1
1
1
Blanke ijver,
bruine zorgeloosheid
Gordelroos,
virus met twee levens
Fotoprint
voor de dolle jaren
VAN HUIS UIT
ÊeidócSoiwcMvt
DINSDAG 28 MAART 1989 PAGINA
Levendige blik
op middeleeuwen
ei
Wellicht de zoveelste (jei 0\
d)roman die zich afspeelt in njg
middeleeuwen: „Heksenkiir
van Monica Furlong, die
rugging naar een duistere f ma
riode op een eiland bij Sch
land. Maar Monica bedat bij
iets nieuws, ze volgde het mil
deleeuwse leven van de bev
ners van een dorp door
ogen van een kind dat, dó
iedereen verlaten,
wordt genomen door Ju nip
een tovenares, een „doran
hoe deze vrouw met vreem
lel 1
uil
ie I
'et J
01
VI
Monica Furlong heeft zelf
aantal gaven mee: ze schrhL
opvallend beeldend, helder
consequent. Bovendien wi
zij hoe karakters geleidel
moeten worden opgebou\
Met name dat van het mei
Leana, sleutelfiguur van dei
man, die aanvankelijk woi
neergezet als een irritant vt
wend krengetje, om door
groeien naar een nog stei
niet helemaal vriendeü
persoon, maar wel zeer eigi
gereid en zelfstandig. Een 1
guur zo te ontwikkelen, is
verdienste van de schrijfsi
die bovendien kans ziet h»
verhaal in alle consequent Dis
boeiend af te wikkelen.
Het is een boeiend en
menselijk relaas geworden n
een lichte neiging tot wat al
fraaie mystiek, maar
schrijfster overschrijdt nt lvi
gens de grens van het geld
waardige. Sterker: wannt j,
aan het slot Juniper en Lei
de dupe dreigen te worti
van middeleeuws bijgeloof
de brandstapel wacht, laat
schrijfster het tweetal op w
komen logische wijze ontsm ui
pen. Geen sensatie met beul >r
en zo, gewoon een dap
vlucht. Dat op de laatste l
zijde de zeevarende vai v
wacht, ach, die moest in
verhaal toch érgens opduikt hel
FRITS BRÓMB
stukken, dermatomen, die alle
maal een eigen ruggemergzenuw
hebben om het gevoel naar het
ruggemerg over te brengen. (Neu
rologen maken van die weten
schap gebruik als ze de plaats van
schade aan het ruggemerg vast
willen stellen. Als bijvoorbeeld de
linker oksel gevoelloos is, dan
weet hij dat de tweede thoracale
ruggemergzenuw links kapot moet
zijn.) Net voordat een ruggemerg
zenuw het ruggemerg induikt, gaat
het eerst naar een knobbel vlakbij
om het signaal aan een stapel ze
nuwcellen mee te delen. Die sta
pel, dat knobbeltje, staat bekend
als het dorsale ganglion en daar zit
dus dat virus ondergedoken. Zo
lang als het duurt. Want als jaren,
tientallen jaren later, de kust vei
lig is, ofwel het bloed vrij van an
tistoffen is, grijpt het virus alsnog
zijn kans en wordt het geschut ge
keerd. Het onderduikadres wordt
uitvalsbasis en de oorlog heet nu
gordelroos.
Dat kan iedereen overkomen die
waterpokken heeft gehad. Er is
een top tussen de dertig en veertig,
en een top tussen de zeventig en
tachtig jaar en de ziekte is bepaald
niet zeldzaam. Elk jaar krijgen on
geveer 2 op de 1000 Nederlanders
deze kwaal, dus ongeveer zo'n
300.000. Niet mis. Want gordelroos,
ofwel herpes zoster, mag dan
meestal een onschuldige ziekte
zijn, hij kan anders buitengewoon
chagrijnig uitpakken.
