adenken over
ijze en
ijze cellen
Willy de Clerq: „Europa mag geen jungle worden
,»u toch op met die smoesjes
Speciaal opsporingsteam opgericht voor olielozingen op de Noordzee
Inland
CcidócSomafit
WOENSDAG 14 JUNI 1989 PAGINA 5
99
AMSTERDAM Het vervallen van de
binnengrenzen van de Europese Ge
meenschap (EG) op 1 januari 1993 mag
niet leiden tot een superregulerende, be
moeizuchtige en betuttelende Europese
overheid. Maar Europa moet ook geen
jungle worden zonder regels. De waar
heid ligt „ergens in het midden".
Die boodschap liet de voormalige Europese
commissaris Willy de Clercq onlags in Amster
dam horen bij de presentatie van zijn boek 'Eu
ropa terug naar de top'. Het was de zoveelste
bijeenkomst over 'Europa 1992', waarop het zo
veelste boek over dit thema werd gepresen
teerd. Pikant is dat het boek deze keer is ge
schreven door iemand die bijna vier jaar lid is
geweest van de Europese Commissie, het dage-
jestuur van de EG.
lgische liberaal De Clercq (61), tot 6 janu
ari van dit jaar commissaris Buitenlandse Be
trekkingen en Handelspolitiek van de EG, gaf
toe dat het feitelijk een uitgekauwd onderwerp
is. „Maar mijn boek heeft twee belangrijke ver
schillen met voorgaande publicaties. Het is ge
schreven voor de man in de straat en het be
handelt de positie van Europa ten opzichte van
de wereldmachten".
Om met het laatste te beginnen: De Clercq, in
de Europese Commissie opgevolgd door de Ne
derlander Andriessen, vindt dat Europa sociaal,
economisch en politiek gezien een eigen, her
kenbare identiteit moet ontwikkelen. Alleen zo
kan Europa werkelijk concurreren met de Ver
enigde Staten en Japan, om uiteindelijk de po
sitie in te nemen die het in het verleden be
kleedde.
Vandaar dat De Clercqs boek, geschreven sa
men met de Nederlandse econoom dr. Leo Ver
hoef, 'Europa terug naar de top' heet. „Het
scheppen van een eigen Europese stijl is het
moeilijkste van alles", weet De Clercq, lijsttrek
ker van de Vlaamse liberale partij voor de Eu
ropese verkiezingen. „Het kan niet via een of
ander verdrag. Het is een proces van lange
adem. We moeten naar een Europees model toe
waarin alle kwaliteiten van de lidstaten zijn ge
combineerd". Daarom, meent De Clercq met
een verwijzing naar de dwarse opstelling van
de Britse premier Thatcher, is het de hoogste
tijd dat de EG-landen een keuze maken. Willen
zij zich vastklampen aan de illusie van hun ei
gen souvereiniteit of willen zij aan het stuur
zitten van een echte wereldmacht?
Uiteraard kiest De Clercq voor het laatste.
Maar het is jammer dat hij geen concrete maat
regelen aandraagt om dit doel te bereiken. Het
blijft bij persoonlijke bespiegelingen en algeme
ne aanbevelingen van De Clercq. Het pleit wel
voor hem dat zijn 180 bladzijden tellende boek
inderdaad vrij gemakkelijk te lezen is. Het is
alleen de vraag of zijn boek gretig aftrek zal
vinden nu het aanbod van publicaties over Eu
ropa zo groot is.
ROB SEBES
'Europa terug naar de top', door Willy de
Clercq en dr. Leo Verhoef. Uitgeverij Rou-
larta Books, Brussel.
rs to
CfjbEN Wan-
■gg^ters van de be-
i to oudere mensen
l°gi!deren als tande-
efogdieren, dan
ijle vooroordelen
n ji ouderen op-
ingiel heel hardnek
geit De beschrijving
ar}dbelzieke en mur-
schepsels komt
6cef van Erasmus en
arigare, toch niet de
ovfeletterden. Nu is
k, (verheid die ons
d ei geloven dat de
ifwde grÜze golf
.ok iaar wordt. Weer
itiryG.
