Chinese
betogers
dragen
corruptie
en grave
Vergeten Sovjet-Duitsers
gedoemd tot uitsterven
er afschuwelijk
k kende de gevangenis uit de juntatijd en het is
NNENLAND/BUITENLAND
CcidóeSoutmit
ZATERDAG 20 MEI 1989 PAGINA 9
Ook scholieren in het centrum van Peking betuigen hun sympathie aan de hongerstakende
studenten.
FOTO: EPA
1KING Begeleid door
!t geluid van doodsklok-
tn en tromgeroffel dra-
n studenten een zwart-
itte doodskist met daar-
de inscriptie „guandao"
ïiciële corruptie). De
;nsenmassa betuigt luid-
els zijn instemming met
ten grave dragen van
gehate fenomeen.
;t tafereel speelde zich af op
trappen van de Grote Hal
n het Volk, naast het Plein
de Hemelse Vrede waar
:h deze week meer dan een
ljoen mensen verzamelden.
Chinezèn liepen massaal te
lop, niet alleen om kracht bij
zetten aan de eis tot demo-
itische hervormingen, maar
ker ook om uiting te geven
n hun haat tegen de corrup-
Een duchtige aanpak Van
wijdverbreide en diepge-
ortelde kwaad is voor vele
togers minstens zo belang-
k als democratisering. De
lat tegen „guandao" is vooral
r sterk onder de arbeiders
de witten-boordengarde,
zich dan ook massaal bij de
itogende studenten hebben
ingesloten.
Drruptie is een diepgeworteld
irschijnsel in de Chinese sa-
enleving. In zijn minst erge
)rm betreft het partij- en re-
ringsfunctionarissen die hun
sitie gebruiken om aan dure
Mi- of concertkaartjes te ko-
ïien, baantjes te regelen voor
lun schoonfamilie, grotere
loonruimte te bemachtigen of
eisjes naar het buitenland te
ersieren. Ernstiger wordt het
als dergelijke functionarissen
misbruik maken van de chao
tische economische situatie en
schaarse produkten als kolen
en kunstmest inslaan tegen
door de overheid vastgestelde
lage prijzen om ze vervolgens
op de vrije markt tegen woe
kerwinsten van de hand te
doen.
Functionarissen die toegang
hebben tot schaarse, zeer ge
wilde goederen, zijn niet zel
den ontvankelijk voor omko
ping. Het is in die kringen
goed gebruik om het aanne
men van smeergelden te be
schouwen als een fenomeen
dat hun functie nu eenmaal
met zich meebrengt. Velen la
ten zich, voor wederdiensten,
onthalen op luxueuze etentjes
of nemen een kleurentelevisie
of stereo-installatie in ont
vangst.
Voor de gemiddelde Chinese
werknemer is dit alles niet
weggelegd. Met een mengeling
van haat en afgunst wordt ge
keken naar het luxe leventje
dat de kinderen van topfunc
tionarissen zich dankzij pa of
ma kunnen permitteren.
Onder het uitroepen van leuzen marcheren gerechtsdienaren in uniform naar het Plein van de He
melse Vrede.
FOTO:EPA
Een van de eerste affiches die
door de betogende studenten
van de Beijing Universiteit
werden opgeplakt bevatte een
lijst met nafnen van hoge
functionarissen, die volgens de
studenten hun baan te danken
hebben aan een kruiwagen in
de naaste familie. Zo viel op
het affiche te lezen dat pre
mier Li Peng door wijlen pre
mier Zhou Enlai was geadop
teerd en dat legerstafchef Chi
Haotian de schoonzoon is van
president Yang Shangkun. Te
vens werd in herinnering ge
bracht dat Deng Pufang, de
zoon van de Chinese leider
Deng Xiaoping, nog niet zo
lang geleden aan het hoofd
stond van een concern dat in
opspraak is gekomen wegens
duistere financiële praktijken.
