Den Haag loopt niet warm
voor Het Nationale Toneel
Première voor Nederland
van beroemd getijdenboek
Boekhandel herstelt zich
Mitterrand krijgt
TGB" langs Seine
WEINIG PUBLIEK VOOR OPVOLGER HAAGSE COMEDIE
£G
laat
ze leren
Leidse Courant: voor meer dan nieuws alleen. Een krant voor u!
KUNST
QeidaaQowuvnt
DONDERDAG 13 APRIL 1989 PAGINA 1
Boek Rushdie levert geen
winst op door beveiliging
LONDEN De Britse uitgeverij Penguin maakt
na^r het zich laat aanzien geen winst op het om
streden boek „De Duivelsverzen" van Salman
Rushdie. Dit heeft het financiële dagblad „The
Financial Times" woensdag gemeld. In Groot-
Brittannië zijn al 150.000 exemplaren van Rush
die's roman over de toonbank gegaan, waardoor
het boek al dertien weken aan de top staat van
de lijst van best verkochte boeken, aldus het blad
dat daaraan toevoegde dat de Italiaanse uitgave
met een verkocht aantal van 200.000 zelfs nog
succesvoller is. Volgens de Financial Times, die
net als Penguin deel uitmaakt van de Pearson-
groep, levert dat echter niet genoeg op om winst
te maken omdat de uitgeverij per jaar alleen al
zo'n slordige zes miljoen gulden kwijt is aan
maatregelen om haar boekwinkels te bescher
men tegen dreigende islamitische aanslagen.
H. van Galen Last overleden
AMSTERDAM De publicist H. van Galen Last uit
Amsterdam is dinsdag onverwacht overleden in zijn
huis in Montpellier, Frankrijk. Hij is 68 jaar gewor
den. Van Galen Last werd in Bandung geboren. Hij
werkte na de oorlog bij Sticusa, was redacteur van
het literaire blad Libertinage en schreef in 1956 de
roman „President Dramakoutra". Hij werkte als jour
nalist bij Het Parool. Hij verzorgde in de jaren zestig
de uitgave van de briefwisseling Ter Braak - Du Per
ron. Hij was voorts jaren docent geschiedenis aan ly
cea in Amsterdam en de School voor Taal- en Letter
kunde in Den Haag en stelde geschiedenisboeken
voor het middelbaar onderwijs samen. Bijdragen van
zijn hand verschenen regelmatig in Hollands Maand
blad en Tirade. In 1969 publiceerde hij de literair-his-
torische studie „Nederland voor de storm". Sinds 1970
was hij voort columnist van NRC-Handelsblad. Tien
jaar geleden verscheen zijn essaybundel „De waanzin
van Ajax". In 1986 publiceerde hij het pamflet „De
spoken van Hermans".
DEN HAAG De boekhandel kon zich
vorig jaar, evenals de twee voorafgaande
jaren, iets herstellen van de rampperiode
1984-1985. Er was voor het eerst ook weer
enige groei in de boekenmarkt te bespeu
ren. Het belangrijkste deel van de groei
werd evenwel buiten de boekhandel ver
wezenlijkt. Dit blijkt uit het jaarsverslag
dat de Nederlandse Boekverkopersbond
(NBB) woensdag heeft gepubliceerd.
Uit bedrijfsvergelijkend onderzoek is ver
der de noodzaak gebleken van beter ren
dement, opdat de zelfstandige boekhandel
niet alleen kan bestaan, maar ook kan
voortbestaan.
van overtuigd dat de vaste prijs voor het
boek in de wet moet worden geregeld. De
producenten moeten verder voor de han
del voldoende marge in de prijs inbouwen.
Het bestuur ziet in de nieuwe media geen
bedreiging voor het boek, maar dan
moeten allen die bij het boek zijn betrok
ken hun krachten wel bundelen.
Vorig jaar moesten meer erkende boek
handels de winkeldeuren sluiten dan er
nieuwe verkooppunten bijkwamen. De
laatste acht jaren is dit al het geval. Het to
taal aantal verkoopppunten (bedrijven, fi
lialen en kiosken) verminderde in die tijd
met 238 of bijna 13 procent tot 1.614. Als
het beleid niet fundamenteel wordt gewij
zigd komt aan deze trend voorlopig geen
einde, aldus de NBB.
Coen Ruivenkamp.
Operazanger en dirigent
Coen Ruivenkamp
overleden
DEN HAAG De opera
zanger en dirigent Coen
Ruivenkamp is in zijn
woonhuis in Zoetermeer
na een korte ziekte over
leden. Hij wordt zaterdag
om kwart over twaalf be
graven op1 de Algemene
Begraafplaats aan de Hof-
laan in Zoetermeer.
