a L le Intern beraad katholieke theologische instellingen d Verzuiling onbegrijpelijk voor buitenstaanders Hongaarse radio zendt 'contra- revolutionaire' rede Mindszenty uit £eidae Sou/tont Mili >weer mis Islamieten houden moskeeën extra in de gaten kerk wereld Christelijk filosoferen kan GEESTELIJK LEVEN/OPINIE fieidócSouoant DINSDAG 4 APRIL 1989 PAGINA I DEN HAAG De islamitische gelovigen hebben de afgelopen weken extra maatregelen genomen om de ruim 300 grote en kleine moskeeën in ons land extra te beschermen. Enkele mos keeën zijn de laastste tijd het doelwit geweest van vernielin gen. Dit heeft voorzitter A. Uhal van de stichting Platform Is lamitische Organisaties Rotterdam rtiaandag gezegd. Minstens vijf moskeeën zijn volgens Uhal de laatste weken door vernielzuchtige lieden bezocht. „Veel moskeeën worden nu door onze mensen extra in de gaten gehouden. De politie heeft niet voldoende mensen om veel controle uit te oefenen. In het gesprek tussen minister Van Dijk en de islamitische or ganisaties zullen de veiligheidsaspecten van de moskeeën door ons zeker aan de orde worden gesteld", aldus Uhal. In het leden zijn moskeeën wel vaker getroffen door vernielingen, bekladding met leuzen en brandstichtingen. In Den Haag bij voorbeeld werd anderhalf jaar geleden brand gesticht in vier moskeeën, waarbij voor enkele tonnen schade werd aange richt. De vernielingen van de laatste maand houden volgens Uhal voor een deel verband met de sfeer die is ontstaan rond om het boek van Rushdie. Zo werd vier weken geleden een troot aantal ruiten ingegooid bij de nieuwe grote moskee in indhoven, terwijl afgelopen weekeinde een in aanbouw zijnde moskee in Nijmegen werd beschoten met hagel. In een leeg hoofd is plaats voor veel kennis OVER HERSTRUCTURERINGSVOORSTELLEN COMMISSIE SMITS DEN HAAG De vijf katholieke instellingen voor wetenschappelijk theologisch onderwijs (Nijmegen, Tilburg, Am sterdam, Utrecht en Heerlen) zullen pas op 17 april met een officieel standpunt over het rap port van de verkennings commissie godgeleerd heid naar buiten komen. Dan zal de centrale be leidscommissie waarin de vijf instellingen en verte genwoordigers van de bisschoppen en de con gregaties zitting hebben haar conclusies rond heb ben. Tot die tijd houden de vertegenwoordigers van deze instellingen stijf hun mond. De instelling die met ophef fing wordt bedreigd, de facul teit van de universiteit van Amsterdam, laat wel van zich horen evenals de faculteiten van Leiden en Groningen die wat wetenschappelijk gehalte betreft als besten te voor schijn zijn gekomen. „Onze kansen om te overleven lig gen niet onder de vijftig pro cent", zegt prof. dr. K. A. Deurloo, decaan van de be dreigde Amsterdamse theolo gische faculteit. Er hangt vol gens hem „ontzaglijk veel" af waarop de Hervormden, Lutheranen en Doopsgezinden zich zullen op stellen. Deze hebben hun ker kelijke opleiding onderge bracht bij deze faculteit. De meeste hoogleraren theo logie hebben het nieuws van de voorstellen van de com missie-Smits overigens uit de krant moeten lezen. Alleen de College van besturen van de diverse instellingen hebben het rapport van het ministerie toegestuurd gekregen, de fa culteiten krijgen het pas van daag in hun bezit. Volgens prof. Deurloo heeft de verkenningscommissie „zeer eenzijdig" naar de we tenschappelijke produktie ge keken van de faculteit. De dienstverlening van de facul teit aan de kerk en de samen leving komt in het rapport nauwelijk aan de orde. Voor zitter drs. J.K. Gevers van het college van bestuur van de Amsterdamse universiteit is „niet ondersteboven" van het werk van de verkennings commissie. Verder toont hij zich verbaasd dat op basis