Verleden jaar kwamen in to
taal 37.000 gevallen van offi
cieel machtsmisbruik voor de
rechter, een stijging van vijftig
procent in vergelijking met
het jaar daarvoor. In totaal
werden 101 lieden wegens ver
duistering van overheidsgel
den of het aannemen van
smeergelden veroordeeld tot
de doodstraf of levenslang cel.
Plaatselijke overheden hebben
centra in het leven geroepen
waar de mensen klachten over
corrupte functionarissen kun
nen indienen zonder angst
voor repercussies van de be
trokken overheidsdienaren.
Maar uit de teksten op de
spandoeken op het Plein van
de Hemelse Vrede blijkt zon
neklaar, dat de regering in
haar streven met de corruptie
af te rekenen tot nog toe jam
merlijk heeft gefaald.
MOSKOU In de grote
Sovjetrussische smeltkroes
broeit een nieuw nationa
liteitenprobleem. Twee
miljoen etnische Duitsers
klampen zich vast aan pe
restrojka om één van Sta-
lins grootste onrechten te
herstellen.
Hun wrok is heel elementair.
Hoewel ze met twee maal zo
veel zijn als de Esten, hebben
de Duitsers geen eigen woon
gebied. Ze zijn de grootste
groep ontheemden in de Sov
jetunie, een vergeten volk. Tot
een paar maanden geleden
repte de Sovjetpers met geen
woord over hun bestaan. Hun
taal, cultuur en religie sterven
langzamerhand uit.
Er is een onafhankelijke vere
niging opgericht, onder de
naam „Wiedergeburt" (weder
geboorte), die ijvert voor het
opnieuw vestigen van een
Duitse republiek in hun histo
rische vaderland aan de Volga.
Hun kans op succes lijkt ech
ter gering en onder de plaatse
lijke communistische partijlei
ders heeft zich reeds een te
genbeweging ingezet.
De Duitsers vestigden zich
meer dan tweehonderd jaar
geleden in het Rusland van
Catharina de Grote. In 1924
kregen ze onder Lenin een au
tonome republiek aan de Vol
ga toegewezen. Ze vormden
daar tweederde van de totale
bevolking en hadden hun ei
gen Lutherse kerken, Duitse
scholen, theaters en kranten.
Twee maanden nadat Hitier
Rusland binnenviel in 1941
liet Stalin de Volga-Duitsers
massaal naar het oosten depor
teren om in hun gebied
„spionnen en saboteurs" te
huisvesten. Het betekende het
einde van de Duitse republiek
De Duitsers zochten een heen
komen in Kazachstan en Sibe
rië, waar ze zich als „bijzonde
re kolonisten" wekelijks moes
ten melden bij de plaatselijke
commandant en zich niet meer
dan drie kilometer buiten hun
dorp mochten begeven. Ze
brachten onontgonnen grond
in exploitatie en het gebied
werd de graanschuur van Rus
land, zoals ook hun Volga re
publiek was geweest voordat
ze verbannen werden.
Keurige hekjes
De Duitsers bleven echter een
aparte gemeenschap Ze hiel
den hun tradities in ere en
verlangden er voortdurend
naar terug te keren, niet naar
Duitsland, maar naar de Vol
ga. Vladimir Tsjernysjev, de
Russische hoofdredacteur van
de belangrijkste Duitse krant
In de verlaten dorpjes van Siberië voelden de Duitsers zich hele
maal niet thuis.
in de Sovjetunie, „Neues Le-
ben", zegt dat als je door een
willekeurig dorp in Kazach
stan loopt, je direct kunt zien
wie waar woont.
„De Duitse straten zien er net
jes en verzorgd uit, met keuri
ge hekjes, geen gaten in de
weg en nergens slingert afval.
In de Russische straten ziet het
er al slordiger uit en in de
straten van Kazachstanen, nou
daar is het een Aziatische slop
penwijk".
In 1957 gaf Chroesjtsjov alle
kleine volken die van hun ter
ritorium beroofd waren door
Stalin hun autonome repu
bliek weer terug. Behalve de
Duitsers en de Krim Tataren,
die werden gebrandmerkt als
collaborateurs met de Nazi's.
