Höweler raakt
verstrikt in vorm
De ziel van deze hond is
onzer vrienden"
van een
gr
IN NIEUWE ROMAN DAGEN ALS GRAS"
Zusjes overwinnen doofheid dankzij inspanningen moeder
ij
DEK$ER
BESCHRIJVING LEVEN EN LEER FILOSOFEN
De groten laten van zich hor/
'&eJ
Druiven en bijzondere groenten in eigen til
BOEKEN/PLATEN
Qeidt&Qowuvnt
VRIJDAG 16 JUNI 1989 PAQ
„De dagen zijn kort en het le
ven is kwetsbaar als een
halm", is een citaat uit de bij
bel waaraan de titel „Dagen
als gras" is ontleend. Het geeft
nadrukkelijk aan welk thema
Marijke Höweler in haar nieu
we roman aan de orde stelt:
nietigheid en sterfelijkheid.
Tot je verbazing merk je tij
dens het lezen, dat eigenlijk
heel andere aspecten van het
menselijk leven centraal staan
in dit verhaal van een jonge
Franse vróuw en een nogal fa
lende Amsterdamse huisbaas.
Marijke Höweler heeft haar
roman volgens een dwingend
vormprincipe opgebouwd: de
vele episoden zijn kort en be
staan uit twee delen. Het eer
ste deel - soms niet langer dan
éen pagina - is gewijd aan de
wederwaardigheden van de
jonge vrouw. Het tweede deel
van elk hoofdstuk is gewijd
aan de man en wordt aange
kondigd met een dagaandui
ding, zoals in een dagboek ge
bruikelijk is. Op zeker mo
ment heeft die man het in die
delen (in de ik-vorm) ook over
dagboeken: „Er zijn er veel die
een dagboek bijhouden om
sporen na te laten Ik
niet, ik heb het juist om ze uit
te wissen. Er zijn er ook die er
geheimen in prijs geven en in
hun hart hopen ze dan dat die
gelezen worden. Ik heb mijn
dagboek om ze te verzwijgen".
Langzamerhand worden deze
dagboek-notities steeds meer
een monologue intérieure van
deze Benjamin, waarin hij niet
terugblikt naar de afgelopen
dag, maar steeds overweegt
wat hij wel of niet moet doen
en wat de gebeurtenissen voor
hem te betekenen hebben. De
datum-aanwijzing van elk
hoofdstuk (van dinsdag 14 no
vember tot en met vrijdag 15
december daaropvolgend,
waarbij geen dag wordt over
geslagen) wordt daardoor op
de duur wat gemaakt en on
werkelijk.
Zoeken
Het verhaal beschrijft de
komst van een jonge Franse
vrouw naar Amsterdam. Deze
Nicole Miradoux is op zoek
naar succes dat zij dan ook
binnen de kortste keren be
reikt, o.a. met een klein win
keltje in prullaria in de Am
sterdamse binnenstad. Zij
zoekt ook haar vader.
De tegenpersoon is de oudere
man Benjamin, die de dag
boeknotities schrijft en zich
voornamelijk in het achterhuis
verstopt van het pand, dat hij
per etage verhuurt. In een
vreselijke angst voor de last
die zijn huurders hem kunnen
bezorgen, barricadeert hij zich
geestelijk en fysiek voor hen.
Hij krijgt natuurlijk het Fran
se meisje als bewoonster in
huis. Binnen de kortste keren
(het verhaal speelt zich ten
slotte in één maand af) heeft
zij het sanitair laten repareren,
een nieuwe boiler geplaatst,
een nieuwe parketvloer laten
leggen en een open haard
geïnstalleerd. Je snapt niet dat
het zo snel kan. Huisbaas Ben
jamin voelt eigenlijk niets
voor dit soort grappen, maar
hij raakt verliefd op het kind.
Dat blijkt dan zijn dochter te
zijn.
