Openbaar Kunstbezit belicht geschiedenis tuinkunst KANJER V ZATERDAG 1 APRIL 1989 PAGINA Frank Sinatra, Liza Minnelli en Sammy Davis jr.: „We genieten meer van het pu bliek als we met z'n drieén op het podium staan". FOTO: AP LEIDEN - Bij het aanleggen van onze tuinen en parken laten we ons vaak inspireren door stijlen en vormen uit het verleden. Maar even vaak weten we niet pr^ies waar, wanneer en waarom deze stijlen en vormen zijn ontstaan. Waarom zijn sommige tuinen rechtlijnig en overzichtelijk terwijl andere juist slin gerpaden hebben en de natuur een steeds wisselende aanblik vertoont? Deze ver schillen in stijl zijn gebaseerd op histori sche ontwikkelingen waarvan de oor sprong in de klassieke oudheid ligt. Openbaar Kunstbezit organiseert dit voorjaar een cursus waarin een overzicht wordt gegeven van de rijke geschiedenis van de Westeuropese tuinkunst. De cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten op zaterdagen en wordt steeds op ver schillende plaatsen gegeven. Elke bijeen komst is in twee delen opgesplitst: eerst wordt een beeld geschetst van de betref fende periode uit de tuingeschiedenis. Aansluitend volgt een rondleiding door een tuin en/of een museum. De kunsthistorici Marleen Dominicus- van Soest en Corinne Sieger leiden de cursus waarvan de eerste bijeenkomst gehouden wordt op 29 april in het Rijks museum in Amsterdam. Daar komt de Romeinse en middeleeuwse tuinkunst over de periode 100 jaar voor Christus tot 1500 aan bod. De Romeinse periode (tot 500) wordt gekenmerkt door een grote bloei van de tuinkunst, waarvan de groots opgezette tuinen van keizer Hadrianus nog steeds getuigen. De middeleeuwse tuinen met hun besloten karakter waren daarente gen klein en eenvoudig en vooral op het nut gericht. Veel kruidentuinen ontston den in die tijd. Renaissancetuinen die ontstonden tus sen ^500 en 1650 komen aan bod op 6 mei in de Hortus Botanicus in Leiden. Onder invloed van een hernieuwde be langstelling voor de klassieke oudheid en een groeiende wetenschappelijke interes se kwam in Italië de tuinkunst opnieuw tot bloei. In die tijd werden ook de eer ste botanische tuinen aangelegd. Het ac cent van deze les ligt op Italië maar ook de verspreiding van de renaissancetuin door Europa komt ter sprake. Daarbij wordt ruimschoots aandacht geschonken aan de Nederlandse varianten. Na de renaissance volgt de barok (1650 tot 1750) op 20 mei in kasteel Sypestein in Nieuw Loosdrecht. Ook de barokke tuinkunst is in Italië ontwikkeld maar ze vond haar hoogtepunt in Frankrijk. Daar werden door Le Notre de nog steeds beroemde tuinen van Vaux-le-Vi- comte en Versailles aangelegd. Ze wer den voor de rest van Europa toonaange vend. Bekende baroktuinen in Neder land zijn die van Het Loo en Middach- ten De tuin van kasteel Sypestein zelf wordt bekeken en die sluit aan op wat in de tweede bijeenkomst van de cursus is be sproken. Ze stamt uit het begin van de zeventiende eeuw. De landschapsstijl ontwikkelde zich in de vroege achttiende eeuw in Engeland als een reactie op de strakke barokke tui naanleg. Men wilde (ook toen al) terug naar de natuur. In Nederland deed de landschapsstijl pas in het laatste kwart van de achttiende eeuw zijn intrede. De tuin van Huis Beeckestein in Velsen geldt als een van de vroege voorbeelden. Daar wordt dan ook de vierde bijeen komst gehouden op 27 mei. Het uit de zelfde tijd daterende park van Velser- beek wordt in de excursie opgenomen. De laatste bijeenkomst van de cursus wordt gehouden op 3 juni in de Vondel- kerk aan de rand van het Vondelpark in Amsterdam. In de negentiende en twin tigste eeuw ontstaan stadsparken en sier- tuinen. In samenhang met de grote stadsuitbreidingen en om aan de groei ende recreatiebehoefte te voldoen, zijn stadsparken en dierentuinen ontwikkeld. In dezelfde tijd ontstond een nieuw soort tuin: het tuintje van de midden stander. Kenmerkend daarin zijn de bor ders die samengesteld zijn uit vaste planten. Beide