In 1964 werden de Duitsers of
ficieel gerehabiliteerd en in
1972 kregen ze dan eindelijk
toestemming zich indivi
dueel te vestigen aan de
Volga. Verzoeken om de Duit
se republiek weer in ere te
herstellen werden daarente
gen consequent genegeerd en
nu is het misschien wel te laat.
Doodsbenauwd
De landerijen die de Duitsers
ooit bebouwden zijn overgeno
men door de Russen en het
grondgebied van de republiek
is opgedeeld tussen twee Rus
sische provincies Vladimir
Kalasjnikov, de partijleider
van de Volgograd regio, sneed
de kwestie aan tijdens het ple
num van het Centraal Comité
dat vorige maand in Moskou
werd gehouden. Kennelijk is
hij doodsbenauwd dat de eis
om opnieuw een Duitse repu
bliek uit te roepen gehoor
vindt bij de regering.
„Waarom wordt ons mets ge
vraagd? Waarom worden wij
niet geraadpleegd?", wilde hij
weten. Was het een goed idee
om twee miljoen Duitsers bij
elkaar te brengen in één ge
bied.' En hoe moest het dan
met Kazachstan en Siberië
wie moest daar het werk
doen als de Duitsers waren
vertrokken?
Voor de leiders van de Wie
dergeburt vereniging bestaat
er maar één oplossing: een
nieuwe Volga-Duitse repu
bliek. In de Duitse gemeen
schap worden optimistische
geluiden gehoord als zou er
een regeringsbesluit worden
genomen waarin tegemoet
wordt gekomen aan hun wen-
Waarschijnlijk zou Michail
Gorbatsjov ook inderdaad iets
in die richting willen onderne
men, als het maar uitvoerbaar
zou zijn. Het zou in elk geval
de enorme uittocht van Duit
sers naar de Bondsrepubliek
tegengaan. Vorig jaar liep het
aantal Duitse emigranten al in
de 52 duizend. Kalasjnikovs
argumenten hebben echter in
vloed en worden door de
meeste Russen in het omstre
den gebied gesteund.
Gorbatsjov heeft duidelijk
kenbaar gemaakt dat hij ver
beterde economische en cultu
rele hulp beschouwt als de
enige aangewezen manier om
de talloze etnische crises in het
land te bestrijden. Gevolg is-
waarschijnlijk dat de Sovjet
russische Duitsers langzaam de
ondergang tegemoet gaan.
ANGUS ROXBURGH
(c) The Times. Londen'.
3OPE STEPHAN:
alle vertrouwen in dat het be
nodigde geld voor een eigen
kerk er binnen enkele jaren
komt. Er is een half miljoen
gulden nodig om het kerkje,
dat 24 meter lang wordt, te re
aliseren. De stichting die het
bouwfonds beheert wil vol
gend jaar de helft daarvan bij
een gesprokkeld hebben.
De Amersfoortse parochie,
met de Gentse de enige waar
Nederlands gesproken wordt,
bestaat zeven jaar en telt 44
ingeschreven leden. Verder
zijn er zo'n vijftig mensen die
regelmatig de erediensten be
zoeken. Vrienden van de paro
chie, noemt Bakker de laatste
groep.
„We zijn geen missieparochie.
Maar we hebben een goed ge
meenschapsleven. Drie keer
per week komen we bijeen om
een uur te bidden. Het is voor
de gemeenschap niet goed dat
we geen eigen ruimte hebben.
Ik ben zelf jaren bezig geweest
met het werven van fondsen,
maar dat mislukte. Nu een
stichting het heeft overgeno
men, ben ik ervan overtuigd
dat het gaat lukken". Ondanks
de aderlating die Bakkers
avontuur tot gevolg had.