Niet opwekkend
Het stukgelopen huwelijk van
Benjamin, de vijandige relatie
met zijn zoon, die op een
mooie woonboot zit, de andere
relaties en vriendschappen
van Benjamin, het is niet op
wekkend. Aan het slot sterft
zijn moeder, maar de beteke
nis daarvan voor het verhaal
ontgaat me nogal, omdat er
daarvóór nergens werkelijk
belang gehecht is aan die
vrouw.
Zo n verteltechnisch bezwaar
geldt eigenlijk het hele ver
haal. Door de splitsing van de
twee perspectieven komt Hö
weler eigenlijk nergens tot een
brede schets, tot een echte ver
telling. Dat komt ook in hoge
mate omdat zij twee soorten
taalgebruik hanteert. Benja-
Marijke Höweler.
min in zijn zogeheten dagboek
is heel „to the point", vaak
wat cynisch, hoewel dat aan
zijn karakter tegengesteld lijkt
te zijn. De aan het meisje ge
wijde episoden zijn in een
meer afstandelijke vorm ver
teld, maar op een quasi-poeti-
sche manier, die voornamelijk
irritatie opwekt bij de lezer,
omdat nooit eens duidelijk
verteld wordt, wat er feitelijk
aan de hand is. Men krijgt de
neiging om het duistere geneu
zel van deze pagina's maar te
laten voor wat het is en zich
alleen bezig te houden met
Benjamins episoden. Dat een
stijlverschil tot zo'n leesbreuk
leidt, pleit niet voor de kwali
teit van de structuur van „Da
gen als gras".
JAN VERSTAPPEN
Marijke Höweler: „Dagen
als gras" - roman. Uitgave
De Arbeiderspers. Prijs
ƒ26,50.
Taal is een machtig middel.
Vanaf de geboorte wordt het
met de paplepel ingegoten.
Langzaam, met kleine beetjes
krijgt het kind de eerste
woorden en de eerste begrip
pen ingelepeld. En na verloop
van tijd ontwikkelt zich de
zinsbouw. Vooral door het ho
ren, imiteert een kind toon
hoogte en woorden zonder dat
daar onmiddellijk een begrip
aan wordt gekoppeld. Het ge
hoor is. de spil waarom het" al
lemaal draait. Maar hoe inge
nieus een mens zich de kunst
van de taal meester maakt,
wordt pas beseft als er proble
men zijn.
De Britse Kathy Robinson
heeft als moeder van twee
dove dochters dat verhaal in
drukwekkend opgetekend in
het boek „Kinderen van de
Stilte". Zij beschrijft de on
macht die zich van haar mees
ter maakt als uit een test blijkt
dat haar dochter Sarah slech
thorend is. Het kind is dan al
tweeëneenhalf iaar oud en
spreekt nog steeds niet. In eer
ste instantie denkt de moeder
aan een late ontwikkeling
doordat vocht in de oren van
haar kind het geluid zou blok
keren. Sarah heeft tot dan toe
haar zeer gebrekkige gehoor
weten te vervangen door te
reageren op andere prikkels
zoals trilling, reflectie in een
spiegel of tocht. Bovendien is
haar moeder zonder er zelf erg
in gehad te hebben, gebruik
gaan maken van gebaren.
De vraag „Zal Sarah leren
praten?" die Kathy Robinson
onmiddellijk aan de artsen
stelt als bekend is dat haar
dochter doof is, wordt door
hen niet beantwoord. Pas in
de jaren die volgen wordt het
antwoord stukje voor stukje
bekend. Haar dochter leert
praten en weet uiteindelijk -
met enkele hulpmiddelen -
op de middelbare school haar
draai als een normaal school
kind te vinden. Maar in de ja
ren daartussen moet ze zich
van begin af aan de taal eigen
maken. Daarbij heeft ze het
geluk dat haar moeder het in
zicht en de energie heeft om
haar individueel te begeleiden.