tendensen zijn in onze eeuw verder ontwikkeld en komen tot uitdrukking in de aanleg van verschillen de soorten siertuincn, parken en tuinste den. Ook historische en exotische stijlen staan weer volop in de belangstelling. Elke bijeenkomst van deze cursus begint om 11.00 uur. Meer informatie bij Openbaar Kunstbezit in Amsterdam. JAN VAN KOOTEN door Piet Snoeren Het zou Troelstra het geflikt hebben? Pieter Jelles Troelstra. men weet wel, de zoon van een Leeuwardense belastingontvanger die in 1893 de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij oprichtte. Den Haag op zijn kop zette met massameetings voor gans net proletariaat, „rode dinsdagengenaamd, en de enige echte rode machtsgreep uit de vaderlandse geschiedenis zou proberen te plegen. „De vijand verspert met zijn krijgsgeweld de weg naar de Nieuwe Tija, hij lokt ons, armen, met list en met geld van de weg naar de Nieuwe Tijd", dichtte deze rooie kanjer onder de rakkers, want dichter was hii ook nog. „Maar immer groeien de scharen aan en hoger rijst bij het voorwaarts gaan het licht van de Nieuwe Tijd". Deze Troelstra? 11 November 1918. Een linkse toogdag te Rotterdam. Wij zijn in een revolutionaire toestand", kraaide het oproer bij monde van Troelstra. Wij zijn de nieuwe klasse die rijp is en in staat de afgedankte heersende klasse te vervangen. De arbeidersklasse staat voor een geweldige taak. Verzuimt het ogenblik niet, grijpt de macht die u in de schoot geworpen wordt". Een staatsgreep, tot niets meer of minder ruide hij op. „Gij, regering", zou hij de volgende dag in ae Tweede Kamer fulmineren, „mist de zedelijke macht en het politiek staatkundig recht om daar te blijven zitten als ae regering van het Nederlandse volk". Even zag het er belabberd uil voor de gevestigde orde, maar de coup mislukte, vooral doordat minister-president Ruys de Beerenbrouck terstond en pienter inspeelde op de Oranjegezindheid van de natie. Hij organiseerde een „massale demonstratie van bijval voor de monarchie", liet koningin Wilhelmina samen met prins Hendrik en kleuter Juliana - ach gut, dat hartvertederend wuivende kinderhandje - per open landauer opdraven naar het Haagse Malieveld, en zorgde ervoor dat mariniers, alweer spontaan, ondenveg de paarden uitspanden teneinde het rijtuig eigenhandig naar zijn plaats van bestemming te sjorren als teken van toegenegen trouw. Men stelle zich voor: deze beelden op de televisie en Jaap van Meekren levert het commentaar. Een miskleun dus, die november revolutie in kikkerknollenland, en Troelstra keerde ijlings terug op de dwalingen zijns weegs, maar wat een kanier evengoed dat hij in z'n eentje die hele klucht op hel Malieveld had weten te bewerkstelligen. Vandaar de vraag: hoe zou hij het telkens weer geflikt hebben? Een poging tot reconstructie. „Ziet uzelf daar staan, gij geknecht, geplunderd proletariaat, verworpenen aer aarde, gij, in uwe sleetse plunje, wat zeg ik, in uwe lompen, aan de juten zakken gelijk schier waarin gij gedoemd zijt te torsen het graan dat ae penzen der rijken vult, de steenkool waaraan de rijken zich warmen, de koffie, de tabak, de cacao uit de leeggezogen koloniën wier opbrengst ten beurze de rijken nog rijker maakt. De rijken die tegenwoordig hun vertier zoeken aan de zonnige kusten van Nice en Cannes alwaar zij in van Parijse couturiers betrokken badkledij hun volgevroten lijven paraderen. Niet lang meer echter. Het tij gaat keren en dan zal er zijn wat wij hier massaal, met geheven hoofd en luider stemme eisen. Dan zal er zijn: een zwembroek voor iedereen Zwembroek. Gaat er een lichtje branden? Nog een poging tot reconstructie. Waar berust de macht? Bij bandietenbroedsel wiens heerszucht, dwang en waan klimmen met de dag. Bii vorst en legerrot en Roomse roofkapoenen die kerkeren, ia, vermoorden wie recht eist en voedsel, of wie gedwee niet buigt voor hun geroofd gezag, terwijl zij plunderen de kas van 's lands miljoenen. Houdt u echter vaardig, gij rode