1 II inal Ie Legendarisch Kreta labyrint van raadsels - Jr5 I Vakantie met hindernissen m ,V*v ZATERDAG 3 JUNI 1989 „Midden in de wijnkleurige zee", vertelt de blinde zanger Homerus, „ligt het land Kreta". En bijna he lemaal in het zuiden daarvan, niet ver van de archeologische vind plaats Festos, ligt Gortys. Dit plaatsje is befaamd om zijn Ro meinse odeon, zijn ruïnes van de Sint Tituskerk en een verzameling wetteksten, bestaande uit 17.000 in steen gegrifde tekens die er rond 400 voor Christus ingebeiteld moeten zijn. Links en rechts van de weg van en naar Gortys kun je op elke vierkante meter je blote tenen stoten aan brokstukken uit het verleden. Toch heeft het tot in onze eeuw geduurd eer men zich een idee kon vormen van de schatten die de stoffige ondergrond van Kreta bevatte en van de geweldige beschaving die op dit mooie eiland had bestaan, lang voor die van Turken, Venetianen, Byzantijnen, Ro meinen en Grieken. Sir Arthur Evans (1851-1941) noemde het de Minoïsche beschaving, naar ko ning Minos, een van de vroege heersers uit de Griekse mythologie. „Er is de machtige stad Knossos, waar Minos heerste", had Homerus zo'n vierduizend jaar geleden gezegd. Voor de weten schappelijke wereld één van die vele Griekse fabeltje;?, tot Heinrich Schlie- mann, met alleen Homerus' Ilias als richtsnoer, rond 1870 de legendarische stad Troje wist te vinden en in de jaren erna op te graven. Nu had een inwoner van Kreta met veel geld en veel vrije tijd omstreeks diezelf de tijd een aantal grote kruiken uit de grond gewoeld, in de buurt waar hij de oude stad Knossos vermoedde. Zij had den een omvang, uitvoering en ouder dom die men niet voor mogelijk hield. De man, Minos Kalokairinos, zond en kele kruiken naar diverse Europese mu sea en wekte onmiddellijk grote belang stelling. Ongelukkig voor hem echter kreeg hij van de toen heersende Turkse overheid, die op Kreta een schrikbewind uitoefende, geen toestemming om verder te graven. In die tijd was archeologie niet alleen een onbegrepen vak, maar dachten autoriteiten dat het de gravers enkel te doen was om de goudschatten in de bodem. De kruiken, pithoi genaamd, lokten ook de mirakelman van de oudheidkunde, Heinrich Schliemann, naar Kreta. Maar dit keer liep het voor Schliemann op een teleurstelling uit. Door de eigenaar van de puinheuvel Kefala, waar Knossos hoorde te liggen, werd likkebaardend een vette prijs bedongen. Schliemann probeerde er nog het nodige van af te Minos' paleis Dan had Arthur Evans meer geluk. Hij was afkomstig uit een rijke familie, was journalist en had een speciale belangstel ling voor oeroude geschriften. Het onbe kende hiërogliefenschrift dat op Kreta gevonden was, had op hem een onweer staanbare aantrekkingskracht. De ontcij fering ervan heeft overigens al veel kop- brekens gekost en nóg is alles niet opge helderd. In 1898 werden de op Kreta gehate Tur ken na enkele bloedige opstanden van de vrijheidslievende Kretenzen aan de deur gezet en werd het eiland onafhan kelijk; later zou het zich bij Griekenland aansluiten. Zodra echter de zelfstandig heid een feit was, verscheen Evans op het eiland en met een ploeg werkers be gon hij de speurtocht naar het verre ver leden. Amper een jaar later schreef hij in zijn dagboek: „Wij hebben het oude pa leis van Minos ontdekt". Evans legde in derdaad in zeer korte tijd de bijna uitge wiste sporen bloot van een zeevarend volk met een verrassend hoge graad van beschaving, de voorloper van de Griekse en bijgevolg van de Europese cultuur. Evans vond fundamenten van een paleis zonder weerga, waarvan de structuur on