Met eindeloos geduld leert ze
het kind woorden en begrip
pen, waarbij 'tijd' en 'emotie'
wel het moeilijkst zijn. Want
leg een kind maar eens uit wat
'boos' of wat 'morgen' is als
het met de wereld om zich
heen nauwelijks contact heeft.
De wereld van moeder Robin
son stort helemaal in als be
kend wordt dat ook haar an
dere dochter Joanne een ge
stoord gehoor heeft. Welis
waar hoort ze meer dan haar
zusje, maar ook bij haar is het
noodzakelijk dat een speciaal
oefenprogramma wordt afge
werkt en een gehoorapparaat
wordt aangepast. Uit onder
zoek wordt duidelijk dat de
zusjes slechthorend zijn door
erfelijke factoren.
„Kinderen van de stilte" is
goed geschreven en verschaft
naast nuttige informatie over
doofheid, veel inzicht in het
omgaan en accepteren van een
handicap van een eigen kind.
Het enige nadeel dat aan het
boek kleeft, is dat het verhaal
een succes-story is. Ouders
ryiet een gehandicapt kind die
net boek lezen, kunnen daar
door de indruk krijgen dat zij
falen. Maar niet ieder kind
heeft het karakter en intelli
gentie om mee te werken aan
een lang oefenprogramma. En
niet iedere ouder heeft de tijd
en energie om een gehandi
capt kind intensief te begelei
den.
LUCAS BOLSIUS
ny
van de Stilte" Uitgeverij De
Kern (Baarn). Prijs ƒ27,50.
(ADVERTENTIE)
van 10 juni t/m 17 juni
1(1) Brigitte Raskin
Het koekotkijong
2 (2) Umberto Eco
De Slinger van Foucault
3 (-) Cees Nooteboom
Ochtend in Baria
4 (5)Inpakken en
Wegwezen '89
15 (4) Frederick Forsyth
De onderhandelaar
Cazemier
Boeken-Tijdschriften
Kopermolen 10,
2317 PB Leiden
Tel. 071-22.00.22
J. Ginsberg bv
Breestraat 127-129
2311 CM Leiden
Tel. 071-12.46 42
Boek- en kantoorboekhandel
Veenerick
Noordeinde 33
2371 CM Roelofarendsveen
Tel. 01713-16033.
i zandvliet
BOEKHANDEL BV
...uw Libris boekhandel
Leiden. Leiderdorp, Oec
Katwijk, Voorschoten
Deze top 5 is samengesteld
naar aanleiding van de
verkoopcijfers bij de boven
staande handelaren.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS,MUZIEK
THEATER, RECREATIE.EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
Eens liep de wijsgeer Pytha
goras op een weg en toen zag
hij dat een hondje werd ge
slagen. Pythagoras kreeg
medelijden en zei: „Houd op
en sla hem toch niet, want
zijn ziel is van een onzer
vrienden, ik herkende hem
meteen, toen ik zijn janken
vernam".
Dit verhaaltje wordt verteld
door Xenophanes en staat
opgetekend in Diogenes
Laërtius' „Leven en leer van
beroemde filosofen". Het
boek werd vertaald door de
Edese classicus dr. Rein Fer-
werda (rector Marnix Colle
ge), waarbij hij gebruik
maakte van materiaal dat
wijlen dr. J.C.B. Eykman in
de jaren vijftig maakte (on
der de titel: „Uilen van
Athene").
Het boek van Diogenes Laër
tius stamt waarschijnlijk uit
de late tweede of vroege der
de eeuw. Het bestaat uit tien
Helen en heeft in de loop der
eeuwen een opmerkelijke
plaats gehad binnen de ge
schiedschrijving van de grote
filosofen. Niet omdat het de
indruk wekt een betrouw
baar beeld te schetsen van de
werkelijkheid, maar omdat
het details geeft van het le
ven van filosofen die ner
gens anders te vinden zijn.
Dat is dan ook de charme
van het boek.
