Oppositie in
Polen stevent af
op grote zege
f
Iraniërs gehuld
in diepe treurnis
Heilige strijd
Khomeini tegen
heidense westen
Benoeming van Khamenei
mogelijk een noodoplossing:;
LPG zet
treinen
in vuur
en vlam
BUITENLAND
CeidóaQowuwt
MAANDAG 5 JUNI 1989 PAGINi
MI
Vele doden gevallen bij
geweld in Oezbekistan
MOSKOU Bij nationalistische onlusten tussen
Oezbeken en Meschetinzen (etnische Turken) in
de Sovjetrussische republiek Oezbekistan zijn dit
weekeinde verscheidene mensen om het leven ge
komen. Hoeveel doden er zijn gevallen is niet
meegedeeld. Ook over de precieze aanleiding van
het geweld is niets bekend. Het is in verscheidene
zuidelijke Sovjetrepublieken al langere tijd onrus
tig, maar het is voor het eerst dat er spanningen
worden gemeld in het voornamelijke islamitische
Oezbekistan tussen Oezbeken en het Meschetinzi-
sche bevolkingsdeel. Een groot deel van deze
Turkse bevolkingsgroep werd tijdens de Tweede
Wereldoorlog met dwang vanuit Georgië naar
Centraal Azië overgebracht door Jozef Stalin. In
de jaren vijftig deden velen een vergeefs verzoek
om naar Turkije te mogen emigreren.
Tien doden bij
brand in Turijn
TURIJN Bij een brand in
de vrouwenafdeling van de
gevangenis in het Italiaanse
Turijn zijn tien doden geval
len: acht gevangenen en twee
bewakers. Veertig andere ge
vangenen raakten gewond.
Volgens de politie is de brand
ontstaan in een stapel matras
sen, die bij verbranding een
dikke giftige rook afgaven,
waaraan de tien overleden. De
rook kon zich snel door het
gebouw verspreiden, omdat in
verband met het warme weer
de meeste ramen tegen elkaar
open stonden.
Ed's party
Tessa Findlay (links) en
June Turnball (rechts)
waren zaterdag, samen
met duizenden anderen,
te gast op Ed's party in
het Schotse Lockerbie.
De Amerikaanse school
jongen Ed Blaus (midden)
vond dat de bevolking
van Lockerbie na de
ramp met de jumbojet
vlak voor Kerstmis vorig
jaar een barbecue-feest
in Amerikaanse stijl ver
diende. De luchtvaart
maatschappij PanAm
nam het idee over en Ed
en zijn familie maakten
si uit van het
op het voetbalveld.
FOTO: EPA
Aruba: vaart achter
onafhankelijkheid
DEN HAAG Aruba wil vaart zetten
achter de voorbereidingen voor de onaf
hankelijkheid op 1 januari 1996. De Aru
baanse minister-president N. Oduber, mo
menteel op bezoek in ons land, heeft dit
gezegd. Het is voor het eerst dat Oduber
ons land bezoekt, sinds hij begin januari
de verkiezingen op zijn eiland - won en
daarna aantrad als premier. Vooral aan de
relatie met Nederland na 1996 wordt van
Arubaanse zijde grote waarde gehecht.
Van zowel Nederlandse als Arubaanse zij
de is geopperd toe te werken naar een Ge
menebest-relatie. Daarin zouden dan
kwesties als defensie, buitenlandse be
trekkingen, ontwikkelingssamenwerking
en justitie geregeld moeten worden.
(Vervolg van de voorpagina)
MOSKOU De rijtuigen
van beide treinen werden
door een enorme vlam
menwerper van brandend
LPG bestookt en verdwe
nen in een gigantische
vuurzee.
Op de Russische televisie wer
den beelden getoond van een
volledig verschroeid en zwart
geblakerd landschap. De
spoorrails waren door de grote
hitte verbogen en overal lagen
ontspoorde en uitgebrande
treincoupés. De kracht van de
explosie was zo groot, dat in
een dorp 12 km verder nog
ruiten sneuvelden.
De overlevenden die door red
dingsploegen uit de wrakstuk
ken zijn geborgen hebben me
rendeels ernstige brandwon
den opgelopen. Ongeveer 300
gewonden zijn per helikopter
overgebracht naar Oefa, 100
km ten westen van de plaats
van de ramp.
Militairen zijn in de bossen en
heuvels rond de plaats van de
ramp aan het zoeken naar mo
gelijke overlevenden die kans
hebben gezien aan de helse
vlammenzee te ontsnappen.