van „nogal dun materiaal" zulke vergaande conclusies zijn ge trokken. Dat er problemen waren was volgens hem al lang bekend omdat de eigen sterkte-zwakte-analyse van de universiteit dit al had aan getoond. Zelfs wanneer minis ter Deetman de aanbevelin gen van de verkenningscom missie zou overnemen, wil dat nog niet zeggen dat voor de theologische faculteit het doek valt. „Wat er met onze faculteiten gebeurt, bepalen wij zelf", aldus Gevers. Prof. K. Deurloo betreurt het dat de commissie niet de mo gelijkheid heeft aangegrepen een brede oecumenische con centratie van theologisch on derwijs voor Amsterdam aan te bevelen, waarin VU, KTUA en de Amsterdamse universiteit zouden opgaan. Hier staat echter tegenover dat de commissie-Smits aan Amsterdam heeft gedacht als vestigingsplaats voor een to pinstituut voor de bestudering van religie en theologie. Dit instituut zou het Nederland weer in staat moeten stellen op niveau van gelijkheid mee te praten met de centra van theologische-wetenschappelij ke cultuur zoals Oxford, Cam bridge en Tubingen en boven dien een relevante bijdrage te leveren aan de theologische wetenschap zoals in de vorige en de eerste helft van deze eeuw het geval was. Met een dergelijk instituut zou ook vorm worden gege ven aan een gedachte die de commissie-Smits bovenal dierbaar is en die zij bij alle negatieve kritiek die zij op het niveau van de weten schappelijke opleidingen in Nederland heeft graag naar het buitenland geëxporteerd zou willen zien, namelijk de zogenaamde duplex ordo, waarbij aan de rijksuniversi teiten binriën de theologische faculteiten mensen van staats wege én vanuit de kerk wor den benoemd. „In Nederland heeft nog niet de rampzalige scheiding plaats gehad die je in het buitenland wel aan treft, waarbij je strikt confes sionele opleidingen aantreft en instituten die zich met be studering van religie bezig houden", aldus commissielid prof. Oberman. De commissie heeft een ver dere verschraling van contac ten geconstateerd tussen ener zijds de theologische facultei ten met kleine studentenaan tallen en anderzijds de confes sionele opleidingen met rela tief grote studentenaantallen. Deze twee weer bij elkaar brengen is een van de oog merken van de commisie ge weest. Prof. dr. J. Roldanus van de Groningse theologische facul teit zegt a titre personnel posi tief te staan tegenover samen werking met de opleiding in Kampen van de Gerefor meerde Kerken in Nederland, ziet een samenwerkingsver band als een langdurig groei proces, maar heeft daar alle vertrouwen als hij kijkt naar de nu bestaande samenwer king op de Groningse facul teit tussen „gewone" en zoge naamde kerkelijke hooglera- Van zijn kant laat prof. Ru- nia, rector van de gerefor meerde Kampense opleiding ook weten dat samenwerking Prof. K. Runia tussen Groningen en Kampen bespreekbaar is, maar hij zegt geen heil te zien in een volle dige fusie. Hij weet overigens niet of het haalbaar is de ge reformeerde predikanteno pleiding in Amsterdam te concentreren, zoals de com missie Smits beoogt. „De vraag is of de Vrije universi teit van Amsterdam dat wil". Bij deze instelling kon daarop geen commentaar worden verkregen. Commissielid prof. Oberman zegt dat hij bij zijn voorstellen niet dat gedeelte van het epis- FOTO: PERS UNIE copaat en katholieke clerus heeft willen plezieren dat ne gatief staat tegenover de hui dige katholieke wetenschap pelijke opleidingen omdat ze niet als orthodoxe priestero pleidingen voldoen. „Als Heerlen dat naar het oor deel van de commissie zeer zwak uit de bus kwam een beroepsopleiding wordt, kan het een uitstekende spring plank zijn voor een weten schappelijke vervolgopleiding in Nijmegen. Zo'n