De gesel
van Union
Carbide
mal
Ie
Ccidóc (Soivwwit1
ZATERDAG 1 APRIL 1989 PAGINA 27
FOTO'S: PIET DEN BLANKEN
BHOPAL - De herinnering is soms
een gesel. Dezer dagen wordt India
940 miljoen gulden rijker. Maar
slechts een zeer beperkte kring roept
hosanna. Het volk voelt opnieuw de
pijn, de verontwaardiging laait weer
op. Zeker daar in Bophal, de stad van
een dikke miljoen mensen.
In de krottenwijken krepeert een
menigte, die in de nacht van 3 op 4
december 1984 verrast wordt door een
gifwolk. Methyl-isocynaat heet het
goedje, dat 3300 doden maakt en
honderdduizenden, ach eigenlijk
ontelbare, gewonden veroorzaakt. De
veertig ton gif ontsnapt uit een
opslagtank van Union Carbide, een
Amerikaanse multinational, die zelfs
in eigen land een loopje neemt met de
milieu-eisen. „Een reactionaire
menseneter, bezeten van
winstmaken", constateert het
gezaghebbende magazine Fortune.
Ruim een maand geleden, op 14
februari, is de grootste industriële
ramp aller tijden met een schikking
afgekocht. Union Carbide betaalt 940
miljoen gulden, India trekt zijn
strafklacht wegens doodslag door
schuld in.
Het akkoord lokt verbijstering en
woede uit. Het bedrag is marginaal, de
voorwaarde onacceptabel, zo vindt het
volk, dat nog dagelijks de gesel van
het verleden voelt. Het trekt naar de
hoofdstad New Delhi voor een
massaal protest. Professor Madhu
Dandavata, leider van de
voornaamste oppositiepartij Janata,
protesteert in het Indiase Hogerhuis.
„Mijn land heeft verraad gepleegd aan
de slachtoffers van de giframp en zich
overgeleverd aan Union Carbide".
Maar ook in de kring van studenten
en juristen, die spontaan een
solidariteitscomite oprichten, heerst
onbegrip. Is 940 miljoen een
rechtvaardig bedrag voor 3300 doden
en die ontelbare gewonden? Bij een
bevestigend antwoord rest de vraag of
het geld wel bij de juiste lieden terecht
komt. In de sloppen van Bophal klinkt
een ontkennend antwoord.
De regering van premier Rajiv
Gandhi wijst op de realiteit. Een
De giframp heeft
diepe wonden
achtergelaten. Niet
alleen lichamelijk
ook geestelijk.
Boven: Sinds
december 1985 staat
dit beeld van een
moeder met een hand
voor haar ogen en
een kind op haar
arm voor de poort
van Union Carbide
in Bophal. Een werk
van de Nederlandse
beeldhouwster Ruth
Waterman, die
inmiddels de toegang
tot India ontzegd is.
proces kan al gauw twintig jaar kosten.
Dat heelt de wonden toch ook niet. En
dan, weer dat financiële plaatje. Wat
zou een veel hogere schadevergoeding
in 2010 nog werkelijk wat waard zijn,
gezien de vlotte geldontwaarding?
Maar woordvoerder Jabbar Kahn van
„Bophal Gas Pint Mahila Udyog
Sangathan", de vereniging van
slachtoffers, praat alleen in termen
van leed. Die vereisen in zijn ogen een
gang naar het Internationale Hof van
Justitie. Nog elke maand sterven er
gemiddeld zo'n 25 bewoners in de
krottenwijken rond Union Carbide, de
fabriek die tot spookhuis verworden is
en nog slechts bewoond wordt door
een bewakingsdienst. „Moordenaar
Carbide", waarschuwt de omheining.
In totaal hebben 540.000 mensen een
schadeclaim ingediend bij de Indiase
overheid. Een geflatteerd cijfer geeft
Kahn toe. Oplichters grijpen hun
kans. Zo gaat het verhaal over een
man, die na twee jaar hard werken in
Bombay nietsvermoedend terugkeert
in de sloppen van Bophal en snel het
gevang in mag. Zijn familie heeft hem
als dodelijk slachtoffer van de giframp
opgegeven teneinde een paar duizend
guldens schadeloosstelling te
incasseren.
De vereniging van slachtoffers acht
300.000 claims reëel. Het is de laatste
hoop op een beetje geld en dus een
beetje leven voor de blinden en
invaliden, de mensen die lijden aan
ademhalingsstoornissen,
verlammingen, bloedarmoede, lever-,
long- en nieraandoeningen, mentale
depressies, nachtmerries en
angstpsychoses. En voor de vrouw, die
een misvormd kind baart.
Fotograaf Piet den Blanken zag al het
lijden en legde het vast. „De mensen
waren blij met de aandacht. Ze
voelden zich door alles en iedereen
vergeten", merkt hij op. De
herinnering is soms een gesel.
TWAN VAN DEN BRAND
Niet iedere
slachtoffer is in staat
om zijn recht te
halen. Deze oude
Indiër werd blind,
maar verzwakte ook
lichamelijk zozeer
dat hij niet in de rij
kon gaan staan om
een schadeclaim in te
dienen.
Onder: De
rampfabriek in
Bophal. Union
Carbide leed in de
gehele wereld een
enorm prestigeverlies
en probeerde onder
zijn verantwoording
uit te komen, door
een wraakzuchtige
ontslagene als
schuldige aan te
wijzen.
Nog altijd krepeert de bevolking in de krottenwijken van Bophal.
„Killer Carbide". De protestkreet op de muur, die Union Carbide van de krottenwijken scheidt. Enkele maanden na de ramp sloot de
fabriek zijn deuren om nooit meer open te gaan.
