Amerikaans handelstekort
groeit naar verwachting
economie
„Lockerbie"
kost Pan Am
100 miljoen
Benzine
twee cent
duurder
Fokker zet verlies om in bescheiden winst
Kwaliteit antwoord op wet produktaansprakeli jkheid
Beurs van Amsterdam
foidóeGomont
ZATERDAG 15 APRIL 1989 PAGINA 9
Het is
ligt
ïijnlijk
ng
zomer-
18
gehou-
Caeci-
rlandse
■ouwen
ligers.
Rustige, zekere
koersstijging
AMSTERDAM Rustig maar
zeker is het algemene koersni-
veau deze week verder geste
gen. Donderdag trad alleen
een kleine terugslag op. Maan
dag en woensdag was zelfs iets
meer dan de helft van het
aantal noteringen hoger dan
de beursdag ervoor. Het alge
mene indexcijfer steeg in de
eerste drie dagen per saldo 2,5
punt. Dat donderdag er weer
1,5 punt afging, was vooral aan
de internationale fondsen te
wijten die weer reageerden op
een lagere dollar. Gisteren
toonde de beurs een wat ver
deeld beeld bij een op enkele
uitzonderingen na rustige han
del.
De kooplust weerspiegelt het
vertrouwen in de markt, een
vertrouwen dat door verschil
lende krachten versterkt
wordt. In Wall Street blijft de
beurs aantrekken, ook de
beurs in Frankfurt liep regel
matig op; het Nederlandse
bedrijfsleven lanceerde uitste
kende resultaten over 1988
maar rekent ook op nog betere
resultaten in 1989.
En als klap op de vuurpijl is
het Centraal Planbureau deze
week met een zeer verheugen
de groei van onze economie
voor de dag gekomen. Investe
ringen, produktie, werkgele
genheid, uitvoer, consumptie,
nationaal inkomen en lage in
flatie, het gaat allemaal even
goed, terwijl het er ook voor
1990 uitstekend uitziet. Alleen
de werkloosheid blijft een zor
genkind, terwijl ook gewaar
schuwd wordt voor een té gro
te loonstijging.
Zorgen maakt het Planbureau
zich over de economische ont
wikkeling in de Verenigde
Staten, omdat het ernaar ziet
dat er weinig schot zit in een
verbetering van het enorme
tekort op de betalingsbalans en
op de begroting. Zelfs vreest
het Planbureau, dat grote be
leggers in de wereld door poli
tieke incidenten niet meer in
de Verenigde Staten willen
beleggen.
De groei van de totale geld-
hoeveelheid baart de Neder-
landsche Bank zorgen en de
leiding van de centrale bank
bezint zich dan ook op maatre
gelen om de te grote krediet
verlening in te dammen. De
topleiding van de algemene
banken in ons land moet hier
van echter niets hebben. Vol
gens de hoogste man van de
Algemene Bank Nederland is
nog geen sprake van een drei
gende inflatie, noch van een
bovenmatige kapitaaluitvoer.
Hij erkende wel, dat het aan
deel van de hoeveelheid geld
middelen ten opzichte van het
nationale inkomen is gestegen,
maar of deze ontwikkelingen
ook onmiddellijk inflatie op
drijft, is nog niet bewezen. De
leiding van de Algemene Bank
Nederland verwacht dat de
kortlopende rente in het twee
de halfjaar zal dalen, en dat de'
langlopende rente in de buurt
van 7% zal blijven liggen. Af
gelopen donderdag was het ge
middelde rendement op staat
sobligaties 7%.
Van de internationale fondsen
stond Philips goed in de be
langstelling. Op een deze week
gehouden aandeelhoudersver
gadering gaf de meerderheid
van de aandeelhouders toe
stemming aan het bestuur
voor een extra beschermings
maatregel tegen een ongewen
ste overneming.
In de financiële sector ver
wacht de ABN ook dit jaar een
flinke stijging van de winst,
die in de buurt komt van de
18%-stijging van vorig jaar.
Met Crédit Lyonnais gaat het
goed. Voor dit jaar wordt weer
een nettowinst en een dividen
duitkering verwacht. Van 1983
t/m 1988 gingen de resultaten
na belasting rechtstreeks naar
de stroppenpot. Aegon boekte
vorig jaar een 15% hogere
winst van 389 miljoen gulden.
Veel nieuws uit de uitgevers
wereld. De winst van VNU
steeg 45% tot 134 miljoen- gul
den. Opvallend was verder
deze week de kooplust voor de
Telegraaf, Wegener en Wol-
ters-Kluwer.
