!en slepende geschiedenis van
en plaatselijke gemeenschap
LANGS
OMWEGEN
oodoo-magiër houdt
bvervallers in de ban
ALLER
LEI(DS)
)E HOOGMADESE PAROCHIE BESTAAT 550 JAAR
Oud-Griekse handschriften en drukwerken in Oudheden
Al,
1DEN& OMGEVING
Ccidóc Qowuvnt
VRIJDAG 21 APRIL 1989 PAGINA 15
1 gt fen erg simpel aftrek-
rint ommetje leert ons, dat
l'1(50 jaar geleden de kapel
an Hoogmade een zelf-
tiare itandige parochie werd.
ias, }eschreven werd 22 sep-
ember 1439. Uiteraard
!*fn. ;wam dit kerktechnische
*er' eit onder de aandacht
an Hans van der We-
eld, een van huisuit
ei loogmadenaar, die in
ijn vrije tijd als goed toe-
reruste amateur-histori-
föm alle beschikbare ar-
7aak hieven der regio bestu-
leert en daaruit gegevens
w iuurt waaruit hij alleszins
nteressante boeken en
3i nder publikaties samen-
telt tot lering ende, soms
'aad)ok, vermaak.
r R
p^lVaar Hans van der Wereld
rgai 'at °P krijgt, groeit dit steeds
1 on weer uit tot lezenswaardige
enti iocumentaties die vooral in
Vot lijn- en Veenstreek bij zeer
deiele belangstellenden erin
gnoi ;aan als turf van uitnemende
7 tit .waliteit, in elk geval als
ioek. Daarbij komt dat deze
het uteur en geschiedkundige
iepmoerasduiker tevens se-
iretaris is van de onvolprezen
d du listorische Vereniging „Otto
^VVf lornelis van Hemessen", ze-
wei telend in Woubrugge en ge-
,jeJ loemd naar de legendarische
in ieldwachter Van Hemessen
m lie in het eerste kwartaal der
ante !0ste eeuw naast zijn ambte-
oekt ijk reilen en zeilen onnoeme-
ekst ijk veel spitwerk in de ge-
eeti chiedenis van zijn dorp Wou-
irugge gedaan heeft. Ja, hij
assf ieeh Woubrugge uit de histo-
wei ische put gehaald. Deze veld
wachter is inmiddels onsterfe
ijk geworden en men zegt
eweleens, dat Van der Wereld
painbezoldigd in zijn huid is ge-
w tropen om Otto's levenswerk
et aan te vullen en te vervolma-
ext! ten. Speels voortbordurend
er )p deze speculatie zou ik Van
ghu Ier Wereld wel Hans van He-
nessen willen noemen.
voo Ju voert Hans ook de redac
tie van De Jacobsladder, een
iwartaaluitgave van de Histo-
L' ;he Vereniging, gekoesterd
door de beschermheerlijke
warmte van burgemeester
Dirk Brouwer de Koning. In
nr.l van de 9e jaargang van
De Jacobsladder schreef Van
der Wereld niet alleen een
boeiende verhandeling over
de markante toneelspeler van
het tweede garnituur Marie
(met het accent op de eerste
lettergreep) van Warmelo
„Bekend acteur woonde ja
renlang in Woubrugge" hij
plaatste ook een eerste artikel
over de geschiedenis van de
parochie Hoogmade: leesvoer
voor alle gezindten. Ik pluk
eruit.
Kapellen
Van St.Willibrord, als apostel
der Lage Landen, wordt ge
zegd, dat hij hier in het wes
ten ettelijke kapellen stichtte.
Hij kwam en zag, en z'n ge
zellen zorgden ervoor dat de
bekeerde Friezen, na het vel
len van de heilige eiken, hun
christelijke zondagsplicht
konden vervullen. Hun opge
legd door de Héér des Levens
en, later, gedecreteerd door
oud-Romeinse inzichten. Nu
moet dit ook gebeurd zijn in
het moerassengebied van Es-
selijkerwoude, dat tegenwoor
dig Woubrugge heet. Om het
maar eenvoudig te houden:
ook de Hoogmadenaars in die
vroege middeleeuwen kerk
ten in Esselijkerwoude. We
springen over een paar eeu
wen heen en zien, aan de
hand van Van der Werelds
gegevens, dat dit nog zo was
in 1370. Toen hadden de
Hoogmadenaren er schijnbaar
genoeg van om elke zondag
naar (het latere) Woubrugge
te kuieren en daarom vroegen
ze, via via, aan de paus in
Rome die nog wel wat an
ders aan zijn gezalfde hoofd
had of ze in Hoogmade een
kapel mochten stichten. De
legende zegt, dat de paus op
dit verzoek zijn wijze hoofd
schudde, omdat hij begaan
was met het lot der Hoogma
denaren die steeds maar in
weer en wind, vooral 's win
ters, naar Esselijkerwoude
moesten lopen om daar hun
plichten te vervullen.
