Democratie en vrijheid: daarom
omtpresident Bush naar Leiden
LANGS
OMWEGEN
Wegwerkzaamheden vaak riskant voor fietsers
rer-
sen
el
tlander
dagen
PM
OMGEVING
ftwdaeGouacwit
VRIJDAG 16 JUNI 19
89 PAGINA 15
g:mVARIS THEO SCHELHAAS ALS CAL VINISTISCH TUSSENPERSOON MET PILGRIM FATHERS ALS BOODSCHAP
len i
>00 s
'tes'p George Bush, ge-
erij, president van de
coe^gde Staten van
erenj- Amerika, op 17
Jeji^ een kort bezoek
eoeil uren aan Uei-
./ie-feer vertrokken is,
2 lieidens archivaris
ruralaas weer opge-
r aai kunnen ademen.
d?uyo N. Schelhaas
een bijzondere
'Hij zal het Ameri-
staatshoofd en
en wrouw Barbara en
!"g koninklijk Neder-
e ^jgevolg een kwar-
oliePS moefen rondlei-
ui iver een expositie
p ele Pilgrim Fathers
tot gior één dag inge-
biJ %al worden in de
,cWkerk. „Een enor
ms bpAis, in een maand
'g dlreid, ten koste van
s o/[enskracht en veel
grot
gepserskerk. Dat is een
te see ook van belang was
n, ije Engelse dissidente
eng [nten die van 1609 tot
met de gastvrije Sleutel-
jgszins tot religieuze
op emen alvorens zich in
ordejiwe Wereld aan de
gere\l der Atlantische
>en ^voorgoed te vestigen.
zout, t het dat die Pilgrim
krui\ verschoppelingen
j ieganglicaanse Good Old
\den (voornamelijk af-
'rech\ uit East Anglia en
lent/president Bush en ar-
lilde I Schelhaas eenzelfde
lakjeiische voedingsbodem
'esnei hebben al zag je
oer, jdent een paar weken
i de s nog ingetogen bid
dersereen Romeinse kerk.
i een] rammelen met hun
en atische overtuiging.
f verhit die basis kun je
•r eeaar praten en evalue-
partsh en Schelhaas zul-
\ardb daarom ongetwijfeld
rdsui over democratie en
erheóistige) vrijheid. Die
jm hebben mede in de
a^de Provinciën en
gestalte gekregen.
I f p iu voor de eerste keer
■■Éeschiedenis, dat een
aanse president daar
bakermat der 17e
In het expositiegedeelte van het Leids gemeentearchief staat deze replica van de „Mayflower",
de trotse twee (drie)-master waarmee een groep Pelgrim Vaders in 1620 naar het nieuwe vader
land en de vrijheid zeilden.
eeuwse vrijheid in Europa
bijzondere aandacht aan wil
wijden.
Leiden en de Pilgrim Fa
thers, zoals die groep alge
meen wordt aangeduid. In
het kort: al onder koningin
Elizabeth I en haar opvolger
James I van Engeland (ge
kroond in 1603) hadden de
„puriteinen" onder de Britse
protestanten het zwaar te
verduren. Deze „puriteinen"
wensten de Engelse kerk ge
heel te zuiveren van nog res
terende roomse invloeden en
gebruiken. -De Engelse ko
ningen, als „hoogkerkelijke"
hoofden van de staatskerk,
hadden niets op met de de
mocratische opvattingen die
deze wat star aandoende pure
calvinisten erop na hielden.
Onbuigzaam als zij waren
werden de dissidenten
laagkerkelijke „Staphorsters"
als ze waren verbannen
omdat ze zich niet wilden
conformeren aan de regels
der Engelse kerk. Zo kwam
een aantal van hen- terecht in
onze Republiek, die toen nog
in de clinch lag met Spanje
maar haar provisorische
grenzen en gastvrijheid open
stelde voor iedereen die ge
wetensvrijheid nastond en
zocht; als het maar geen
roomsen waren. Want zó was
het in de jonge, onvolprezen
Republiek ook wel weer ge
steld. Maar men wenste niets
meer van doen te hebben
met hoegenaamd enige
vreemde, monarchistische
willekeur en opgelegde
dwang die niet op Gods dui
delijk bijbelse geboden stoel
de.
Een pelgrimage
Om een verhaal van 11 jaar
kort te houden: in 1620 zeil
den de sombere, hardwer
kende, door en door calvinis
tische en door democratische
beginselen gedreven Engel
sen, na hun Leidse tijd, als
Pilgrim Fathers naar Cape
Cod, een grillige uitloper van
de toen nog Britse kolonie
New England. Ze pelgri
meerden, met hun zwarte,
onopgesmukte mode, voor
goed naar Massachusetts, gin
gen wijs om met de inboor
lingen en onderhielden er
nauwgezet de richtlijnen van
hun eigen geweten, zonder er
een inch vanaf te wijken.
