'anama-politiek Amerika
blijkt volledig vastgelopen
Boekovski en Brezjnev
broederlijk op één plank
Nijvelbende wilde doelbewust
met bepaalde mensen afrekenen
Gezinsplanning kan vele levens redden
VS laten weinig ruimte voor bemiddelingspoging
lG»BUITENLAND
ZzidUa Qounaiit
WOENSDAG 10 MEI 1989 PAGINA 7
Solidariteit opent
campagne op de tv
k/ARSCHAU Het Poolse vakverbond So-
jdariteit heeft gisteren officieel een begin
femaakt met zijn campagne voor de op 4 en
'8 juni te houden verkiezingen voor twee
tamers van de volksvertegenwoordiging.
)it gebeurde met een televisie-uitzending
jan 45 minuten, die ondanks het late uur
ior veel Polen bekeken werd. In heel Po-
a moeten Walesa en zijn medestanders
;eds opnieuw antwoord geven op de vraag
iaarom zij het „pact" met de cpmmunisten
jjn aangegaan. Het gaat om de eerste stap
b weg naar echte democratie, wordt Wale-
niet moe te herhalen. „Alleen de commu-
fisten profiteren van een boycot van de
ierkiezingen", hield Walesa de kijkers gis-
|ren voor.
Onvrede over
milieu-aanpak
NAIROBI Er is over de
hele wereld grote ontevreden
heid over de maatregelen die
regeringen nemen ter bescher
ming van het milieu. De No
ren zijn bijvoorbeeld bereid
hun levensstandaard te verla
gen ten gunste van milieube-
schermende maatregelen. Dit
blijkt uit een onderzoek in op
dracht van de Verenigde Na
ties, dat gisteren in de Keniase
hoofdstad Nairobi is gepresen
teerd. De peiling vond plaats
in veertien landen uit vier we
relddelen.
UNFP A - RAPPORT OVER WERELDBEVOLKING
DEN HAAG Het VN-
fonds voor de wereldbe
volking UNFPA geeft toe
dat het klinkt als een te
genstelling: vrouwen de
mogelijkheid bieden de
omvang van hun gezin te
bepalen, redt levens.
Voor het antwoord geeft het
UNFPA-jaarrapport de vol
gende gegevens: iedere minuut
sterft op de wereld een vrouw
tijdens het ter wereld brengen
van een kind. De meesten zijn
vrouwen in arme landen, wier
lichamen eenvoudigweg niet
sterk genoeg of voldoende ge
voed zijn voor de zware taak
van de bevalling. Per jaar ster
ven een half miljoen vrouwen
als gevolg vari een bevalling.
Van hen zouden er 200.000
kunnen worden gered als ze
hun zwangerschap hadden
kunnen regelen, zo stelt het
rapport.
En er zijn de kinderen die
sterven. Ieder jaar halen tien
miljoen kinderen niet hun eer
ste verjaardag. De helft van de
sterfgevallen doet zich voor in
de eerste levensmaand. De
oorzaak? De zwakke gezond
heid van de moeder tijdens de
zwangerschap, een bevalling
zonder alle medische voorzor
gen en onvoldoende medische
zorg na de geboorte.
Gezinsplanning redt levens
omdat het gebrek aan geboor
teregeling leidt tot sterfgeval
len op enorme schaal. Toch
kan de helft van de vrouwen
in ontwikkelingslanden die de
omvang van hun gezin zelf
zouden willen bepalen, dat
niet doen. Het beschikbaar
stellen van gezinsplanning
voor alle vrouwen die dat wil
len, kost tot het jaar 2000 per
jaar vier miljard gulden extra,
aldus het rapport.
Antillen: referendum
over onafhankelijkheid
WILLEMSTAD De regering van de Neder
landse Antillen is van plan zo snel mogelijk
een consultatief referendum te houden, waarin
de bevolking zich mag uitspreken over de on
afhankelijkheid. Dat zei gouverneur dr. R.A.
