„Poppenspel is een soort onkruid"
Leonard Frank verlaat uit
onvrede Nationale Toneel
POPPENSPEELSTER FELICIA VAN DETH:
KUNST
Qtid&iQowuwt
DINSDAG 9 MEI 1989 PAGIEK]
Radius en Ebbelaar stoppen
met dansen
AMSTERDAM Alexandra Radius en Han Ebbelaar hebben
besloten met ingang van 1 september 1990 gezamenlijk hun
carrière in de balletwereld te beëindigen en hun contract bij
het Nationale Ballet op te zeggen. Han Ebbelaar nam in 1986
bij het Nationaal Ballet afscheid als danser en werd in 1987
onder Rudi van Dantzig benoemd tot adjunct-artistiek leider
van dit gezelschap. Deze functie zal hij nog blijven uitoefenen
tot en met het volgende seizoen. De 46-jarige Ebbelaar begon
zijn loopbaan in oktober 1959 bij het Nederlands Dans Thea
ter Alexandra Radius startte in september 1957 bij het Neder
lands Ballet. In de periode 1968 tot 1970 waren zij en haar
echtgenoot als solist werkzaam bij het American Ballet Thea
tre in New York. In 1970 keerden zij naar Nederland terug en
traden als solist in dienst van het Nationale Ballet. De 46-jari-
ge Radius zal in de periode januari-september 1990 onder meer
hog te zien in het programma „Ballerina's, een tijdsbeeld", sa
men met Fred Berlips en Alan Land.
Alexandra Radius en Han Ebbelaar in een karakteristieke pose. foto: pr
DEN HAAG Zonder conflicten, maar
met groeiende onvrede over het achter-
grondbeleid, verlaat Leonard Frank de lei
ding van het Nationale Toneel. Frank heeft
zijn ontslag ingediend, dat per 1 augustus
van dit jaar moet ingaan. De regie van De
Kersentuin van Tsjechow, die hij zou voe
ren, zal door een ander worden overgeno
men. Leonard Frank, die samen met Shi-
reen Strooker, Franz Marijnen, Ger Thijs en
Hans Croiset het artistieke beleid van het
Nationale Toneel bepaalde, heeft moeite
met de ondersteunende afdelingen van de-
toneelgroep, die volgens hem nog steeds de
mentaliteit van de Haagse Comedie hebben.
Dat uit zich onder meer in een afwijzende
houding ten opzichte van het toneel dat hij
voorstaat, en onvoldoende ruggesteun, aldus
de regisseur. Frank zegt ook zijn twijfels te
hebben over de mogelijkheden die de Ko
ninklijke Schouwburg een groot gezelschap
als het Nationale Toneel biedt. Ook heeft hij
moeite met het Haagse publiek, dat zoals be
kend de geheel eigen aanpak van het Natio
nale Toneel maar moeilijk kan waarderen.
Overigens ontkent Frank dat er sprake is
van een conflict met artistiek leider Hans
Croiset.
Rushdie-
affaire
beheerst
openingsdag
PEN-congres
MAASTRICHT Oproe
pen tot moord als gevolg
van intolerantie is veel
verschrikkelijker dan
welk misbruik van de
vrije meningsuiting ook.
Dit zei demissionair minis
ter Brinkman (WVC) gis
teren bij de opening van
het 53ste Internationale
PEN-congres in Maas
tricht. De zaak Salman
Rushdie stond op de eer
ste dag van het drie dagen
durende congres centraal.
De voorzitter van de interna
tionale schrijverorganisatie,
de Brit Francis King, zei dat
PEN en wel idealen heeft
maar geen ideologieën. Die
zijn onvermurwbaar. Schrij
vers hebben de taak daarmee
te worstelen en ideologieën
van kritiek te blijven voor
zien. King zei verder dat
Rushdie vooral gebaat is met
rust. Over die zaak zijn we
reldwijd al genoeg protesten
gehoord. Over Rushdie hoor
dé hij nog kort geleden dat
de bedreigde schrijver het
liefst zou zien dat men zijn
zaak laat betijen. Overigens
liggen er twee ontwerpreso
luties voor over deze affaire.
Eén van de resoluties vraagt
Uitgevers in de boeken van
Rushdie de verklaring op te
nemen dat PEN de vrije me
ningsuiting als hoogste goed
beschouwt. De moties komen
morgen in stemming.
