Chinezen vinden geld
nog lekker ruiken
i
final
le
Ondanks
droge
meimaand
is er
water in
overvloed
ZATERDAG 3 JUNI 19
89 PAGINA 22
De mei-revolutie op het plein van de Hemelse Vrede in
Peking lijkt mislukt. Maar ach, dat leek de mei-revolte
van '68 ook. En toch heeft die de samenleving in West-
Europa drastisch veranderd. Gaat dat in China ook ge
beuren? De machthebbers lijken aan de winnende hand,
maar de gewone Chinees is niet van zins de nieuwe ver
worvenheden op te geven. Een kijkje op straat.
PEKING - PfïF, het is warm in Pe
king. Het kwik in de thermometer
komt al ver boven de dertig graden
en kondigt de zweterige zomer aan.
Mannen stropen hun broekspijpen
omhoog. Vrouwen rollen hun jaren
vijftig nylons omlaag. Mensen ont
vluchten hun hete, hokkerige hui
zen. Zetten een stoel voor de deur.
Spelen een spelletje. En blijven zo
lang mogelijk buiten plakken.
Oude mannen en jonge stelletjes zoeken
de stilte en de schaduw van het park. De
mannen laten er hun zangvogeltjes uit.
Ze komen naar het park met een vogel
kooitje dat ze ergens in een boom han
gen. Dan gaan ze er zelfbij zitten, in de
schaduw van de boom, en kijken en luis
teren hoe hun fluitertjes van de frisse
lucht genieten.
Tijdens de Culturele Revolutie was dit
streng verboden. Het houden van vogel
tjes kon politiek niet door de beugel.
Een huisdier? Bah, wat bourgeois. Wee
het pietje dat werd ontdekt door een fa
natieke Rode Gardist; het beestje werd
gelijk de nek omgedraaid.
Wat de jonge stelletjes nu in het park
doen, mocht ook met. Tortelen? Zoer
nen? Ben je mal, het was al een decaden
te doodzonde als een jongen en een
meisje hand in hand liepen. Nu mag het
wel. Lief liggen ze te dromen in de koel
te van de bomen.
Op het grasveld spelen jonge ouders met
hun kind. De pampervrije peuters heb
ben een grote spleet in de broek. Dan
kunnen ze hun kleine en grote bood
schappen zo laten lopen.
In de grote stad hebben veel jonge ou
ders maar één kind. Dat is ook de be
doeling. Ouders die het bij één kind
houden, worden door de overheid be
loond. Met een leuke loonsverhoging en
meer kans op een grotere woning. Komt
er daarna een kleintje bij, dan zwaait er
wat. De ouders moeten al het financiële
voordeel weer inleveren. Moeten weer
terug naar een kleinere woning Moeten
de kosten van de bevalling zélf betalen.
En de moeder krijgt geen zwanger
schapsverlof.
In de grote stad werken die prikkels wel.
Op het platteland niet. Daar zweren ze
al eeuwen en eeuwen bij een groot gezin.
En die traditie is te taai om van de ene
op de andere dag te verdwijnen. Daarom
zijn de regels voor de boeren maar wat
versoepeld. Twee kinderen? Okee. Drie
kinderen? Vooruit. Maar toch liever niet
meer.
Het heeft wel enige invloed op het ge
boortecijfer, maar de boer die drie doch
ters heeft, wil het meestal toch nog wel
een keer proberen. Voor een gewone
Chinese man is het leven namelijk nog
niet af als hij geen zoon op aarde heeft
gezet. Op het platteland komt daar nog
een ander ouderwets argument bij. Kin
deren, en vooral zoons, zijn gehoorzame
en goedkope knechten. Van die winst is
de boete voor te veel kinderen wel te be
talen.
Ki
nderarbeid
In de stad zijn de gevolgen minder leuk.