Ook schoten ze kalkoenen
(hoewel dit niet historisch
vaststaat, maar het zou zo
mooi kunnen zijn), plukten
en aten zij er de veenbes, de
cranberry, die later, op
Thanksgiving Day, de favo
riete en symbolische lekker
nij van de onafhankelijke
staten van Noord-Amerika
zou worden. De Pilgrim Fa
thers waren wel erger ge
wend geweest. Zo begon het.
Aanvankelijk in Leiden. Met
voormannen als John Robin
son, de in Cambridge ge
vormde anglicaanse dominee,
door Schelhaas ook wel
priester genoemd (Robinson
zag het Beloofde Land niet;
hij bleef in Leiden wachten
op een gunstige gelegenheid
en stierf in 1625), met Willi
am Brewster en een zekere
William Bradford. Ze hoef
den niet meer in het geniep
bijeen te komen, zoals nog in
Engeland, „back in the ho
melands" gebeurde op
Scrooby Manor, het vrij vor
stelijke huis van Brewster,
waar de Pilgrimgemeenschap
haar bijeenkomsten hield, be
laagd door de constables van
King James.
Diepe achtergrond
In Leiden hadden de Fathers
(en hun mothers) van de vrij
heid geproefd, en daarvan
daan droegen ze die verwor
venheid uit naar het land
van het nieuwe bestaan,
waar ze de God van Abra
ham, Jacob en Mozes en Zijn
volk konden dienen zoals het
hen beliefde. Die diepe ach
tergrond moet president
Bush aanleiding hebben ge
geven om tijdens zijn korte
verblijf in ons land, volgende
maand, Leiden en de uitha-
ven der Pilgrim Fathers aan
te doen. Mr.Theo Schelhaas,
namens de gemeente be
schikkend over een schat aan
gegevens en documenten
waarvan je al een weerslag
vindt in het Gemeentear
chief, met name in de Leidse
Pilgrim Collectie, die tot een
annex museumpje is uitge
groeid heeft zo'z'n eigen
gedachtengang in verband
met dat presidentiële bezoek.
Op die ene dag in juli, in de
Pieterskerk, krijgt hij 15 mi
nuten om Hare Majesteit, de
prins, het voltallig demissio
naire kabinet en gastheer
Goekoop langs de Pilgrimmi-
ana rond te leiden. „Van alle
Leidenaars zal ik waarschijn
lijk het langst met Georg
Bush praten. Het gaat over
een belangrijk onderwerp,
dat ons beiden interesseert.
Dit bezoek is erg belangrijk
voor mij, voor ons, ook voor
Leiden. Want hoe je het ook
draait of keert, een Ameri
kaanse president krijg je in
Leiden niet meer zo gauw.
Dit is pas P.R. En dat kan
Leiden uitstekend gebrui
ken'1.
Het gaat volgens Schelhaas
om.de uitdrukking van de
mocratie en vrijheid „in een
nieuw, leeg land waar de Pil
grim Fathers belanddeh.
Hier spreekt een facet van de
wordingsgeschiedenis van de
Verenigde Staten. Bush acht
zich de geestelijke opvolger
van de tweede president van
de V.S., John Adams, die
evenals Bush uit Massachu
setts, New England, komt, en
de eerste Amerikaanse am
bassadeur in de Verenigde
Provincies werd. Daar zit de
link met die Pilgrim Fathers,
van wie John Adams afstam
de. Nederland was dan ook,
naast Frankrijk, in 1782 het
eerste land dat de Verenigde
Staten van Noord-Amerika
erkende. Omtrent die tijd tel
de ons land ruim 2 miljoen
inwoners. Dat was even veel
als het aantal Amerikanen
die zelfstandig waren gewor
den van het Britse rijk. Ne-
Op mijn omwegen door
stad en land kom ik
graag mensen tegen. U
kunt mij telefonisch of
schriftelijk vertellen wie
u graag in deze rubriek
zou willen tegenkomen.
Ik ben bereikbaar via
071-122244.
derland was belangrijk voor
Amerika in die dagen. En
evenals de Leidse bevolking
is ontstaan uit tal van immi
granten, vluchtelingen uit al
lerlei landen (tot 75 pet. in de
17e eeuw toe) is de Ameri
kaanse bevolking gegroeid
uit de toestroming van
vreemdelingen". Dat mag
Bush ook wel weten, die nu
zijn, althans geestelijke,
„roots" in Leiden zoekt. Lei
den: 400 jaar stad van vluch
telingen. Eén van die groe
pen waren de Pilgrim Fa
thers.