Römer ter gelegenheid van de opening van het
nieuwe zittingsjaar van het Antilliaanse parle
ment. Afgelopen zaterdag zei minister De Ko
ning, belast met Nederlands-Antilliaanse za
ken, dat de onafhankelijkheid van de Neder
landse Antillen „op korte termijn" niet op de
politieke agenda zal worden gezet. De minister
beklemtoonde het „ongewenst" te vinden, de
onafhankelijkheid tegen de wil van de Antil
len door te drukken. Tot voor kort hield Den
Haag vast aan een snelle onafhankelijkheid
van de Antillen.
7ASHINGTON Na de
machtsgreep" van Pana-
ta's sterke man generaal
oriega zit de Panama-po-
|:iek van de Verenigde
Baten volledig vast. De
pnerikaanse president
eorge Bush liet gisteren
jeten te overwegen het
hierikaanse leger in te
jtten om de macht van
öriega te breken. Behal-
i aan het inzetten van
;t leger denkt Bush ook
in het afkondigen van
,euwe economische sanc-
&s tegen Panama.
tt lijkt harde en dreigende
U, maar de vraag is wat
ish kan doen in een land dat
t Amerika nu al een jaar
ig uiterst moeilijk maakt,
[danks het feit dat Amerika
im tienduizend militairen op
L pamese bodem heeft staan,
n het weinig doen. Zeker,
G Panamese kwestie kan
B jeiteloos met gewapend in-
ijpen worden geregeld, maar
t zal Bush op groot gezichts-
rlies in Midden- en Latijns-
nerika komen te staan. Laat
sh de aanklachten wegens
B jgssmokkel tegen Noriega
lien om aldus het ver-
•k van de dictator te verge-
ikkelijken dan lijdt hij in
ÏVS zelf enorm gezichtsver-
Js, temeer omdat hij comple-
I oorlog tegen de drugssmok-
i 3 heeft uitgeroepen,
i esident Reagan zegde vorig
ir alle steun aan Panama's
irke man Noriega op, toen
in Florida officieel werd
aangeklaagd wegens drugs
smokkel. Toen Noriega er
blijk van gaf de macht niet uit
handen te willen geven, paste
Washington economische
sancties toe, in de stellige ver
wachting dat op die manier de
macht van Noriega binnen en
kele weken zou worden gebro
ken. De te verwachten econo
mische chaos liet niet lang op
zich wachten, maar Noriega
bleef waar hij was, ondanks
een operette-achtige poging
van de toenmalige president
Delvalle om hem de laan uit te
sturen.
Washingtons verwachting dat
Noriega spoedig de steun van
het leger zou verliezen, is tot
op de dag van vandaag niet
uitgekomen. Dus zelfs al zou
Noriega vertrekken, dan nog
liggen de kaarten uiterst moei
lijk. Noriega zit vaster in het
zadel dan Washington had ge
dacht. Panama werd aldus een
van de grote politieke misluk
kingen van het Amerikaanse
buitenlandse beleid.
De Amerikanen hebben
slechts één stok achter de
deur: het verdrag over het Pa
nama-kanaal. Volgens dit ver
drag heeft de het recht mili
tair in te grijpen als, om welke
reden dan ook, de doorvaart in
het kanaal wordt gehinderd.
Maar dit verdrag heeft niet
bijgedragen tot de populariteit
van Washington. De aanhan
gers van Noriega en de door
hem naar voren geschoven
presidentskandidaat Carlos
Duque maken dan ook dank
baar gebruik van de anti-
Amerikaanse sentimenten die
in het land leven. Washington
heeft dan ook knarsetandend
moeten luisteren naar de kri-
Gewapend met grote schilden posten leden van de Panamese oproerpolitie voor het verblijf van
aartsbisschop Carlos MoGrath terwijl oppositie-leider Guillermo Endara binnen is voor een bezoek.