Enfin, de paus ging ermee ak
Van 1742 tot 1877 stond aan de tegenwoordige Oude Kerk-
weg in de Frederikspolder de katholieke kerk van Esselijker
woude. Naast de kerk had je een rond 1651 gebouwd huis
voor de pastoor. Op deze plek kerkte men nadat in 1577 de
toenmalige katholieke kerk van Hoogmade in gereformeerde
handen was overgegaan. Tot 1900 werden hier de overleden
parochianen van Hoogmade begraven. Requiescant in pace.
REPRODUCTIE TEKENING: A.C.VAN MIL
door
Ton
Pieters
Op mijn omwegen door
stad en land kom ik
graag mensen tegen. U
kunt mij telefonisch of
schriftelijk vertellen wie
u graag in deze rubriek
zou willen tegenkomen.
Ik ben bereikbaar via
071-122244.
koord althans de desbetref
fende instantie dat er een
kapel werd gebouwd, onge
veer op de plek waar nu de
hervormde kerk staat, maar
dat wisten die instanties in
1370 natuurlijk niet. Maar het
bleef onder de parochie van
Esselijkerwoude. De kapel
kreeg een eerste kapelaan: Jo-
han Betterwille uit Monster.
bachtsheer van Hoogmade, als
kapelaan, die weer in 1420
werd opgevolgd door Gerard
van Leyden. De middeleeu
wers zagen echt niet op tegen
een uurtje lopen, maar de
Hoogmadenaars wilden toch
wel af van die Woubrugse
kerk. Daarom ging er weer
een verzoek naar Rome, waar
toen Eugenius IV pontificeer
de. De pauselijke instanties
die aan dergelijke akkevietjes
een halve dagtaak hadden
onderzochten de zaak en op
22 september 1439 werd de
kapel van Hoogmade een zelf
standige parochiekerk.
„Daarmee daalden wel de in
komsten van de parochie van
Woubrugge, maar de nieuwe
parochie van Hoogmade"
ik zie die zuinige middel
eeuwse boerengezichten zó
voor me „was bereid om
aan de parochie van Wou
brugge een schadevergoeding
te betalen van driehonderd
stuivers, te voldoen met hon
derd stuivers per jaar". Zo
gingen de Hoogmadenaars op
„hun eigen" de kerkelijke ge
schiedenis in. Hun eerste pas
toor na een paar kapelaans
die eigenlijk pastoor hadden
moeten zijn was Meindert
Aernoutszoon van Alcmaer,
die in 1470 aantrad maar een
jaar later al overleed, op z'n
71ste. In 1477 was de Hoog-
madese „kerk" al te klein en
de Utrechtse bisschop David
van Bourgondië gaf toestem
ming op een grotere kerk te
bouwen. Zestig jaar later
de Hoogmadenaars namen toe
in last en tal vond kardi
naal Willem van Enckevoirt
goed dat er weer uitgebreid
werd. Gerrit van Poelgeest,
heer van Hoogmade, accor
deerde en pastoor Johan Mi
chielszoon eveneens, „en het
kerkbestuur mocht 400 Caro-
lusguldens opnemen of daar
mee de kerkegoederen belas-
Goederen en geld, ook de
kerk van Hoogmade kon er
niet van buiten. Misschien
zong men er ook de getijden
op boerenwijz', maar de gelo
vigen konden er tenminste
hun levensloop vervolgen en
kaarsen branden, hun kinde
ren laten dopen en hun dier
bare doden begraven en hun
pastoor volgen, die heilig was
of niet zo heilig. En Rome was
ver en dooorgaans onbereik
baar. De niet zo wenselijk als
mogelijk opgeleide herders in
Hoogmade volgden elkander
op, soms voorgedragen door
een weduwe, zoals in het ge
val van die van Gerrit van
Poelgeest. Het betrof de van
Wassenaar afkomstige kape
laan Theodorus Heymans.
Toen w3s het al bijna beke
ken, want pastoor Adriaan
Johanneszoon Taling uit
Hulst verliet Hoogmade na 2
jaar zielzorg in 1567 „en ging
met de hervorming mee" en
Heymans „was twijfelachtig
in het geloof". Deze priester
„las soms 's morgens in Hoog
made de H.Mis om 's middags
in De Kaag als predikant voor
de hervormden op te treden.