egg'
bel
ïrend van denken van
lingerheid is de Gro-
'etenschapper een
et oog. De overheid
ainister redeneren
Steeds meer men-
L oud, dus stijgen de
"avenant. Daarom
l worden bezuinigd
rdt Uitgaven. Prof.dr.
van den Heuvel, hoog-
i vandheidsleer en so-
atscbdt dat een drogre-
'"olgerwijst naar studies
kold en Zweden waar-
stoeangetoond dat een
e eae groei van ander-
ieeent voldoende is om
tellei van de vergrijzing
ongen. „Die geluiden
Nederland helemaal
liet dat wij niets
Mensen die op
oudere leeftijd
hun rijbewijs nog
halen en zweren
bij hun Dafje
maken steeds
meer plaats voor
ouderen die al
heel veel jaren
rijden.
moeten doen, maar zelfs als
het aantal ouderen relatief
verdubbelt, dan nog kunnen
wij volstaan met hetzelfde hul
paanbod", beweert de hoogle
raar. De mensen veranderen.
De grijze generaties van straks
zijn niet die van nu. Ouderen
worden steeds mondiger. De
leefvormen van ouderen ver
anderen, de medische techno
logie verandert. De hoogle
raar: „Wij weten dat wij over
pakweg tien jaar de oudere
werknemers weer hard nodig
hebben. Voor Nederland
wordt een krapte op de ar
beidsmarkt voorspeld rond het
jaar 2000".
Dat illustreert volgens hem
hoe snel ouderenbeleid veran
dert en hoe flÉxibel een over
heid daarop moet inspelen.
„Eerst wilde niemand de vut-
maatregel voor vervroegde
uittreding, nu is het een ver
worven recht waar niemand
van af wil. Maar het tij veran
dert alweer. De overheid moet
mensen van vijftig en 55 jaar
nu er al op voorbereiden wel
ke kant het uitgaat. Als men
sen willen moeten zij toch
kunnen blijven doorwerken".
Wijze cellen
Grijze cellen, wijze cellen? Die
vraag stelde een aantalvweten-
schappers vorige week op een
congres van de Rijksuniversi
teit Groningen over allerlei fa
bels en vooroordelen van het
ouder worden. Met het oog op
de toekomst, want tussen nu
en het jaar 2030 zal het per
centage ouderen in de Neder
landse samenleving groeien
van twaalf tot 25 procent.
Wordt de ouderenzorg daar
mee onbetaalbaar? Van den
Heuvel, ook een van de inlei
ders op het congres: „Dat hoeft
helemaal niet. De mobiliteit
van de ouderen wordt steeds
groter. De mensen worden ou
der, maar door hogere oplei
dingen, een beter inkomen en
andere leefvormen treedt
hulpbehoevendheid pas op ho
gere leeftijd op".
Directeur-generaal dr. E. van
Spiegel van het ministerie van
onderwijs en wetenschappen
kaatste de bal terug naar de
universiteiten. Elke yniversi-
teit en academisch ziekenhuis
wil tegenwoordig goede sier
maken met de gerontologie.
Overal doet men wat, maar
een goede afstelling van de
onderzoeken naar ouderdoms-
verschijnselen ontbreekt. Van
Spiegel vindt ook dat artsen
veel beter moeten worden op
geleid om preventief te den
ken. Is het altijd zinvol om hy
permoderne apparatuur op ou
deren los te laten? Voor een
tachtigjarige is het belangrij
ker op een plezierige manier
81 te worden dan op een ver
velende manier 83 jaar.
Geheugentraining
Veel onderzoeken naar de
aard van ouderdomsverschijn-
selen staan nog in de kinder
schoenen. Beperken ouder-
domseffecten zich alleen tot
het lichaam, of is ook de aan
tasting van het geheugen of
het denkvermogen bijna on
vermijdelijk. Kan geestelijke
aftakeling worden voorkomen
door een actief leven en een
gerichte training? Ja, zeggen
wetenschappers; nee, zeggen
andere wetenschappers. De
ouderdom komt met gebreken,
maar dat geldt ook de onder
zoeken die ouderdomsver-
schijnselen onder de loep ne-
Wat wel duidelijk wordt: trai
ningen kunnen een minder
wordend geheugen bijspijke
ren. De problematiek is com
plex. Want wat ouderen ver
liezen aan vaardigheden en
opslagcapaciteit van het ge
heugen compenseren zij vaak
weer door levenservaring en
motivatie om iets goed te le
ren. Is er dan nog wel een pro
bleem?
