finale
KENIA
dat is
pas
trendy
MINDER ANIMO
VOOR
TRADITIONELE
CHARTERREIZEN
Stoeien
V ertragingen
Advies
£eidóc6outtMit
ZATERDAG 3 JUNI 1989
In het zomerseizoen zal het op Schiphol weer de nodige vertragingen geven. Soms dus
eindeloos wachten.
„Het klinkt toch anders als je
tegen je buurman zegt datje
morgen naar Miami vliegt dan
naar de Canarische Eilanden".
De mode in het reizen
verandert. Weliswaar stappen
nog altijd hele volksstammen
in het vliegtuig naar Spanje,
maar het zijn er minder dan
voorheen. Even leek het zelfs
of de chartermarkt op
instorten stond, maar
inmiddels spreken de
luchtvaartmaatschappijen
over'minder groei'. Leuk
gespreksonderwerp voor wiens
toestel deze zomer weer
vertraging heeft: minder groei,
is dat een kwestie van wind
mee of van wind tegen?
SCHIPHOL - Achteraf vlogen de
fijnproevers elkaar in de haren.
Had president-directeur Martin
Schroder van Martinair het eind
april tijdens de presentatie van zijn
jaarverslag nu gehad over stagnatie
of over stabilisatie? Of zei hij mis
schien het eerste terwijl hij het
tweede bedoelde? Verwarrend was
het wel. In de toeristische vakpers
werd gesproken over een 'dramati
sche terugval chartervliegreizen', el
ders heette het dat het aantal vlieg
vakanties naar landen rond de
Middellandse Zee 'nauwelijks zou
stijgen'.
Waren de passagiers de lange wachttij
den beu en namen ze dus allemaal de ei
gen auto? Welnee, luidt de diagnose nu,
een maand later, aan de vooravond van
het hoogseizoen. De mensen zoeken het
wat minder massaal aan de Costa Brava
en wat meer in de Dominicaanse Repu
bliek en dat levert bij elkaar een stabiele
markt op, of in marketing-bargoens: een
nul-groei.
Het begon al aan het einde van het vorig
jaar. In Engeland, Scandinavië en Duits
land werden veel minder vliegreizen ver
kocht dan men had verwacht. Charter-
reizen wel te verstaan, georganiseerde
vliegvakanties dus, geen lijnvluchten.
Vervolgens bleek ook in Nederland de
verkoop tegen te vallen. De reisorganisa
ties, die aangestoken door de top-omzet
van 1988 gretig hadden ingekocht, wer
den in februari gedwongen duizenden
'stoelen terug te geven', zoals dat heet:
ze annuleerden de reserveringen die ze
gedaan hadden bij de chartermaatschap
pijen. In Nederland zijn dat, in volgorde
van marktaandeel, vooral Transavia,
Martinair en Air Holland.
G. Couvreur, directeur van de Algemene
Nederlandse Vereniging van Reisbu
reaus (ANVR), vertelt hoe het allemaal
gekomen is. „We waren erg gelukkig met
1988, want dat was een recordjaar, met
een groei van twaalf procent. Op grond
van marktonderzoek verwachtten de
reisorganisaties dit jaar weer een toena
me van rond de tien procent, en op
grond daarvan hebben ze hotelkamers
en vliegtuigstoelen besteld. Maar in ja
nuari bleek dat de groei uitbleef en dus
hebben ze in februari hun stoelen en ka
mers teruggegeven. Ja, dat kan, dat kost
hun in dat stadium geen geld. Maar la
ten we eens naar de cijfertjes kijken om
te zien of het nu echt zo erg is. Dan
blijkt dat we nu - en we beschikken
over de gegevens tot eind april - een
groei van twee tot drie procent boeken.
Goed, het mag dan geen tien procent
zijn, het is toch groei".
Ook Toon Moeskops, woordvoerder van
Transavia, hecht eraan niet al te verdrie
tig over te komen. In de eerste plaats, zo
zegt hij, had Transavia toch al niet gere
kend op meer dan twee, drie procent
groei en in de tweede plaats beschikt de
maatschappij over relatief kleine toestel
len en die zijn juist extra gewild nu de
belangstelling voor massabestemmingen
achterblijft. Transavia vervoert per jaar
zo'n 1,2 miljoen passagiers (waarbij aan
getekend dient te worden dat men in de
luchtvaart de gewoonte heeft reizigers
per enkele reis te tellen, zodat één char
terreiziger voor twee telt) en rekent dit
jaar op eenzelfde aantal, of iets meer.