Omgang
Bakker kwam als 16-jarige tij
dens een vakantiereis in con
tact met de Grieks-orthodoxe
kerk. „Wat me aansprak was
niet zozeer de schoonheid van
de eredienst, maar wel de losse
omgang. Men zit er niet stijf in
de" banken, het is niet plicht
matig. Vijf jaar lang heb ik me
er verder in verdiept en in
1968 ben ik toegetreden". Kort
daarop begon hij een theologi
sche studie in Diisseldorf. Hij
was priester in Brabant, Am
sterdam, Deventer en ten slot
te in Amersfoort.
„Ik ben maar onbezoldigd
priester, zeg maar een zater
dag-amateur". Het brood
wordt verdiend op het Veluws
College, waar Bakker gods
dienst onderwijst. Een opval
lende combinatie: een Grieks-
orthodoxe priester die op een
katholieke school lesgeeft.
„Dat ging ook niet zomaar. Na
mijn sollicitatie, nu acht jaar
geleden, kwamen m'n papie
ren terug van het ministerie
met de mededeling: deze di
ploma's en namen van profes
soren kennen we niet; wat
moeten we hier mee? Toen is
kardinaal Willebrands inge
schakeld. omdat die de Ooster
se kerken in z'n portefeuille
had. Het waren voor hem be
kende dingen, waarna ze me
konden aannemen".
Zowel het priesterschap als het
leraarschap geven Bakker de
mogelijkheid om z'n ideaal te
verwerkelijken, zegt hij. Naar
de inhoud van dat ideaal ge-'
vraagd, antwoordt hij prompt:
„Mensen tot leven brengen, in,
alle dimensies. Ook in het
geestelijk leven". En zijn werk
valt niet in het luchtledige, is
zijn overtuiging. „Kinderen
hebben een grote honger naar
een extra dimensie in het le
ven. Het gaat hen niet alleen
om de disco en de televisie. Ze
hebben duidelijk diepgang.
Kinderen komen met veel ge
noegen naar de godsdienstles
sen".
Ook de reacties die hij van
leerlingen en collega's kreeg
nadat zijn betrokkenheid bij
de vrijlating van Ellie van.
Kuijk bekend werd, geven
hem het idee dat hij niet voor'
niets aan het werk is. „Op!
school word ik staande gehou
den en gefeliciteerd. Mensen
komen even langs in m'n lo-!
kaal en zeggen er iets aardigs,
over."
'Wij zijn geen beesten'
Zo overtuigd Bakker was van
de noodzaak Ellie van Kuijk
uit haar ellendige gevangen
schap te halen, zo mild is hij
over de redenen van de Grie
ken om de Nederlandse op te
sluiten. „De vorige consul van
Nederland in Thessaloniki was
een heer, een echte Alexan-
drijnse heer. Die riep mij vorig
week een keer apart en zei:
'Wij zijn geen beesten. De om
standigheden in de gevange
nissen zijn met opzet zo slecht.,
Dat schrikt af'. Dat is natuur-,
lijk hun standpunt. Het is ook
hun wetgeving. En Straats
burg moet maar uitmaken of
dat nog past in het moderne'
Europa. Waar het om ging was
dat Ellie vrijkwam. Ze werd in
feite gegijzeld, maar ze zat in
dezelfde miserabele situatie als
gewone gevangenen. De Grie
ken konden haar een iaar
vasthouden. Na een jaar Icon
ze weer gevangen genomen
worden Dat had levenslang
kunnen duren. Zoiets houdt
niemand vol".
FRANS BOSSCHER
land lazen Bakker en Nieland
over Ellie van Kuijk. „We
hadden nog nooit van haar ge
hoord, maar we besloten om
haar op te zoeken met een bos
bloemen. We wilden haar wat
opbeuren; ook een stem die
Nederlands sprak zou haar
goed doen". Na tien dagen At-
hos gingen ze naar Thessaloni
ki. „Op de boot zie ik een for
se, stevige vent zitten. Een
Amerikaan. Dat kon niet mis
sen. We raakten aan de praat
en het blijkt de Amerikaanse
consul Dan Miller in Thessalo
niki te zijn. Eenmaal aan wal
gekomen, bood hij ons een lift
aan. De man had een giganti
sche auto klaar staan: gepant
serd glas, een dak vol anten
nes en een chauffeur in uni
form. Alsof we een film van
James Bond binnenstapten.