Meer dan driehonderd schrij
vers, vertalers en redacteu
ren van uitgeverijen uit ruim
veertig landen bezoeken het
congres. Zij komen uit onder
meer Ivoorkust, de Filipij-
nen, Thailand, Nigeria, Zuid-
Korea en de Sovjetunie. Dit
laatste land is voor het eerst
vertegenwoordigd. Niet zoals
verwacht werd door tien
schrijvers maar door vijf. De
leden van de officiële Russi
sche schrijversbond hebben
verstek laten gaan. De wel
aanwezige Russische auteurs
proberen een Russisch Pen-
centrum op te richten.
De in Frankrijk in balling
schap verblijvende Russische
schrijver Alexander Ginz-
burg, zegde daaraan alle
steun toe.
DEN HAAG Nadat het
poppenspel een tijdlang
uit de belangstelling ge
weest is, lijkt het erop
alsof het langzaam om
hoog krabbelt uit de don
kere put van vergetel
heid. Zo begint, na jaren
lang aandringen vanuit
de vakwereld, in septem
ber aan de Amsterdamse
theaterschool een oplei
ding voor het poppenthe
ater.
Overal in het land worden
tentoonstellingen over pop
pen, het spel en de geschiede
nis gehouden. In Dordrecht
begint morgen een poppenfes-
tival. Eén van de optredenden
is de Haagse poppenspeelster
Felicia van Deth. Zij speelt
daar met Mieke Smeulers
haar nieuwste produktie
„Herkenaar... soms", een spel
voor volwassenen opgebouwd
uit negen non-verbale scènes.
Dat het poppenspel in de lift
zit verbaast haar niets. „Het is
een soort onkruid. Het pop
penspel is onuitroeibaar". In
haar poppentheater annex
museum „Guido van Deth"
vertelt Felicia van Deth (58)
gedreven over het poppen
spel. „Ik ben er helemaal aan
verknocht. Mensen vinden
het raar dat je je levenslang
met levenloze dingen bezig
houdt. Vroeger zocht ik daar
een excuus voor. Tegenwoor
dig niet meer. Ik ben er een
voudigweg mee vergroeid".
Ze is al ruim 35 jaar bezig met
het poppenspel. In 1950 komt
ze in contact met de poppen
speler Guido van Deth. In dat
jaar doet ze eindexamen en
moet voor de schoolkrant een
voorstelling recenseren van
Van Deth Ze raakt zo gefasci
neerd door het spel dat ze
opeens, volkomen onberede
neerd, weet wat ze wil: pop
pen leren spelen bij poppen
theater „Guido van Deth". Ze
gaat bij hem in de leer en as
sisteert hem bij al zijn stuk
ken. In 1955 trouwen ze.
„Respect voor..."
Als Van Deth in augustus
1969 overlijdt zet Felicia van
Deth zijn werk voort. „Ga
door, want we zijn nog lang
niet klaar" waren zijn laatste
woorden en werden haar le-
Felicia van Deth en haar poppen.
vensmotto. „Ik zal volhouden
tot de laatste snik".
Felicia van Deth zegt zich be
wust te zijn dat ze door een
vakman is opgeleid. Ze ado
reert hem. „Ik vind hem één
van de grootste van de we
reld. Het was een bijzonder
mens met een positieve uit
straling en een enorme dosis
vakkennis".
Ze huldigt dan ook zijn kijk
op het poppenspel. „Guido
heeft altijd gezegd: een pop is
een middel om iets te vertel
len. Ze mogen nooit een doel
op zich worden. Met mijn
poppen wil ik laten zien wat
ik voel, denk en geloof".
Deze opvattingen probeert de
poppenspeelster met het pu
bliek te delen. „Ik gebruik
mijn poppen om dingen te
zeggen waarvan ik denk dat
ik ze kan zeggen. Het uit
gangspunt van ieder stuk is
respect voor... en dan kun je
het zelf wel verder invullen:
leven, dood, mensen". Ze
hoopt dat haar „boodschap"
overkomt bij het publiek. Ge
beurt dat niet, dan is dat jam
mer. „Wat kun je eraan doen
als het niet gebeurt? Je kunt
geen kanon op de zaal zetten
om mensen te dwingen je op
vatting te delen".