herstructu rering zal de school in Heer len bepaald niet aantasten, al dus Oberman. AMSTERDAM De mo derne Nederlandse ge schiedenis is voor de meeste buitenlanders bij na niet te doorgronden. Hoe maak je bij voor beeld het verschil duide lijk tussen de CHU en de ARP van vroeger? Om nog maar te zwijgen over de „verzuiling", de in de Wereld unieke manier van samenwerken door verschillende levensbe schouwingen. Dit zei dr. M. J. Wintle op een historische studiedag Am sterdam. Hij sprak uit erva ring: Wintle is directeur van het Centre for Modern Dutch Studies in het Engelse Huil. Daar moet hij proberen En gelse jonge mensen in te lei den in de kennis over de Ne derlandse samenleving. Volgens Wintle kan de grote hoeveelheid kerkelijke stro mingen binnen bij voorbeeld de protestantse wereld en de sterke beïnvloeding van de samenleving vanuit de le vensovertuiging, alleen wor den begrepen door terug te gaan naar de vorige eeuw. Toen was Nederland, net als in de rest van Europa, betrok ken bij een sterk en snel ver anderingsproces. Het denken veel vooraanstaande de samenleving kwam steeds meer onder de invloed van liberale denk beelden, die vrije en zelfstan dige mensen predikten. Tegen die ideeën kwamen an deren in het geweer. Leiders als Abraham Kuyper van de calvinisten en Schaepman van de rooms-katholieken verzamelden mensen om zich heen om de oude waarden te verdedigen. Dat leverde ker kelijk bij de protestanten bij voorbeeld de Afscheiding en de Doleantie op. Bovendien eisten de gemobiliseerde cal vinisten en katholieken poli tieke zeggenschap. Dat leidde tot de vorming van de confes sionele partijen. Deze tegengestelde manier van beschouwen had grote conflicten kunnen opleveren. Toch bleven die uit. Want confessionele, liberale en later ook socialistische leiders be dachten compromissen om ondanks alle verschillen toch samen het land te besturen. Zo ontstonden de zuilen: strak georganiseerd, streng in de leer, scherp van elkaar ge scheiden. Maar met leiders die sémen het beleid bepaal den. Aldus dr. Wintle, als gast bij het Historisch Documenta tiecentrum voor het Neder lands Protestantisme. Drs. Th. Brinkel, verbonden aan het wetenschappelijk in stituut van het CDA, behan delde Ph. J. Hoedemaker en de rooms-katholieken. Hoedemaker, wiens 150e ge boortedatum dit jaar wordt herdacht, kan worden gezien als een van de geestelijke va ders van de CHU, een onder deel van de protestantse zuil. Hij had een heel eigen opvat ting over de Nederlandse na tie, die hij zag als door God uitverkoren en bestemd om de enige ware religie, de cal vinistische uit te dragen. Voor hem konden de katholieken dan ook nooit meer zijn dan getolereerde en tweederangs burgers. In allerlei overheid sorganen zouden ze alleen bij uitzondering mogen functio- Immers de overheid had, vol gens Hoedemaker, de plicht de ware religie te beschermen en uit te breiden. De calvinis tische ideeën moesten niet worden gereserveerd voor de eigen groep, maar gelden voor de hele natie. En op dat punt komen Hoedemaker en het CDA van dit moment elkaar tegen, betoogde Brinkel. Im mers ook het CDA probeert de eigen opvattingen te laten doordringen in de hele sa menleving. Nederlands Hervormde Kerk Be roepen door de classis Leiden tot pred. voor buitengew. werkzaamhe den (dienst geestelijke verzorging (buitengew wijkgem) W.l. rroostwijk te Eerbeek; meer en voor Zwammerdam. Be dankt voor Oud-Alblas C.M. Buijs te Gameren; en Goutum-Swichum P.J.H. Noord mans te Haulerwijk. Beroepen te Bodegraven C. van de Scheur te verpleeghuis lelanen aldaar"(part-time) drs. J.P. Mellema, e Amsterdam. Beroepen (Ver. Prot. Kerk In Belgie) en hoog leraar aan de