Uitslagen
De Panamese regering liet gis
teren weten dat uit de eerste
uitslagen van de zondag ge
houden presidentsverkiezin
gen blijkt dat de kandidaat
van Noriega, Carlos Duque, de
meeste stemmen heeft gekre
gen. De eerste officiële uitsla
gen kwamen pas binnen veer
tig uur nadat de stembureaus
hun deuren hadden gesloten.
De regering baseerde de be
kendmaking over Duques
voorsprong op de uitslagen
van vier van de veertig
kiesdistricten. De voormalige
Amerikaanse president Jimmy
Carter, die aan het hoofd
stond van een internationaal
waarnemersteam, verklaarde
echter ervan overtuigd te zijn
dat de oppositie de stemming
„met een verhouding van drie
tegen een" heeft gewonnen.
Overal in het land waren mili
tairen stemlokalen binnenge
drongen, waar ze de lijsten
met de stemmenaantallen
meenamen.
Voor president Bush lijkt er
intussen weinig anders op te
zitten dan te wachten tot de
defintieve uitslagen bekend
zijn. Bush ziet zich voor een
politieke crisis geplaatst die
steeds ernstiger vormen begint
aan te nemen. Aan alle door
Amerika overwogen oplossin
gen kleven zoveel nadelen dat
Bush wellicht gedwongen
wordt gewoon de gebeurtenis
sen in Panama City af te
wachten. Maar zelfs dat is een
demonstratie van machteloos
heid die Bush zich niet of nau
welijks kan permitteren.
,abour stapt
van
enzijdige
ntwapening
)NDEN De Britse
ibourparty is niet langer
orstander van de eenzij-
H^[e afschaffing van kern
een poging een voor de
jzers aanvaardbaar alter-
tief te formuleren voor het
leid van premier Thacher,
»loot Labour dat alleen tot
ichaffing van kernwapens
ig worden overgegaan, als
het Warschau Pact kern-
opruimt. Acht jaar
heeft Labour verdedigd
zij, als zij aan de macht
4g !/21 komen, binnen vijf jaar
3/4 1 Britse nucleaire arsenaal
y8 afschaffen. Algemeen
irdt aangenomen dat dit
3/8 ndpunt Labour de laatste
141/8 be verkiezingszeges heeft
?g 3/4 kost. Het nieuwe Labour-
501/2 hdpunt wordt beschouwd
een overwinning van lei-
r Kinnock op de linker-
jugel van de partij.
(Vervolg van de voorpagina)
WASHINHGTON De
Amerikaanse president
Bush heeft de Nederland
se bewindslieden Lubbers
en Van den Broek kenne
lijk een rol toegekend als
bemiddelaar in het con
flict over de modernise
ring van de kernwapens
in Europa. Maar veel
ruimte om te bemiddelen
laat de Amerikaanse rege
ring niet over.
Gevraagd of de Verenigde
Staten bereid zijn tot een com
promis zei Bush gisteren: „Dat
zou kunnen betekenen dat
mensen bereid zijn om on2e
keuze te volgen".
Het conflct gaat, zoals bekend,
om de kernwapens voor de
korte afstand in Europa, de
SNF-raketten. De VS en
Groot-Brittannië willen deze
onverwijld moderniseren, om
dat zij dienen als tegenwicht
voor de enorme overmacht
van het Oostblok aan SNF-ra
ketten en conventionele wa
pens. Zij wijzen daarbij ook op
het succes van de harde opstel
ling inzake de raketten voor
de middellange afstand. Die
huiding leidde tot het INF-ak-
koord.
De Bondsrepubliek, gesteund
door een aantal Europese
NAVO-landen, wil niet mo
derniseren. In plaats daarvan
zou snel met Moskou moeten
worden onderhandeld. Eind
mei komt de kwestie ter spra
ke op de NAVO-topconferen-
tie in Brussel.