Er waren mooie winstcijfers te
over: Grasso plus 30%, Hunter
Douglas plus 51%, Batenburg
plus 40%, VOC plus 35%, BAM
plus 20%, Eriks plus 17%, Ver-
to plus 10%. Furness zette zelfs
een verlies in een winst om.
Toch waren er enkele teleur
stellingen. Bij RIVA (auto's)
zakte de winst 29% en bij Gist-
brocades (biochemie) ging het
bedrijfsresultaat vorig jaar 19%
naar beneden, dit jaar zal het
bedrijfsresultaat niet verbete
ren. Dat de netto-winst toch
iets kon stijgen, was te danken
aan een bijzondere bate die
niets met de bedrijfsvoering te
maken had. De terugslag was
te wijten aan de toenemende
concurrentie en een schending
van de octrooien. Over een
Paar jaar wordt pas een stij
ging van het bedrijfsresultaat
verwacht.
KAASMARKT ALKMAAR (14-4)
Commissienoteringen In gulden per
*9: Fabrieksedammer en Goudse vol-
votte f 7,38. De handel was rustig.
EIERVEILING EIVEBA BV BARNE-
VELD (14-4) Aanvoer 1.479.600
5LU_ s,®1,i71'n9 kalT- FTIJzen In gul-
Winststijging bij
Fugro-McClelland
LEIDSCHENDAM Het ingenieursbureau
Fugro-McClelland in Leidschendam heeft de
winst vorig jaar opgevoerd van 0,6 miljoen
tot 4,6 miljoen. De omzet steeg met 17 pro
cent tot 169,7 miljoen. De directie schrijft
de winststijging toe aan het toegenomen aan
tal bodem- en funderingsprojecten over de
hele wereld. Voor het lopende jaar wordt
een verdere verbetering voorzien van de
kasstroom en de nettowinst. De personeels
sterkte groeide van 840 werknemers eind
1987 tot 970 eind december vorig jaar. Fugro-
McClelland houdt zich over de hele wereld
bezig met bodemonderzoek, funderingsad
vies en milieustudies, zowel offshore als op
het land.
Pan American World Airways heeft in
koele cijfers bekendgemaakt dat de
vliegramp bij het Schotse dorpje Loc
kerbie de maatschappij ongeveer vijftig
miljoen dollar (ruim 100 miljoen gulden)
kost. Daarin is begrepen het verlies van
het vliegtuig, de passagiers die overstap
ten naar andere maatschappijen en de
toekomstige kosten voor rechtszaken.
Pan Am liet verder weten dat door de
staking bij Eastern Airlines meer passa
giers met Pan Am hebben gevlogen en
dat dat vijftig miljoen dollar heeft opge
bracht.
Wapenstilstand in
Ierse benzine-oorlog
DUBLIN Het scherpe conflict tussen de
Ierse regering en de oliemaatschappijen
over de benzineprijzen is voorlopig uit de
wereld. Shell en Exxon zullen de maandag
afgekondigde importstop voor benzine op
heffen en houden zich tot het eind van de
maand aan de prijsvoorschriften van de re
gering, ook al blijven zij erbij daardoor ver
lies te lijden. De Ierse minister van indus
trie, Ray Burke, verklaarde na afloop van
het overleg met de maatschappijen dat er
deze maand geen prijsverhogingen komen.
Hij erkende dat de prijzen volgende maand
misschien wel omhoog moeten wegens de
prijsontwikkeling op de internationale
markt. „Die ontwikkeling kunnen we niet
negeren", aldus Burke.
ROTTERDAM De
benzineprijzen gaan
maandag weer met twee
cent omhoog. Een liter
super gaat dan gemid
deld 177 cent kosten en
Euro loodvrij 171 cent.
Deskundigen sluiten
niet uit dat de prijs van
benzine later in de week
nogmaals zal stijgen.
WASHINGTON Het
Amerikaanse handelste
kort over de maand fe
bruari bedroeg 10,5 mil
jard dollar, een stijging
van 20,9 procent in verge
lijking met januari. De
stijging was voorspeld: de
import steeg met 5,3 pro
cent, de export slechts
met 0,6 procent.
Toch zijn de cijfers minder
rampzalig dan vorig jaar. Het
totale tekort zou dit jaar uitko
men op 115 miljard tegenover
119,76 miljard in 1988. Dit was
al een verbetering van 21,3
procent ten opzichte van het
rampzalig hoge tekort van
152,1 miljard dollar over 1987,
maar de meeste deskundigen
verwachten dat de gunstige
ontwikkeling in de loop van
dit jaar zal zijn uitgewerkt.