Dat kan Transavia nu wel beweren, zegt
Udo Buys, de woordvoerder van Mar
tinair, maar Transavia heeft ook nog een
lijndienstje. Als we de passagiers daar
van buiten beschouwing laten en ons
dus zuiver op de charters richten, dan
komt Transavia niet verder dan 900.000
reizigers. En ter verklaring van deze te
rechtwijzing: „Wij zitten altijd wat te
stoeien met elkaar". Nog wat duidelij
ker: „Wij zijn degenen die verleden jaar
1,2 miljoen charterreizigers vervoerden.
Wij zijn de grootste". En wat verwacht
de grootste? „Een stagnatie van de
Weliswaar stappen nog altijd hele volksstammen in het vliegtuig naar Spanje, m
zijn er minder dan voorheen.
FOTO'S: CEES VERKERK
markt", zegt Buys in navolging van zijn
baas Schroder. „Geen achteruitgang,
maar de grote groei is eruit". Is dat erg?
„Nee hoor, wij hebben een flexibele
vloot, wij kunnen zowel vracht als pas
sagiers vervoeren. Van moment tot mo
ment kunnen we ons aanpassen aan de
markt".
Wat men in de reiswereld ook wil signa
leren, geen dramatische terugval van de
chartervliegreizen. Minder groei, meer
niet. Wel neemt men interessante ver
schuivingen waar. Couvreur: „De be
langstelling voor Spanje neemt af, die
voor Griekenland, Portugal en Turkije
stijgt. Tegen Spanje zeggen we daarom:
pas op je tellen, kijk of je je produkt niet
kunt verbeteren. Het land is ook hard
bezig zich te promoten als 'het andere
Spanje', met Goya en dergelijke. Overi
gens is Spanje nog altijd de populairste
charterbestemming hoor, met veertig
procent van de vliegvakanties. Grieken
land neemt 25 procent voor zijn reke
ning, Portugal tien en Tunesië zeven.
Wat gebeurt er dus? Spanje krijgt con
currentie".
„Dat wisten we vantevoren", zegt Trans-
avia-woordvoerder Moeskops. „Spanje
begint wat duurder te worden en steeds
meer mensen vinden dat ze het nu wel
vaak genoeg hebben gezien. Het heeft
ook te maken met de demografische ont
wikkelingen; de wat oudere toerist voelt
niet zo veel voor de massabestemming.
De disco raakt een beetje uit, de natuur
wat meer in. Dat spoort ook met het in
dividualisme, de meest collectieve trend
die we op het ogenblik kennen. De nieu
we, populaire bestemmingen zijn minder
massaal. De mensen zoeken het ook wat
verder weg, zoals in Turkije, en ze willen
zowel van de zon genieten als actief be
zig zijn. In november gaan we naar Ke
nia, dat is pas echt trendy".
Zo weet Buys van Martinair er ook nog
wel één: „We maken nu mee dat mensen
op maandag boeken voor een reis naar
Miami op vrijdag. Die gingen vroeger
naar de Canarische Eilanden, maar het
klinkt toch anders als je tegen je buur
man kunt zeggen dat je morgen vertrekt
naar Miami. En dat kan voor hetzelfde
geld. Net als de Dominicaanse Repu
bliek, die kan concurreren met Las Pal-
Hoewel het volgens de luchtvaartmaat
schappijen geen doorslaggevende rol
speelt in de overwegingen van de passa
giers, is het opvallend dat meer mensen
kiezen voor bestemmingen die minder
vertragingen opleveren. Want 'dat er
voor een vlucht naar Miami minder ge
wacht zal hoeven worden dan voor een
vlucht naar Malaga staat vast. Algemeen
wordt aangenomen dat de wachttijden
deze zomer gelijk zullen zijn aan^die van
verleden jaar. Voor Schiphol, waar het
in vergelijking met Zuideuropese lucht
havens allemaal nog erg meevalt, bete
kent dat volgens cijfers van de Consu
mentenbond dat vijf tot tien procent
van de reizigers rekening moet houden
met vertragingen van een uur of vier,
vijf. Ongeveer twintig procent van hen
zal waarschijnlijk met een oponthoud
van twee uur te maken krijgen, de overi
gen hoeven niet langer dan een uur te
wachten.