socialisten, want gauw weerklinkt het reveil. Houdt het zwaard aan de heup. het geweer aan de voet, totdat het commando davert: voorwaarts, gij dapperen, toont in de strijd uw ontembare moed. Niet lang meer zullen de vuige kapitalisten smalen om onze onmacht. Wij stqan op springen, wij zijn een kruitvat dat slechts zij, in hun verwatenheid, een lucifersdoosje wanen". Lucifersdoosje. Daar was hij dan eindelijk. Troelstra had het andermaal geflikt. En nu de oplossing van het raadsel. „Pieter Jelles Troelstra", onthulde een nazaat van de rooie kanjer onlangs in een vraaggesprek, „nam soms zijn kinderen mee naar een toespraak die hij hield voor de arbeiders. En aan vroeg hij de kinderen een woord uil te kiezen dat hij vervolgens in zijn betoog moest verwerken. Zo werden de woorden zwembroek en lucifersdoosje legendarisch binnen de familiekring Kort en goed: Troelst ra verlaagde zich tot het peil van de sneldichter en diens „roept u maar". Logische vraag: hoeveel volksvertegenwoordigende huisvaders vóór hem? Hoeveel erna? En zou het daaraan liggen dat politici steeds baarlijker wartaal spreken? Zoon Lubbers bii een partijtje scrabble: „hé pap, ik heb het woord herverdelingsspoor gelegd: wedden dat je het niet in ae Troonrede krijgt? „Neefje De Koning mag mee naar de publieke tribune. „En ik geef je het woord probleemcumulatiegebiedenbeleid op, oom Logeetje bij de Smit-Kroesen zit te jengelen. „Als je zoet bent, Eejje, zal ik het in Den Haag Vandaag speciaal voor jou hebben over een wegsleepwaardige auto". Politiek. Het kinderuurtje van grote mensen. Wat niemand meer voor mogelijk hield, gaat op acht april toch gebeuren. Dan heeft in het Rotterdamse sportpaleis Ahoy' „The Ultimate Event" plaats ofwel een twee-en-een-half uur durend optreden van Frank Sinatra, Sammy Davis jr. en Liza Minnelli. Ondanks de vreugde was er ook de teleurstelling toen bekend werd dat het illustere trio zijn Europese tournee niet in Rotterdam zou beginnen. Tenslotte is de havenstad altijd al de poort van Europa geweest, ook muzikaal. Maar Rotterdam blijft in sprookjes geloven en als de half miljoen gulden kostende verbouwing van het sportpaleis gereed is heet het gebouw Ahoy' Palace en heeft Nederland zijn eigen Las Vegas. ROTTERDAM - Wie er eind vo rig jaar in Amerika bij was, praat vol enthousiasme over de show, die zoveel harten sneller deed kloppen. In superlatieve bewoordingen wor den vooral de podiumverrichtingen van Frank Sinatra beschreven. 'Ol' Blue Eyes' is nog altijd jong van geest en heeft de uitstraling van een kerncentrale. De 73-jarige crooner Sinatra toonde in eigen land een majesteitelijke artisticiteit. Frank zingt en beweegt zich over het po dium zoals een huisvrouw haar bood schappen doet. Dat gemak, zijn eigen zinnige timing en de manier waarop hij een tekst kan laten klinken alsof hij het onder het genot van een borrel tegen een vriend heeft, maken elk optreden van Si natra tot een unieke gebeurtenis. Boven dien heeft Frankie op het podium altijd beter gezongen dan op de plaat. In het licht van de schijnwerpers klinkt hij in tenser, komt hij sprekender over en lijkt zijn volume zoveel groter. Voor wie in middels een kaartje heeft aangeschaft, lijkt het motto dan ook: eerste Sinatra zien en dan sterven. Gezien de leeftijd van zowel Sinatra als Sammy Davis jr. (62) zou deze Europese tournee wel eens de laatste kunnen zijn, al zeiden we dat in 1977 ook. In dat op zicht is het zeker een unieke gebeurtenis, die dan ook door televisie-camera's zal worden vastgelegd. Dat gebeurt niet in Rotterdam, maar in Milaan. In Neder land is niemand daar rouwig om. Behal ve dat die camera's een groot deel van het kijkplezier teniet doen omdat ze door hun opstelling altijd storend wer ken, waren de rechten vrijwel onbetaal baar. Alleen al voor ons land moest daarvoor een bedrag van ruim een half miljoen worden neergeteld, met de pro- duktiekosten mee, zou het dus een enorm gat slaan in het televisie-budget