Prot. Theol. Faculteit te Brussel, die dit beroep heelt aan genomen. Bedankt voor Dokkum van der Zwaag. Parallelweg 3, 8191 KT Wapenveld. Aangenomen naar Giessenburg drs.L. de Jong te Ou- r Broek op Langedijk Nederland* Gerelormeerdo Ker ken Bedankt voor Amsterdam-Tuln- steden-Zuid-West H. Schuurman te Dronten Aangenomen naar Oegst- geest drs. W. Janse te Loosdrecht. Bedankt voor Amstelveen drs. L.G. Compagnie te Zaandam en Oost- De Hongaarse kardinaal Jozsef Mindszenty nadat hij werd be vrijd tijdens de Hongaarse opstand- FOTO: ANP BUDAPEST De Hon gaarse radio heeft voor het eerst een rede uitge zonden die kardinaal Joz sef Mindszenty op 3 no vember 1956 heeft gehou den en die tot nu toe offi cieel als 'contra-revolu tionair' werd aangeduid. De commentator die Minds- zenty's rede aan de vooravond van de onderdrukking van de Hongaarse opstand voorlas, zei in zijn inleiding dat de toe spraak in 1956 als „vreedzaam en constructief" werd be schouwd. Mindszenty noemde als voornaamste doel van Hongarije „de wederopleving van de natie". Hij pleitte voor een neutraal Hongarije en on derstreepte dat de Hongaren goede relaties met zowel de Verenigde Staten als de Sov jetunie willen. Volgens poli tieke waarnemers in Budapest lijken de ideeën die Minds zenty in 1956 naar voren bracht, op verscheidene pun ten op de opvattingen van de hervormers binnen de Hon gaarse communistische partij. Mindszenty, die in 1945 tot aartsbisschop van Esztergom werd benoemd en daarmee tot primaat van de Hongaarse RK Kerk, werd in 1949 tot le venslange gevangenisstraf veroordeeld wegens „spionage tegen de staat". Tijdens de Hongaarse opstand herwon hij zijn vrijheid, maar na de onderdrukking van de op stand door Russische troepen zag hij zich genoodzaakt de Amerikaanse ambassade in te vluchten. Pas in 1971 verliet hij de ambassade. Imre Pozsgay, lid van het Hongaarse Politburo en door de Hongaarse regering belast met de herziening van de po litieke processen tussen 1945 en 1962, heeft onlangs laten weten dat herziening van het proces tegen Mindszenty wordt voorbereid. PEPERZAK NIEUWE HOOGLERAAR IN AMSTERDAM: AMSTERDAM Chris ten zijn en filosoof hoeft niet in tegenspraak te zijn. Niet deze conclusie is zo inter essant hij werd boven dien uitgesproken door een christen die zijn brood verdient met filo soferen maar wel de argumentatie ervoor. Die werd gisteren geleverd door prof. Th. A. Peperzak o.f.m. tijdens diens inaugurele rede als buitengewoon hoogle raar in de betrekkingen tus sen christendom en wijsbe geerte aan de Universiteit van Amsterdam vanwege de Rad- boudstichting. Prof. Peperzak was hoogleraar ethiek aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen en volgt in Amster dam de overleden prof. dr. Th. van Velthoven op. In zijn uitvoerige betoog over de verhouding tussen filosofe ren en geloven noemde hij onder andere Heidegger die een scherpe scheiding tussen filosofie en geloof poneert. Christenen zouden niet kun nen filosoferen, maar alleen doen alsof, vindt hij. Christe nen hebben zenlijke vragen al op dogmati sche wijze beantwoord in hun geloof. Hun filosoferen is een „schijnvertoning"; een apolo getisch „bewijzen" van de waarheid die zij in pacht me nen te hebben". Pascal, met diens beroemde woorden: „God van Abraham, God van Isaac, God van Jacob en niet van de filosofen en van de ge leerden", schijnt zijn geloof ook af te schermen van het geloof, maar dat is inderdaad maar schijn, betoogde Peper zak. Pascal wilde onder meer uitdrukken dat „God wordt gevoeld door het hart, niet door de rede" en: „wij kennen de waarheid niet alleen door de rede, maar ook door het hart. Op de laatste wijze ken nen wij de eerste beginselen; de