Tot nu toe bestaat slechts ze
kerheid over het lot van een
kleine 400 dode en gewonde
treinreizigers. In Novosibirsk
is een crisiscentrum ingericht
om telefonisch inlichtingen te
verschaffen aan familieleden
van de slachtoffers.
Een woordvoerder van het mi
nisterie van gasvoorziening zei
dat de LPG-pijpleiding op de
plaats van de ramp de spoor
lijn ondergronds kruist. De
LPG-aanvoer via de leiding
werd na het bekend worden
van de ramp stilgelegd, zodat
de vuur vanzelf doofde.
Jeltsin
In het rampgebied is een veld
hospitaal ingericht en er is een
„massale campagne" op gang
gekomen om bloed in te zame
len voor de verzorging van de
gewonden. Ook wordt per he
likopter donorbloed aange-
De omstreden Moskouse politi
cus Boris Jeltsin maakte als
een van de eersten gisteren
melding van de omvang van
de ramp in een toespraak op
een politieke bijeenkomst. Hij
zei dat nooit eerder bij een
treinongeval in de Sovjetunie
zoveel slachtoffers zijn geval
len. Volgens Jeltsin zijn com
plete gezinnen bij de ramp
omgekomen, aangezien veel
moeders met kinderen onder
weg waren naar hun vakantie
bestemming. Jeltsin vroeg om
een minuut stilte voor de
overledenen, waarna de me
nigte zich verspreidde.
Verleden jaar juni deed zich
het laatste ernstige spoorwe
gongeluk in de Sovjetunie
voor. Toen kwamen bijna 100
mensen om het leven bij een
explosie van drie goederen
treinen, die werden geladen in
Armazas, een stad in het dal
van de Wolga.
Van alle kanten wordt Lech Walesa, leider van de Poolse oppositie, uitbundig omhelsd en gefelici
teerd met de overweldigende verkiezingsoverwinning.
FOTO: AP
ZOMERWEER EN KERK HELPEN LECH WALESA
(Van onze speciale
verslaggever
Leo van Vlijmen)
WARSCHAU Op het
hoofdkwartier van Solida
riteit in Warschau hangt
een opgetogen stemming,
nu het vrijwel zeker is dat
bij de parlementsverkie
zingen van gisteren niet
minder dan 80 procent
van de kiezers, voor zover
mogelijk, op kandidaten
van de vakbeweging heeft
gestemd. Lech Walesa, de
leider van de Poolse oppo
sitie, rekent op een klin
kende verkiezingsover
winning.
Geschat wordt dat 80 van de
100 zetels in de Senaat naar
vertegenwoordigers van de op
positie zullen gaan. In de Sejm,
waar een meerderheid van de
zetels is gereserveerd voor de
communistische partij, rekent
Solidarnosc op bijna 29 pro
cent van de zetels. De officiële
resultaten van deze eerste de
mocratische Poolse verkiezin
gen sinds 1947 worden op zijn
vroegst vanavond verwacht.
Dan zal waarschijnlijk ook be
kend worden voor welke dis
tricten er een tweede verkie
zingsronde nodig is. Nu al is
zeker dat geen enkele kandi
daat van de communistische
partij de vereiste 50 procent
haalde om in de eerste ronde
een zetel te veroveren.
„We hebben erg hard gewerkt
en ik ben bijzonder blij met de
resultaten die zich aftekenen",
zei landelijk campagneleider
van de vakbond, Anna Dub.
Het succes van de oppositie
zou onder meer te danken zijn
aan het mooie weer, dat voor
een relatief hoge opkomst
zorgde. De tegenstanders van
het regiem zijn traditionele
thuisblijvers. Toch ging alles
bij ejkaar nog geen zeventig
procent van de kiezers naar de
stembus. Meer dan bij de laat
ste gemeenteraadsverkiezin
gen, maar minder dan waar
Solidariteit op had gerekend.
Aan de vooravond van de ver
kiezingen hadden zowel presi
dent Wojciech Jaruzelski als
Lech Walesa, die beiden geen
kandidaat waren, via radio en
televisie nog een dringend
beroep op de kiezers gedaan
om te gaan stemmen.