middellijk deed denken aan een laby rinth, de legendarische Minos, het wrede monster Mmotaurus en de lieve Ariadne met haar roodwollen draad. Reconstructie Maar Evans deed meer dan alleen de historie blootleggen. Te veel eigenlijk. Naar zijn inzichten was het absoluut noodzakelijk de restanten van de volle dige vernieling te redden, door de bloot gelegde muurtjes waar nodig zo snel mo gelijk te reconstrueren. Zijn levenswerk slorpte dertig jaar en zijn persoonlijk ka pitaal op. Evans haalde dienstgebouwen uit de grond, een kleiner paleis, een ko ninklijke villa, begraafplaatsen met sar cofagen, wegen, viaducten, een kleine haven en ongeëvenaarde voorzienin gen op sanitair gebied, zoals sommige plekken in Europa die nu nog niet ken nen! Na Knossos ontdekte een Italiaanse ploeg de ruïnes van het paleis van Fes tos. Een Frans team groef in Malia in Oost-Kreta een derde paleis op, terwijl niet zo heel lang geleden Britse geleerden in Kato Zagros een vierde bovenhaal den. Maar Knossos verschilt in dit op zicht van de andere paleizen, doordat het gereconstrueerd werd op een manier zoals het er 3500 jaar geleden kan uitge zien hebben. De Britse opgraver liet grote delen van De beroemde 'Stierenloggia' van het paleis van Knossos. De kopie van het fresco op de achtergrond, waarvan slechts een klein deel werd teruggevonden, heeft hier eigenlijk nooit 'geslaan'. FOTO:PERS UNIE het paleis herstellen met behulp van he dendaags materiaal zoals ijzer, steen en gewapend beton, dat hij vervolgens in opvallende kleuren liet schilderen. Hij schiep aan de hand van schetsen, teke ningen en zijn eigen verbeelding een ste vig Minoïsch bouwwerk. Natuurlijk lok te deze onconventionele werkwijze felle kritiek uit. Evans werd beschuldigd van boerenbedrog omdat hij op basis van sléchts een stuk van een gevonden fresco een volledige muurschildering maakte. En het grootste bezwaar was vooral dat Evans aan de hand van een aantal steen hoopjes een fors paleis van vier verdie pingen uit de grond stampte. Evans vond van de oorspronkelijke hou ten zuilen in galerijen en poortgebouwen slechts enkele schilfers verbrand hout. Vorm en kleur ervan zag hij wel op de fresco's. Hij liet in de reconstructie alle hout achterwege en verving het door ge wapend beton, dat geel geschilderd werd, de zuilen zwart of felrood. Kortom, het paleis van Knossos werd heropgetrokken aan de hand, van speurwerk, denkwerk, fantasie en denkfouten. Maar de later geridderde Brit mag zich dan vergist hebben, zijn grote verdienste is dat zijn reconstructie een voortreffe lijk beeld geeft van waartoe de Minoï sche beschaving in staat was. Hem dan ken we de ontdekking van een wereld die tot dan enkel oppervlakkig weerspie geld werd in de Griekse mythologie. De gehele Minoïsche beschaving was haar tijd ver vooruit. Toen onze voor ouders als enige uiting van traditie een vrouw neerknuppelden en haar bij haar haren naar de grot sleurden, genoot de Minoïsche koningin van een bad in haar privaatkuip en had zij een wc - de Brit ten zijn er dus niet de uitvinders van! - waarvan de pot kon worden schoonge spoeld. Drie keer werd de beschaving met de grond gelijk gemaakt. Een eerste maal rond 1700 voor Christus vond een ramp plaats, mogelijk een zware aardbeving. In 1450 v. Chr. spuwde de vulkaan van Santorini het eiland in vuur en vlam. Telkens werden de paleizen van Minos beter en fraaier opgebouwd. Een nieuwe ramp in 1380 v. Chr. - wat er precies gebeurde heeft men nog niet kunnen achterhalen - bracht het einde van de Minoïsche cultuur. Bijna gelijk tijdig stroomden horden Doriërs (de