Ruivenkamp trok de afgelo
pen jaren vooral de aandacht
als leider van de West-Neder
landse Operastichting die hij
in 1950 stichtte als het Verdi
koor. Dit was aanvankelijk
een klein koor dat operacon
certen gaf en uitgroeide tot de
„Haagse lekenopera" waarmee
Ruivenkamp volledige opera's
uitvoerde. Daarna werd het
koor, dat thans 80 leden telt,
als zelfstandige stichting de
Haagse Volksopera dat thans
voortbestaat als Operastichting
met de opera's Lucia di Lam-
mermoor en II Trovatore.
Ruivenkamp komt uit een mu
zikale familie van zangers en
organisten. Hij leerde in Italië
zingen bij Giovana Fontana en
Roberto Tamanti, waarna hij
i zong
vijftig
speelde
opera's. Ruivenkamp volgde
directielessen bij Antonio Vot-
to en Lothar Wallenstein en in
Nederland bij Sem Dresden en
Walter Boer (compositieleer),
Barnard Kempers (muziekge
schiedenis) en Hugo van Dalen
(piano). Onder leiding van de
dramaturg Johan de Meester
leerde hij ook toneelstukken
van Shakespeare regisseren.
Ruivenkamp bleef zingen, niet
alleen bij de opera, maar ook
als solist in oratoria en liede-
renconcerten. Als dirigent trad
Coen Ruivenkamp niet alleen
op in Nederland, maar ook als
gastdirigent in Zuid- en
Noord-Amerika. De laatste ja
ren verwierf Ruivenkamp in
Den Haag bekendheid met zijn
koffieconcerten. Hij werd Rid
der van Oranje-Nassau.
ADVERTENTIE
DILIGENTIA
PIET VEENSTRA
Franse bibliotheek nieuw prestigeproject
(van onze correspondent
Bob van Huet)
PARIJS De Franse cultuur
minister Jack Lang heeft gis
teren een terrein langs de Sei
ne aangewezen als toekomsti
ge bouwplaats van de door
president Mitterrand gewenste
„Bibliothèque de France". Het
ongetwijfeld weer opmerkelij
ke bouwwerk komt vlak naast
het station Austerlitz te staan,
in het oosten van Parijs.
Eind deze maand zal daarvoor
een internationale architecten-
prijsvraag worden uitgeschre
ven. In de zomer kiest een
jury vier ontwerpen uit die in
augustus aan de president zul
len worden voorgelegd. Begin
1991 moeten de werkzaamhe
den beginnen van dit ambi
tieuze project waarvan de kos
ten nu al op meer dan een mil
jard gulden worden geraamd.
De presidentiele bibliotheek,
die reeds bekend staat als
„TGB" Trés Grande Biblio
thèque, een woordspeling op
de prestigieuze flitstrein TGV)
zal zich uitstrekken over een
terrein van zeven hectare. Het
grootste bouwplan van Mitter-
rands tweede ambtstermijn
moet de afgeladen en verou
derde Bibliothèque Nationale
in het hart van Parijs ontlas
ten. Volgens minister Lang zal
Frankrijk in 1996, wanneer de
T,GB geopend moet worden,
de „modernste bibliotheek van
Europa hebben", compleet met
audiovisuele archieven en een
documentatiecentrum dat ge
bruikers vanuit hun huiska
mer - via minitel - kunnen
raadplegen.
Het toekomstige bouwterrein
is gratis beschikbaar gesteld
door de stad Parijs. Het project
past wonderwel in het streven
van burgemeester Chirac het
architectonische evenwicht in
zijn stad te herstellen. Presti
gieuze touwwerken werden in
het verleden altijd aan de rijke
westkant gebouwd. De Bastil-
le-Opera, het Instituut van de
Arabische Wereld en het
sportplaleis Bercy trokken de
balans al enigszins recht. Het
prestigieuze boekenpaleis
komt midden in een sombere
industriebuurt, die omsloten
wordt door de rails van het
Gare d'Austerlitz. Om de kille
omgeving wat meer prestige te
geven is president Mitterrand
voorstander van het „begra
ven" van een laadperron voor
goederentreinen. De oude Na
tionale Bibliotheek zal als an
nex open blijven en zich toe
leggen op vooroorlogse litera-
DEN HAAG Het lukt
het Nationale Toneel
slechts uiterst moeizaam
om het Haagse publiek
voor zich te winnen. De
Koninklijke Schouw
burg, vast onderkomen
van de groep, is bij de
voorstelingen van de
groep gemiddeld voor
slechts veertig procent
bezet. Dat is minder dan
de Haagse Comedie de
laatste jaren (50 procent)
en veel minder dan de
andere gezelschappen in
de Koninklijke Schouw
burg (70 procent).