Omslachtig
De stemprocedure was erg om
slachtig omdat de namen van
de kandidaten die men niet
wilde kiezen moesten worden
doorgestreept. Dat waren er
soms zeventig, zodat het stem
men weieens tien minuten
een kwartier kon duren. In
veel stembureaus viel nogal
wat verwarring te constateren
onder de kiezers die, weinig
vertrouwd met verkiezingen
als zij zijn, ineens met een hele
reeks gecompliceerde stembil
jetten werden geconfronteerd,
's Ochtends vroeg stonden de
eerste rijen voor de stemloka
len, maar van grote drukte
was pas sprake tegen de tijd
dat de kerken uit gingen. Veel
Polen combineerden de gang
naar de stembus met het ver
vullen van hun zondagsplicht.
Ook daaraan zal de oppositie
nog wel een paar procenten te
danken hebben. Want in te
genstelling tot het episcopaat,
dat zich de afgelopen weken
nadrukkelijk heeft onthouden
van stemadviezen, hebben
veel pastoors en kapelaans gis
terochtend in hun preek Soli
darnosc de helpendë hand ge
boden, door haar kandidaten
nog eens warm aan te bevelen.
Harde klappen
De communisten krijgen bij de
geheel vrije verkiezingen voor
de Senaat harde klappen.
Het regeringsblok waarin de
communistische Poolse Vere
nigde Arbeiderspartij domi
neert, heeft te laat ontdekt dat
het door uit te komen met een
landelijke lijst een grote fout
heeft gemaakt. Want op die
lijst staan de namen van pro
minente politici als premier
Rakowski, minister Kiszczak
en Politburo-lid Ciosek. Wan
neer deze partijleden niet ge
kozen worden, zou dat niet al
leen een blamage betekenen,
maar zou de partij ook in een
politiek moeilijk parket wor
den gebracht. Daarom hebben
sommige voormannen van So
lidarnosc geadviseerd de na
men van enkele communisti
sche hervormers toch maar
niet door te strepen.
Polen die in het buitenland
verblijven en hun stem moch
ten uitbrengen, stemden mas
saal op de vroegere verboden
vakbond. Houders van een
Pools paspoort konden stem
men in de Poolse ambassades.
Honderden doden di
watersnood Sri Lanï B
COLOMBO Na zware d>TE
stromingen in het zuidw£ats
van Sri Lanka zijn tenmfam
250 mensen omgekomen^
aardverschuivingen. Er |enl
meer dan 700 mensen ge\^rc
en circa 150.000 dakloos'- H'
worden. De regering heeft|euz
sen en reddingsploegen^
stuurd naar het moeilijk té
reiken getroffen gebied, i
gevolg van de dagenlkrd
moessonregen zijn verder
rivieren buiten hun oeveri H7
treden, waardoor het spooiyoec
wegverkeer ernstig is
stoord. Meteorologen verw
ten dat de zware regenval
minstens drie dagen zal
houden.
TEHERAN Toen de tooid met een zwarte tulband,
bebaarde ayatollah Ru- Overal zag zijn portret erop
hollah Khomeini met zijn <?e dat da Iraniërs zich hiel-
™arte, priemende ogen in
1979 aantrad, gaf hij zich- hoofd tot voeten bedekten met
zelf nog maar twee jaar te de traditionele zwarte chador,
leven. Het werden er uit- dat werd afgerekend met de
eindelijk tien. Een periode westerse decadentie uit de ja-
waarin hij met zijn strijd ren van de shah,', ,a s de
J, ij ogen van de ayatollah niet vol-
tegen westerse myloeden d«ende ver^anend waren,
het aanzien van Iran op zorgden de fanatieke Revolu-
het politieke wereldtoneel tionaire Gardisten er wel voor
drastisch wijzigde. dat Khomeini's wil wet werd.
Ballingschap
Als absolute leidsman van de De „Gids van de Revolutie"
revolutie die in februari 1979 werd in 1902 geboren in een
een einde maakte aan 2.500 arme boerenfamilie in de pro- ven uc Ua
jaar monarchie, vergoeilijkte vincie Khomein. Na zijn studie van je autoritaire"'sjah "De
hij de bezetting van de Ameri- onderwees hii al op 27-jarige i
kaanse ambassade in Teheran leeftijd filosofie en theologie in
en de gijzeling van de diplo- de heilige stad Qom. Als bege- wëstërs" vóöTbeeïcT'zïj'n land
Het grimmige
uiterlijk van de
Iraanse leider
Khomeini,
boezemde
menig Iraniër
vrees in.