Overhemd
Om nog niet begrepen redenen
probeert het virus op een kwade
dag via de ruggemergzenuw van
uit het ganglion uit te breken. Op
een gegeven moment komt het vi
rus dus aan bij het scherp om
grensde stuk huid, de dermatoom,
die door de betreffende rugge
mergzenuw wordt verzorgd. De
patiënt merkt dat aan een bran
dend dan wel jeukend gevoel op
die plek. Later kan dit onbehaag
lijke gevoel uitgroeien tot doffe,
scherpe dan wel hevig brandende
pijn, die zo erg is dat het gewicht
van een overhemd al te veel kan
zijn. Soms blijft het hierbij, vaak
heeft hij ook koorts, maar meestal
ontstaat er een besmettelijke wa-
terpokkerige huiduitslag die zich
precies beperkt tot de dermatooom
die door de aangedane ruggemerg
zenuw wordt verzorgd.
Meestal ligt dat dermatoom op de
bgrst en heeft dan de vorm van
een horizontale halve band, van
daar de naam gordelroos. Dit bij
zondere ongemak begint pas na
een week të luwen en is, tenmin
ste in de meeste gevallen, na twee
tot vier weken over. Afgezien van
het bestrijden van de pijn op het
hoogtepunt van de ziekte, is be
handeling niet nodig. Soms kan
een beetje gevoelloosheid, of ont
kleuring van de huid op de aange
dane plaats blijven bestaan, maar
verder is dan het leed geleden.
Ellende
Bijna altijd, dus soms niet. Niet al
tijd pakt herpes zoster zo onschul
dig uit. Als het virus bepaalde her-
senzenuwen als uitvalsbasis heeft,
dan kan de ellende aanzienlijk
zijn. Tijdelijke doofheid kan het
gevolg zijn, of verlamming van de
aangezichtspieren, en soms loopt
het oog blijvende schade op. Heel
soms, en dan vooral bij mensen bij
wie de afweer tegen ziekte.is ge
stoord, kan het virus zich door het
hele lichaam levenbedreigend ver
spreiden.
Deze uitzonderlijke gevallen lenen
zich goed voor het toepassen van
een tamelijk nieuw virusbestrij-
dend middel: aciclovir. Dit is één
van de weinige spullen die echt
iets uithalen tegen virussen, en
vooral tegen die van de herpes-
soort. Maar tegen postherpetische
pijn, een andere en beruchte com
plicatie van gordelroos, helpt niets.
Bij 9 van alle 100 patiënten blijft
de pijn na post) de herpes zoster
aanval. Bij de helft verdwijnt die
in 8 weken, 2 hebben er langer
dan een jaar last van, maar, geluk
kig, niemand langer dan twee jaar.
Aciclovir helpt daar niet tegen, en
ook niet een horde indertijd aan
geprezen medicijnen, noch fysio
therapie, noch een door anesthesis
ten uitgevoerde zenuwblokkade.
Niets helpt, behalve een aspirientje
en het verstrijken van de tijd.
Haar vriendschap zonder
drang of
verraad naderden mens en
in vrije staat.
Haar hart was als haar
waar de
vogel, de schuwe, in en uit
venster gaat.
Ida
Misschien hebben we het in
het verleden nogal eens
verkeerd aangepakt. Wij
vrouwen met name. Ik zou
niet graag het huwelijk, de
trouw daarbinnen en de
blijvende verbondenheid dit
het beoogt, bagatelliseren. I
gelóóf in het huwelijk, tot
vandaag. Ik denk dat
huwelijkspartners wel en w
een levenlang kunnen delei
Maar dan moeten zij niet
trachten zo ongeveer elkaar
spiegelbeeld te worden. Hel™
vrres ik, zelfs gevaarlijk zo
elkaar betrokken te raken i
de een langzamerhand niets kui
meer zonder de ander kan. I y/o<
heeft het er alle schijn van yya
dit soort huwelijken begint i
te sterven. En wie zou daar
een traan om moeten laten? 'nc
Getrouwde vrouwen, of ze i jes
een officiële baan buitenshu j>af
hebben of dat ze zich wijde t<
aan vrijwilligerswerk, hebbt gn
kansen te over zich te
oriënteren op de samenlevii101
en ondertussen met allerlei
mensen in contact te komer me
Het zou daarbij goed zijn als
van contacten ook relaties
weten te maken. Want dat
nog wel iets meer. Vrouwer
moeten niet hun hele social
leven ophangen aan dat vai j^.'
hun echtgenoot.