rede die daar geen deel aan heeft, bereikt door haar redeneringen niets als ze de kennis van het hart probeert te bestrijden". Pascal ziet een kloof tussen de (theoretische) kennis van God en de liefde voor Hem. Daar om zijn „filosofen" volgens Pascal niet in staat de weg te wijzen die men moet gaan. Wie eenmaal de „wegen van het Evangelie" is opgegaan, die ervaart de zich manifeste rende God overal, zonder dat deze Zijn verborgenheid ove rigens opgeeft. Tegenover Heidegger die de christenen het filosoferen ontzegde, betrok Peperzak de stelling dat voor christenen in hun gehechtheid aan God deze toch steeds de Gezochte blijft, ondoorgrondelijk. Christenen geloven weliswaar „in de waarheid" te zijn, maar de verwoording daarvan moet nog worden toegeëigend. Door praktische beoefening bijvoorbeeld, emotionele ver werking en denkende bezin ning, de filosofie. LÜTSEN KOOISTRA voor Opnieuw geweld in Namibia De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft gisten publiCiti avond in spoedvergadering vastgesteld dat inderdaad guer culture rillastrijders van de verzetsorganisatie Swapo dit weekeind) voor ee vanuit Angola in Namibia zijn binnengedrongen. Ze zijn daajduur. I slaags geraakt met de politie, die onder Zuidafrikaans com mando staat, en er zijn al vele doden gevallen. De verklarin ^|^ee gen wie als eerste het vuur heeft geopend, lopen uiteen. publiek halve p Om wille van de lieve vrede heeft de Veiligheidsraad geeiwaari" van beide partijen voor het uitbreken van de strijd verant ]S afk0l woordelijk gesteld. Als die vrede in een na de komende verchard. kiezingen onafhankelijk Namibia werkelijk enige kans wj krijgen, zal de organisatie van de Verenigde Naties echtei heel snel een krachtdadiger houding moeten aannemen. UNTAG, de VN-vredesmacht van bijna 5.000 „blauwhel men" waar ook een Nederlands detachement deel van uiti maakt, zal dan niet langer zoals in de afgelopen dagen kun nen volstaan met toekijken en de VN-organisatie over d| gang van zaken informeren, maar gewapende conflictei moeten voorkomen of beëindigen. Het prille proces om onder toezicht van de VN in Namibii vrede en onafhankelijkheid tot stand te brengen, dreigt in d) kiem te worden gesmoord. Zaterdagmorgen om vijf uur zo» een staakt-het-vuren van kracht worden tussen Zuidafrika Angola, Cuba en de verzetsorganisatie van Namibia, de Swa po. De Zuidafrikaanse troepen hadden zich in de kazerne moeten terugtrekken in afwachting van hun definitieve ver trek uit Namibia. In plaats daarvan staken eenheden van di Swapo de grens over en terwijl de VN-vredesmacht toekeel_„^ en zich beperkte tot het informeren van het VN-secretariaal in New York, brak het geweld uit. een sy verpat onvrie Op de eerste dag van het proces dat tot onafhankelijkheid en vrede in Namibia moet leiden, gingen er op die manierieur xlrie dingen mis. De VN-vredesmacht, die volgens het Nami ng bia-akkoord de plicht heeft toe te zien op handhaving vajvolgei orde en rust in het land, bleek daar met de huidige taakoml bleem schrijving niet toe in staat. De leiding van de Swapo, die haiGp art beloofd infiltraties vanuit Angola te staken, hield zich nidschijne aan die afspraak of bleek niet in staat de eigen eenheden ifcfk's i de hand te houden. En tenslotte hield Zuidafrika zich nidpvc's aan de belofte zijn militairen in de kazernes te houden. bevatti De Zuidafrikaanse minister van buitenlandse zaken, Pi) Botha, voelde zich niet in het minst geroepen zich daarvoo) te verontschuldigen. Integendeel, hij gaf te verstaan dat ini dien de VN niet in staat zouden zijn de orde te handhaven ei zouden nalaten gepast te reageren op de schending van he) akkoord door de Swapo, een