Ondergronds
Het is boeiend om te lezen
hoe door tijdgenoten over
Pythagoras gedacht is (waar
schijnlijk). Bijvoorbeeld in
dat verhaal waarin Pythago
ras geruimte tijd letterlijk
ondergronds gaat leven en
sterk vermagerd en er uit
ziend als een geest, boven
komt en verkondigt in Ha-
des, de onderwereld, te zijn
geweest. Hij blijkt alles te
weten wat er de afgelopen
tijd is gebeurd en iedereen is
daarvan zeer onder de in
druk. De werkelijkheid is
dat Pythagoras zijn moeder
opdracht had gegeven pre
cies bij te houden wat er ge
beurde, met tijdstip en al, en
dat aan hem door te geven.
De inhoudsopgave laat zien
hoe de belangstelling voor fi
losofen tijdgebonden kan
zijn. De lezer anno 1989 zou
bijvoorbeeld veel meer wil
len lezen over Aristoteles die
tien bladzijden krijgt. Epicu-
ris, die wij nu veel minder
belangrijk achten, krijgt
daarentegen maar liefst vijf
tig pagina's (waarvan een
deel is gewijd aan zijn com
plete testament).
Het boek geeft veel anecdo
tes en inkijkjes in het leven
van filosofen en van ande
ren. Zo valt er veel te leren
over de visie op de vrouw,
over „de mooie jongens",
over de zielsverhuizing, over
de misdaden van weleer
(muntvervalsing door Dioge
nes de Cynicus bijvoorbeeld),
over maatschappelijke ver
houdingen (relatie heer-slaaf
bijvoorbeeeld) en tal van an
dere zaken.
Het boek van Diogenes Laër
tius kreeg een voorname
vertaling en dito uitvoering;
een aanwinst voor wie gein-
teresseerd is in de uiterst
boeiende materie.
LtJTSEN KOOISTRA
Diogenes Laërtius: „Leven
en leer van beroemde filoso
fen", in vertaling door dr. R.
Ferwerda en dr. J. Eykman.
Uitgave Ambo. Prijs 79,-.
De ware muziekliefhebber,
die het bijna noodzaak vindt
om alle elpees of cedees van
gerespecteerde muzikanten
in z'n collectie te hebben, be
leeft momenteel hoogtijda
gen. We zitten immers aan
het slot van de jaarlijkse
stroom voorjaarsreleases,
kennelijk gereserveerd voor
de popgroten. Die laten nu op
uitgebreide schaal van zich
horen, waarbij de man met
de smalle beurs natuurlijk
een beetje witjes om z'n neus
wordt. Om hem in ieder ge
val een paar nieuwe schoe
nen en wellicht een hoop
geld te besparen, scheiden we
hier het kaf van het koren.
Paul McCartney bijvoorbeeld
heeft bij mij nimmer die in
druk kunnen maken, die The
Beatles uiteraard wel achter
lieten. Bevatte de Wings-pe-
riode nog voldoende hoogte
punten om McCartneys be
staan als popmuzikant zinvol
te kunnen noemen, zijn
daadwerkelijke solo-carrière
heeft tot dusverre weinig
creatieve hoogstandjes opge
leverd. „Flowers In The
Dirt" maakt daarop geen uit
zondering, ondanks de be
moeienis van Elvis Costello
en de tegenwoordig zeer ge
respecteerde producer Mit
chell Froom (Tim Finn,
Crowded House), die hier als
toetsenman aanwezig is.
De liedjes hebben opnieuw
weinig diepgang, kabbelen
voort zonder ook maar er
gens voor opwinding te zor
gen en doen derhalve voor
namelijk dienst als een
grauw behangetje.
Morrison
Van Morrison daarentegen
doet een belangrijker beroep Van Morrison: Nog niet aan kracht ingeboet
op het belevingsvermogen
van de luisteraar. Zijn veelal
mystieke en sensitieve num
mers hebben in de loop der
jaren een groot aantal mijlpa
len opgeleverd. De Ierse zan
ger heeft, getuige zijn nieuwe
cd „Avalon Sunset", bepaald
nog niet aan kracht ingeboet,
al is er op dit album geen
sprake van belangrijke
koerswijzigingen.