Democratisch
De Pilgrim Fathers zijn be
langrijk voor de wordingsge
schiedenis van de zelfstandi
ge Noordamerikaanse staten.
„Ze worden puriteinen ge
noemd", aldus archivaris
Schelhaas, „maar in feite
volgden ze een heel democra
tisch bestuur, van onder af.
In Nederland vonden ze de
mogelijkheid om zichzelf te
zijn. En nu is dat weer in
Amerika: het ideaal van zo
veel landen in Afrika en
Azië. En ergens hebben de
Amerikanen dat idealisme
van democratie en vrijheid
nog altijd, en op hun manier
onderhouden ze dat. Geeste
lijk stammen de Amerikanen
van de Pilgrim Fathers af; zo
moet je het zien. Hier vind je
principes van een staat die in
Nederland tot ontwikkeling
zijn gekomen. En daarom
komt president Bush naar
Leiden. Dat is nog nooit ver
toond en daarom is dit be
zoek een grote eer voor de
stad, een eer die tot in de
States via de televisie (onder
meer rechtstreeks via een
Ontbijtshow) waarneembaar
zal zijn. Geloof mij maar, dat
hier een legioen van Yankees
op af zal komen. Daar zal
Leiden, als Mekka van de
„roots-gevoelige" Amerika
nen wel bij kunnen varen,
met z'n Pilgrim Fathers tra
ditie".
De Amerikaanse belangstel
ling voor Leiden en het Pil
grim Fathers museum is „ge
staag". Theo Schelhaas schat
het bezoekersaantal op rond
de 750 per jaar: „dat hangt
ook van de koers van de
Amerikaanse dollar af". De
Leidse Pilgrim-collectie aan
de Vliet ernstig maar
consciëntieus; met de naboot
sing van een 17e eeuws Pil
grim Fathershuisje, inclusief
benauwende bedstee heeft
dezelfde openingsuren als die
van het archief: van maan
dag tot en met vrijdag van
9.30 uur tot 16.30 uur.
Toegang gratis.
Een deel van de Leidse Pilgrim Collectie aan de Boisotkade, met
bool van de vrijheid van drukpers.
GUUT
aal wd
De Westlanders in actie tijdens de zeildagen van 1985.
lt- WD De Stich-
Ivaart Warmond
f' 9 :jj zaterdag en zon
de vijfde maal de
Mer Zeildagen op
ondse Kagerplas-
IVPtgaat om zeilwed-
voor Westlanders,
Bij dzeilende vracht-
r is g met een lengte
'wee Ie negen en vijf-
aan 1ter. Een record-
werip3 achttien deel-
guldêieeft zich aange-
iaald.1
wen
ïoutennder is het typische
st doédse vrachtscheepje,
d voóakermat had in het
zegelsgebied het Westland
bovelmalle schip was zeer
koffil'oor dit gebied met
aat (j? vaarten en kleine
maclr werden groente en
n aaip/i mee vervoerd,
et dei turf, zand en mest.
traat tiger jaren verdween
zier u
£ïïl IN NOTA WERK IN UITVOERING:
or ha|
de inmiddels gemotoriseerde
Westlander door de opkomst
van het vrachtvervoer over
land. De casco's van de
scheepjes werden vaak opge
kocht en verbouwd tot woon
boot of recreatieschip. Steeds
meer mensen gaan er toe over
om Westlanders, weer in zei
lende staat te brengen, onder
meer aangespoord dor de mo
gelijkheid mee te doen aan
wedstrijden, zoals de Westlan
der Zeildagen en de Turfrace
tussen Warmond en Vinke-
veen in oktober. Nieuwkomers
dit jaar zijn de Westlanders
..Hartewens" van Ton van der
Loos uit Poeldijk, de Hen
drik" van Felix Reijmers uit
Arnhem 'en de Leidse vlet
,,Des Werkmans Wilskracht"
van M. ten Berge uit Capelle
aan de IJssel.
FOTO: HENK VAN DEN ENDE
De Westlander Zeildagen gaan
óp zaterdag om 12.30 uur van
start en op zondag om 12.00
uur. De schepen starten op de
plas 't Joppe voor het recrea
tie-eiland Koudenhoorn in
Warmond. Daar is ook de fi
nish. De schepen mogen zono
dig worden^., voorgeboomd" op
vijf smalle"korte doorvaarten
tussen de eilanden op de Ka-
gerplassen.