Voor dit moment is dat
eenvoudig een onzalig idee
van afhankelijkheid en
onzelfstandigheid. Voor late
zou het wel eens rampzalig
kunnen blijken. De vrouw
haar eigen kennissenkring
opbouwt en vooral haar
vriendinnen in ere houdt,
ervaren, als ze onverhoopt
alleen komt te staan, dat ze
niet wordt vergeten.
Wie zuinig is op zijn r
vriendschappen, wie die ian<
zorgvuldig bewaakt en vor
geeft, dus daaraan ook tijd
weet te besteden, brengt gl,
aan in het leven. In dat va
zichzelf en dat van anderen
In tijden dat we leven in dit vai
duisternis, dat het ons P0!1!
voorkomt alsof de wereld ii
vergaan en onze toekomst
voorgoed lijkt dichtgeschroe
zijn het onze vrienden die t
leiden en door de donkerte
loodsen.
Daar zijn er harten - en he
hoeven er maar een paar te
zijn - die voor ons als een
kamer openstaan om de
schuwe vogel in en uit het
venster te laten..
tijd
dat
HONDERD JAAR FOTOGRAFIE IN NEDERLANDS-INDIË:
Als een ziektekiem de kans schoon
ziet om bij ons binnen te klimmen,
dan worden we ziek. Ziekte is oor
log. Als onze antistoffen de ziekte
kiem het lichaam uitmeppen dan
winnen wij, wint de ziektekiem
het dan gaan we dood. Zo gaat het
meestal, en soms dus niet. Een uit
zondering vormt het Varicella
Zoster Virus, een virus met twee
levens.
De*eerste carrière van dit virus
heeft bijna iedereen als kind mee
gemaakt, want geen ziekte die zo
besmettelijk is als de beroemde
waterpokken. Zo'n 10 tot 21 dagen
nadat het virus via de longen is
binnengekomen krijgt het kind
koorts en ontstaat er uitslag op
hoofd en romp. Die uitslag bestaat
op zijn beurt uit een mengeling
van blaasjes, puistjes en uiteinde
lijk korstjes, en jeukt als de hel. Op
dat moment staat de diagnose voor
de geoefende ouder en huisdokter
vast: waterpokken ofwel Varicella,
de medisch sjieke alias. In bijna
alle gevallen verloopt deze ziekte
zo mild dat hij niet hoeft te wor
den behandeld, want waterpokken
zijn, zoals de nieuwe medische mo
determ luidt „self-limiting", ofwel,
„ze gaan vanzelf over". Maar an
ders dan andere ziektekiemen
gaan ze niet weg. Integendeel. De
antistoffen drijven het virus niet
zoals het hoort het lichaam uit,
maar juist verder het lichaam in.
Het virus duikt, op de hielen geze
ten door die antistoffen, onder in
bepaalde delen van het rugge
merg. Het virus is dan eén bezit
voor het leven.
Onderduikadres
Het precieze onderduikadres is de
dorsale ganglion van het rugge
merg, een moeilijk te omschrijven
plek. We doen ons best. Onze huid
is verdeeld in precies omgrensde
Wat beweegt een mens om
een enorme foto op zijn
buik, zijn broekspijp of zijn
rug te dragen? Is het een
vorm van beschaafde graffi
ti? Men kan mensen die in
de mode werkzaam zijn ver
geven dat ze graag met iets
nieuws komen en je kunt de
consument vergeven dat hij
(of zij) daar uitgehongerd op
afvliegt, maar of het nieuw
tje een „trend" wordt, blijft
toch altijd een beetje duister.
Veel sterren gaan op, vóór
dat ze ooit aan het firma
ment geschitterd hebben,
veel nieuwtjes sterven een
zachte dood, maar andere
gaan als een vuurpijl om
hoog. Waarom de een wel en
de ander niet, zal altijd wel
een aardig raadsel blijven.
Voor dit seizoen kan je van
een vuurpijl spreken als het
om de fotoprint gaat, die
zelfs op linnen tassen een
plaatsje krijgt en echt een
„thema" is. Waarschijnlijk
gaat het om de zucht zich te
profileren. Ieder mens is
graag uitzonderlijk. Op dit
gegeven is de televisie recla
mespot gebaseerd. Een jon
gen wordt verliefd op een
meisje, omdat ze hem een
bepaald soort snoepje geeft;
iemand wordt sterk doordat
hij van bepaalde halters ge
bruik maakt en een vrouw is
verleidelijk, omdat ze op een
bepaalde manier koffie zet.