Een jonge vader legt het eenvoudig uit:
„Ik heb nu één kind. Een zoon. We wo
nen in een huis van vijftig vierkante me
ter. Met een eigen toilet en een eigen
douche. Als mijn vrouw nu zwanger
wordt en we er een kind bij zouden krij
gen, dan moeten we terug naar een
woonruimte van dertig vierkante meter.
En moeten we het toilet en de wasruimte
met de buren delen".
Als dat je boven het hoofd hangt, geef je
niet met zoveel blijdschap kennis van de
geboorte van een tweede kind.
Met een bijverschijnsel van deze straffe
bevolkingspolitiek is vast geen rekening
gehouden. Wie ziet hoe de Chinese
voorbeeldvaders en modelmoeders met
hun kind omgaan, moet vrezen dat er
een generatie van verduveld verwende
kindertjes opgroeit.
Kinderen die ook meer kansen'hebben
dan leeftijdgenootjes op het platteland.
Want buiten de grote steden hebben de
Chinese kinderen nog heel wat te klagen.
In China leeft men hier en daar nog
steeds als in Nederland voor het kinder
wetje van Van Houten.
De socioloog Fei Xiatong heeft onlangs
bepleit kinderarbeid zwaar te bestraffen.
Heel wat Chinese kinderen krijgen na
melijk gewoon de kans niet om naar
school te gaan. Afgelopen week stond
het nog in een Chinese krant: „Van de
ruim een miljard Chinezen kunnen er
naar schatting 220 miljoen niet lezen en
schrijven. In de campagne om het anal
fabetisme in ons land te bestrijden wordt
dan ook gezegd dat een op de vier anal
fabeten in de wereld Chinees is".
Het is zo'n bericht dat je met verbazing
leest: zijn er nog zoveel analfabeten in
China? Als de officiële kranten het
schrijven, dan moet het wel zo zijn. Als
het overdreven zou zijn, dan zou de cen
suur het bericht wel tegengehouden heb
ben.
Erosie
Maar op de een of andere manier heeft
China een betere naam dan het verdient.
Over het communistische bewind in Po
len en de DDR kennen de meeste Ne
derlanders eigenlijk alleen maar bar boze
verhalen. Maar China? Dat is toch altijd
nog een beetje een mooie mythe.
De communistische partij van China
heeft zoveel wondertjes verricht, dat ge
schiedenisboeken vol zwarte bladzijden
blijkbaar vergeten worden. Het is China
toch gelukt die gigantische bevolking te
voeden. Het is China toch gelukt het ge
boortecijfer omlaag te krijgen. Het is
China toch gelukt zich te ontwikkelen
tot een land waar mensen goed en geluk
kig kunnen -wonen.
Allemaal waar. Maar China is ook een
partijdictatuur. Een land zonder vrije
meningsuiting. Een land waar het leger
uiteindelijk bepaalt wie de macht heeft.
Een land waar massa's burgers bang zijn
voor almachtige partijbonzen. Een land
dat dramatisch verandert door de vrijere
economische politiek. Een land dat
steeds meer als Taiwan en Hong Kong
gaat ogen. Een land waar eeuwenoude
waarden en marxistisch-leninistische
normen supersnel slijten.
De orthodoxe oude mannen aan de top
van China zitten er mee in hun maag.
Economische vooruitgang vinden ze
mooi, de nadelige gevolgen, de inflatie
en de erosie van de moraal, niet. Wat
moeten ze doen? Voor veel Nederlan
ders lijkt het voor de hand te liggen: laat
China maar doorgaan op die westerse
weg. Weg met de centrale planning! Leve
de vrije markt! Leve het liberale prijsbe
leid!
O
'nomkeerbaar
Dat klinkt de Chinese consument mis
schien ook als muziek in de oren. Maar
wat zou het gevolg zijn? Dat half China
failliet zou gaan. Dat al die ondoelmatig
werkende fabrieken hun poorten zouden
moeten sluiten. Dat een enorm leger van
niet zo bar produktieve arbeiders op
straat zou komen te staan. De vermoei
de helden van de Lange Mars zijn niet
voor niets bang dat meer concurrentie
moordend kan zijn.