eer ste Grieken eigenlijk, tot dan schatplich tig aan Kreta) het eiland binnen en na men de fakkel over. Dat was het begin van de Hellenistische beschaving, die Europa zou veroveren. Maar aangeno men wordt dat niet alle Kretenzers bij de eindramp werden gedood. Een deel trok zich mogelijk terug in de bergen, op de vruchtbare vlakte van Lassithi. Een ander deel vluchtte naar Sicilië, waar een stad gesticht werd en waar ook de le gendarische koning Minos begraven zou liggen. Hoe dan ook: de echte Kretenzer is een wat ruw uitgevallen mannetjesputter met een martiale snor en een gul karak ter. Hij verdroeg de Romeinen, vocht tientallen jaren tegen de Arabieren, was vrij tevreden onder de Byzantijnen en later onder de handelsrepubliek Venetië. Hij schilderde toen befaamde ikonen, of werd beroemd onder de naam „El Gre co". Hij slaagde erin de Turken 24 jaar op te houden om dan 250 jaar lang de bloedige straf daarvoor te moeten onder gaan. Het zou zonde zijn om enkel op Kreta te landen om er twee weken bruin te bak ken. Wie van Minos of de gehele bescha ving niet wil horen, zoeke een ander strand op. Want wil je Kreta begrijpen, dan moet je de steenhopen van Knossos en Festos bezocht hebben. Die leven na melijk voort in het Kreta van vandaag, een verrukkelijk wereldje, dat schreeuwt om gezien te worden en waar de oude Kretenzer met zijn grote snor en de woeste blik in zijn donkere ogen einde lijk de zo geroemde Minoïsche vrede van zijn illustere voorouders mag bele ven. IGNAAS VANDEMEULEBROUCKE ITALIË ar Ji v W f «f m' M ,k- - - ll. v<s v* v lr* t v 2 v jb h| t irtc" mt r3Kr f 'f* l. fo C. v Op het strand van Rimini liggen de jonge vakantiegangers in eindeloze rijen op het strand onder een parasol, gehuurd bij een van de 240 strandexploitanten. FOTO: AP ROME - Cortona is een bijna per fect bewaard middeleeuws plaatsje in de Toscaanse Chianavallei. Het dorpje ligt als gebeeldhouwd tegen de berghelling. Op de top van de berg staat een robuust torentje dat eeuwen geleden is opgetrokken uit ruwe grijsbruine steen. Het biedt uitzicht over de vallei en bij helder, zonnig weer tot aan het blauwe meer van Trasimeno. De hele maand augustus gaat in dat toren tje een Nederlander wonen, die het voor elfhonderd gulden per week heeft gehuurd. Ongeveer diezelfde prijs moet betaald worden voor een weekje Rimini, Char tervlucht en hotel inbegrepen. Dat is de wereld van de futuristische disco's die de toon aangeven in het nachtleven aan de Adriatische kust. Wat een nachtleven: alleen al in Rimini zijn er 117 discothe ken, 190 restaurants, 242 pizzeria's en 433 bars die elkaar de klandizie betwis ten van een miljoen toeristen. Die ver blijven in het hoogseizoen in een van de vijftienhonderd hotels of zestienhonderd 'zomerhuisjes. Al meer dan twintig jaar is Rimini een begrip in het badplaats- universum. De groei zat er vorig jaar nog steeds in, ook onder Nederlanders: die waren er met meer dan tweeèntwin- tigduizend. Maar het stadje dat voor de jeugdige zomerbezoekers functioneert als een speels decor voor een amoureus science-fïctionverhaal, zou wel eens de setting kunnen worden van een horror film: 'De Algenplaag - deel 2'. Yuppies In Toscane zijn de halfvervallen middel eeuwse kasteeltjes en de landhuizen met de verwilderde wijngaard eromheen op geknapt door hun eigenaren die zelf in de stad wonen. Het zijn uiterst gewilde zomerverblijfplaatsen geworden voor duizenden Nederlanders die wel de zon willen, maar het vliegen in de volle char- terblikken en de eenheidshotels veraf schuwen. Ze verkiezen de zwoele avon den door te brengen in