Artistiek leider Hans Croiset
kon gisteren bij de presenta
tie van het programma 1989-
'90 niet nalaten enige sneren
uit te delen aan het Haagse
publiek, dat zijn behoudende
imago nog steeds alle eer aan
doet. „Ik vind het raar dat
als in „Woyzeck" een half
naakte scène voorkomt, heel
decent gebracht, mensen op
staan en de zaal uitlopen. Óf
dat ze ergens halverwege een
voorstelling roepen (Croiset
plaatst een hete aardappel in
de keel) „wordt het nou nog
leuk?". Dat verwacht je in
een heel besloten, kleine ge
meente, maar niet in een stad
als Den Haag".
De leiding van het gezel
schap heeft reden tot enige
ongerustheid. Terwijl het al
oude Haagse Comedie-pu-
bliek zich vrij massaal van de
opvolger van hun favoriete
gezelschap heeft afgewend,
blijkt een nieuw publiek
minder snel toe te stromen
dan was verwacht. Uit en
quêtes is inmiddels gebleken
dat mensen tot dertig jaar het
meest enthousiast zijn over
de verrichtingen van het Na
tionale Toneel. „Hoe jonger,
hoe enthousiaster, hoe ouder,
hoe meer afkeuring", aldus
Croiset. Het Haagse Come-
die-publiek was merendeels
samengesteld uit mensen van
boven de dertig.
Het Haagse publiek verschilt
toch al erg van dat in de rest burg worden ingetrokken.
Ger Thijs, Franz Marijnen, Shireen Stroo-
verschillende stukken wor
den opgevoerd in een buiten
Den Haag.
Croiset toonde zich niet onte
vreden met de artistieke ont
wikkelingen bij zijn gezel
schap. Na een workshop aan
het begin van dit seizoen,
ontstond er enige tijd later al
een opstand tegen de leiding.
Een betere illustratie voor ie
ders betrokkenheid bij het
welslagen van het Nationale
Toneel achtte Croiset niet
mogelijk. In totaal gingen er
twaalf stukken in première.
Botho Strauss
Het Nationale Toneel speelt
het komende seizoen vijf gro
te zaal- en drie kleine zaal
producties, respectievelijk in
de Koninklijke Schouwburg
en het Theater aan de Ha
ven. Croiset zelf regisseert
„De Tijd en het Vertrek" van
Botho Strauss (première 8
september), Shireen Strooker
regisseert „Tussen Ons" van
Ayckbourn (6 oktober) en
Ger Thijs doet de regie van
„Professor Bernhard" van
Arthur Schnitzler (1 decem
ber). Verder staan op het
programma „De Kersentuin"
van Tsjechov (regie Leonard
Frank, 22 februari) en „Mac
beth" van Shakespeare
(Franz Marijnen, 27 april.
Tussendoor wordt de weer
opgepikte Gijsbrecht-traditie
voortgezet in december. De
Gijsbrecht-voorstelling van
afgelopen jaar wordt op 1 ja
nuari uitgezonden op televi-
laatste cijfers laten een
stijging in het bezoek
kenen. Er zijn slechts enkele
stukken die dok in de resi
dentie op veel bijval kunnen
rekenen. „Shirley Valentine" SllDSidic
bijvoorbeeld, met in de Bijkomend probleem
hoofdrol Anne-Wil Blankers, artistiek leider
trekt vrijwel steeds uitver- meente Den
kochte zalen. Ook „Woy
zeck" trekt veel bezoekers,
maar het door de pers beju
belde „Hebriana" speelt wel
in Amsterdam voor overvolle
zalen, in Den Haag moeten
bijna de schouw-
de
het land. Daar blijkt ook
de oudere theaterbezoeker de
voorstellingen van het Natio
nale Toneel best te pruimen.