van een omroep en dat voor één pro gramma. De AVRO deed nog even een poging, maar haakte al snel af. Koude kleren Dat zo'n tournee je niet in de koude kle ren gaat zitten, ondervond Dean Martin (71), die begin vorig jaar deel uit maakte van de Hollywood Ratpack (Sinatra, Da- vis en Martin). Halverwege de Ameri kaanse rit moest hij afhaken omdat de concertserie te slopend" bleek te zijn. Daarbij zouden de dood van zijn zoon en zijn slechte gezondheid een rol heb ben gespeeld. In het roddelcircuit was zijn vertrek reden om een fikse ruzie tussen Frank Sinatra en Dean Martin te suggereren. Maar de soep wordt niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend. De veel jongere Liza Minnelli nam in sep tember zijn plaats in. Ook na het vertrek van Dean Martin heeft het trio geen ge brek gehad aan belangstelling. Overal wordt voor volle zalen, zeg maar rustig stadions, gespeeld, die lang van te voren zijn uitverkocht. Zelfs uit de Sovjetunie is belangstelling getoond. Een concert in Moskou behoort dan ook tot de moge lijkheden. Het is niet de eerste keer dat het drietal naar Nederland komt. Ze staan welis waar voor het eerst sinds 28 jaar samen op het podium, maar Davis jr. bespeelde voor de laatste keer op een routineuze manier een Haags publiek in 1978 en Minelli liet haar toehoorders met ge mengde gevoelens achter in 1987 in Am sterdam. Frank Sinatra was hier twee maal eerder. In juni 1975 en in maart 1977 trad hij op in het Concertgebouw in Amsterdam. Lou van Rees was de impresario, die hem hier naar toe haal de. Hoewel Van Rees laat weten geen grote concerten meer te organiseren, heeft hij meerdere pogingen onderno men Sinatra naar Nederland te halen. Zo zou vorig jaar een optreden in Ahoy' zo goed als rond zijn. Ook Mojo Con certs, Neerlands belangrijkste impresari aat, viste achter het net. Terwijl Leon Ramakers met Sinatra's Amerikaanse management onderhandelde, had de Pa rijse impresario Lèvon Sayan zich zo'n positie verworven dat hij een Europese Sinatra-tournee op poten kon zetten. Sayan is manager van Charles Aznavour en wist de Fransman met behulp van Frank op succesvolle wijze te introduce ren bij het Amerikaanse publiek. Omdat Sayan zich gepasseerd voelde door Mojo koos hij voor La Bastille Productions, waarvan de directieleden toevallig in Pa rijs waren om een Aznavour-concert te regelen. Leon van der Helm herinnert zich het voorval als de dag van gisteren „Plotseling begon Sayan over Sinatra te praten. Of we het niet leuk zouden vin den om hem naar Nederland te halen. Ik moest mijn stoelleuning vastgrijpen van schrik, maar dacht te gelijkertijd: dit is de kans van mijn leven. Nadat Sayan het contract uit een van de laden van zijn bureau had getoverd, waren we het binnen een uur eens over de prijs en was de deal een feit". Geld om het concert-met-alles-erop-en- eraan te financieren hadden ze niet, maar daar kon Hans van Broekhoven weer voor zorgen. Hans is behalve de man van zangeres Vanessa, directeur van een enorme keten Free-Record- Shop-zaken. Hij maakte eigenlijk dezelf de afspraak als hij eerder had gedaan met Leon Ramakers: de kaarten zouden in zijn grammofoonplaten-winkels wor den verkocht. Van Broekhoven zag in deze onderneming een prachtige promo tie om zijn klantenkring wat uit te brei den. Het zijn namelijk vooral jongeren die zijn zaken binnenstappen. Mensen van veertig jaar en ouder lopen er meestal voorbij. Daar is de laatste we ken verandering in gekomen. twee concerten Bij de laatste aanpassingen in het Euro pese tourschema, dat veertien optredens omvat, en het uitvallen van een concert in Frankrijk, werd Nederland bedeeld met twee shows. Niet alleen Ahoy' moet worden verbouwd tot een Las-Vegas- achtig paleis, ook de Rai in Amsterdam komt daarvoor in aanmerking. Op 27 april staat het drietal namelijk in de Holland-hal van dat gebouw. De prijzen van de kaartjes van dat concert zijn niet zo buitensporig als in Ahoy'. Ze varièren van