Alles terugdraaien dan? Dat is helemaal
een akelig alternatief. Dat kan eigenlijk
alleen met een tweede Culturele Revolu
tie. En daar zal geen verstandig mens
voor willen pleiten.
Wat dan wel? Uit het Chinese Catshuis
komt nog steeds geen duidelijk ant
woord. En dat zal voorlopig ook niet ko
men. Je hoeft niet in Peking of Hong
Kong te wonen om te zien, dat China op
dit moment politiek niet zo stabiel is en
dat er tot na de dood van Deng wel ge
vochten zal worden om de leiding en de
koers van het land. Je hoeft ook geen si
noloog of econoom te zijn om te begrij
pen, dat Deng Xiaoping met het bevor
deren van een liberale economische poli-
Bijverschijnsel van de Chinese bevolkingspolitiek: er groeit een generatie van verduveld verwende kindertjes op.
tiek een onomkeerbaar proces heeft inge-
FOTO.SP
De Chinezen in de grote stad lijken in
elk geval weinig zin te hebben de ver
worvenheden van de economische vrij
heden op te geven. Ze genieten van de
luxe die in de winkels ligt te lonken. Ze
dromen er van om net zo rijk te worden
als hun slimste landgenoten, die de
mooiste mode uit Tokyo dragen en die
er geen enkel probleem mee hebben in
een dure disco een modaal weekloon
neer te tellen voor een biertje.
China heeft een nieuwe klasse rijken die
er openlijk voor durven uit te komen
dat ze bulken van het geld. Ze genieten
ervan. Dragen dure kleren. Eten onge
zond duur. Rijden in dikke Duitsers.
Steken andere mensen de ogen uit.
Veel gewone, werkende Chinezen lijken
het niet erg te vinden. Ze hebben een he
kel aan corrupte bureaucraten, maar de
Amerikaanse droom wint het nog van de
jaloezie. Wint het nog van het inzicht
dat de samenleving aan het scheuren is.
In twee delen. Arm en rijk. Maar in Pe
king ruikt gëld nog lekker. Lijken de
mensen het nog gewoon leuk te vinden
om de spelregels van de vrije markt te
ontdekken.
Aan de rand van het park staat een ijs-
verkoper. 's Morgens kon je er een ijsje
kopen voor tien cent. 's Middags, toen
een hongerige stroom arbeiders van het
werk kwam, steeg de prijs tot twintig
cent. En de verkoper was vèst van plan
die prijs voorgoed te handhaven.
Waarom?
Waarom niet? Als je na de verdubbeling
van de prijs geen ijsje minder verkoopt,
ben je toch gek om die dubbele prijs niet
te blijven rekenen?
Zo kan het gebeuren dat het officiële in
flatiecijfer van China hier en daar af
wijkt. Op zomerse dagen, als er veel
vraag is naar bier, fris en ijs, stijgt de in
flatie sneller dan de thermometer.
MICK SALET
DEN HAAG - Wie langs velden of
wegen gaat, ziet dat de boeren
overal de kranen hebben openge
draaid om hun land en produkten
groen te houden. De Bomenstich-
ting heeft de bevolking opgeroepen
af en toe de jonge bomen in de
straat een flinke straal water te ge
ven. Nederland werd de vorige
maand „geteisterd" door zon en
droogte. Meer dan ooit scheen de
koperen ploert op ons land; met
320 uur zonneschijn - gemiddeld
meer dan 10 uur per dag - werd
een absoluut maandrecord gebro
ken. Ook een ander 'hoogtepunt'
werd naar de prullenbak verwezen.
Het KNMI ving slechts 6 millime
ter regen op tegen normaal 54 mil
limeter, waardoor de meimaand
van 1922 werd verdrongen als
diepterecord.