De oorzaken van deze stagne-
olie moeten betalen,
langzaam stijgende waarde
van de dollar, die Amerikaan
se goederen in het buitenland
duurder maakt.
De scherpe daling van het te
kort in 1988 was verantwoor
delijk voor bijna de helft van
de economische groei. Het stil
vallen van die ontwikkeling
zou een zware tegenvaller zijn
voor president Bush, wiens be-
grotingsplannen zwaar leunen
op volgens velen als veel te
optimistisch gestelde prognoses
over economische groei.
Akkoord
Bush en de leiders van het
Congres hebben gisteren een
akkoord bekendgemaakt over
de vermindering van het be
grotingstekort met 30 miljard
dollar. Bush zei dat de over
eenkomst „de eerste, handel
bare stap" zou zijn om de groei
van het tekort te keren.
Over het akkoord is meer dan
een maand onderhandeld. Het
stelt de moeilijke beslissingen
uit. Het akkoord laat Bush toe
te beweren dat hij trouw blijft
aan de belofte uit zijn verkie
zingscampagne om de belastin
gen niet te verhogen. Ander
zijds is de president bereid om
de uitgaven voor defensie te
verlagen zodat het Congres
verdere besparingen op popu
laire binnenlandse begrotings
posten zoals de sociale zeker
heid kan vermijden. De over
eenkomst heeft tot doel het
begrotingstekort in 1990 te
verminderen tot 99,4 miljard
dollar.
Schone
zaak
Margaret Thatcher
is in haar
voortdurende
streven haar land
schoon te houden
niet te beroerd zelf
de handen uit de
mouwen te steken.
Gisteren maakte
de Britse premier
de door duiven
vervuilde Cowning
Street in Londen
schoon met een
hogedrukspuit.
FOTO: EPA
AMSTERDAM Vlieg
tuigbouwer Fokker heeft
vorig jaar een winst ge
boekt van 13,3 miljoen.
In 1987 werd nog een ver
lies geleden van 107 mil
joen. Gezien het beschei
den resultaat wil het be
stuur de winst toevoegen
aan de reserves. Er zal
dan ook nog geen divi
dend worden uitgekeerd.
Over 1986 betaalde Fok
ker een dividend van
1,75 per aandeel, waar
van een deel in agio-aan-
delen kon worden ont
vangen.
De omzet van Fokker is vorig
jaar met 95 procent gestegen
van "1056 miljoen tot 2055
miljoen. De bedrijfsopbreng
sten namen toe van 1948 mil
joen naar ƒ2513 miljoen. Het
bedrijfsresultaat voor rente
kwam uit op 64 miljoen te
gen ƒ113 miljoen negatief in
1987.
De rentelasten stegen van 28
miljoen naar 64 miljoen. De
stijging houdt verband met het
hogere niveau van het onder
handen werk door de op gang
gekomen serieproduktie van
de F 50 en F 100. Daardoor
ontstond gedurende het jaar
een aanzienlijk hogere behoef
te aan geld, die volgens Fok
ker overigens aan het eind
van het jaar door de opbrengst
van de tweede aandelenemes-
sie belangrijk kon worden te
ruggebracht.
Strijd om
baten
kernfusie
barst ondanks
scepsis los
NEW YORK De enor
me belangen die gemoeid
zijn met eventuele paten
ten op procédés voor
„koude" kernfusie drijft
geleerden ertoe belangrij
ke details van hun onder
zoek achter te houden. De
haast waarmee universi
teiten over elkaar heen
vallen om de buit binnen
te halen toont aan hoezeer
wetenschappelijk onder
zoek vaak verweven is
met het bedrijfsleven.
Een uitgebreid octrooi op kou
de kernfusie zal vele miljarden
waard blijken als de uitvin
ding kan worden ontwikkeld
tot een goedkope, schone en'
onuitputtelijke bron van ener
gie. „Zodra je de pot met goud
in de vorm van een patent
voor hun neus houdt, zullen
mensen steeds minder publice
ren en steeds minder loslaten",
zei Donald Chisum, een oc
trooi-deskundige van de uni
versiteit van Washington.
Wetenschappers die proberen
de vorige maand onthulde
koude kernfusie na te bootsen
hebben daar problemen mee
omdat de twee ontdekkers be
langrijke details van hun proef
hebben verzwegen. De univer
siteit van Utah heeft drie oc
trooi-aanvragen ingediend,
nog voor de persconferentie
van 23 maart waarop de aan
deze universiteit verbonden
Stanley Pons en diens mede
onderzoeker Martin Fleisc-
hmann van de universiteit van
Southampton in Engeland hun
opmerkelijke ontdekking be
kendmaakten.
