Kiesraad houdt kiezen op elkaar Opiniepeiler Lagendijk: het heeft iets van een spel Verpletterende ze^ voor Labour party bbu Conservatieve Deens 1 regeringspartij verlig is Teleurstelling over lage opkomst kiezers BINNENLAND CaidoaQowuvnt VRIJDAG 16 JUNI 1989 jfsfl Veel sloten dichtgekit GRONINGEN Bij veel stembu reaus in Nederland bleken gister morgen de sloten dichtgekit. Dit was ondermeer het geval bij veertig van de 117 stembureaus in de gemeente Groningen. Het dichtkitten van de deuren was een initiatief van een naamloos opererende actiegroep, die in een verklaring heeft laten weten fel gekant te zijn tegen „de eenwor ding van het Europa van het kapi taal en haar fascistische praktijken", zoals een racistisch vreemdelingen- en vluchtelingenbeleid, een op eco- nmisch belang gerichte bevolkings politiek en de ontwikkeling van een genetisch superras. Stembureau gestolen LEEDS Kiezers in de Britse stad Leeds wachtte gisteren een grote verrassing bij aan komst bij het stembu reau: Het stembureau was verdwenen. Dieven hadden de caravan die als stembureau dienst zou doen 's nachts weg gesleept. De kiezers waren ech ter niet tevergeefs ge komen, ze konden hun stem uitbrengen in de auto van een functiona ris van het stembureau. Klein rechts is uiterst dankbaar DEN HAAG Het royale behoud van de ene zetel in het Europees Par lement stemt de combinatie van SGP, GPV en RPF tot dankbaarheid. Uit de lage opkomst van destilleert de combinatie een onderstreping van het SGP-standpunt dat Nederland een eigen koers moet kunnen blijven voeren in Europa, „want kennelijk ziet de helft van Nederland Europa niet echt zitten". De woordvoerder merkt overigens op dat de uitslag duidelijk maakt dit in feite geen Eu ropese verkiezingen waren maar een peiling. De nationale politiek heeft overheerst, hetgeen de nationale po litici, „de goede niet te na gespro ken", zich aan moeten trekken. Bertens gaat met vreugde Europa in DEN HAAG D66- Eurolijsttrekker Ber tens brengt D66 „met grote vreugde" terug in het Europees par lement. Maar de ene zetel die de prognose D66 toebedeelt tem pert Bertens' enthou siasme enigszins. „Ik had immers echt ge hoopt op twee, maar we zijn er weer bij, dus de vreugde is groot genoeg omdat we terug zijn in Eu ropa". Voor Bertens is de opkomst van 48,1 procent een zware opdoffer. „Ik had met veel enthousiasme 60 procent verwacht, zeker met de nabijheid van de nationale verkiezingen waardoor de Europese min der geïsoleerd waren". Weinig Vlamingen zien in Lubbers ideale president BRUSSEL Slechts 4,6 procent van de Vlamingen ziet in premier Lubbers de ideale „Europese pre sident", zo blijkt uit een opiniepei ling voor het Belgische weekblad Panorama. 54,4 procent van de Vlamingen zou - als er verkiezin gen voor een Europese president gehouden zouden worden - zijn stem op de Belgische premier Martens uitbrengen. De Westduitse bondskanselier Kohl en de Franse president Mit terrand haalden elk 13,6 procent van de stemmen. De Britse pre mier Thatcher kwam op 11 pro cent. Haar Spaanse collega Gonza lez kwam op nauwelijks 3 pro cent. UITSLAG ALS MOSTERD NA DE MAALTIJD DEN HAAG Laat in de middag liggen de bruine bolletjes met kaas nog on aangeroerd op het bureau van Melle Bakker, ad junct-secretaris van de Kiesraad. Hectische uren heeft hij achter de rug, waarbij de telefoon niet stil heeft gestaan. Mogen enquêteurs van het bu reau Interview nu wèl of niet meeturven? Is die machtiging om te gaan stemmen nu wèl of niet geldig? Het zijn de steeds terugkerende