Poppentheater
Poppentheater Lapland
speelt morgenmiddag in Ar-
topa aan de Grevelingstraat
50 in Lisse de voorstelling
,Het koffertje". Kaarten kos-
Scouting
De scoutinggroepen Bostreno
Noordwijkerhout, Derja
Oegstgeest, Gemma Katwijk
en Willibrord uit Wassenaar
komen morgen bijeen in het
Pan bos bij Katwijk voor de
landelijke bever-doe-dag. Op
die dag komen in heel Ne
derland 5000 bevers bij el
kaar tussen twee en vier 's
middags voor een spel rond
de fantasiefiguur Ssst. De
middag wordt om vier uur
afgesloten met het oplaten
van ballonnen.
Zomerfeest
Een springkussen, een gratis
ijsje, demonstraties van ra
diografisch bestuurde model-
boten en een optreden van
een streetband. Dat heeft
morgen plaats in Jaap Koöy's
Tuincentrum aan de Heere-
weg in Lisse. Op dit feest is
er tevens een clownsduo dat
vanaf tien uur voorstelling
geeft. Verder wordt de wer
king van een gasbarbecue ge
demonstreerd en exposeren
Irene Olivier en Joke Keizer
respectievelijk olieverven en
texti elschilderijen
Fietspuzzelrit
De Foster Parents van Sas-
senheim houden morgen een
familiepuzzelrit op de fiets
vanaf Polyvroom aan de
Koetsiers weg 6. De tocht gaat
over 25 kilometer. De start is
tussen een uur en half twee
en inschrijvèn kan ter plaat-
Missie
In het broederhuis Nieuw
Schoonoord in Voorhout
wordt tot 16 augustus een
tentoonstelling gehouden
over de missie. Het gaat hier
om Oosterse en Afghaanse
kunst waaraan tevens een
verkoop verbonden is. Het
doel van de verkoop is de
restauratie van een kerkje op
Irian Jaya. Het broederhuis
bevindt zich aan de Rijnsbur-
gerweg 4 in Voorhout en is
dagelijks geopend van tien
tot vijf uur.
Concert
Ronald de Jong bspeelt mor
gen elk uur het orgel van de
Oudhoornse Kerk in Alphen
aan den Rijn Hij begint om
elf uur en de laatste, 25 mi
nuten durende bespeling is
om vier uur. De toegang is
gratis. Tevens kan tegen ver
goeding het orgel worden be
speeld. De opbrengst is be
stemd voor het onderhouds-
1 fonds van het orgel.
Concert (2)
The British Choir onder lei
ding van Malcolm Da vies en
het orkest Collegium Hagien-
se geven zondagavond een
concert in de St. Agathakerk
in Lisse. Op het programma
staan onder meer werken
van Henry Purcell wwaaron
der „Te Deum" en Jubilate
Deo" en ook een aantal mo
tetten van een Nederlands
tijdgenoot. De toegang kost
'15kinderen en studenten
moeten 7,50 betalen.
Aanvang kwart over acht.
Opname
Voor het televisieprogramma
„Doet ie 't of doet ie 't niet"
worden zondag opnamen ge
maakt in Duinrell in Wasse
naar. Gast is het duo Justian
Mandsy dat het nummer
„More than I can say" tenm
gehore brengt. De uitzening
van het programma heeft 22
juni plaats. Inlichtingen bij
Duinrell, telefoon 01751-
15151.
KI VA
De bekende Oegstgeester
kindervakantieweek (KIVA)
zit dringend verlegen om lei
ders en leidsters. Er nemen
in Oegstgeest maximaal 300
kinderen aan de KI VA deel.
Ieder jaar is het weer een
overtuigend succes en ook
thans zijn er al weer aanmel
dingen binnen. Er worden
echter moet spoed leiders en
leidsters gevraagd. Men kan
zich melden bij de afdeling
welzijn, gemeentehuis Oegst
geest, telefoon 071-172121 en
de SJJO, telefoon 071-154773.
De KIVA wordt gehouden
van maandag 28 augustus tot
en met vrijdag 1 september.
Kinderhulp
De Stichting Pax Christi
Kinderhulp zoekt voor de pe
riode van 29 juni tot en met
20 juli nog enkele gastgezin
nen voor de opvang van kin
deren uit het door een aard
beving getroffen gebied Ar
menië (Sovjetunie). Er zijn
dertig weeskinderen uitgeno
digd die door de aardbeving
ouderloos en dakloos zijn ge
worden. In Armenië zijn het
er duizenden maar er kun
nen er slechts dertig naar
Nederland. Voor inlichtingen
kan men zich melden bij
Christa van de Langkruis, te
lefoon 01751-77374 of Lenne-
ke Beyer, telefoon 071-
890129.