Onderweg zat Miller "in code
taal wat te telefoneren. Toen
hij klaar was, bleek dat hij een
hotel voor ons geregeld had.
Niet zo maar een hotelletje,
wat we verwacht hadden; nee,
de grootste van Thessaloniki".
Luxe genoeg, maar van een
rustig einde van het verblijf in
Griekenland kwam niets te
recht. De beide Nederlanders
hadden zich nog niet geïnstal
leerd of ze vielen midden in
de zaak-Van Kuijk. De gevan
genschap van de verpleegster
uit Nuenen was nieuws gewor
den en diverse Nederlandse
journalisten stelden zich ter
plekke op de hoogte. Ze over
vielen Bakker en Nieland met
vragen en informatie. „Na tien
dagen waarin we ons uitslui
tend met geestelijke zaken be
zig waren geweest, viel het ons
rauw op ons dak. We waren er
echt kapot van, toen we hoor
den hoe de omstandigheden
van Ellie waren en hoe ze in
de gevangenis terechtgekomen
was".
De slaap wilde 's nachts dan
ook niet vatten. „Tegen vier
uur maakt Robert-Jan me
wakker en zegt: Een bezoek is
niet genoeg. De rest van de
nacht hebben we op de rand
van het bed gezeten om te be
denken wat we moesten doen.
Juridisch konden we niets uit
richten. Dat was een zaak van
advocaten. Maar we konden
wel proberen die Nederlandse
vrouw vrij te krijgen".
Bouwfondsje
Vanaf dat moment hebben ze
lMERSFOORT Een
:hok ging er door Stefan
akker (42), toen hij het
ijna ongelooflijke ver
aal van Ellie van Kuijk
nder ogen kreeg. Al
laanden achter slot en
rendel in de gevangenis
an Epta Pyrgios, niet ver
an Thessaloniki. Klakke-
oos in de cel gesmeten
m een meningsverschil
ver de invoerrechten van
en Lelijke Eend.
gevangenis kende de
Irieks-orthodoxe priester al
anuit de tijd dat Griekenland
en militaire dictatuur was.
et was één van de twee ge-
angenissen waar politieke te
enstanders van het regime
emarteld werden,
et drama Ellie van Kuijk liet
lakker niet meer los. „Ook al
'eet ik wat er in Griekenland
an, toch dacht ik onmiddel-
jk: dat is ongelooflijk. Ik ken-
het oord uit de juntatijd en
is er afschuwelijk. Ik was
neteen begaan met die vrouw,
fee, verontwaardigd was ik
igenlijk niet. Ik heb me niet
lezig gehouden met de vraag
de wet, op grond waarvan
vastzat, moreel wel of niet
it is. En ik heb dat nu ook
>g niet gedaan".
Grieks-orthodoxe priester
:te maar toevallig bij de
betrokken. Eind april
ite Bakker naar de rector
het Veluws College, een
iholieke scholengemeen-
ïap in Apeldoorn, waar hij
raar godsdienst is. Bakker
•nd dat hij toe was aan een
irte rustperiode. „Het vak
'an catecheet is inspannend
(t ik had er behoefte aan om
ie een tijdje terug te trekken,
rn poosje in retraite om wat
'ten op een rijtje te zetten",
'ee weken verlof kreeg hij
samen met zijn vriend Ro
bert Jan Nieland weer eens
'aar Athos te gaan, een mon
nikenrepubliek op het schier-
land Chalcidice. „Ik kom
al zeventien jaar. Het is
lijn eigen milieu. De mensen
•grijpen me; ik kan daar te-
:ht met alles waar ik mee
zegt hij over het klooster-
'en in Athos.
pbeuren
In het vliegtuig naar Grieken
zich daar danook op geconcen
treerd. Ze gingen informatie
inwinnen bij de autoriteiten.