deel van de Zuidafrikaan! troepen weer in paraatheid zou worden gebracht en de V" vredesmacht het land uit zou worden gezet. De huidige situatie doet sterk denken aan een eerdere, mii lukte poging in 1979, toen het onafhankelijkheidsproci strandde op een aantal incidenten. Thans, tien jaar later, de geschiedenis zich kunnen herhalen. De nu veel betei verstandhouding tussen de Verenigde Staten en de Sovjeti nie, twee landen die een belangrijke rol hebben gespeeld de totstandkoming van het Namibia-akkoord, is een gunsti; factor. Het treft waarschijnlijk ook niet slecht, dat de Sovjet president en -partijleider Gorbatsjov net op bezoek is bij Fi del Castro van Cuba, een land dat ook al zeer betrokken i bij de gang van zaken in en rond Namibia. MAAR de belangrijkste stap zal toch moeten worden gezd door de VN-organisatie, die niet zal kunnen volstaan met d) oproep aan de partijen in het conflict rond Namibia hun zelf» beheersing te bewaren. Er wordt van de secretaris-genera; van de VN, Javier Perez de Cuellar, een krachtdadiger hou ding verwacht. „Al eni ken ov( zogenai daar be wijl dal punt he Consurr ter Nijp „Leven langrijk dat zal giftige Perioden met regen DE BILT (KNMI) Een lage drukgebied dat boven zuid- Frankrijk ligt trekt het ko mend etmaal langzaam in noordelijke richting. Op de noordflank van dit druksys- teem wordt met een krachtige oostelijke stroming vrij koele lucht naar onze omgeving ge voerd. In deze lucht komt veel bewolking voor waaruit regen valt. Deze neerslag zone trekt morgen over ons land. Van nacht daalt de temperatuur tot ongeveer 3 graden. Overdag komt het kwik niet veel hoger dan 9 graden. Er staat een ma tige oosten wind maar aan de kust is de wind hard tot storm achtig. Later op de dag neemt in het zuiden de wind geleide lijk af. Weersvooruitzichten voor di verse Europese landen, mede gedeeld door het KNMI, geldig voor morgen en donderdag: Zuid-Scandinavië: Eerst meer naar het noorden nog zonnig en vrij koud. Overigens vanuit het zuiden toenemende bewol king en af en toe sneeuw, later regen. Middagtemperaturen rond 4 graden, donderdag wat hoger, 's Nachts eerst nog lich te tot matige vorst. Britse Eilanden: Wan zuid naar noord regen. Plaatselijk voor afgegaan door soms flinke sneeuwval. Donderdag in het zuiden en midden veranderlijk bewolkt en enkele buien. Mid- dagtemperatuur van 5 graden in het noorden tot 10 graden in het zuiden, op donderdag wat hoger. Denemarken en noord-Duits- Jand: Veel bewolking. Perio den met regen, vooral in De nemarken voorafgegaan door sneeuw. Op donderdag vooral in Duitsland ook af en toe zon. Middagtemperaturen van 4 graden in Denemarken tot 8 graden in Duitsland, op don derdag hoger. Benelux en midden-Duitsland Af en toe zon maar ook nu en dan regen of enkele buien. Middagtemperatuur van 8 gra den in het noorden tot 14 gra den meer naar het zuiden, op donderdag hoger. eigenlij Hoe zoi je ook I Een vi meest I Zuid-Duitsland: Veranderlijk middel' bewolkt. Enkele buien. Midi hij zijr dagtemperatuur van 13 tot lf graden. Frankrijk: Veranderlijk b€ wolkt en enkele buien meest in het binnenland. Mid- dagtempertuur van 11 grade langs de westkust tot 17 gra den langs de Middellands Zee. Alpengebied: Eerst meer naar het oosten Alpen-zuidzijde regen, noordzijde echter af zon. Op donderdag verander lijk bewolkt en vooral dags enkele buien. Middaf temperatuur in het laaglan en in de dalen 14 tot 18 gr; den. LunembofQ regen pari DEN tussen en mii econoi sust. L verwa binet i structi lijk is Milieu De co; VVD spel. Dat is worder Hoi het a, person onder len. O den ei geblek streepj DEK kyfc, WCRI o pjt

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 2