Meer concreet en minder om
streden zijn de onderzoeken
die zich beperken tot het ge
drag van ouderen in het ver
keer. Daar is ook alle reden
voor. Veertig procent van de
verongelukte fietsers in het
verkeer is 65 jaar of ouder.
Onderzoek van het Verkeers
kundig Studiecentrum in Ha
ren van de Rijksuniversiteit
Groningen wijst uit dat oude
ren de voorrangsregels niet
goed kennen en vaak slinge
ren op de fiets.
Moeten de ouderen dan maar
niet meer deelnemen aan het
verkeer? En moet, om nog
eens een stereotiep aan te ha
len, dat bibberende oudje ach
ter het stuur van zijn Dafje
niet van de weg worden ge
plukt? Dr. W.H. Brouwer van
het onderzoeksinstituut in Ha
ren schudt heftig zijn hoofd.
Hij pleit voor het zoveel moge
lijk scheiden van de verkeers
stromen en het matigen van
de snelheid bij kruispunten.
De verkeersdiscipline van an
dere automobilisten is belang
rijk; zij moeten hun oudere
collega's iets meer tijd gunnen
om een beslissing te nemen.
Dè oudere automobilist bestaat
ook niet. Mensen die op oude
re leeftijd hun rijbewijs nog
halen en zweren bij hun Dafje
maken steeds meer plaats voor
ouderen die al heel veel jaren
rijden. Het jaar 2010 telt alleen
nog maar ervaren oudere au
tomobilisten. Brouwer noemt
de auto het ideale vervoermid
del voor de oudere. De elek
tronische ontwikkeling maakt
het mogelijk auto's steeds be
ter toe te rusten voor de (al
dan niet) gehandicapte auto
mobilist. De auto maakt het
juist voor veel ouderen moge
lijk zo lang mogelijk hun zelf
standigheid te behouden.
Lekker zijn gang
Grijze cellen, wijze cellen?
Voor wetenschappers en over
heidsdienaren een vraag, maar
niet voor de oudere die ge
woon lekker zijn gang gaat.
Geen beter bewijs van die stel
ling dan Hercule Poirot, de
wereldvermaarde speurder die
door Agatha Christie in het le
ven is geroepen. Op momen
ten dat Poirot zijn befaamde
grijze cellen gebruikte, werden
de meest ingewikkelde myste
ries opgehelderd. Aanbevolen
lectuur voor wetenschappers
en bestuurders! Of gaat hun
OCHE ANTI-AIDS-CAMPAGNE
ïcrel
n (AG „Dit is
pret hoeft niet veilig
mie want hij valt al-
r %ette meisjes, hè
frg Zeker weten!"
k heeft al drie we
bring, hè Bert?"
chVeten!" „En Bert
t dih nooit in Am-
d hè Bert?" „Zeker
^en'j,Ach man, hou
ast smoesjes;
imuivrÜ veilig".
[nt uit een boeiende
L r 1 zal de komende
Jelvuldig te horen
1 radio en in verbeel-
I zien zijn in de bio-
v ït is een onderdeel
endfuwe camPaêne om
van aids te beteu-
jan met name onder
jassenen - 18 tot 25
iaa„rlt juist die groep
het allemaal wel
r ^ilen en handelt daar
Jjzomervakantie op
lssati de Stichting SOA
1 P Overdraagbare Aan-
het weer de hoog-
sHr een nieuw offen-
l°^iaids. Vooral jonge-
Jpj in die periode de
i buiten te zetten,
jzo'n ramp, maar dat
worden; als je niet
drie aids-patiënten
en 29 jaar. Reke-
'n~.>nd met de incuba-
periode die ver-
be!
strijkt tussen het moment dat
iemand besmet raakt en het
moment waarop het virus zich
openbaart - betekent dit dat
die mensen al op zeer jeugdige
leeftijd besmet zijn geraakt.