Een van de mogelijke compro
missen is onlangs geformul-
leerd door de Amerikaanse se
nator Sam Nunn. Hij wil de
modernisering van de raketten
laten samenvallen met onder
handelingen met het War
schau Pact. Geen van de par
tijen heeft zich tot op heden
over dergelijke voorstellen uit
gesproken.
Uit welingelichte Amerikaan
se bron is vernomen dat de
sfeer tussen Bonn en Washing
ton intussen zeer bitter is,
vooral na het uitlekken van
een telefoongesprek tussen
bondskanselier Kohl en presi
dent Bush vorige week. Dat
gesprek had geheim moeten
blijven, maar de Amerikanen
hielden zich niet aan de af
spraak.
De hoog opgelopen ruzie tus
sen Washington en Bonn
vormt een extra aanleiding
voor Lubbers en Van den
Broek zeer zorgvuldig met
hun woorden om te springen.
Zo voorzichtig, dat Lubbers
niet eens wilde antwoorden op
de vraag of hij optimistisch is
Premier Lubbers en president Bush in gesprek in de Oval Office,
het officiële werkvertrek van de Amerikaanse president.
FOTO: AP
over de kansen dat er een
compromis bereikt kan wor
den vóór de NAVO-top.
Het feit dat Lubbers gisteren
twee maal met Bush heeft ge
sproken was mede een gevolg
van de gebeurtenissen in Pa
nama en de berichten over een
staatsgreep in Guatemala. In
de ochtenduren was er daarom
slechts een kort onderhoud.
Gistermiddag volgede het on
verwacht lange tweede ge
sprek.
Behalve over de kernwapens
hebben Lubbers en Bush het
ook gehad over de bestrijding
van de milieuvervuiling. Bush
is weliswaar voorstander van
een wereldmilieuconferentie,
maar heeft nog geen oordeel
over de bevoegdheid van zo'n
bijeenkomst. Ons land wil met
name via de Verenigde Naties
de internationale samenwer
king op milieu-gebied verbete
ren.
Onder het toeziend oog van Lenin bladeren bezoekers van de Tweede Wereld Winkel boeken en
tijdschriften door.
FOTO: MILAN KONVALINKA
Vooraanstaande sprekers uit binnen- en buitenland
zullen vandaag en morgen op het zevende Sacharov
Congres in het Koninklijk Instituut voor de Tropen in
Amsterdam hun mening geven over het Russische na
tionalisme en de nationaliteitenkwestie in de Sovjetu
nie. Het congres is georganiseerd door de Vladimir
Boekovski Stichting en het Tweede Wereld Centrum.
AMSTERDAM Hier
staan Boekovski en Brezj
nev broederlijk op één
plank. In de Sovjetunie
zou het (nog?) onmogelijk
zijn de voormalige dissi
dent en oud-partijleider
zelfs maar bij elkaar in de
buurt te zetten. „Maar
daar hebben wij ons nooit
druk om gemaakt", aldus
Robert van Voren van het
Tweede Wereld Centrum
(TWC) in Amsterdam.
„Ons doel is altijd geweest
een zo objectief mogelijk
beeld van de Sovjetunie te
geven".
De informatie-afdeling van
het TWC, onderdeel van de
Boekovski Stichting, is de laat
ste jaren uitgegroeid tot een
enorme boekhandel. Vanuit
het midden van de winkel
houdt „Lenin" elke bezoeker
in het oog. Om de haverklap
rinkelt de bel en staan er toe
risten voor de toonbank om
naar de prijs van een matrosj-
ka-pop of poster te informe
ren.
Vakantie
Een Nederlandse Rus duikt
gretig af op de politieke tijd
schriften die in Moskou vaak
niet te krijgen zijn. Anderen
bereiden zich kennelijk voor
op een lange vakantie en staan
te bladeren in boeken over de
Transsiberië Express. Met
name naar reisboeken is er
veel vraag, zegt Robert van
Voren. „En niet te vergeten de
Gorbatsjov-manie. We hebben
twee planken vol met Gor-
batsjov. Die loopt als een
trein".