Zijn we in staat om de droogte te
bestrijden en houden de bomen
het?
De situatie van het bomenbestand in
ons land is slecht. De zure regen heeft de
flora zo aangetast dat alle zeilen bijgezet
moeten worden, willen we de komende
generaties een groen uitzicht bieden.
Maar nu er zo weinig (zure) regen valt,
worden de bomen ook via de onderkant
'gepakt'. En ieder mens weet dat: geen
water betekent geen leven.
Op zich is een tijdje zonder regen niet
desastreus voor een boom. De grond
heeft meestal wel wat reserves en de
wortels zijn in staat om van grote diepte
het water op te zuigen. Toch kan het ge
beuren dat het grondwater buiten het be
reik van die wortels komt.
Expert
Frank Moens, medewerker van de Bo-
menstichting in Utrecht, klinkt nog niet
echt bezorgd. „Ik ken nog geen cijfers
over het aantal bomen dat in de proble
men is gekomen. Maar je moet een ex
pert zijn om te kunnen ontdekken dat de
groei achterblijft. Hooguit is een beperk
te groei van jonge scheuten waarneem
baar. Het wordt pas problematisch als je
de bladeren ziet verdrogen, want dan
kunnen er geen nieuwe bouwstoffen
worden aangemaakt. Ook ontstaan er in
terne transportproblemen in de boom en
eeri volgend jaar zal de knopvorming
ALLEEN JONGE AANPLANT
IN MOEILIJKHEDEN
hhwls
4
hF
De boeren hebben de kranen opengedraaid om hun land groen te houden. Maar verder valt het voor bomen en
planten we! mee met de droogte.
FOTO: GER DIJKSTRA
een stuk minder zijn. Ongetwijfeld zul
len bomen die 'kort' staan, zoals beuken,
last hebben van de droogte. Maar het is
nog niet rampzalig". De stichting waar
voor Moens werkt heeft het publiek wel
opgeroepen de jonge bomen voor hun
deur, die vaak nog te korte wortels heb
ben om het grondwater te bereiken, zo
nu en dan water te geven.
Eenzelfde beeld schetst J. de Jager,
hoofd van de afdeling beheer van de
Dienst Groenvoorzieningen van de ge
meente Den Haag. Zijn afdeling rijdt om
de tien dagen langs de wat grotere bo
men die net zijn geplant zoals de dertig
jaar oude linden in het Van der Venne
park in de Schilderswijk, om hun dorst
flink te lessen. Maar het aantal bomen
in de Hofstad is dermate groot dat het
onmogelijk is ook alle kleinere exempla
ren een waterbeurt te geven. De Jager
verzoekt de Haagse bevolking dan ook
de boompjes in de straten, vooral die in
de kuststrook waar de zanderige grond
het water snel doorlaat, af en toe bij te
spuiten.
Somber beeld
In de stad is het mogelijk de hulp van de
bevolking in te roepen, maar in bosrijke
gebieden in andere delen van het land
kan dat niet. Hoe staan daar de bomen
er voor?
J. Kalb, regiohoofd van Staatsbosbeheer
in het noorden van Drente, schetst een
somber beeld van de jonge aanplant van
de naaldsoort Douglas. In zijn gebied
zijn 25.000 driejarige boompjes - onge
veer tien hectaren - geplant, waarvan
inmiddels de helft er dood bijstaat. Nor
maal redt tien procent het niet. „Door
de droogte van de afgelopen maand is de
bovenlaag snel uitgedroogd en slaan de
boompjes niet aan. Het is bekend van de
Douglasspar dat die lastig zijn stek
vindt, maar nu zijn de omstandigheden
wel zeer slecht", aldus Kalb.
Hij verwacht dat ook in andere delen
van het land zich een zelfde situatie
voordoet. „Maar het kan van plaats tot
plaats net even verschillen, waardoor de
getallen anders kunnen zijn. Ook in'
mijn gebied verschillen de percentages
aanzienlijk. Overigens gaat het met de
jonge aanplant van andere boomsoorten,
ook die van dennen en sparren, een stuk
beter".