Dus meent de Stichting SOA
dat voorlichting zich voor een
belangrijk deel op die groep
moet richten. Afgezien nog
van alle andere vervelende ge
volgen van onveilig vrijen als
ongewenste zwangerschappen
en geslachtsziekten die niet
'dodelijk zijn.
Voordelen
Uit een net afgesloten onder
zoek aan de universiteit van
Utrecht lijken voorgaande
campagnes succes te hebben
gehad. Zo vindt 77% van 490
ondervraagden tussen 18 en 25
jaar dat het gebruik van een
condoom meer voordelen dan
nadelen biedt. En 66% van die
groep is van plan een condoom
te gaan gebruiken of te blijven
gebruiken.
„Toch kun je moeilijk spreken
van een succes", zegt Maria
Paalman, directeur van de
Stichting SOA. „Dat weet je
pas op de zeer lange termijn,
als het aantal patiënten met
aids afneemt, of althans niet
toeneemt. Het probleem is dat
we eigenlijk weinig weten van
het seksueel gedrag van jonge
ren. Want pas als je dat kent,
weet je ook of mensen echt ri
sico lopen. Dan kun je daarop
je voorlichting richten".
„Als mensen nu zeggen de
voordelen van condooms wel
in te zien, betekent dat niet
dat ze die ook gebruiken. Uit
het Utrechtse onderzoek ko
men veel van die zaken naar
voren; velen vinden het ge
bruik van condooms onprettig
en men vindt toch nog altijd
dat meisjes die erover begin
nen niet te vertrouwen zijn en
maar met iedereen zouden
seksen. Als je dat ziet, blijkt
toch dat de houding tegenover
veilig vrijen nog niet wezen
lijk is veranderd en de voor
oordelen nog legio zijn".
Met de nieuwe campagne
hoopt de SOA daar nu einde
lijk eens verandering in te
gaan brengen. De jongeren en
jonge volwassenen moeten
gaan inzien dat ze altijd weer
een smoesje gebruiken om niet
veilig te vrijen. Sterker nog:
dat ze- wéten dat ze een smoes
je gebruiken, maar hun hou
ding toch niet veranderen.
Want uit het onderzoek in
Utrecht blijkt ook dat 58% van
de jongeren tussen 18 en 25
jaar nooit een condoom ge
bruikt, 24% soms en 18% altijd.
Eén op de drie is overigens ab
soluut niet van plan een con
doom te gaan gebruiken, om
wat voor reden (lees: smoesje)
dan ook. Die houding is trou
wens in elke. afzonderlijke
groep terug te vinden; de le
vensbeschouwingen van de
ondervraagden liepen uiteen
van ongodsdienstig (50%) tot
katholiek (28%), hervormd
(11%) en gereformeerd (5%).
Voorkomen
Volgens de Wereld Gezond
heids Organisatie (WHO) zou
eenderde van alle geschatte
toekomstige gevallen van aids
te voorkomen zijn. Daarom
zou voorlichting zich vooral op
jongeren moeten richten, om
dat die nog op zoek zijn naar
hun seksuele identiteit. Deze
zogenoemde knipperlicht-ge
neratie (aan-uit-aan-uit) denkt
niet zelden dat ze vaste rela
ties hebben, maar die duren
dan meestal amper drie we
ken. Bovendien vergeten ze
dat ze vaak al een relatie ach
ter de rug hebben en ook dat
er meestal nog een volgende
komt. Onderzoek in Canada
wees uit dat studentes van ne
gentien jaar gemiddeld vier
partners hadden gehad - som
migen niet één, anderen daar
entegen 25. Maria Paalman:
„Je mag aannemen dat de situ
atie in Nederland hetzelfde
Wie eens het aids-virus heeft,
raakt het nooit meer kwijt. Zo
als de zaken er nu voorstaan,
is er geen genezing mogelijk.