Onder invloed van de opmer
kelijke glasnost- en perestroj
ka-ontwikkelingen in de Sov
jetunie. is het aanbod de afge
lopen twee jaar verdubbeld en
het aantal bezoekers vertien
voudigd. Daar komt bij dat de
winkel in 1987 is verhuisd uit
Amsterdam-Zuid naar het
centrum. Robert van Voren:
„Studenten wisten ons toch
wel te vinden, maar we krij
gen nu ook veel bezoekers van
de Russisch-orthodoxe kerk en
mensen die in Russische litera
tuur zijn geïnteresseerd. In de
zomer delen we bij de rond
vaartboten wel eens reclame
folders uit. Dat heeft vaak een
run op onze winkel ten gevolg,
met name van de kant van
Sovjet-toeristen die nauwelijks
buitenlandse valuta hebben. In
een mum van tijd is bekend
dat ze hier van alles kunnen
kopen in ruil voor bijvoor
beeld speldjes en andere attri
buten die zij uit hun land mee
nemen.
Dissidenten
Robert van Voren gaat er prat
op dat het TWC het grootste
„dissidentenarchief" in Neder
land heeft. „Want dissidenten
zijn er nog steeds. Dat Sacha
rov vrij is, betekent niet dat de
situatie voor de Sovjet-dissi
denten er zoveel beter op is
geworden. Integendeel. Het is
harder nodig dan ooit dat we
de dissidenten in de Sovjetunie
helpen".
Maar terwijl het aantal onaf-
hankelijken en potentiële dis
sidenten in de Sovjetunie met
de dag groeit, is het aantal do
nateurs van de Boekovski
Stichting met de helft afgeno
men. „Dat betekent dat we
vaak „nee" moeten verkopen
bij hulpaanvragen", geeft Ro
bert van Voren met spijt toe.
„Blijkbaar heeft men het idee
dat het goed gaat met de men
senrechten in de Sovjetunie.
Maar juist de afgelopen twee
jaar hebben nieuwe „uit de
lucht gegrepen wetten" de
mensenrechtensituatie aan
zienlijk verslechterd. „Volgens
de wet die vorige maand is
aangenomen kunnen mensen
die de autoriteiten in diskre
diet brengen drie tot zeven
jaar strafkamp krijgen. Ner
gens is vastgelegd wat dat in
diskrediet brengen precies in
houdt, dus dat kan naar belie
ven worden gebruikt".
Nationaliteiten
De Sovjet-autoriteiten zien de
onafhankelijke geesten en de
fervente nationalisten liever
verdwijnen. Toch wordt het
nationalistische gevoel van de
verschillende deelstaten steeds
sterker. Robert van Voren:
„Vroeg of laat zullen een aan
tal Sovjet-gebieden onafhan
kelijk moeten worden. Hoe
langer deze situatie duurt, hoe
vijandiger de bevolking tegen
over Moskou komt te staan.
Dat zie je nu al bij de Balten,
de Armeniërs en de Geor-
giërs".
Dé nationaliteitenkwestie, het
thema van het zevende Sacha
rov Congres, is hét probleem
van de Sovjetunie, meent hij.
„De beste oplossing is een
langzaam uiteenvallen van de
Sovjetunie. Dat voorkomt een
burgeroorlog en situaties zoals
met de Serviërs en de Albane
zen in Joegoslavië. Econo
misch is de Sovjetunie al bijna
bankroet".
Een andere oplossing ziet hij
niet. „Het is onmogelijk om
alle onafhankelijken op te
pakken. Dat zijn er tiendui
zenden. Op het moment zijn er
ruim veertigduizend onafhan
kelijke jeugdgroepenngen. De
mensen leren eindelijk weer
zelfstandig denken en dat pak
je ze niet zomaar weer af. Dat
opent perspectieven voor een
Sacharov Congres in Moskou.