Een meisje maakt furore op
de surfplank en wint alle
harten met haar elegance.
Dit wil ze weten ook. En
daarom draagt ze een foto
van een surfster op haar
jack. Liefst zo groot moge
lijk, want iedereen moet
zien, dat dit haar lievelings-
sport is. Iemand is juist in
het Caraïbisch gebied ge
weest en hup, een fotoprint
van bananen op de bermuda
gezocht, of van kokosnoten.
De fotoprint als verschijnsel
zit in de sportieve hoek. Er
staat nooit een stofzuiger op.
De rage is kenmerkend voor
de dolle jaren. De jeugd
draagt prints op rechte rok
jes met deelnaden, op boxer-
bermuda's, op shorts en T-
shirts. Op de materialen
twills, poplin en katoen, met
goudopdruk uitgevoerd in
groen, donkergrijs en zand.
Nieuw is de vlakverdeling
in zwart donker turquoise)
met heldere tegenhangers in
de voorstelling: fuchsia,
paars, lime, zeegroen, laven
del, stoplicht rood.
TINY FRANCIS
Een
inheemse
visser
poseert met
zijn vistuig.
lieren" in Batavia vervaar
digde. De Javasche Courant
over deze aanvankelijk niets
verhullende afbeeldingstech
niek: „Wie gaarne geflatteerd
is, moet nimmer een daguer
reotype portret verlangen;
hier bestaat geen vleierij, het
is de spiegel die zowel de ge
breken als de schoonheden
terugkaatst".
Dat Batavia van halverwege H
de vorige eeuw had vanzelf- I
sprekend nog een zeer lande- g
lijk aanzien. Karresporen H
van koetsen zijn ook op foto's w
van de binnenstad nog duide- g
lijk zichtbaar. Met het nader- 5
bij komen van de eeuwwisse- R
ling vestigden de Europea- B
nen zich steeds vaker in het 1
hoger gelegen en ruim opge- i
zette Weltevreden en werd
de binnenstad van Batavia 1
steeds meer een handels- en j
regeringscentrum. De vele
luxe gebouwen, waaronder
hotels en kantoren, alsmede
de komst van de stoomtram 2
in het straatbeeld zijn teke
nend voor het nieuwe tijd
perk. Vele fotografen hebben J»
de bekende gebouwen in Ba- £j
tavia en omgeving, zoals bij
voorbeeld sociëteit De Har
monie, vastgelegd en als serie
of los verkocht.
Dekverf
De opdrachtgevers van de
Europese beroepsfotografen
kwamen vrijwel uitsluitend
uit koloniale kring. De auto
chtone bevolking, voorzover
deze zich de luxe van een
foto kon permitteren, wend
de zich tot de Chinese „Toe-
kang Potret", wat letterlijk
betekent: de portretten-koop
man. Zoals C. Kreuger over
de fotografische oriëntatie
van de vooroorlogse Indone
siërs schrijft in zijn boek „In
dische Ervaringen" (1923):
„Van armoede gaat men dus
naar den Chineeschen foto
graaf Hij moet het
hebben van het grote Inland-
sche publiek, en hoe zwarter
men is, des te blanker wil
men zijn; hij zorgt dus niet
allen voor harde platen,maar
smeert er bovendien nog de
nodige dekverf op".
WILLEM SCHEER
De tentoonstelling „Toekang Po
tret" in het Museum voor Volken
kunde aan de Willemskade 25 in
Botterdam is nog te zien tot 28 mei.
Openingstijden dinsdag tot en met
zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur;
zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
Over hetzelfde onderwerp en even
eens onder de titel „Toekang Po
tret" is bij uitgeverij Fragment een
fotoboek verschenen dat is geredi
geerd door Anneke Groebeveld e.a.
Prijs:/70.
T-shirt blousons met rugby-kraagje en zonnige, kleurige fo
toprints 27,-; streep-T-shirt wit/pink of wit/lavendel 19,-;
bijpassende bermuda's met print „Cool" (36-44) resp. 27,-/
19.- (Marez).