Zoals trouwens over het hele
land het Nationale Toneel op
betere bezoekcijfers kan re-
dat de ge-
w zijn subsi
die-beloften niet is nageko
men. Het gezelschap heeft
daardoor voor het komende
seizoen een half miljoen gul
den minder te besteden. Het
programma voor het komen
de seizoen is dan ook bedui
dend dunner van opzet. Eén
Toch heeft Croiset de moed grote zaalproductie is zelfs
nog niet opgegeven. Hij onder druk van de financiële
aderlating van de speellijst
geschrapt. Croiset, die in het
verleden dreigde zijn taak
neer te leggen als de gemeen
te niet met dat geld kwam,
De voorstellingen die in het
Theater aan de Haven ko
men zijn „Een hond begra-
te_ ven" van Karst Woudstra
ar een (Prerr"®re 2 september, regie
Albert Lubbers); „Penthesi-
lea" van Heinrich von Kleist
ikhebbilöteiTvSdër te <15 februari, regie Aike Dirk-
FOTO: PAN SOK
wil daar
rugkomen. „Ik heb daar
paar stevige gesprekken
gevoerd met de wethouder,
zwager) en „Daad zonder
nade" van Lars Norén in de
regie van Albert Lubbers (16
Wel zal de artistiek leider het
vallen met een verzoek
om goede repetitieruimten.
Momenteel wordt
meer gerepeteerd
voormalige bioscoop,
hoger gemiddelde te
ónder komen dan de 50.000 bezoe-
kers in 244 voorstellingen die
nu zijn geteld. Zodat het the-
meent dat Haagse Comedie-
publiek met kwaliteitsvoor
stellingen toch stapje voor
stapje weer voor zijn gezel
schap te kunnen winnen. De
de voeten kan. Een probleem - - 0,-s
dat des te nijpender is omdat WIe w"cht daar nog op? met
de toneelgroep veel stukken aanzienlijker cijfers beant-
tegelijkertijd speelt en repe- w00rd kan worden'
teert. Zo gebeurt het regel
matig dat in één week acht KOOS VAN WEES
(ADVERTENTIES)
SCHEVENINGEN
K
O 21 APRIL,
CIRCUSTHEATER
Mikrv Gids, 't goedkoopste omroepblad van Nederland!
LEIDEN Het beroemde ge
tijdenboek Les Petites Heures
ging gistermiddag in de Stads
gehoorzaal in Leiden voor Ne
derland in première. Het was
niet het originele exemplaar
uit de veertiende eeuw dat de
Duitse uitgever presenteerde,
maar een facsimile. Redenen
tot neerbuigendheid zijn er
echter niet, alleen al de na
druk van het werk kost de
liefhebber bijna vijftiendui
zend gulden.
„Het z
>u me niets verbazen als
Nederland geen enkel
exemplaar verkochten. Zo'n
facsimile is eigenlijk bestemd
voor de wetenschap en een
kleine groep liefhebbers. Van
het handschrift Les Petites
Heures bestaat in de hele we
reld nog maar één exemplaar.
Het ligt in de kluis van de Bi
bliothèque Nationale in Parijs.
Wetenschappers uit de hele
wereld willen het werk raad
plegen. De conditie van het
boek wordt daar natuurlijk
niet beter op. Vandaar dat een
facsimile altijd warm verwel
komd wordt'aldus Willemijn
Fischer van de Leidse boek
handel Kooyker.
De belangstelling voor het
werk bleek gisteren uit de op
komst voor de presentatie. Er
waren ruim honderd toeschou
wers uit alle delen van Neder
land. Professor A. von Euw
noemde het werk in zijn com
mentaar bij de diapresentatie
de „geestelijke vorstenspiegel".
Niet alleen vanwege de vele
miniaturen waarop vorsten
staan, afgebeeld, maar ook
vanwege het feit dat de ge
loofsbelevenis van de vorsten
uit het boek naar voren komt.
De Dominicaanse monniken
stierf in 1416. De Berry gaf in
1372 opdracht om het hand
schrift te vervaardigen en in
1390 was het werk klaar. Er
werden kosten noch moeite
gespaard om het boek te ver
fraaien. De zeshonderd blad
zijden zijn met 119 miniaturen
verlucht. De miniaturen zijn
rijkelijk met goud en gedeelte
lijk met zilver versierd. Op de
overige bladzijden bevinden
zich bladranken en randver
sieringen met natuurgetrouwe
afbeeldingen van vogels en
vlinders.
Vijf van de belangrijkste boek
verluchters uit die tijd hebben
aan het boek gewerkt. Bijvoor
spelen hierin een belangrijke beeid de bekende kunstenaars
:D.e talsemen,e. strekking Jean le Noir en Jacquemart de
brood alleen J^bóek
van het boek
niet alleen v;
leeft, maar ook van het woord
van God", aldus Von Euw.
Weelderig
De levensstijl van de op
drachtgever van het boek, Due
de Berry, was uitermate weel
derig. De in 1340 geboren Jean
de Berry
Hesdin. Het schijnt het lieve
de hertog ge
weest te zijn en veelvuldig in
zijn bagage vertoefd te heb
ben. Voor het maken van de
facsimile moest het hele boek
uit elkaar gehaald worden.