Jongeren kunnen het zich al
ontzettend moeilijk voorstellen
dat ze dood kunnen gaan, laat
staan dat nota bene seks soms
dodelijk kan zijn. De Stichting
SOA realiseert zich dat terde
ge en denkt ook dat daarmee
voor een belangrijk deel de
'hardleersheid', het vele ge
bruik van uitvluchten te ver
klaren is. Daarom is nu ook
gekozen voor een wat cyn;-
scher benadering dan in voor
gaande acties. Want teksten in
folders, advertenties en affi
ches als „Dit zijn Bart en Son-
ja. Ze hoeven niets meer over
aids te lezen. Welterusten,
Bart en Sonja" vinden zelfs
jongeren naar meer verwijzen
dan lekker slapen en gezond
weer op.
DICK HOFLAND
Synoniemen-
gids voor
puzzelaars
DEN HAAG Noem
eens een ander woord
voor 'schreeuwen'? Mis
schien schiet u als eerste
het woord 'brullen' te bin
nen, maar er zijn natuur
lijk meer mogelijkheden;
gillen, krijsen, blèren, jan
ken, joelen, razen, roepen,
tekeer gaan, tieren enzo
voorts.
„Da's niet zo moeilijk", zult u
wellicht bij het lezen van dit
rijtje denken. Toch valt het
niet altijd mee snel een syno
niem van een bepaald woord
te vinden. Journalisten, schrij-
vers, vertalers, redenaars en
puzzelaars (vooral de crypto-
fielen onder hen) kunnen
daarover meepraten. Woor
denboeken en speciale puzzel-
woordenboeken bieden vaak
uitkomst, maar een uitgebreid,
duidelijk en overzichtelijk Ne
derlands synoniemenboek was
tot voor kort niet verkrijgbaar.
Uitgeverij Wolters-Noordhoff
heeft dit gat in de markt on
langs gevuld met de uitgave
van een ruim zeshonderd pagi
na's dikke „Synoniemengids
voor het Nederlands". Het
prettig ogende boekwerk, ge
stoken in soepele blauwe kaft,
bevat 21.000 alfabetisch ge
rangschikte trefwoorden aan
de hand waarvan in totaal cir
ca 85.000 synoniemen kunnen
worden gevonden. In veel ge
vallen wordt de lezer doorver
wezen naar betekenisverwante
woorden. Bij 'acuut' staan bij
voorbeeld de synoniemen
'plotseling', 'direct', 'onmiddel
lijk' en 'dringend'. Het laatst
genoemde woord is voorzien
van een sterretje. Wie vervol
gens bij 'dringend' zoekt, komt
opnieuw 'acuut' en 'onmiddel-.
lijk' tegen, maar ook 'urgent',
'nadrukkelijk' en 'hard'.
Zoals elk woordenboek is ook
de synoniemengids niet geheel
volmaakt. Bargoense woorden
en uitdrukkingen komen er
helaas maar weinig in voor. Zo
zal de gebruiker van de gids
tevergeefs zoeken naar het sy
noniem van een bankbiljet
van tien gulden (joet) of vijf
entwintig gulden (geeltje). De
rooie rug als equivalent van
een duizendje staat er echter
weer wèl in Verder bladerend
komt de taalliefhebber ook an
dere onvolkomenheden in
Wolters' nieuwe naslagwerk
tegen. Waarom staat bijvoor
beeld bij de aanduiding 'poli
tie' de symbolische verzamel
naam „Hermandad' er niet in?
En wat heeft de samenstellers
bezield toen zij bij 'ontmannen'
alleen het werkwoord 'lubben'
vermeldden (nooit van ge
hoord trouwens; zo leer je
weer eens wat) en niet het
voor de hand liggende 'castre
ren'?
Maar laten we niet teveel spij
kers op laag water zoeken,
want de synoniemengids is af
gezien van een aantal schoon
heidsfoutjes niet alleen een
handig en nuttig maar voor
velen ongetwijfeld ook onmis
baar boekwerk dat zijn prijs
van 45 gulden alleszins ('abso
luut', 'volkomen', 'zeker', 'zon
der meer') waard is.