Bij alle reacties over de gevolgen van de
droogte voor de flora komt elke keer
naar voren dat de structuur van de
grond bepalend is voor de gevolgen.
Zandgrond houdt het water niet vast,
terwijl veen en klei bekend staan als
'zuigers'. Bomen die op zanderige grond
staan moeten óf met weinig water toe
kunnen, zoals dennebomen, öf moeten
het benodigde water uit diepere lagen
naar boven halen. Maar is het grondwa
ter door de droogte niet te diep wegge
zakt?
Afwijkingen
De provincies die verantwoordelijk zijn
voor het meten van het grondwaterpeil,
hebben de afgelopen weken nog geen af
wijkingen geconstateerd, hetgeen ook
niet was te verwachten. Op basis van
een artikel uit 1977 van F. Walter van
de Dienst Grondwaterverkenning van
TNO in Delft over de grondwaterstan
den in de droge zomer van 1976 (uit
H,0, tijdschrift voor watervoorziening
en afvalwater) mag de conclusie worden
getrokken dat één maand droogte nog
geen effect sorteert. Volgens Walter daal
de het grondwaterpeil tijdens de extreem
droge lente en zomer nauwelijks, on
danks het feit dat gedurende de maan
den maart tot en met augustus slechts 46
procent van de normale hoeveelheid
neerslag werd gemeten. De lage stand
van het grondwaterpeil in 1976 schrijft
de onderzoeker toe aan een aantal rela
tief droge winters sinds 1971. Walter
komt op basis van zijn gegevens dan
ook. tot de conclusie dat de waterstand
gemiddeld een jaar later reageert. Gezien
de neerslaggegevens van het KNMI van
het vorige jaar - 885 millimeter neerslag
tegen normaal 798 millimeter - is er dit
jaar dan ook geen scherpe daling van het
grondwaterpeil te verwachten. Boven
dien is het neerslagcijfer (269) van de
eerste vijf maanden van dit jaar vrijwel
in evenwicht met het gemiddelde (274).
De droge maanden januari en mei wer
den gecompenseerd door april en een
zeer natte maand maart.
Voorzichtig
Een extreem droog jaar als 1976 hoeven
we dit jaar niet te verwachten, want de
geleerden hebben uitgerekend dat dat in
ons land slechts eenmaal in de driehon
derd jaar voorkomt. Toentertijd werden
wel maatregelen genomen om het water
gebruik te beperken. Aan de burgers
werd verzocht voorzichtig met water om
te springen. Zo'n maatregel is voorlopig
niet te verwachten want woordvoerder
Anke Blumer van het Hoogheemraad
schap Delfland meldt dat er water in
overvloed is. „We zitten rustig op onze
stoel. Normaal moeten we water de deur
uitwerken, maar nu moet er wat bij.
Daarvoor zijn twee inlaatpunten be
schikbaar, die totaal twaalf kubieke me
ter water per seconde kunnen verwer
ken. Maar tot op heden is alleen het ge
maal Winsemius bij het Brielse Meer in
gang gezet. Vandaar wordt via een pijp
leiding 4000 liter Maaswater per seconde
naar ons gebied gepompt".
Het warme weer van de afgelopen weken
heeft er alleen toe geleid dat Delfland
enkele malen het water in de Haagse
grachten en kanalen heeft moeten ver
versen. Blumer: „We hebben een con
tract met het Haagse energiebedrijf dat
zijn koelwater op de grachten mag lozen.
Door de warmte had het grachtwater on
geveer dezelfde temperatuur als het koel
water. Daarom hebben we het gemaal bij
Scheveningen in werking gezet en is bij
de sluis van Leidschendam vers water
binnengelaten".
LUCAS BOLSIUS
CeidóeGomotit1