„Ons werd gezegd dat ze vrij
zou komen als de boete betaald
werd. En die boete bedroeg
bijna 30.000 gulden. Tijdens
het ontbijt hebben we toen be
sloten het bouwfondsje van de
parochie aan te spreken. Daar
zat 60.000 gulden in. We willen
graag een kerk, maar mensen
gaan voor alles!"
De hoogte van het 'losgeld
was gebaseerd op 9000 gulden
die voor de auto moest worden
betaald; in de loop der tijd wa
ren daar opcenten bij geko
men, administratiekosten, de
rente en ook de kost en inwo
ning die Van Kuijk in de ge
vangenis had 'genoten' was
niet vergeten. Samen een be
drag dat de helft van het
bouwfondsje vormde.
„We hebben naar de parochie
gebeld, waarna de penning
meester het bedrag meteen
overmaakte naar Thessaloniki.
Zonder te .vragen waar het
geld precies voor nodig was.
De steun van de parochie was
werkelijk geweldig. Het geld is
toen nog vier dagen onderweg
geweest. Dat zijn zo van die
wonderlijke dingen, die je hier
mee kan maken".
Intussen hadden Bakker en
Nieland ook de ouders van El
lie van Kuijk ontmoet. „Ze
waren erg in de war. Logisch.
Ellie had gezegd dat ze het
niet langer uithield. Ik vond
dat we moesten proberen te
regelen dat ze elkaar onder zes
ogen zouden zien. Ellie's ou
ders waren wel in de gevange
nis geweest, maar contact was
daar niet mogelijk. Ze stonden
achter hekken met gaas en
daartussen zat een ruimte van
zo'n twaalf meter. Ellie stond
aan de ene kant met de twin
tig andere vrouwelijke gevan
genen met hun krijsende kin
deren. Aan de andere kant
stonden de bezoekers".
Natte ogen
Bakker toog daarop in z'n
priesterkledij naar' de gevan
genispoort met in z'n kielzog
vader en moeder Van Kuijk.
„In m'n beste Grieks en met
een dreigende ondertoon
maakte ik kenbaar dat ik me
vrouw Van Kuijk wenste te
spreken. Het luikje ging toen
een paar keer open en dicht;
telkens verschenen er weer
andere gezichten. Maar na
twintig minuten ging de
hoofdpoort open en mochten
we naar binnen. Ik werd in
een kamertje geleid, dat duide
lijk net aangeveegd was. Ellie
zat er al. Ik maakte me be
kend en haalde haar ouders
op. Wat er toen gebeurde... Het
was één kluwen van huilende,
snikkende mensen. Ik was
ontroerd, maar de bewakers
ook. Kennelijk mochten ze
niet laten zien dat ze natte
ogen hadden, want ze draai
den zich om. Op dat moment
haalde Robert Jan gauw z'n
Minoxje tevoorschijn en maak
te snel wat foto's. Volstrekt il
legaal".
„Voor ons was de zaak toen af
gehandeld. We zaten twee uur
later weer op het vliegtuig
naar huis. Woensdagmiddag
werd het even weer spannend,
toen de advocaat belde met de
mededeling dat ze vrij zou ko
men. Om half zes belde Ellie
zelf dat ze weer op vrije voe
ten was. Ze vroeg nog of ik
haar af zou halen op Schiphol.
Maar na rijp beraad heb ik
daarvan afgezien. Ik wil daar
niet als .weldoener te kijk
staan. Ik ga nog wel 'ns naar
Nuenen om een pilsje te drin-
Bijzaak
Of de 30.000 gulden weer in de
kas van het bouwfonds terug
vloeien, is voor Bakker maar
bijzaak. „Het zou oneerlijk ziin
om te zeggen dat ik dat geld
niet terug zou willen Maar ik
maak me er niet druk over. Ik
doe ook geen enkele inspan
ning. Het is nu een zaak voor
de advocaten. Geheel eigen
machtig heb ik het bouwfonds
aangesproken, maar het
Niettemin heeft de priester er
Stephan Bakker, priester van de kleine Grieks-orthodoxe parochie in Amersfoort, kocht Ellie van Kuijk vrij