rimpeltjes die bij elke verkiezings strijd door de ambtenaren van Binnenlandse Zaken gladgestreken moeten worden. Bakker geniet er zichtbaar van. Nee hoor, legt hij gedul dig uit aan de zoveelste voor zitter van een stembureau. „De overheid moet de uitslag van de Europese verkiezingen in Nederland inderdaad tot zondagavond half tien geheim houden. Maar het tellen van de stemmen is een openbare aangelegenheid waar ook en quêteurs van onderzoeksbu reaus bij aanwezig mogen zijn. Als zij willen meeturven is dat best. Daar kunnen we niets te gen ondernemen". De Kiesraad en alle bij de Eu roverkiezingen betrokken ambtenaren zitten in een wat lastig parket. Tot zondagavond moeten zij volgens de Europe se kieswet zwijgen als het graf. Zelfs het aan de echtgenote verklappen van de uitslag in één stemlokaal zou volgens ar tikel 272 van het wetboek van strafrecht bestraft kunnen worden met liefst één jaar ge vangenisstraf of een boete van ten hoogste 25.000 gulden. Bakker licht toe: „Officieel is de redenering achter de zwijg plicht dat het voortijdig uitlek ken van de uitslag in Neder land de verkiezingen die zon dag in een aantal andere EG- landen worden gehouden, zou kunnen beïnvloeden. Dat is een gegeven, waar niet onder uit is te komen. Maar ik erken dat het een vrij zwak verhaal' is. Want wie zal er nu in Italië van onder de indruk zijn dat in Denemarken de partij 'Fremskridtspartiet' twee ze tels- winst behaalt ten koste van de 'Folkebevaegelsen MOD'?" Drie uitslagen Een gevolg van de door de EG-afgedwongen geheimhou ding is wel dat we dezer dagen in Nederland geconfronteerd worden met drie verkiezings uitslagen. Allereerst de uitslag van het onderzoek van het bu reau Interview, die gister avond al op de buis was. Dan, aanstaande zondagavond om half tien, de uitslag via de ANP-computer. De Kiesraad heeft immers een vrij goede samenwerking met het ANP om toch al zondag voor een vrij betrouwbare voorlopige uitslag te zorgen. De derde en definitieve uitslag volgt woensdag pas, als de Kiesraad met de volledige cijfers op de proppen komt. Bakker: „Wat de ANP-uitslag van zondagavond betreft: alle ruim zevenhonderd gemeen ten sturen vanavond nog een verzegelde enveloppe naar mijn bureau met de stemtota- len van de stembureaus. Zater dag maken we die brieven open en worden de uitslagen in de ANP-computer in Am stelveen ingevoerd. Zondaga vond half tien maakt de staats secretaris van binnenlandse zaken deze voorlopige uitslag dan in het perscentrum Nieuwspoort bekend". Voor de Kiesraad zélf is dan al het meeste gras voor de voeten weggemaaid. De officiële uit slag op woensdag kan alleen nog verrassingen opleveren als onverhoopt een groot aantal voorkeursstemmen op één van de kandidaten zou zijn uitge bracht. Het aantal stemmen per kandidaat is immers zon dag nog niet bekend. Foutjes Er gaat geen verkiezing voor bij of er worden foutjes ge maakt, weet Bakker uit erva ring. Zo werden in Woubrugge vorige week per ongeluk de grijze stembiljetten bij de bur gers in de bus gedaan, omdat een ambtenaar de verkeerde formulieren uit de kast had gepakt. De kiezers moesten ge woon een, overzicht van de kandidatenlijsten in hun brie venbus krijgen om de keuze te vergemakkelijken. Bakker vond binnen de kortste keren een fraudebestendige oplos sing, omdat een dergelijke fout al eerder was gemaakt in het Brabantse Maarheeze. „Ik hoefde de knipselmap er maar op na te slaan", vertelt hij triomfantelijk. „In Maarheeze gebruikten we bij de stemming spierwitte kandidatenlijsten om te voorkomen