DICK VAN RIETSCHOTEN
Wolters Synoniemengids
voor het Nederlands,
ISBN 90 01 96806 6. Prijs:
45,-
Op veel pabo's
wordt onbevoegd
lesgegeven
ZOETERMEER Aan
meer dan de helft van de
57 opleidingen van lera
ren voor het basisonder
wijs (pabo's) geven docen
ten les in een vak waar
voor ze geen eerstegraads
of een daarmee gelijkge
stelde bevoegdheid heb
ben.
Dit komt het meest voor bij
het vak rekenen/wiskunde.
Aan elf opleidingen worden
alle lessen in dat vak door on
bevoegde leraren gegeven. Dit
is de inspectie -voor het hoger
onderwijs bij een recent on
derzoek gebleken. Deze meent
dat in een aantal gevallen de
kwaliteit van het onderwijs in
het geding is. Geadviseerd
wordt na te gaan hoe de situa
tie op de pabo's kan worden
verbeterd. Het gaat in totaal
om 61 onbevoegde docenten.
Van hen hebben 14 een twee-
degraads bevoegdheid en 23 -
een bevoegdheid in een ver
want vak.
Van de 20 onbevoegde docen-;
ten rekenen/wiskunde be
schikken zeven over een twee
degraads bevoegheid, twee
hebben hun studie gestaakt.
De overigen hebben leserva-
ring in het vroegere lager on
derwijs.
tak
Kaf
I "<EZE KRANT
iRMATIEOVER
JUZIEK, THEATER,
jTIE, EXPOSITIES EN
,dlMPLETE AGENDA
DEN HAAG Een spe
ciaal opsporingsteam moet
gaan zorgen voor een be
tere afhandeling van mi
lieudelicten op de Noord
zee.
Hiertoe hebben de ministerie
van verkeer en waterstaat en
justitie besloten naar aanlei
ding van olieramp met het
Roemeense schip Borcea, be
gin vorig jaar. Om bij dergelij
ke rampen in de toekomst
sneller te kunnen reageren
wordt het meld- en volgsys
teem gestroomlijnd, zo heeft
minister Smit-Kroes van ver
keer en waterstaat gisteren be
kendgemaakt.
De opsporing van de Borcea
vergde ruim twee maanden,
vooral omdat de verschillende
diensten van Rijkspolitie te
water, Kustwacht en Scheep
vaartinspectie langs elkaar
heen werkten. De kapitein
van de Borcea, die doodgemoe
dereerd naar Noorwegen door
voer nadat zijn schip voor de
kust van Zeeland lek stootte, is
nog steeds niet voor de rechter
gebracht. Justitie verwacht
niettemin dat de zaak dit jaar
Volgens minister Smit-Kroes
zal de surveillance op olielo
zingen vanuit de lucht de ko
mende maanden geïntensi
veerd worden om de pakkans
voor milieuovertredingen te
verhogen. Bovendien buigt
een gezelschap van deskundi
gen zich over de vraag of
waarnemingen vanuit de lucht
gebruikt kunnen worden als
wettig bewijsmateriaal. Het
ministerie heeft overigens nog
geen gelden vrijgemaakt voor
het aanstellen van extra in
specteurs en materieel.
Minister Smit-Kroes erkende
dat de overheid bij de vervol
ging van de Borcea veel ste
ken heeft laten vallen. Een
handicap was dat de kapitein
van het schip weigerde mee te
werken aan het justitiële on
derzoek. Omdat Roemenië be
treffende internationale ver
dragen niet ondertekend
heeft, was hij daartoe ook niet
verplicht.
De olieramp kostte duizenden
vogels het leven en veroor
zaakte volgens Smit-Kroes
voor zeker 2,5 miljoen gulden
schade. De Roemeense over
heid heeft vorig jaar twee mil
joen gulden borg gestort om
het beslag dat in Noorwegen
op het schip was gelegd, op te]
heffen.
De civiele procedure waarbij
het land aansprakelijk wordt
gesteld voor de kosten van het
opruimen van de olie moet
nog beginnen. Volgens advo
caat-generaal R. de Vries, op
steller van een rapport over de
Borcea, is tot dusverre door de
Roemeense overheid bij het
onderzoek „geen enkele mede
werking" verleend.