Waarschijnlijk was Theodorus
Heymans organiek de laatste
pastoor van Hoogmade vóór
de hervorming. Daarna wist
men ongeveer, maar niet he
lemaal, waar men aan toe was
met de Prins en de geuzen.
In het geniep
verende zweepslagen van het
calvinisme, in het geniep ge
kerkt worden door de roomse
meerderheid der bevolking.
Van der Wereld beschrijft het
boeiende vervolg. Hoe pries
ters in het „geheim" met
geld viel er nog wel iets bij de
calvinistische dienaren der
Staat te bereiken de gelovi-
ge katholieke Hoogmadena
ren met de sacramenten der
Kerk bedienden. De soms
zwervende heren pastoors, die
ook Hoogmade zielzorgelijk
aandeden, hadden het moei
lijk met hun vaak niet al te
grondige opleiding. Zoals in
1628 de Leidse pater Marcus
van den Tempel, die uit de
stad verjaagd werd in ver
band met een brandstichting
in de Leidse academie. Ten
onrechte, zoals later bleek.
Priester Marcus werd vooral
in Hoogmade en Oud Ade
zeer gezien.
Maar in 1630 kwam Anthoni-
us van der Plaat, toen 25 jaar
oud, naar zijn parochie die Al
kemade, Hoogmade, Esselij
kerwoude en Jacobswoude,
samen zo'n 500 zielen, omvat
te. De jonge geestelijke knul
Van der Plaat kon het alleen
niet meer aan, maar het ge
lukte hem nieuwe staties op te
richten. Denken we aan de
Rip. De roomsen handhaaf
den zich in die contreien. Ook
de klap van het „Jansenisme"
werd doorstaan. Al vraag je je
nog steeds af wie het bij 't
rechte eind heeft gehad in de
woestenij van het katholieke
deel der bevolking onder de
Romeinse richtlijnen. Hans
van der Wereld gaat daar niet
op in. Hij liep de Hoogmadese
zielzorg af en kwam, voorlo
pig, terecht in 1675, toen men
op de zolder van de pastorie
in de Frederikspolder ging
kerken. „Daar werd zeer in
het geheim de Mis gelezen".
We mogen uitzien naar het
vervolg van de kerkelijke ge
schiedenis van Hoogmade, op
getekend door Hans van der
Wereld in De Jacobsladder.
REIDEN/DEN HAAG
et verbranden van een
alcohol gedrenkt men-
'maJlijk botje op 150 meter
071 m het postagentschap
in de Haven in Leiden
u een garantie zijn voor
eters et succesvolle verloop
"'JJan een overval op 12 ja
nuari van djï jaar. Deze
13-' ezwering gaf een vood-
rou* D-magiër uit Amsterdam
Iin een 21-jarige uit Den
aag afkomstige eigenaar
an een theehuis die zijn
aad opvolgde.
et ritueel bleek echter geen
ikel gunstig effect te sorte-
ïn: kort na de overval werd
J al gepakt. De door de vood-
i-tovenaar in het vooruitzicht
ïstelde vette buit bleek even
ts tegen te vallen: slechts
rie mille in plaats van de be.-
ofde 35.000 gulden.
isteren stond de Hagenaar
oor de rechtbank in zijn
oonplaats terecht, waar zes
ar gevangenisstraf tegen
em werd geëist wegens zijn
Cetrokkenheid bij verschillen-
le overvallen op PTT-kanto-
en in Leiden en Den Haag.
ijn twee jaar oudere broer,
ie eveneens bij de overvallen
etrokken was geweest, hoor-
e dezelfde straf eisen. Tegen
free mededaders (21 en 27)
13 ïste de officier van justitie
Irie jaar cel.
iware criminelen
Ifficier van justitie mr. D. van
len Broek omschreef de beide
'roers als zware criminelen,
'e 23-jarige had al twee ver
lordelingen van elk drie jaar
ichter de rug, maar tijdens
ijn tweede zit in de gevange-
'is was hij er tussenuit gekne-
*n. „En wat doet 'ie, hij gaat
'nverdroten door met overval-
aldus de officier. Hij
iioemde de verdachte een ge-
'aarlijk man, die aan de lo-
'ende band overvallen pleegt
en die onafscheidelijk is van
wapens. Zijn 21-jarige broer
omschreef mr. Van den Broek
als de spil van de bende. Deze
bezitter van een theehuis in
Den Haag had een laconieke
levehshouding. Als je geld no
dig hebt, dan rommel je wat,
was zijn mottp. De twee ge
broeders waren nauw betrok
ken geweest bij de overval op
7 november 1988 op het posta
gentschap in de Dr. Schaep-
manstraat in Den Haag, waar
bij ruim 36.000 gulden werd
buitgemaakt. Het postagent
schap aan de Maresingel in
Leiden was op 7 december
1988 hun volgende doelwit. De
buit was toen meer dan 75.000
gulden. De derde overval, op
12 januari 1989, op "het PTT-
agentschap aan de Haven in
Leiden zou uiteindelijk hun
ondergang betekenen, on
danks de „hulp" van de Am
sterdamse medicijnman en zijn
voodoo-rituelen.