dat mensen die bezorgde biljetten in het stemlokaal zouden kunnen ge bruiken. Dat recept is nu ook in Woubrugge gevolgd". Dan was er de gemeente Loon op Zand die onlangs per abuis 81 oproepingskaarten stuurde aan evenzovele reeds lang overleden kiesgerechtigden. Belg in Kenia Waar de jurist Bakker zich drukker over maakt is het feit dat de Europese eenheidsge dachte in de regelgeving rond om de verkiezingen nog ver te zoeken is. Zo mag een Belg die in Kenia woont niet stemmen voor het Europarlement maar een Nederlander wèl. Een Britse of Ierse onderdaan die langer dan vijf jaar buiten het Verenigd Koninkrijk woont mag in het gastland met de verkiezingen meedoen, maar een Nederlander die langer dan vijf jaar in den vreemde verblijft weer niet. Bakker: „Je wordt soms dood ziek van die warrrge regelge ving. Welke EG-burgers mo gen nu wel en niet in het kies- register worden opgenomen? Ik zou er voorstander van zijn als alle EG-burgers gewoon kunnen stemmen in het land waar ze wonen, en dan op de partijen die namens dat land aan de verkiezingen meedoen Maar zo ver is het nog lang niet. Want elk land vindt na tuurlijk zijn eigen kiessysteem het leukst. En geef ze eens on gelijk. Ik zou ons directe kies stelsel ook voor geen geld wil len inruilen voor het Britse districtenstelsel, om maar een voorbeeld te noemen". PAUL KOOPMAN M. J van de i LONDEN De Britse Arbeiderspartij verslaat metjd. van de stemmen de Conservatieven van premier Marden cher, die gisteren bij de verkiezingen voor het Europmt ment slechts 32 procent van de stemmen behaaldejaar heeft de stemmen gepeild. bdsc De opkomst in Groot-Brittannië was laag: zo'n 35 proijank stemgerechtigden ging stemmen. Maar dat is nog altijjrul cent meer dan in 1984 Van de 78 zetels die in het Eun zi lement gereserveerd zijn voor Engeland, Schotland eiirec de Arbeiderspartij er in de toekomst 51 bezetten, t^rus terwijl de Conservatieven van 45 terugvallen tot 26. d v BBC is de foutmarge één tot anderhalf procent. jj el! De Britse Groenen braken verrassend door, zij kregtan cent van de stemmen, en worden daarmee de derd in stroming in Groot-Brittannië. Zij laten de sociaal-i achter zich diq slechts zes procent van de stemmen Volgens commentatoren plukt de Arbeiderspartij ni ten van een goede campagne die extra gunstig afst; door interne ruzies verscheurde Conservatieven. Als zondag bevestigd worden door de officiële uitslag d. dat een harde klap in het gezicht van de Britse regeri| zers hebben volgens waarnemers aangegeven dat j eens zijn met de economische situatie, de hervormij gezondheidssector en het onderwijsbeleid. KOPENHAGEN Bij de Eu ropese verkiezingen in Dene marken is 46,1 procent van de kiezers opgekomen, aldus een computerprognose van het Deense persbureau Ritzau. Volgens de prognose heeft de rechtse regeringspartij verlo ren en wonnen de sociaal-de mocraten Als de voorspelling omtrent het aantal Denen dat is gaan stemmen komende zondag officieel wordt beves tigd, zal het de laagste op komst zijn die in Denemarken ooit bij verkiezingen voor het Europees parlement is geregi streerd. In 1979 en 1984 be droegen de opkomstpercenta ges respectievelijk 47,8 en 52,4. De Deense politici Tonsgaard van de i van Aarhus sprak y gekend fiasco. Hij politieke partijen défH ropese verkiezingiaé vooral hebben gel d< binnenlandspolitiekfl v men uit te vechtei een peiling zijn de moeraten de grote6/? naar geworden van' N. zingen. Zij behaald' ar cent van de stemipst 19,5 procent in 1984[[jS) verliezers zijn de cl ve