In haar nieuwste produktie
„herkenbaar... soms" staan
respect voor het leven en de
wereld centraal. In negen
non-verbale scènes laten Feli
cia van Deth en Mieke Smeu
lers zien hoe mensen met el
kaar omgaan, hoe objecten
zich gedragen ten opzichte
FOTO: CEES VERKERK
van elkaar. Net zoals met al
haar andere stukken was een
beeld aanleiding voor het ver
haal. „Een paar jaar geleden
zag ik een weefsel van kunst
stof van Mieke. Ik werd er
bijzonder door getroffen.
Vooral door de bewegingen
van het weefsel". Nadat dat
beeld een tijdje in haar hoofd
had rondgespookt, maakte ze
er samen met Mieke Smeulers
objecten bij. „Zo'n idee gaat
bezit van je nemen. Er is een
ontkomen aan. Je maakt een
stuk, hoe dan ook".
Langzamerhand is er een
woordeloze voorstelling uitge
groeid. „In eerste instantie
wilden we iets met poëzie
doen. Maar het bleek dat het
idee alleen via beweging en
muziek uitgedrukt kon wor
den". Uiteindelijk ontstond er
een stuk bestaande uit negen
scènes, die samengevat zijn in
een enkel woord en verbon
den worden via vioolmuziek.
Nieuw aan dit stuk is dat ge
werkt wordt met een „open
theater". Dat betekent dat de
speelsters nu zichtbaar zijn.
Dit in tegenstelling tot geslo
ten theater waarbij de pop-
penspeelsters vanachter een
kast spelen. Zowel Felicia van
Deth als Mieke Smeulers dra
gen zwarte pakken en mas
kers en zitten zover mogelijk
buiten het licht. Op die ma
nier blijft de aandacht gericht
op de poppen. „Dit is geen
nieuwe trend. De objecten
brachten dit als vanzelfspre
kend met zich mee. Sommige
zijn zo groot dat we er zelfs in
spelen. Het kan gewoon niet
anders".
Van Deth doet meer dan pop
penspelen. Zo is ze conserva
trice van het poppenmuseum.
Ze restaureert ook poppen. In
1971 werd het museum minis
terieel erkend „een postuum
eerbetoon aan Guido") en
sinds 1980 vormt het een on
derdeel van het Nederlands
Theater Instituut. Het mu
seum heeft veel bijzondere
theaterpoppen. De zeldzame
collectie Wajang treft men
zelfs in Djakarta nauwelijks
in deze vorm aan.
Ondanks haar „verlanglijstje"
voor de toekomst, blijft pop
penspelen haar lust en haar
leven. Het laat haar niet los.
„Het gaat zelfs zover dat ik er
op vakantie nog mee bezig
ben. Zo wandelde ik met mijn
rugzakje in de bergen, op 2000
meter hoogte. Ik zag daar een
boomtak liggen, die me intri
geerde. Die tak heb ik hele
maal mee naar beneden ge
zeuld. Twee jaar later ontdek
te ik er een kop in. Je neemt
zori stuk hout mee omdat je er
iets bij voelt. Dan denk je dat
je helemaal los bent van je
vak zo hoog in die bergen.
Dat is dus niet waar. Het
doordrenkt mijn hele leven".
PETRA KROON
Voor een uitgebri J,
agenda, ook voor de Oil'
mende dagen, raadpL-j-^ s
men „UIT", de gratis f j\\
TERD
(chapp
|um 1
en tej
ALPHEN AAN DEN RIJN «^j. wi
ROCINEMA I (Van Boetz«f.ips e
straat 6, tel. 01720-20800)T Q11
ked gun (al); 13.30, 18.30, 2°e Jeu
ma. di. niet 13.30. EUROCfl febl
MA II: Rain Man (al); 1fcou m
21.30. Junglebook (al); oedini
14.00. EUROCINEMA "l:|rdan
stepmother is an alien
13.45, 18.45, 21.30. ma. di.|Asscr
13.45. EUROCINEMA iplj za
Twins (al); 13.45, 18.45, 2fect OJ
ma. di. niet 13.45. p bet
LEIDEN LUXOR (Stations. V
19, tel. 071-121239): Naked ltldI
(al); 19.00, 21.15. wo. LIDC
STUDIO (Steenstraat 39,
124130): Rain Man (al); 1<i^W
18.45. 21.15 Working girl I M
My stepmother is an alien H
Twins (al); 14.30, 19.00, 21
Dangerous liaisons (al); 19 W
21.15. ma. di. 14.30. «TRIAN-^
(Breestraat 31, tel. 123875):
Bear (al); 20.00. REX (Hi
lemmerstraat 52, tel.