een restaurant waar geen millimeter wordt toegegeven aan de toeristensmaak. Ze denken eerder aan eenzame tochten met de fiets door het glooiende Toscaanse landschap dan aan overvolle stranden. Ze geven de voorkeur aan het bezoek aan een dorp met een Etruskisch verleden boven het winkelen in met kitsch en souvenirs be laden winkelcentra. Het zijn de yuppies wier beurs bestand is tegen het peperdure Italië en die er het mooiste en beste stukje van gaan consu meren. Ze reizen in de iets grotere auto en leggen onderweg het stigma af van de 'Hollandse toerist' en komen naar Tos cane met de bereidheid het te 'onder gaan'. Niemand spreekt daar een andere taal dan die van Michelangelo en nie mand is er van plan ook maar iets te veranderen aan de eeuwenoude zeden en gebruiken om tegemoet te komen aan de toeristen. Waar het die toeristen om gaat is vooral de rust. Vakantiebom Maar een vakantie in Italië kan dus ook anders. Elke dag om 7.47 uur komt de 'Frecce del Sole'-exprèss uit Brussel in Rimini aan vol met winterlijders uit de Benelux, eveneens bijna dagelijks komen er uit Nederland extra treinen aan en ten minste een keer per week vliegt Trans- avia er naar toe. Om over degenen die met de eigen auto of kampeerbus de tocht over de Alpen maken nog maar te zwijgen. De bejaarde mensen met de ge organiseerde tour in de luxe-autobus openen er het seizoen in mei en sluiten het ook weer af in september, maar in de drie topmaanden barst de ware va kantiebom. Dan liggen de jongeren van vijftien tot vijfendertig in eindeloze rijen op het strand onder een parasol, ge huurd bij een van de 240 strandexploi tanten. Topless is de regel en behalve voor het verkrijgen van de diepbruine kleur is het strand de plek bij uitstek voor eerste afspraakjes die 's avonds in de dancing moeten rijpen tot vakantie romances. De Viale Amerigo Vespucci, een lange boulevard, parallel aan het strand, is een bonte aaneenrijging van boetieks met souvenirs, zonnebrandolie, postkaarten, badkleding, fotobenodigd heden, afgewisseld met ijstenten, fast- food-shops en koffiebars. Op elke hoek zit een pizza- of visrestaurant. Het klop pende hart van die buurt is de Embassy, een disco waar meer dan tweeduizend mensen tegelijk binnen kunnen 25 gul den per persoon. Dansen kan er binnen en buiten, drankjes kopen aan zes of ze ven bars, twee fonteinen spuiten op de maat van de muziek, er is een lichtshow, er zijn spiegels, intieme hoekjes. In Rimini tart alles de verbeelding: het is de grootste en meest efficiënte pretfa- briek uit de toeristenindustrie. Tot in de details wordt er tegemoet gekomen aan de zonnekloppers uit het Noorden. De pizza met dikke korsten, identiek aan de pizza in Nederland, Duitsland of Zwe den, maar weinig gelijkend op het oor spronkelijke Napolitaanse produkt, komt op tafel met een vlekkeloos Neder lands 'alsjeblief van de Italiaanse ober. Door hem wordt ook een goedkope slob berwijn aanbevolen en na het dessert vraagt hij of de koffie met melk moet zijn, hoewel overal elders in Italië het drinken van cappuccino na het eten ge zien wordt als een een culinaire dood zonde. De om en bij vijfhonderd kinde ren die hun ouders kwijt geraken op het strand worden via een 'publifoonsys- teem' weer bij hun familie afgeleverd. De 'Blauwe Bus' rijdt de hele zomer een uitgekiende route tussen disco's en res taurants. Kortom, niets wordt aan het toeval overgelaten en behalve het prach tige weer, verschilt Italië in niets met thuis. Algenplaag Gianfrancesco Donati, de perschef van de VVV van Rimini ziet maar een klein wolkje voor de zon: „Het grote pro