zelfs geld bij. Ik vraag me ook
af of het tot anderssoortige op
drachten leidt. Een onderne
mer die je vraagt om z'n be
drijf door te lichten, komt
meestal via andere onderne
mers in de branche bij je te
recht".
Een peiling mag dan niet
interessant zijn in de ogen van
Lagendijk, meer diepgravend
laMMi
P. Lagendijk, foto: pers unie
onderzoek naar kiezersbewe
gingen zijn volgens hem wel
degelijk zinvol. „Zaken die
mensen zich ter harte nemen
en waar ze wat aan willen
doen, zijn belangrijke indica
ties voor politieke partijen en
beleidsmakers. We doen nu
bijvoorbeeld een onderzoek in
opdracht van enkele bedrijfs
takken over het milieu. We
vragen de mensen wie ze zien
als de grootste vervuilers: de
industrie, olieraffinaderijen,
vrachtvervoer, auto's, noem
maar op. En we vragen ze ook
in hoeverre ze bereid zijn zich
opofferingen te getroosten om
het milieu te sparen en luxe
en comfort willen inleveren.
Met dergelijke gegevens kun
nen bedrijven bepalen of de
samenstelling van hun pro-
dukten veranderd moet wor
den". t
Met dergelijke onderzoeken
kunnen naar het oordeel van
Lagendijk ook de politieke
partijen hun voordeel doen.
De kiezer moet niet alleen ge
vraagd worden naar de politie
ke partij die zijn voorkeur ge
niet, maar ook naar zijn oorde
len over andere partijen. „Een
keuze voor een partij betekent
niet dat het verkiezingspro
gramma onderschreven wordt.
Het is best mogelijk dat men
voor bepaalde beleidsterreinen
meer vertrouwen heeft in an
dere partijen. Als je dat in
kaart brengt, kun je meer zeg
gen over de bewegingen die
zich onder kiezers voordoen".
Lagendijk wijst op de situatie
in de Verenigde Staten waar
opiniepeilingen een zeer be
langrijke rol spelen in tijden
van verkiezingen. „Een kandi
daat die een bepaalde streek
aandoet, bestudeert tijdens de
vliegreis de peilingen. Hij weet
dan welke onderwerpen hij
moet aanroeren en welke niet.
Aan de hand van de opinie
onderzoeken stelt hij z'n agen
da op".
Kan dit niet zover doorslaan,
dat de politieke partijen kie
zers volledig naar de mond
gaan praten om ze te paaien?
Lagendijk meent van niet.
Want partijen zijn niet alleen
afhankelijk van kiezers. „Par
tijen hebben een missie. Daar
komt wat advocatuur aan te
pas, Maar om het ideaal uit te
kunnen dragen, hebben poli
tieke partijen een leger van
vrijwilligers nodig. Zij vormen
de kern van de partij. Daar
kun je niet zomaar mee sollen.
Zij zorgen wel voor het even
wicht".
FRANS BOSSCHER
(Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG VVD-lijsttrek-
ker Joris Voorhoeve noemde
de progribses gisteren in een
eerste reactie „een dubbelde
teleurstelling". Voorhoeve
doelde daarmee zowel op de
lage opkomst als op het verlies
voor de VVD.
Volgens de liberale leider is de
uitslag een „aansporing voor
de VVD om met een goede
campagne voor de Tweede-
Kamerverkiezingen begin sep
tember ervoor te zorgen dat de
VVD weer op sterkte zal zijn".
Voorhoevé zei verwacht te
hebben dat het resultaat voor
zijn partij niet al te best zou
zijn. Volgens hem is het ver
lies mede veroorzaakt door de
interne problemen van de
VVD over de samenstelling
van de kandidatenlijst voor de
komende kamerverkiezingen
De val van het kabinet zou in
de uitslag geen rol hebben ge
speeld, aldus Voorhoeve.
De CDA-top wilde gisteren
nog geen officiële reactie ge
ven op de prognose van de
verkiezingen ondanks de
winst van één zetel. Premier
Lubbers en CDA-fractieleider
De Vries wachten op de offi
ciële uitslag van zondagavond.
CDA-Eurolijsttrekker Jean
Penders wilde wel kwijt te
leurgesteld te zijn over het
lage opkomstpercentage. „Eu
ropa had beter verdiend", al
dus Penders.
Oppositieleider Wim Kok
noemde de voorlopige uitslag
een „redelijk beeld van de
huidige politieke verhoudin
gen". Volgens de PvdA-voor-
man kunnen de Europese Ver
kiezingen door het lage op
komstpercentage, echter niet
worden gezien als een echte
graadmeter. PvdA-voorzitter
Sint en Eurolijsttrekker Dan-
kert concludeerden dat de kie
zers het beleid voor de jaren
De kleine christelijke partijen
toonden zich gisteren dank
baar voor het behoud van de
ene zetel in het Europees Par
lement. „Voor ons is duidelijk
dat de kiezer zijn waardering
heeft uitgesproken voor het
principiële heldere pleidooi
voor behoud van nationale
zelfstandigheid". Volgens een
woordvoerder van de drie
fracties kan uit de lage op
komst de conclusie worden ge
trokken dat de helft van de
Nederlandse bevolking Europa
ook niet echt ziet zitten.