125414): Rolierbabie8
14.30, 19.00, 21.15.
Langkous; wo. 14.00.
^d, ter
itsproi
KATWIJK CITY THEATE»d" 2
(Badstraat 30, tel. 01718-740,
Monkey shines (12); 19
21.15. Tom and Jerry (al); i
M.45. CITY THEATER Jh JERS
it ik
VOORSCHOTEN GREENW JoOl
(tel. 01717-4354): Cocktail 4as -
wo. 15.45. A fish called Wai Hi:
(al); ma. t/m wo. 20.15. DialniJ
voices, still lives (16); 20.45 «een
e gel
KINDERVOORSTELLINGEN Zelfs
Who framed Roger Rabbit; me,
14.15, 15.45. De nieuwe avor
ren van Pippi Langkous; °Pr(J
14.00. Licer
;elijk
WASSENAAR ASTRA
01751-13.269): Kiss of the *cht"
derwoman (12); 20.00. !tien
KINDERVOORSTELLINGEN u;ke]
avontu'en van Pi|and
ntie
DEN HAAGASTA 1 (Spui 27, 201
463500): My stepmother is ie w
alien (al); 14 00. 18.45. 21.én k
ASTA 2 Working girl (ahni
18.15, 21.30 ASTA 3 The i. J
cused (16); ma. t/m wo. 14.(lj&c
18.45, 21.30. BABYLON Ode
(Winkelcentrum Babylon, um.
471656): Dangerous liais<th b
(al); 14.30, 17.00, 19.15, 21.«aan
BABYLON 2: Rain man (l
14.30, 16.45, 19.00, 2lJ®m
BABYLON 3: Rituelen (i de
14.30, 16.45, 19.00, 21.30. I naa
NEAC 1 (Buitenhof 20, COi
630637): Twins (al); 14.Lppr
18.45, 21.30 CINEAC 2: W
ried to the mob (al); 14.P &e
18.45, 21.30. CINEAC 3: T In
accidental tourist (al); 17.fcen
21.30. ma. di. ook 14.00. M0f a
TROPOLE 1 (Carnegielaan, 1
456756): Rain man (16); 14.r"
18.45, 21 30. METROPOLE^sel
The naked gun (al); 14.IZOU
18.45, 21.30. METROPOLEyner
Mijn vader woont in ria (i ppv
14.00, 18.45, 21.30. METR
POLE 4 Another woman (i D|
18.45, 21.30. ma. di. ook 14.P k
METROPOLE 5: The bear (en
14.00, 18.45, 21.30. ODEON hel
(Herengracht 13, tel. 46240
The naked gun (al); 13./
16.45, 21.30. ODEON 2
fish called Wanda (al); 13.«p
16.45, 21.30. ODEON 3: TwiBa
(al); 13.45, 16.45, 21.30. OCfll
ON 4: Mississippi burning 1;
18.45, 21 30. ma. di. ook 13 4»
STUDIO 1 (Kettingstraat 12b, tj
656402): Het leven is een lanflH
rustige stroom (16) 19.3. 1R
21.30. STUDIO 2 Madame So'"'°:
satzka (16); 19.15, 21.45. STr vj
DIO 3: La lectrice (16); 19. L
21.45. HAAGS FILMHUI?
Zaal 1 Reefer and the modr
19.30, 21.45. Zaal 2: King Let
19.30. Son of the North-Ea£
21 45. Zaal 3: Danton; rrt
20.00. Le Nuit de Varennes; r
19.30, 21.45. Austerlitz; w
20.00. p
KINDERVOORSTELLINGEN n
CINEAC 3: Lady en de vag.u p_
bond. wo. 14.00. METROPC
LE 4: Who framed Roger Ral
bit, wo. 14.00. ODEON -
Kunst en vliegwerk; wo. 13.45