Het Institute of Technology
van Massachusetts heeft deze
week gezegd octrooi te hebben
aangevraagd op onderzoek dat
is verricht door een zekere Pe
ter Hagelstein. De Brigham
Young universiteit is van plan
eveneens octrooi aan te vra
gen, al is dat volgens woord
voerder Paul Richards meer
bedoeld om de reputatie van
onderzoeker Steven Jones te
beschermen dan om geld te
maken.
Pons en Fleischmann hebben
vorige maand bekendgemaakt
dat zij met behulp van heel ge
wone laboratoriumapparatuur
een kernfusie tot stand hadden
gebracht onder kamertempe
ratuur - een zogenaamde kou
de kernfusie. Zij beweerden
dat hun procédé viermaal zo
veel energie opleverde als zij
erin hadden gestopt. Over de
ontdekking van Pons en
Fleischmann heerst allerwege
scepsis, al hebben geleerden
hun bevindingen op onderde
len onderschreven. Maar de
belangen zijn zo groot dat
„BEDRIJVEN KUNNEN VERZET TEGEN NIEUWE REGELS BETER STAKEN"
ENSCHEDE In de Ver
enigde Staten claimen en
krijgen nabestaanden van
overleden longkankerpa
tiënten miljoenen dollars
van sigarettenfabrikanten
die hadden moeten weten
dat roken levensgevaar
lijk is. De nieuwe wetge
ving voor produktaan-
sprakelijkheid zal in Ne
derland niet tot Ameri
kaanse toestanden leiden,
verwacht Antoni Brack.
Wel zal de positie van de
consument aanzienlijk
verbeteren.
„Amerikaanse advocaten wer
ken heel anders dan hun Eu
ropese collega's", zegt Brack.
De hoofddocent economisch en
sociaal recht aan de Universi
teit Twente hield deze week
fabrikanten in het fraai gele
gen Kasteel Ampsen bij Lo-
chem voor de nieuwe produk-
taansprakelijkleid niet als be
dreiging maar als uitdaging te
beschouwen. Brack: „In Ame
rika procederen ze echt overal
voor. Dat komt doordat advo
caten er werken volgens het
systeem 'no cure, no pay'. Ad
vocaten pakken alles wat ze
krijgen kunnen".
Brack is onder meer mede-op-
richter en bestuurslid van de
Stichting Consument en Vei
ligheid. Maar meer bekend
heid geniet hij als forumlid
van het vroegere VRAR-pro-
gramma De Konsumenten-
man. De laatste maanden zijn
er vele symposia over produc
taansprakelijkheid georgani
seerd. „Als deskundigen wa
ren we het er al lang over eens
dat de consument die schade
lijdt, ernstig in het nadeel is bij
het verhalen op de fabrikant
die gebrekkige goederen heeft
geleverd. En het is nog steeds
zo dat de consument de schuld
van de fabrikant moet bewij
zen. Hij moet. aantonen dat die
van de fout heeft geweten en
het had kunnen voorkomen.
Dat is ondoenlijk. Produkten
zitten doorgaans ingewikkeld
in elkaar. Je moet heel wat
van bedrijfskunde en techniek
weten om inzicht in die pro
blematiek te krijgen. Van een
normaal mens kun je dat niet
verwachten".
In der minne
Het is dan ook niet vreemd dat
er nu weinig procedures wor
den aangespannen. De onze
kerheid van de consument
speelt de fabrikant in de kaart.
Hij zal de zaak niet snel in der
minne schikken.
De ongelijke positie was hal
verwege de jaren zeventig
aanleiding voor de Europese
Commissie om de landelijke
regelingen voor produktaan-
sprakelijkheid beter op elkaar
af te stemmen. Zo was de
Franse regelgeving veel beter
dan de Nederlandse. De Com
missie besloot met een richtlijn
te komen. Daarin is sprake
van een omgekeerde bewijs
last. De gedupeerde hoeft niet
langer de schuld van de fabri
kant te bewijzen. Hij zal aan
nemelijk moeten maken dat
zijn schade door het gewraakte
produkt veroorzaakt is. Bo
vendien verliest de fabrikant
een groot aantal verweermid
delen. Hij zal zijn vaklitera
tuur meer dan ooit moeten
gaan volgen, want de opmer
king „ik wist het niet" zal niet
gauw meer worden geaccep
teerd. De kruidenier om de
hoek heeft daarvan trouwens
niets te vrezen. Slechts de fa
brikant van het eindprodukt
of de importeur is aanspreek
baar.