partijen. De regi ging terug van 20| ë1 procent en de tegeruSSa kante volksbewegizij van 20,8 naar 17 prjiig Verlies voor grote partijen in Spfe MADRID De Europese verkiezingen hebben in S alleen geresulteerd in een lage opkomst maar ook in V de grote partijen. Ongeveer 54 procent van de kiesj Spanjaarden ging naar de stembus. Dat is aanzienlij!" bij de vorige verkiezingen in 1987, toen de opkomst bedroeg. De socialistische regeringspartij PSOE van premier F^"i zalez moet twee tot vier van haar huidige 28 zetels iri^7 pees Parlement opgeven. De grootste oppositiepartij, i lijk-cönservatieve Volkspartij (PP) onder leiding vj Fraga, verliest een of twee zetels van haar huidige l' mocratisch-Sociale Centrum (CDS) van ex-premier fip c< rez raakt vermoedelijk twee van haar zeven zetels kjn Tot de winnaars behoren de communisten (IU) die lijk van drie naar vijf afgevaardigden gaèn. De regio()N. en wisten zich over het algemeen goed te handhavenecj nalistische CIU coalitie die regeert in Catalonië, bet, drie' zetels in Straatsburg. Herri Batasuna, de par9 schouwd wordt als de politieke arm van de Baskiscl 1 dingsbeweging ETA, behoudt haar ene afgevaardigdeVa tie rond de Baskische Nationalistische Partij die in Eegi regeert, wint voor het eerst een zetel in Straatsburg.en! 7 fdi weinig aiF>n voor steirC in Frankr 5 ?ge PARIJS Hoevie. 2 se opiniepeiling^ nen dat een mei? van de Fransenp0 wel ziet zitten, is de om zondag te ga men gering. De Pe ting is dat het percentage nog van 1984 zal ligg'is was al aan de Ier 56,7 procent. jen: De oervervelende tro van de laatste weia reerde de satirischtfjk Canard Enchaine èrs tot een nieuw begbm Franse volkslied: ,jn e fants de l'apathie!".r r Zoals in de meeste Itu geval is hebben de 1_ litici 'les européeni aangegrepen voor J bruik. Omdat de IfW" zondag pas over drill naar de stembus kur regionale verkiezirj met name de rechts een goed resultaatr® respectievelijke neqlr" presidents-, parleij burgemeestersverkifT hebben de liberale) G gaullisten veel pijnjta nogal verdeeld. )el Als de man die djub weer tot een eenheCL den heeft zich de lih® president Giscard or Nietemin heeft Gisa5 I stellen met een tegffii< uit eigen kring, <ma 'Madame Europe' Veil. Zij heeft het genomen van een NA lijst met nogal wat 'JI Dat zijn gematigd* die afwillen van de^ voor Frankrijk, i tweespalt tussen H rechts. Met grote rr den Giscard en Chifrf* volutie' van jonge Nt ten onderdrukken^ nieuwers of 'renovaf^ ze zich noemen heb£j£ ten weten dat ze njgg pese verkiezingen zullen terugkomen,G, Giscard en Chirac roer zullen we kanslyl de volgende presid^ zingen". Giscard aWC ongeveer een kway stemmen krijgen, LL als de socialistische Lnr Laurent Fabius. SiLe komt waarschijnlijk R( tien en vijftien prL card hoopt nog altijs™ president van Eurof den, al ontlokt die' zijn landgenoten S |_a beleefde glimlach. Alternatief stemmen op de Dam Het Jongeren Actie Platform (JAP) heeft gisteren een alternatief stemlokaal opgesteld op de Dam in Amsterdam. Het JAP riep de mensen op daar demonstratief een stem uit te brengen „tegen het Europa van de armoede". Europa '92 biedt een weinig rooskleurig perspectief, vindt het JAP. Het is een initiatief van het „Europese grootkapitaal", het is „niet democratisch" en „ronduit discrimi nerend". foto: anp Thuisblijvers zouden PvdA doen verliezen DEN HAAG - De fictieve ze telverdeling van de Tweede Kamer, zoals die door het bu reau Interview is berekend op basis van onderzoek in tiental len stembureaus, heeft maar een