Miljoenen Iraniërs verwel
komden hun geestelijk leider
toen hij terugkeerde uit zijn
vijftienjarige ballingschap. Hij
werd binnengehaald als een
redder die vanuit zijn ballings
oord in het buitenland het
volk had verlost van het juk
wilde moderniseren, had veel
matieke staf, zweepte hij de nadigd spreker wist hij zijn ge- w
bevolking op in de bloedige hoor te boeien en zijn colleges weerstand"opgeroepen,
oorlog tegen Iraq, en gaf hij trokken dan ook spoedig volle
zijn zegen aan de executies zalen. Een van zijn vroegere
van tienduizenden Iraniërs leerlingen: „Je voelde de aan-
dissidenten, zondaars, pros- wezigheid van Allah",
tituees, drugsdealers en -ge- In 1963 werd de revolutionaire
bruikers, overspeligen en voorman verbannen naar het
schenders van de islamitische buitenland. Jarenlang verbleef
wetgeving. hij in Iraq waar hij zijn intrek
Slechts zelden was hij in het had genomen in een eenvou-
openbaar te zien. Hij liep al te- dig optrekje aan een stoffig
gen de tachtig en was ziekelijk straatje in de stad An-Najaf
toen hij de shah ten val bracht, waar hij theologie doceerde.
Hoewel hij teruggetrokken Van hieruit leidde hij de acties
leefde, was hij alom tegen- tegen de sjah die de pauwen-
woordig: overal in steden en troon aan het wankelen brach-
dorpen hingen affiches met ten. In 1978 verhuisde hij naar
zijn karakteristieke kop: de Frankrijk vanwaar hij de re-
witte baard, de donkere ogen volutie tegen de sjah in Iran
die priemend vanonder de voortzette tot deze in 1979 met
borstelige wenkbrauwen de een kistje aarde het land ont-
wereld instaren, en altijd ge- vluchhte.
Goed gemutst
De slepende oorlog met Iraq
bracht Iran armoede, honger,
werkloosheid. De politieke on
rust groeide. In de coulissen
liepen de geestelijke leiders
zich intussen warm voor de
opvolging van Khomeini, in
middels diep in de tachtig en
kampend met een zwakke ge
zondheid. Maar Khomeini wist
de zaken nog altijd naar zijn
hand te zetten.
De terdoodveroordeling van
de Britse schrijver Salman
Rushdie om zijn boek „De
Duivelsverzen" was volgens
waarnemers vooral bedoeld als
een nieuwe prikkel om het
volk wederom e
ter de groene banier te s
ren. Volgens Teheran ma
het boek deel uit van eenW
terse, anti-Iraanse sameiil
ring. II
Een geslepen politicus, vq
zijn hoge positie de
nauwlettend in de gaten
dend, de verschillenden fa
tegen elkaar uitspelend
omschreef een Amerika^.
Iran-kenner de geestelijk^^
Volgens mensen die hem
den, was Khomeini echt^ j
weerwil van zijn grimmigl
terlijk in huiselijke kring
tioneel, zelfs goed genje*
Zijn dochter Zahra, de vodS.
ster van de Iraanse vroui V
bond, zei dat haar vader L
een ongelooflijke zelfdicipL
al zijn tijd besteedde
bestuderen van de Korar
aan staatszaken. Hij nam f
een radio mee naar het Cet€
om de nieuwsuitzendigeft 1
kunnen volgen, zo vertelci(J
tegen een Teheraanse k^ w
„Hij mag dan wat formeer
in de omgang met buitenst
ders, voor zijn familie ijen
heel erg aardig", aldus Z^pa
Khomeini. hm
geli
TEHERAN Na acht uur
vergaderen is de Iraanse
president Ali Khamenei
gisteren in een tachtig le
den tellende commissie
van deskundigen met
tweederde meerderheid
tot tijdelijk opvolger van
ayatollah Khomeini geko-
Het is nog niet duidelijk of de
benoeming van Khamenei een
voortzetting van zijn politieke
carrière betekent, of dat er
sprake is van een noodoplos
sing. Als president had Ali
Khamenei weinig invloed.
Khamenei behoort tot die
geestelijken in Iran die na de
islamitische revolutie in 1979
een bliksemcarrière hebben
gemaakt in het nieuwe staats
bestel in Iran. Khamenei is be
halve president ook hoofd van
de Opperste Defensieraad die
de acht jaar lange oorlog leid
de tegen Iraq.
Hij werd in 1938 geboren in de
shi'itische heilige stad Mashad,
in het noordoosten van Iran.