Het is bladzijde voor bladzijde
nauwkeurig nagemaakt. De
facsimile van Les Petites Heu
res is tot en met 13 mei in de
ning Johan de Goede, broer Gutenberg-Kelder van boek-
i Karei de Vijfde en oom handel Kooyker aan de Bree-
i Karei de Zesde. De Berry straat in Leiden te bezichtigen.
Voor een uitgebreide
agenda, ook voor de ko
mende dagen, raadplege
men „UIT", de gratis we
kelijkse bijlage van deze
krant.
bioscopen
0 toes
>ns twi
innen
Boei
jsverr
irlines
,5 mil
18.45. 21.30.
13.30. zo. ook 16.00. EUROCI
NEMA III: Dead pool (12); 18.30,
21.00. zo. ook 16.00.
met een staartje (al);
19.00, 21.15. za. zo. wo. ook
14.30. LIDO en STUDIO
(Steenstraat 39, tel. 124130):
Rain Man (al); 14.30, 18.45,
21.15. Working girl (12); The
Accused (12); The Bear (al);
•TRIANON (Breestraat 31, tel.
123875): Amadeus (al); 20.00.
za. zo. ook 14.00. REX (Haar
lemmerstraat 52, tel. 071-
125414): Maagd af (16); 14.30,
19.00, 21.15.
Fish called Wanda (al); 19.00,
Wanda (al); do. t/m zo. 19.00,
21.15. ma. t/m wo. 20.15.
wo. 15.45. Big (al); do. 1S
za. 19.00, 21.15. zo. 19.C
jeres (al); do. 20.45. zo. I
15.45. Frank e
14.00. De nieuwe ave
van Pippi Langkous;
di. wo. 20.00.
14.00, 18.45, 21.30. zo. 13.15,
16.00, 18.45, 21.30. ASTA 2
The accused (16); 14.00, 18.45,
(16); 14.00, 18.45, 21.30.
13.15, 16.00, 18.45,
BABYLON 1 (Winkelcentrum
Babylon, tel. 471656): Madame
SOUSATZKA (16); 14.30, 17.00,
19.30, 21.45. BABYLON
Mississippi burning (12);
i de
reer
lee
1JSW1
de
eesch
oedinj
steren
iel tè
moi
imstig
erkinj
jzondt
ian (al); 14.00, 18.45, 21.30. 3
14.00. METROPOLE 1 (Carne-
gielaarv; tel. 456756): Rain mar
(al); 14.00, 18.45, 21.30. zo.
Wanda (al); 14.00, 18.45, 21.30,
METROPOLE 3: THE BEAR
(al); 14.00, 18.45, 21.30. zo.
13.15, 16.00, 18.45, 21.30.
METROPOLE 4: Another wo-
(al); 18.45, 21.30. do.
13, tel. 462400): Twins (al);
13.45, 18.45, 21.30. zo. 13.30,
16.00, 18.45, 21.30. ODEON
2: HELLBOUND Hellrasiser 2
(16); 13.45, 18.45, 21.
18.45, 21.30. zo. 13.30, 16.00,
18.45, 21.30. ODEON
Durham (al); 18.45, 21.30.
DOk 13.45. STI
traat 12b, tel. 6
(16); 17.15, 19.00.
wo. ook 14.15. Der Himmel über
Berlin (16); 20.45. STUDIO 2:
El lute (16); 17.00. Paura e amo-
re (16); 19.30, 21.45. STUDIO
3: Intervista (16); 17.00, 19.00.
zo. wo. ook 14.00. A WINTER
TAN (16); 21.30. HAAGS
FILMHUIS: Zaal 1: The romance
of book and sword; 20.00. zo.
ook 14.00. Zaal 2: De kommis-
aaris; 19.30, 21.45. zo. 14.00,
16.15. Zaal 3: 19.30, 21.45. za.
19.30, 22.00. zo. ook 14.00,
16.00. Out of the blue; do. I've
heard the Mermaids singing; vr.
Enrico IV; za. Wish your were
here; zo DESERTO ROSSO MA.
L'lnvitation; dl. HI, moml; wo.
alveren
rijzen g
nklusief
91. Stie
05, 1e V
13.15,
16.00. METROPOLE 4: Who
framed Roger Rabbit; za. wo.
14.00. zo. 13.15, 16.00. ME
TROPOLE 4: Lady en de vaga
bond; za. wo. 14.00. zo. 13.15,
16.00. ODEON 4: Kunst en
vliegwerk; za. wo. 13.45. zo.
voor één tientje
per maand!
terre des hOmmes
GIRO 252525
andel s
lachtscl
eslacht