betrekkelijke waarde. De zetelverdeling ziet er namelijk anders uit, als geen rekening wordt gehouden met de thuis blijvers. Van die thuisblijvers heeft Interview er ook enkele duizenden ondervraagd. De fictieve zetelverdeling in de Tweede Kamer zou er, lou ter op basis van de kiezers die wel hebben gestemd, als volgt uitzien: PvdA 49, CDA 51, VVD 21, Regenboog 11, 'Klein rechts' 8, D66 9 en de overigen een zetel. Hieruit blijkt bij voorbeeld dat de PvdA het er slechter zou hebben afgebracht als gisteren Tweede-Kamer verkiezingen waren gehouden. SUSKEEN WISKE DE SPEELGOEDSPIEGEL APELDOORN Kale opiniepeilingen van het kiezersgedrag vindt P. La gendijk maar niks. De man die jarenlang voor de AVRO de politieke voor keuren van Nederlanders onderzocht, begrijpt dan ook eigenlijk niet waar die enorme belangstelling voor dergelijke enquêtes vandaan komt. „Het heeft natuurlijk iets van een spel, een soort toto. Maar bij de waarde ervan zet ik grote vraagtekens. Er is een bovenmatige belang stelling voor. Een paar uur, of in dit geval een paar dagen, later volgt de exacte uitslag..." Tot zondag moeten politici het met het verkiezingsonderzoek van het bureau Interview. In hun reacties staat dat onder zoek ongetwijfeld centraal. Maar die reacties zullen aan merkelijk voorzichtiger zijn dan vijf jaar geleden, voorspelt Lagendijk. „Bij de kamerverkiezingen in '86 hebben zich twee belangrij ke incidenten voorgedaan. De opiniepeilers hebben in de eer ste plaats absoluut niet in de gaten gehad dat er een grote beweging onder jonge kiezers was in de richting van het CDA. Bij dezelfde verkiezin gen is een stemlokaal-onder zoek gehouden. Maar achteraf moest geconstateerd worden dat er een onjuiste selectie voor de steekproef was ge maakt. Met als gevolg een ver keerde prognose". Die 'miskleunen' hebben het vertrouwen in verkiezingson- derzoeken behoorlijk onder mijnd, zo stelt Lagendijk „Men weet nu dat er van die laatste-momentbewegingen kunnen zijn. Daar komt bij dat je nu met een extra ongewisse factor zit: de opkomst. Het maakt nogal wat uit of vijftig of tachtig procent van de kie zers naar de stemlokalen gaat. In die omstandigheden houden politici wel een paar slagen om de arm, hoewel ze door de pers natuurlijk worden geprest toch uitspraken te doen". Rouwig Lagendijk deed de afgelopen tijd geen opinie-onderzoek en zal dat ook voor de kamerver kiezingen in september niet doen. Hij lijkt er niet erg rou wig om te zijn: „Een kale uit slag... Ik kan er niet warm voor lopen. Het is een klein onderzoek met een geringe omzet. Er moet waarschijnlijk zelfs geld bij. Ik vraag me ook af of het tot anderssoortige op drachten leidt. Een onderne mer die je vraagt om z'n be drijf door te lichten, komt meestal via andere onderne mers in de branche bij je te recht". Een peiling mag dan niet interessant zijn in de ogen van Lagendijk, meer diepgravend laMMi P. Lagendijk, foto: pers unie onderzoek naar kiezersbewe gingen zijn volgens hem wel degelijk zinvol. „Zaken die mensen zich ter harte nemen en waar ze wat aan willen doen, zijn belangrijke indica ties voor politieke partijen en beleidsmakers. We doen nu bijvoorbeeld een onderzoek in opdracht van enkele bedrijfs takken over het milieu. We vragen de mensen wie ze zien als de grootste vervuilers: de industrie, olieraffinaderijen, vrachtvervoer, auto's, noem maar op. En we vragen ze ook in hoeverre ze bereid zijn zich opofferingen te getroosten om het milieu te sparen en luxe en comfort willen inleveren. Met dergelijke gegevens kun nen