Zijn ouders waren zeer vrome
moslims. Als trouw aanhanger
van Khomeini nam hij deel
aan de volksopstand in 1978-
1979 tegen het regime van de
sjah. Khamenei behoort tot de
kleine groep politici die sinds
1979 aan de macht zijn geble-
Na de islamitische revolutie
werd hij plaatsvervangend mi
nister van defensie. Nadien
heeft hij verscheidene belang
rijke functies bekleed. Zo was
hij onder meer hoofd geweest
van de Revolutionaire Garde
en leidde hij diverse parle
mentaire commissies.
Khamenei treedt in augustus
af als president, als zijn tweede
ambtstermijn -is afgelopen. Op
18 augustus worden er nieuwe
presidentsverkiezingen gehou
den, maar Khamenei is niet
meer herkiesbaar.
Geestelijk leider
Khamenei draagt de geestelij
ke titel hojatoleslam. In de
President Ali Khamenei, die is
aangewezen als de opvolger
van ayatollah Khomeini.
rangorde van de shi'itische
geestelijkheid staat hij hiermee
twee treden lager dan groot
ayatollah Khomeini. Behalve
de overleden leider was ook
Hossein Ali Montazeri gf1- 1
ayatollah. Montazeri moeHe
april echter terugtreden^'
opvolger van Khomeini. er
Het overlijden van Khonjêa<
komt op het moment dat-
commissie nog bezig-is me!raa
voorbereidingen voor gr^a'
wetswijzigingen waaraan ;8aa
volk in augustus zijn goedL
ring kan geven. De gr<
wetswijziging voorziet ojf
meer in een voorstel onjl
president meer uitvoer'
macht te geven. Hojatoleé
Ali Akbar Hashemi Rafsarj
maakt op dit moment de rr|
te kans voor deze functie, |q
wel niemand zich nog offilCt,.
kandidaat heeft gesteld. J
de geestelijke macht van Ij
meini zal erven, is nog niel
kend. De commissie, die (V;
april werd ingesteld, moeti-ecc
drie- of vijfmanschap als
volger van het geestelijk Lt t
derschap van Khomeini f,
wijzen. Volgens KhamPscl
kan het nog twee of p
maanden duren voordat |rhs
duidelijkheid over is.
SUSKE EN WISKE
DE SPEELGOEDSPIEGEL
Kom.fdnumec.
6 te[ mt een
handje, th ul
bj je blij ven
(c) Standaard Uitgeverij, Antwerpen-Weesp.
(ADVERTENTIE)
(Vervolg van de voorpagina)
TEHERAN Vanaf mos
keegebouwen hangen
zwarte vlaggen als teken
van rouw. De meeste win
kels in het stadscentrum
hebben de rolgordijnen
neergelaten, terwijl in
sommige etalages een por
tret van de ayatollah is
geplaatst.
In het noordelijk stadsdeel,
waar de overleden ayatollah
zijn laatste levensjaren door
bracht, bevonden zich gisteren
vele tienduizenden treurende
Iraniërs. Velen huilden en
sloegen zich hard op de borst.
„Hoe kunnen we geloven dat
onze geliefde imam niet langer
onder ons verkeert? Ons leven
is met dat van hem gegaan",
aldus een gezamenlijke ver
klaring van de hoogste leiders
van het land die gisteren op
Radio Teheran werd voorgele
zen.
Ook in Syrië, het enige land
dat zich in de Golfoorlog aan
de zijde van Iran had ge
schaard, en Libanon was de
treurnis om de overleden aya
tollah groot. In de Libanese
hoofdstad Bayrut liepen giste
ren overal rouwende en hui
lende shi'ieten, terwijl via
luidsprekers verzen uit de ko
ran werden omgeroepen. De
geestelijk leider van de Hez
bollah-militie, sheik Moham
med Hussein Fadlallah, hield
in de Bir el-Abed moskee in
zuid-Bayrut een vlammende
toespraak, waarin hij bezwoer
de islamitische revolutie te
zullen voortzetten.
Khomeini laat een vrouw, drie
dochters en een zoon, Ahmad,
achter. De zoon van de overle
den ayatollah, Ahmad Kho
meini (42), trad de laatste tijd
meer op de voorgrond en lijkt
in de voetsporen van zijn va
der te willen treden.
NIETS ZEGGEN.
-♦< t*
Volgende week woensdag is het weerzover. Dan begint om 19.46 uur op r in
Ned. 3 de eerste van 3 trekkingen. Dik 1 miljoen prijzen tegenover 2 miljoen /«ger
met ruim 33 miljoen gulden in kas. Als u snel bent, doet u nog mee. j vai
GEEN MOOIER LOT DAN N STAATSLOT. e scl