Wie weet, volgend jaar al?".
JEANNETTE v. LEEUWEN
24.000 MIJLEN OCEAANRACE
mensen het leven hebben ge
kost, mede hebben gediend om
bepaalde mensen doelbewust
uit de weg te ruimen.
Ook op Vernaillen zelf werd
een aanslag gepleegd. Op 25
oktober 1981 werd hij 's mor
gens bij het verlaten van zijn
woning beschoten, nadat hij de
avond tevoren door twee man
nen was gevolgd.
Vernaillen zei gisteren niet
wat hij destijds met de inlich
tingen van Finé heeft gedaan.
Finé zou namen hebben ge
noemd van enkele hoge rijks
wachtofficieren en een minis
ter. Gisteren overhandigde
Vernaillen die namen aan de
onderzoekscommissie.
Geruchten over een complot
van de rijkswacht om het land
te destabiliseren en op die ma
nier meer politieke aandacht
voor de noden van het korps
te winnen doen in België al
enkele jaren de ronde. Robert
Beyer, een oud-rijkswachtoffi
cier die wordt verdacht van
medeplichtigheid aan de
moord op de directeur van een
wapenfabriek, onthulde begin
vorig jaar al dat een groot aan
tal van de supermarkt-over
vallen van de Bende van Nij-
vel daarop was gericht.
In maart van dit jaar verklaar
de een andere oud-rijkswach
ter dat een klein groepje offi
cieren vergaande plannen
voor een staatsgreep had ge
had. Maar nog niet eerder had
iemand met de rang van Ver
naillen dat verklaard.
Vernaillen zelf was begin ja
ren '80 belast met het onder
zoek in de „zaak-Francois", zo
genoemd naar commandant
Leon Francois van de anti-
drugsbrigade van de rijks
wacht, die ervan werd ver
dacht ook zelf in verdovende
middelen te handelen. Fran
cois werd later tot een jaar
voorwaardelijk veroordeeld.
Vernaillen zei steeds de in
druk te hebben gehad dat de
rijkswachttop zijn onderzoek
wou afremmen.
AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Ne4
(Vervolg van de voorpagina)
BRUSSEL De verkla
ring van Vernaillen werpt
een heel nieuw licht op de
moorddadige aanslagen
van de zogenoemde bende
van Nijvel in 1985.
Omdat Finé bij een dergelijke
overval om het leven is geko
men, zou dat er op kunnen
wijzen dat deze raadselachtige,
professioneel opgezette en
nooit opgehelderde moordaan
slagen, die in toaal aan 28
De volgende morgen loopt hij de haven binnen, maar dan merkt
hij, dat Tobias het verkeerde schip heeft uitgekozen. Hij gaat
hem direkt opzoeken en Tobias slaat zich voldaan op de borst.
„Morgen Larry", zegt hij, „heb je dat brandje gezien gister
avond? Prachtig vuurwerk, nietwaar?" „Hou maar op", ant
woordt Larry, „je wordt oud, Tobias. Had liever beter uit je ogen
gekeken!" Dan wendt hij zich tot Jojo. „En jij", zegt hij, „gaat
met me mee als stuurman. Bill heb ik ontslagen".
Frank, de schipper van de „Mayflower", is aan boord van
waar ook de andere zeilers aanwezig zijn. Dan klinkt
van de kade de kreet „brand!" en allen snellen naar
bleek vertrokken gezicht ziet Frank hoe zijn wel niet
duwe. maar nog snelle yawl in de vlammen opgaat. Sprakeloos
ontzetting staren de vrienden naar de brand... - Maar er is
een toeschouwer, die opgewekter toeziet, hoe de „Mayflo-
df" ten onder gaat. Dat is Larry, die met de „Memphis" enkele
len uit de kust ligt.