bedrijven bepalen of de samenstelling van hun pro- dukten veranderd moet wor den". t Met dergelijke onderzoeken kunnen naar het oordeel van Lagendijk ook de politieke partijen hun voordeel doen. De kiezer moet niet alleen ge vraagd worden naar de politie ke partij die zijn voorkeur ge niet, maar ook naar zijn oorde len over andere partijen. „Een keuze voor een partij betekent niet dat het verkiezingspro gramma onderschreven wordt. Het is best mogelijk dat men voor bepaalde beleidsterreinen meer vertrouwen heeft in an dere partijen. Als je dat in kaart brengt, kun je meer zeg gen over de bewegingen die zich onder kiezers voordoen". Lagendijk wijst op de situatie in de Verenigde Staten waar opiniepeilingen een zeer be langrijke rol spelen in tijden van verkiezingen. „Een kandi daat die een bepaalde streek aandoet, bestudeert tijdens de vliegreis de peilingen. Hij weet dan welke onderwerpen hij moet aanroeren en welke niet. Aan de hand van de opinie onderzoeken stelt hij z'n agen da op". Kan dit niet zover doorslaan, dat de politieke partijen kie zers volledig naar de mond gaan praten om ze te paaien? Lagendijk meent van niet. Want partijen zijn niet alleen afhankelijk van kiezers. „Par tijen hebben een missie. Daar komt wat advocatuur aan te pas, Maar om het ideaal uit te kunnen dragen, hebben poli tieke partijen een leger van vrijwilligers nodig. Zij vormen de kern van de partij. Daar kun je niet zomaar mee sollen. Zij zorgen wel voor het even wicht". FRANS BOSSCHER (Vervolg van de voorpagina) DEN HAAG VVD-lijsttrek- ker Joris Voorhoeve noemde de progribses gisteren in een eerste reactie „een dubbelde teleurstelling". Voorhoeve doelde daarmee zowel op de lage opkomst als op het verlies voor de VVD. Volgens de liberale leider is de uitslag een „aansporing voor de VVD om met een goede campagne voor de Tweede- Kamerverkiezingen begin sep tember ervoor te zorgen dat de VVD weer op sterkte zal zijn". Voorhoevé zei verwacht te hebben dat het resultaat voor zijn partij niet al te best zou zijn. Volgens hem is het ver lies mede veroorzaakt door de interne problemen van de VVD over de samenstelling van de kandidatenlijst voor de komende kamerverkiezingen De val van het kabinet zou in de uitslag geen rol hebben ge speeld, aldus Voorhoeve. De CDA-top wilde gisteren nog geen officiële reactie ge ven op de prognose van de verkiezingen ondanks de winst van één zetel. Premier Lubbers en CDA-fractieleider De Vries wachten op de offi ciële uitslag van zondagavond. CDA-Eurolijsttrekker Jean Penders wilde wel kwijt te leurgesteld te zijn over het lage opkomstpercentage. „Eu ropa had beter verdiend", al dus Penders. Oppositieleider Wim Kok noemde de voorlopige uitslag een „redelijk beeld van de huidige politieke verhoudin gen". Volgens de PvdA-voor- man kunnen de Europese Ver kiezingen door het lage op komstpercentage, echter niet worden gezien als een echte graadmeter. PvdA-voorzitter Sint en Eurolijsttrekker Dan- kert concludeerden dat de kie zers het beleid voor de jaren De kleine christelijke partijen toonden zich gisteren dank baar voor het behoud van de ene zetel in het Europees Par lement. „Voor ons is duidelijk dat de kiezer zijn waardering heeft uitgesproken voor het principiële heldere pleidooi voor behoud van nationale zelfstandigheid". Volgens een woordvoerder van de drie fracties kan uit de lage op komst de conclusie worden ge trokken dat de helft van de Nederlandse bevolking Europa ook niet echt ziet zitten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 4