vijfenzeventig tot negenhonderdvijf- tig gulden. Er kunnen ook meer mensen in de Rai namelijk dertienduizend tegen zesduizend in Ahoy'. Maar Ahoy' biedt voor de bedragen die worden neergeteld, zoveel meer. Ze moet de slogan. „Thea- tergebeuren van de Eeuw" voor honderd procent waarmaken. In het verbouwde Ahoy', waarbij het publiek bij de ingang langs een nagebouwd Empire State Buil ding loopt, neemt niet alleen het veertig man tellende orkest van Sinatra bij het podium plaats, maar zijn er ook zesen zestig „royal podium tafels". De prijs om zo dicht bij Frank Sinatra, Liza Min nelli en Sammy Davis jr. te zijn, be draagt tussen de 19.000 en 21.000 gul den. Het ligt eraan waar het tafeltje voor acht personen staat opgesteld. Okee, je wordt natuurlijk wel in de watten gelegd. Volgens de folder krijgt de bezoeker een „Royal Gold Card" met pincode en ho logram, twee bewaakte parkeerplaatsen en uitgebreide security. Voor degene met zo'n kaart begint het feest al om zes uur 's avonds. Er staat dan een culinair buf fet te wachten. De menukaart (alles wordt verzorgd door Maison Van den Boer uit het Brabantse Veghel) staat on der meer vermeld: kaviaar, oesters, ver se kreeft, Schotse zalm, ganzelever en Stellendamse garnalen. Dit „etentje" wordt muzikaal opgefleurd door de le vende muziek van een big band. Verder mag de bezoeker rekenen op hostess be geleiding en is er tijdens het concert champagne en een persoonlijke bedie ning. Tijdens het half uur pauze staat er weer een drankje klaar en na het optre den heeft de kaarthouder toegang tot de „Gala Party Of The Century", die tot een uur of vier 's nachts duurt. En nie mand hoeft zich zorgen te maken over de kaartverkoop, want alle tafels zijn in middels bezet. De enige plaatsen die niet zo hard lopen, kosten negenhonderdvijf tig gulden, maar ja dat zijn dan ook „ge wone" tribuneplaatsen. Gepanserde limousine Tijdens de concerten wordt de spits afge beten door Liza Minnelli. Zij verzorgt, net als Sammy Davis jr., die haar op volgt een driekwartier durende optreden. Sinatra is dan al gearriveerd in het Ahoy' Palace in zijn gepanserde limousi ne. De avond voor het concert arriveert hij met zijn speciale Boeing, waarmee hij samen met zijn orkest, dat onder lei ding staat van zijn zoon Frank en zijn geluidsmensen door Europa vliegt. Kans dat hij op het feestje na het optreden zijn gezicht zal laten zien, is klein. Fran kie is te oud voor die dingen. Maar ter wijl Minnelli en Davis jr. het publiek opwaremen voor de grote finale, weet Si natra zich omringt door de geneugten van het leven. Het draaiboek met de ar tikelen die '01' Blue Eyes' in zijn kleed kamer wenst aan te treffen om zich een beetje thuis te voelen, is omvangrijk. Zo moet er een witte vleugel staan, een kleuren-televisie, rode en witte wijn van het merk Bolla (afkomstig uit Genua), drie merken whisky, drie blikken kippe- soep, rijst van het merk Campbell, een aantal sloffen Pall Mall en Marlborough, waar hij tijdens het concert gebruik van maakt om het hele gebeuren een onge dwongen sfeer te geven, twee stukken Ivory-zeep en een intercontinentale tele foonlijn om zo gewoon nog zaken te Kunnen doen in Amerika en op de hoog te blijven van de laatste familie-beslom meringen. Hoogtepunt van het optreden zit in de staart, zo laten kenners weten, die het drietal aan het werk zagen. Als Sinatra na de pauze een aantal van zijn meest bekende werk als „New York, New York" en „My Way" muzikaal aan elkaar heeft geregen, nodigt hij zijn vrienden uit voor de finale en zal het or kest en het drietal spetteren als nooit te voren. Sammy Davis jr. bracht het tij dens de persconferentie aan het begin van de Amerikaanse tournee prachtig onder woorden. „We houden van elkaar al hebben we niet altijd even goed met elkaar kunnnen opschieten. We genieten meer van het publiek als we met z'n drieën op het podium staan". HANS PIËT C^idócSouoont

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 25