Hans Vorhauer van de Luchtverkeersbe
veiliging (LVB) op Schiphol: „Op de ty
pische Middellandse-Zeebestemmingen
moeten de mensen ronduit rekening
houden met vertragingen, al is over de.
lengte ervan niets te zeggen; die kan va-
rièren van enkele minuten tot enkele
uren. We hebben het tekort aan lucht
verkeersleiders en aan apparatuur dit
jaar wel met ruim vier procent ingelo
pen, maar dat is maar net genoeg om de
groei in het passagiersvervoer op te van
gen. De vertragingen zullen dus wel in
dezelfde orde van grootte liggen als vorig
jaar. Overigens worden ze niet in de eer
ste plaats veroorzaakt door de proble
men in ons land, maar door de zeer ma
tige verbindingen met de landen aan de
Middellandse Zee. En dat stapelt zich
dan allemaal op. Het begint op Schiphol
met een minuut of tien, dan komt er bo
ven Frankfurt nog een kwartiertje bij.
vervolgens een half uur boven Joegosla
vië en dan uiteindelijk nog een uur in
Griekenland, nou, dan zit je al snel op
twee, drie uur vertraging, die dan boven
dien nog doorwerkt in alle volgende
vluchten".
En een beetje doorjakkeren is er niet bij.
De verkeersleiders geven een absolute
prioriteit aan veiligheid, daar schipperen
ze niet mee; liever vertragingen dan on
gelukken. Maar is er dan niets te doen
aan al dat wachten? Jawel, zegt Vor
hauer, als de regeringen van de betrok
ken landen maar zorgen dat hun lucht
verkeersleiding voldoende is uitgerust.
Zolang dat nog niet het geval is, kan het
wachten alleen beperkt worden door het
aanbod van reizigers uit te smeren over
de tijd. „De zomervakantie zou gespreid
moeten worden van half mei tot half ok
tober. het charterverkeer kan beter ver
deeld worden over de dagen van de
week - nu vliegen ze allemaal zoveel
mogelijk op de favoriete dagen woens
dag, vrijdag en zondag - en de vluchten
moeten meer gespreid worden over de
Vorhauers suggesties zijn Couvreur uit
het hart gegrepen. De ANVR-directeur is
net bezig voor de reisbureaus een bro
chure te vervaardigen over de vertragin
gen (concept-titel: 'Best wat aan te
doen') en daarin pleit ook hij voor sprei
ding, uiteraard na eerst vastgesteld te
hebben dat het wegwerken van de ver
tragingen vooral een kwestie is van in
ternationaal beleid, van politieke wil en
van investeringen. De veiligheid van het
luchtruim dient immers gewaarborgd te
worden door de overheid. Maar zolang
die het af laat weten (zo formuleert de
reiswereld dat), moeten de luchtvaart
maatschappijen zelf maar wat verzin
nen.
Couvreur: „We hebben onlangs met de
maatschappijen om de tafel gezeten en
aan de hand van de vertrekgrafieken
vastgesteld welke dagen het drukst zijn.
Vervolgens hebben we voor de zomer
van 1990 een nieuwe vluchtplanning ge
maakt. dat in de vorm van een advies
naar de reisorganisaties toegaat. Als zij
dat advies opvolgen, kunnen we de ver
tragingen beperken'.'. Helaas, dat zal niet
eerder zijn dan in 1990. Heeft Couvreur
niets troostrijks te melden voor deze zo
mer? Jawel, maar veel meer dan een
doekje voor het bloeden is het niet. „We
hebben met de luchtvaartmaatschappij
en afgesproken dat ze vertragingen van
meer dan vier uur zo vroeg mogelijk
melden, zodat Schiphol ze via teletekst
en via een centraal telefoonnummer kan
melden. Mensen kunnen daar dan reke
ning mee houden als ze van huis ver
trekken".
Een fijn gebaar, maar ach, het zal de
stropm van tienduizenden dagelijkse
toeristen op Schiphol nauwelijks kunnen
indammen. De luchthaven verwacht dit
jaar meer dan 195.000 vliegtuigen en
zestien miljoen passagiers te verwerken
(vorig jaren waren het er bijna vijftien
miljoen). Om te voorkomen dat al die
mensen elkaar voor de voeten gaan lo
pen tussen de etalages van de taxfree-
shops heeft de luchthaven besloten ze
ruim tevoren plaats te laten nemen in de
vliegtuigen. Passagiers die minder dan
één uur moeten wachten, moeten op de
normale tijd het toestel in en bij wacht
tijden van twee uur en meer worden de
passagiers een uur tevoren het vliegtuig
ingeloosd. Maar niet getreurd, het is niet
uitgesloten dat in dat geval ook al vóór
de vlucht een drankje kan worden genut
tigd, zo melden de chartermaatschappij
en. Proost!
STEVO AKKERMAN