„Avalon Sunset" is wel een
gevarieerd album, met de
verrassende aanwezigheid
van Cliff Richard in het ster
ke gospel-getinte „Whenever
God Shines His Light On
Me" en Georgie Fame, die
met zijn zwellende Ham-
mond-orgel een essentiële
bijdrage levert aan onder
meer het prijsnummer „Da
ring Night". Voeg daarbij de
mooie ballad „These Are The
Days" en het is duidelijk dat
Morrison een bij vlagen toch
weer indrukwekkend album
heeft gemaakt.
Joe Cocker
Het leven van Joe Cocker
bestond uit ups and downs,
die hun sporen op de man ze
ker achterlieten. Hij vocht
echter terug uit een schier
onmogelijke positie, met als
resultaat dat we de laatste ja
ren weer een aantal prima
albums van Cocker hebben
kunnen begroeten. Zijn
nieuwste „One Night Of Sin
gen daar beiden vrijwe daar
lijk getuigenis van af |mlne
cover-album. Een soo£t or^
betoon aan hun favorién je
maakt Herman Brood Jonk
wel een beetje makkelL^g
af. Al weer vijf jaar gjjet j
verscheen zijn sterke pn he
backelpee „The Brood'feze
in de tussentijd is hij j, Syn
lijk niet bij machte %in(je
wat nieuws te schepel
Daarom staan er op „^nner
(CBS 463 439) vrijwel fSpro]
tend nummers van leLjet
begint overdonderend met als Eddie Cochran,
het door Bryan Adams ge- Berry en Otis ReddiLinpli
schreven „When The Night
Comes". Dat niveau wordt
vervolgens niet overal
haald, maar met dezelfde
ploeg muzikanten als op de
voorganger „Unchain My
Heart" werd toch een waar
dig opvolger van dat succes
album opgenomen. Met Pres
ley-covers van „Fever" en
„One Night" (voor de gele
genheid omgebouwd tot
..One Night Of Sin") plus an
dere r&b- en soul-krakers
heeft Cocker opnieuw een
uitgebalanceerd album opge
nomen.
Brood/Hazes
Herman Brood en André Ha-
zes hebben dus toch iets ge
meen: ze houden allebei van
blues en rock 'n roll en leg-
uitvoeringen van hits
ry Lee Lewis' „Grea£grQ^
- Of Fire" en „Help Me toor
da" van The Beach|en j
Leuk, maar meer ook sch
Brood draaft als gast L z0
André Hazes' „Dit Is v geni
Wil", evenals Jan Le
man, Kaz Lux en Joit hoe
grand. Of die fameujoucje
derpop-namen er toe wer,
gen dat Hazes een nieij te^
bliek weet aan te boreiheure
ernstig worden betv,
Hij mag zich dan in zf
een bluesman voelen
het veelal te cleane
swingt het album vooi
meter. Hazes zingt noK
forceerd en is daard*1
sommige gevallen een
rechte belediging voor!20j
ginele artiesten.
GERT 1
jende
1
Druiven kunnen ook heel goed gedijen in eigen tuin. foto: sp
Volkstuinders of gewoon ge
lukkige bezitters en dito huur
ders van een eigen tuin(tje) bij
hun huis treffen dezer dagen
in de boekwinkel twee paper
backs aan, waar ze misschien
al een tijdlang naar uitkeken.
Het ene boek handelt over het
zelf kweken van druiven. Het
andere beschrijft het telen van
bijzondere groenten, zoals
broccoli, pastinaak en roodlof
in de eigen tuin.