Volgens de 23-jarige broer was
de manier waarop het kantoor
aan de Haven zou worden
overvallen niet juist. Fietsen
gebruiken bij de vlucht vond
hij belachelijk en revolvers
waren ook niet geschikt.
Zwaardere wapens als een
riot-gun en een pistoolmitrail
leur, dat was pas je ware. Van
uit een koffiehuis vlakbij het
postagentschap volgde hij toch
de verrichtingen van zijn jon
gere broer en diens 27-jarige
uit Emmen afkomstige maat.
Hij kon niet verhinderen dat
zijn broer korte tijd later werd
gearresteerd. Toen de samen
werking van de Haagse, Leid
se, Alphense, Noordwijkse en
Zoetermeerse politiekorpsen
uiteindelijk leidde tot het op
rollen van de bende, werd ook
een klein ons heroïne in hun
huis gevonden. „Dat was voor
eigen gebruik", zo verklaarden
de twee hun bezit. Handel in
verdovende middelen ontken
den zij echter ten stelligste. De
23-jarige bleek ook nog extra
inkomsten te hebben uit de
Trucs en toeval
De 27-jarige man uit Emmen
was samen met de 23-jarige
verdachte uit de gevangenis
ontsnapt, waar hij een straf
van twee jaar wegens handel
in drugs uitzat. Na de vlucht
kwam hij onder geestelijke
druk te staan van de beide
broers, die hem bij hun vader
in Leiden onderbrachten. Om
dat hij problemen had met zijn
vrouw, werd hij in aanraking
gebracht met de voodoo-man
uit Amsterdam. Die wist een
probaat middeltje om het hu
welijk weer nieuw leven in te
blazen. „Ga met dit steentje
naar huis en alles is weer
goed". Het was oudjaar en zijn
vrouw verwelkomde hem in
derdaad op meer dan hartelij
ke wijze. „Hij heeft zich laten
leiden door trucs, die samen
vielen met het toeval", aldus
de constatering gisteren voor
de rechtbank. Uit rapporten
bleek dat de man makkelijk te
beïnvloeden was. Zijn advo
caat bepleitte een deels voor
waardelijke straf. Zijn cliënt
kon dan zo snel mogelijk met
een psycho-therapeutische be
handeling beginnen om uit de
voodoo-sfeer te komen.
Een vierde bendelid, een 21-ja
rige man, was bij twee over
vallen als chauffeur opgetre
den. Volgens zijn advocaat,
mr. M. Mantz was zijn cliënt
erin gerold, omdat hij de enige
van de groep was geweest die
een rijbewijs had. „Maar bin
nen de groep is hij belazerd.
Van de totale buit van meer
dan 100.000 gulden kreeg hij
slechts 1500 gulden. Dat is nog
geen anderhalf procent". Een
gevangenisstraf van niet meer
dan een jaar leek hem toepas
selijker dan de drie jaar, waar
van één voorwaardelijk.
Twee andere bendeleden
moeten nog voor de rechter
verschijnen.
Uitspraak 2 mei.
TOM VAN RIJSWIJK
peen krant ontvangen? Bel
tussen 18.00 en 19.00 uur, za
terdags tussen 14.00 en 15.00,
'jk. telefoonnummer 071-
122248 en uw krant wordt nog
dezelfde avond thuisbezorgd.
Postkantoor gesloten
LEIDEN In verband met dag 4 mei, zijn de postkanto-
koninginnedag zijn de post- ren eveneens gesloten. Ook
kantoren zaterdag 29 april ge- dan is er geen postbestelling,
sloten. Er worden dan alleen
expresse-poststukken besteld. Vrijdag 5 mei is er wel nor-
Op Hemelvaartsdag, donder- maal postverkeer.
Etmaal actie
FNV-jongeren
Vierentwintig uur duurde een
aktie van een groepje FNV-jon-
geren. Met een touw ketenden
ze zich vast aan de trapleuning
van de Sociale Dienst op de
Langebrug als protest tegen
de regeringsplannen om de
uitkeringen voor jongeren te
rug te brengen naar beursni-
veau. Gewapend met spandoe
ken en folders bleven ze van
gistermiddag twaalf tot van
daag twaalf uur, voor de deur
zitten. „Op mijn uitkering
wordt ongeveer 200 gulden ge
kort, dat betekent dat ik een
hoop dingen niet meer kan
doen", aldus Peter den Hollan
der die namens de jongeren de
aktie toelichte.