Lezing
De Stichting Rietam houdt
op maandag 19 en dinsdag 20
juni een lezing over transce-
dente meditatie. Op maandag
wordt de lezing gehouden in
't Con Amper aan de Van de
Endelaan 52 in Hillegom
Dinsdag 20 juni wordt de le
zing in 't Poelhuys in Lisse
gehouden. Beide bijeenkom
sten beginnen om acht uur 's
avonds. De toegang is f5.
ar wS~ Bij wegwerkzaamheden
code iregelmatig gevaarlijke situ-
van i)r fietsers. Dat concludeert
oit mfersbond ENFB, regio Lei-
d of Omstreken, in haar rapport
üs{ Uitvoering. Dit is, volgens
e eigii e^n gevolg van onacht-
ch b&, onnadenkendheid, im-
het de en het ontbreken van een
,cht Wogen beleid. Bij wegwerk
ten ben moet de verkeerssituatie
<53 in- verkeerssoorten op papier
bestudeerd. Daarna moet
het werk worden begon
nen, meent de fietsersbond.
De fietsersbond ENFB heeft de afgelopen
jaren tal van voorbeelden aangetroffen
van gevaarlijke situaties voor fietsers. De
ENFB wijst in haar nota op de gebrekkige
waarschuwingsborden voor fietsers bij
wegwerkzaamheden. Dit leidt tot gevaar
lijke situaties vooral als 's avonds de
straatverlichting niet werkt. De bond
wijst op de situatie in Koudekerk aan den
Rijn in december 1988 toen het wegdek
richting Alphen aan den Rijn zonder eni
ge waarschuwing ophield en overging in
zand met wat losse stenen. Een jaar daar
voor werd fietsverkeer in de Abraham
van Rooyenstraat in Noordwijk slechts
van één kant gewezen op wegwerkzaam
heden. Fietsers van de andere kant wer
den verrast door een plotseling ophou
dend wegdek. Ditzelfde gebeurde bij de
aanleg van de S54 in 1988. Fietsers die in
het donker het begin van het fietspad bij
de Tol niet konden vinden en op de rij
baan reden, belandden eveneens opeens
in los zand.
Fietspaden
Problemen zijn er vaak ook bij werk
zaamheden aan fietspaden. De fietsers
worden dan geacht gebruik te-maken van
het fietspad aan de overkant. Zonder
de „goede" kant rijden houden geen reke
ning met tegemoetkomend verkeer. Bo
vendien is het fietspad vaak niet breed
genoeg en moeten fietsers twee maal de
rijbaan oversteken. Deze situatie deed zich
voor in de herfst van 1988 op het fietspad
langs de Carolus Clusiuslaan in Sassen-
heim. Fietsers richting Noordwijkerhout
moesten gebruik maken van het fietspad
aan de „verkeerde" kant van de weg. Te
gemoetkomende fietsers werden hiervoor
niet gewaarschuwd.
De fietsersbond klaagt in Werk in Uitvoe
ring verder over het te pas en te onpas ge
bruiken van het bord „fietsers afstappen".
Daarvoor in de plaats moet een bord ko
men waar op staat of fietsers nog redelijk
kunnen passeren. Gewezen wordt op een
situatie in oktober 1988 toen bij werk
zaamheden aan de 's-Gravendamseweg in
Noordwijkerhout fietsers 100 meter door
mul zand moesten lopen. Bij het opbreken
van de Van de Endelaan in Hillegom kon
den fietsers op vier plaatsen niet passeren.
Ook het gebruik van het bord „doorgaand
verkeer gestremd" is, volgens de ENFB,
onduidelijk. Meestal kan het fietsverkeer
er dan toch wel langs, iets waar de fietsers
dan ook op rekenen. Soms komt het voor
dat ze kilometers door mul zand moeten
lopen. Het te laat aangeven van een afzet
ting is voor de ENFB eveneens een erger
lijke gewoonte. Zij wijzen daarbij op de si
tuatie in Leiderdorp/Hoogmade in okto
ber 1988 toen fietsers van Woubrugge
naar Leiderdorp bij Hoogmade rechtsaf
richting Leiden werden gestuurd. Een
paar honderd meter verderop moesten de
fietsers opnieuw rechtsaf waarna ze op
een permanent geopende brug stuitten
met een afzetting er voor. De fietsersbond
ENFB is van plan de nota aan te bieden
aan de provincie en de gemeenten. De
bond hoopt hiermee te bereiken dat in de
nabije toekomst meer op het belang van
fietsers wordt gelet bij wegwerkzaamhe
den.