De verschillende regels in Eu
ropa werkten handelsbelem
merend. Bovendien wilde het
dagelijks bestuur van de EG
de positie van de consument
sterk verbeteren. Het bedrijfs
leven lobbyde in Brussel lang
durig tegen het voornemen.
De belangenstrijd hield de de
finitieve vaststelling van de
richtlijn tot mei 1985 op. Maar
onder Nederlandse voorzitter
schap besloot de Europese mi
nisterraad er dan toch toe.
De lidstaten kregen drie jaar
de tijd om de richtlijn om te
zetten in nationale wetgeving.
Alléén Griekenland hield zich
aan die termijn en (buiten de
EG en dus op vrijwillige basis)
Oostenrijk.
Europese Hof
Alle andere EG-landen wor
den voor het Europese Hof in
Luxemburg gedaagd wegens
hun lome handelen. Engeland
en Italië hadden hun wetten
wel op tijd af maar die wijkten
zo van de richtlijn af dat
'Brussel' ze niet accepteerde.
In Nederland is de parlemen
taire behandeling ongeveer
halverwege nadat het wetsont
werp vorig jaar was ingediend.
Het bedrijfsleven lijkt zich in
middels bij de nederlaag neer
gelegd te hebben. „Zonder een
opiniepeilig te hebben gehou
den kun je toch zeggen: fabri
kanten luister, houd op met je
verzet, pik dit positief op, zie
de nieuwe wet niet als een be
dreiging maar als een uitda
ging".
Brack vindt dat de fabrikan
ten eigenlijk te laat hebben in
gespeeld op de nieuwe regels
voor produktaansprakelijk-
heid. „Pas in de jaren tachtig
zijn de bedrijven gaan denken
aan kwaliteitssystemen die
schadelijke fouten kunnen
voorkomen. Maar toen was de
richtlijn al aangenomen. Be
drijven moeten er toch reke
ning mee houden dat er meer
dere jaren overheen gaan
voordat een goede kwaliteits
borging is gerealiseerd?"
Een hausse van processen na
het van kracht worden van de
nieuwe wet verwacht Brack
niet. „Bedrijven zullen eerder
schikken", verwacht hij. „Ze
weten nu dat ze een proces
wel eens zouden kunnen gaan
verliezen. De werking zal
vooral preventief zijn".
HANS HUPKES
66 3/8 655/8
Sterke beurs
AMSTERDAM Het vleugje
verlegenheid dat het Damrak
vrijdagochtend liet zien maak
te vooral in de loop van de
middag plaats voor hernieuw
de kracht. De sterk meeval
lende economische cijfers die
uit de VS binnenkwamen
zorgden voor nieuwe impulsen
en een zeer vast openend Wall
Street zorgde voor de rest. De
stemmingsindex kwam, na een
aanvankelijke daling met 0,8
punt, op een top voor 1989 uit:
179,9 (plus 1,8).
De aandelenomzetten waren
met bijna 900 miljoen gulden
zeker voor een vrijdag aan de
hoge kant. Nedlloyd kwam
voor de tweede achtereenvol
gende dag op de eerste plaats
met 160.000 stuks (60 miljoen
gulden) of nog 16.000 stuks
meer dan donderdag. Op de
optiebeurs ging het ook goed
met 68.000 contracten.
Nedlloyd gedroeg zich zeer
grillig. In de ochtend vloog de
koers in luttele minuten van
ƒ367 naar ƒ380 om via allerlei
omzwervingen op 374,50 te
eindigen of ƒ9 boven donder
dag. Middenstandsbank die ex
6,20 dividend werd verhan
deld steeg per saldo 6,70 naar
ƒ246. Uitgever Wolters Klu-
wer won nog ruim ƒ4 op
174,50.
Maar ook andere hoofdfond
sen deden van zich spreken.
Zo was bij het sluiten van de
beurs Nijverdal-ten Cate op
102 (plus 4) niet meer te
krijgen, terwijl KNP het het
dividend van 2,20 helemaal
inhaalde op ƒ56,30. Certifica
ten KBB waren aan de voora
vond van het jaarverslag 2,50
beter op ƒ77,50.
De internationale aandelen
hielden zich in de ochtend op
de achtergrond, maar in de na
middag deden ze stevig met de
algemene hausse mee. Hoogo
vens werd 2,70 meer waard
op 96,70. Unilever, Akzo en
Aegon kwam even boven J
maar sloot 1 hoger op 99,70.