De keuze voor deze aktievorm
is volgens Den Hollander ge
maakt omdat juist in deze pe
riode van de maand veel uitke
ringstrekkers hun 'kaart'
moeten inleveren bij de Socia
le Dienst. Op die manier kon
den de folders onder een groot
aantal uitkeringsgerechtigden
verspreid worden. Wethouder
H. de la Mar zou ze bij de
aanvang gisteren om twaalf
uur toespreken om ze een hart
onder de riem te steken. De
wethouder kon echter niet op
tijd aanwezig zijn hetgeen het
enthousiasme overigens niet
verminderde.
FOTO: TEJO RINGERS
LEIDEN In het Rijksmu
seum van Oudheden is tot en
met 30 april een tentoonstel
ling te zien over Griekse uit
geversactiviteiten tijdens de
Italiaanse Renaissance.
De
tentoonstelling is ingericht ter
gelegenheid van het staatsbe
zoek dat de Griekse president
Sartzetakis deze week aan ons
land brengt.
De expositie bestaat uit vijftig
unieke handschriften en boek
drukken van Griekse geleer
den, uitgevers en drukkers uit
de tijd van het Byzantijnse
rijk. Deze hebben grote in
vloed gehad op de Renaissance
in Italië en de rest van Euro
pa. De Griekse intellectuelen
trokken rond 1453 naar het
westen nadat zij uit hun va
derland verdreven waren door
de Turken. Op die manier
brachten zij de oud-Griekse
cultuur over naar steden als
Rome, Florence, Milaan, Na
pels en Venetië om het zo voor
de ondergang en vergetelheid
te behoeden. Door de pas uit
gevonden boekdrukkunst kon
den zij verzamelingen en ma
nuscripten vastleggen.
Van
deze Griekse edities zijn later
versies in het Latijn en het
Italiaans verschenen met wer
ken van bijvoorbeeld Aristote-
les en andere bekende antieke
auteurs.
De exemplaren die nu in het
Rijksmuseum van Oudheden
te zien zijn, zijn eigendom van
Griekse en Italiaanse biblio
theken. Eerder was de ten
toonstelling te bezichtigen in
Florence, Athene, Geneve en
Straatsburg.
DNA-schade en kanker
LEIDEN Dr. L. den Engelse houdt vandaag zijn oratie over de
rol van DNA-schade bij ontstaan en behandeling van kanker. Den
Engelse aanvaardt het ambt van bijzonder hoogleraar in de bioche
mische oncologie aan de Rijksuniversiteit Leiden. Zijn bijzondere
leeropdracht is de chemische carcinogenese. Dit vakgebied houdt
zich bezig met onderzoek naar de bijdragen van chemische stoffen
bij het ontstaan van kanker. Veel kankerpatiënten worden immers
bestraald of behandeld met chemische stoffen, die zelf soms op hun
beurt weer kanker kunnen verwekken. Volgens Den Engelse is
dringend onderzoek nodig naar het DNA van de mens. Hoe ver
vuild is dat DNA, wat is het aandeel van de chemische stoffen hier
in en welk kankerrisico is hieraan verbonden, zijn de vragen die
beantwoord moeten worden. Hierbij moet gebruik gemaakt worden
van aanwijzingen uit de epidemiologie en het oncogenen onderzoek,
aldus Den Engelse in zijn oratie.
kenhal. Aanvang 15.00 uur.
Het programma omvat wer
ken van Charles Gounoud
en Théodore Gouvy.
Ouder worden
De Activiteitengroep Dien-
stencen trum Meren wijk
Cnnr-^rt houdt maandag een bijeen-
LsOncen komst voor 55 plussers. Na-
Het Marsyas Blazersensem- mens de stichting Losvast
ble bestaande uit leerlingen spreekt mevrouw Van Pelt
van de Streekmuziekschool over het thema: Ouder
Leiden geeft zondag een worden in je eentje". De
concert in museum De La- aanvang van de lezing is om
Orpheus
De afdeling Leiden van
Orpheus (landelijke vereni
ging voor huwelijk en
homo- en bisexualiteit)
houdt maandag een dicussie-
avond. Onder leiding van
Ariane Amsberg zal gespro
ken worden over het thema
'Evenwicht in relaties'. De
bijeenkomst vindt plaats op
de Langegracht 65 in Leiden
en begint om 20.00 uur.