Misschien heeft een welwil
lende buurman wel eens een
stekje van een druivenboom
aangeboden, maar wist de ont
vanger van het geschenk in
het geheel niet wat hij daar nu
mee aan moest. Welnu, „Het
Druivenboek" van Fred Lors-
heijd, verschenen in de beken
de Groen Boekerij, geeft op
die vraag een deskundig en
voor een leek toch goed te be
grijpen antwoord. Wel meer
dan één antwoord trouwens.
Lorsheijd gaat met de lezer na
of er in de tuin wel plaats is
voor een druivenboom. En al
gauw blijkt, dat in vrijwel elke
tuin een hoekje te vinden is
waarin voldaan wordt aan de
belangrijkste voorwaarden:
zonnewarmte en weinig wind.
Ligt de tuin op het oosten dan
is de ochtendzon ideaal, ligt hij
op het westen dan is het voor
de druif ook nog goed, ligt hij
op het noorden dan is dat niet
optimaal, maar er is ook geen
man over boord, want achter
in de tuin schijnt vast wel de
zon. Het mooiste is het natuur
lijk als de tuin op het zuiden
ligt.
Verschil
Plattegronden van tuinen ge
ven aan hoe het allemaal zou
kunnen. Wie het boek door
bladert, kan constateren dat er
nog heel wat verschillende
druiverassen bestaan. Ook is
er verschil tussen druiven, die
in de tuin, tegen een muurtje
of zich slingerend om de palen
van pergola groeien, of drui
ven die beter in de besloten
heid van een kas gedijen. Men
vindt uiteraard alles over het
opkweken, snoeien en zelfs
over het verwerken van drui
ven tot wijn. Ook over het be
mesten en het bestrijden van
ziekten wordt de lezer heel
wat wijzer gemaakt. Behalve
een overzicht van rassen staat
er een uitvoerige lijst van nut
tige adressen in.
Auteur Fred Lorsheijd houdt
zich zelf al tientallen jaren be
zig met de teelt van druiven
en produceert ook zelf diverse
soorten wijn, vandaar. Hij
meent echter dat iedereen
druiven kan telen. En als je
zijn boek goed gebruikt is dat
terecht.
Mag druiven telen het ideaal
zijn van veel tuinbezitters, an
deren voelen er meer voor
groenten te telen. Gewone
groenten telen (zoals andijvie,
sla en dergelijke) doen ze mis
schien al jaren. Maar als ze
eens wat anders willen kun
nen ze in dezelfde Groen Boe
kerij terecht bij Dirk Criel, die
in „Bijzondere goenten in uw
moestuin" het kweken en ver
zorgen van niet-alledaagse
groenten aan de orde stelt.
Wat bijvoorbeeld te denken
van groenten als kardoen, ar
tisjok, aardspeer, aardamandel,
asperge-erwt, ijskruid, molsla,
postelein, suikerwortel, rabar
ber en grote klis? Ze kunnen
niet alleen in een moestuin,
maar zelfs in de siertuin, er
gens tussen de bloemen, wor
den geteeld.
In zijn boek behandelt hij op
instructieve wijze een vijftigtal
groenten, waarbij niet alleen
'tepu
In tel
ïerd
Ier d
hd
lis liei
een afbeelding van dfel ani
staat afgedrukt, maarkte v
overzichtelijke samf var
wordt gegeven van I
vens die nodig zijn
kweken.
De moestuinder hoefj j.r__
de war te zitten overfofpo
waar hij zaad of Ipffiej
vandaan moet halen,iaar a
staat een uitvoerige lijjn al:
verkoopadressen vof mai
groenten, die in het kan.
de kop worden gepajtie v
boeken dus waar veelüuide
hebbers op zaten te \^e-lif
AAD VAN HCheeft
de
Fred Lorsheijd: Bjle e
venboek". Prijs 264, g0
Dirk Criel. „Bijtie g
goenten in uw mften r
Prijs ƒ24,90. Beide jk t
verschijnen in d<h he
„Groen Boekerij" vadruk
verij Zomer fiROB
/Kluwer.