bleem is parkeren in onze stad. Dat is zo lastig geworden dat nu zelfs rondrijden moeilijk wordt". Over de donkere aids- wolk maakt hij zich geen zorgen hoewel het zomeroord bekend staat om zijn li bertijnse sfeer. „Onze jonge badgasten komen al met de nodige hoeveelheid in formatie aan", meent hij, „ze zijn thuis al voorgelicht". In Rimini wordt zo angstvallig over aids gezwegen dat het lijkt of de plaag niet bestaat. Drugs idem, hoewel Donati toegeeft dat con trole in de zomer door de enorme toe loop zo goed als uitgesloten is. Maar aids en heroïne zijn niet eens de zwaar ste onweersbuien boven zijn hoofd. De storm die Rimini wel eens zou kunnen verwoesten is de algenplaag. De rode algen in de Adriatische Zee tie ren welig als er veel stikstof en fosfaten in het zeewater zitten. Die algen dienen tot voedsel voor andere zeedieren. Door toevoer van ongezuiverd water uit het binnenland, rijk aan fosfaten en stikstof uit waspoeders en organisch afval, gaan die algen echt woekeren. Ze worden niet meer opgegeten, maar sterven in grotere mate af. Voor het verteren van die dode algen Wordt heel veel zuurstof aan het 'ccidócsouaotit' water onttrokken. Dat is fataal voor schelpdieren, inktvissen en vissen die dicht bij de bodem leven. Het algenslijk vermengd met dode schelpen en vissen spoelt aan op het strand. De stank die dat veroorzaakt is niet te harden. Vorig jaar trokken er op het eind van de zomer duizenden mensen weg uit het ge bied dat loopt van Venetië tot Cattolica, Na een extreem zachte winter met wei nig woelige zee en een chronisch gebrek aan controle op wat er geloosd wordt in de Italiaanse rivieren is het probleem al leen maar erger geworden, en dat al in het begin van het seizoen. Teutonengrill „Waarom stinkt het hier toch zo", vroe gen Maartje De Kort en Anna Abrahams! zich af. De twee Amsterdamse meisjes waren de enige zonnebaadsters op een! verder verlaten strand. Ze hadden hetj a trotse gevoel het seizoen in Rimini tej\ openen. „We wilden de eerste zomerzonj meepikken voor de hele meute hier aan-jf 1 komt, maar met die onwelriekende!-IJ walm op het strand, ben ik bang dat wiji het seizoen sluiten want dat er helemaalPEIS geen meute in aantocht is", grapte Anna.Ffn Het aantal mensen dat heeft afbesteldróri ligt volgens de geruchten inderdaad ergP"st hoog. Vooral Duitsers willen niet meerPPY komen bruinen op de 'Teutonengrill',i ,J)I zoals het strand van Rimini spottendr01"' wordt genoemd. De Duitsers zijn verre-Y?11 weg de grootste groep Rimini-fans; alsPlnÉ die wegblijven is de broodwinning vaireeJ ten minste 200.000 mensen naar de blik-Y?01 sem. Het zou een ramp zijn voor dep streek die zich met niets anders bezig-;gen> houdt dan met massatoerisme. en En door de verhuizing van de toeristen, naar Toscane dreigen inmiddels daar delLT-! gevaren van het massatoerisme. Er wor-r den al organisaties gesignaleerd die liétL verhuren van de fameuze huisjes uitslui-««J tend zien als een manier voor het sneli verdienen van veel geld. Hier en daariDl] schieten uit het klassieke landschap gro-L^. te complexen op van zwembaden met lunapark, winkelcentrum, discoteek entJp massarestaurant, waaróp de bewoners' van de buurt met wanhoop en vertwijfe-i jr ling reageren. De Adriatische algenplaag.1 zou makkellijk kunnen worden gevolgdP ln< door een drinkwatervergiftiging in Tos-i r< cane als niet snel het gebruik van pesti-^ g€ ciden in de landbouw aan banden wordtJPP1 gelegd. Hier en daar heeft het probleemi zich al aangekondigd. JV JEAN MENTENSPg5® Ie af „jen h

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 30