FOTO: PR
Spriet jeshaar zonder spuitbus
De Haute Coiffure Frangai-
'se, sectie Nederland, heeft
het prijzenswaardige besluit
genomen om als eerste kap
persorganisatie te stoppen
met de spuitbussen. Door
hun leden zal geen milieu
schadelijk chloorfluor kool
waterstof (CFK) meer in de
lucht terecht komen. Ber
nard Kroon maakte dit be
kend tijdens zijn presentatie
van de nieuwe Franse haar
lijn van het SyndicaL „Sym
fonie" heeft drie versies:
„Farouche", Fragileen
„Flirt". De lijnen zijn ge
durfd, de coupe kort en er
wordt een speciale perma
nent („S") voor gebruikt om
„Fragile" het
nieuwe
kapsel van de
Haute
Coiffure
Franpaise.
Een
ondeugend
oog blikt
onder de
krullen-
weelde uit.
FOTO: ANP
volume op de kruin te krij
gen. Aan „Farouche" zit een
woest tintje door de bakke
baardjes, franjes en peikjes.
De nekpartij is uitgedund. In
de breedte uitgewerkt is
„Fragile" met in laagjes op
geknipt haar vanuit de nek.
De warrige krullebos wordt
met de vingers in model ge
bracht en het effect is een
stout, jong cognac- of cham-
pagnekleurig koppie. Ook
„Flirt" brengt volume op het
hoofd, wat allemaal bij el
kaar betekent dat het zo-
merkapsel kwastjes op de
kruin en baardjes in de nek
zal brengen.
TINY FRANCIS
Het kantoor
interieur van
een vooruit
strevend
Nederlands
bedrijf.
Drie bruine mannen in
hurkzit achter elkaar.
Nummer één spoort de
luizen op in het hoofd
haar van nummer twee,
terwijl nummer twee
zich onledig houdt met
het ontluizen van num
mer drie. Op de achter
grond een eenvoudig
huisje. En twee bruine
vrouwen die de ontspan
nen bezigheid van de
mannen geboeid gade
slaan.
Het tafereeltje is te zien op
één van de foto's van de ten
toonstelling „Toekang Po
tret", die een beeld wil geven
van de fotografie in Neder-
lands-Indië in de periode
1839 - 1939 en die is inge
richt in het Museum voor
Volkenkunde in Rotterdam.
De ontluizingscène is een
klassieker in de Indische fo
tografie. Vaak voorzien van
het schalkse onderschrift
„Op jacht" bevestigt het tafe
reel de zorgeloze eenvoud
waarmee, in de ogen van de
Europese kolonialen, de „in
landers" in de archipel door
het leven gaan. Tegenover
die bruine zorgeloosheid staat
de blanke ijver om vooruit te
komen in het leven, en deze
komt sprekend tot uiting in
een andere klassieker: de
spoorweg. Zóveel foto's van
spoorbanen zijn er in het
vooroorlogse Indië gemaakt
dat dit onderwerp zeer aan
merkelijk moet hebben bijge
dragen aan de nering van de,
Europese en Chinese, be
roepsfotografen in die tijd.
In opdracht
Die professionals werkten
enerzijds in opdracht (van
particulieren, de overheid of
een handelsmaatschappij) en
anderzijds als vrije producen
ten. In het laatste geval
maakten ze kant-en-klare fo
to's die vaak als ansichtkaart
werden verkocht. De op
dracht-foto's, aldus de sa
menstellers van de tentoon
stelling, lieten vooral geïdea
liseerde afbeeldingen van de
Europeanen en hun levens
wijze zien. De kant-en-klare
foto's daarentegen toonden
voornamelijk afbeeldingen
van de autochtone bevolking
en van het landschap.
De boodschappen die de twee
soorten foto's uitdroegen lie
pen sterk uiteen. Opdracht
foto's van spoorwegen, rub
berfabrieken, cacao-plantages
Een klassieker uit de Indische fotografie: mannen zijn bezig met het ontluizen van hun hoofd
haar. „Op jacht" heette zo'n tafereeltje.
of van de sociëteit Concordia
in Bandoeng maakten identi
ficatie met de afgebeelden
mogelijk. Kant-en-klare fo
to's van elkaar ontluizende
inlanders of van een idyllisch
plekje aan Java's zuidkust,
benadrukten het verschil.
Juist omdat de laatste catego
rie het moest hebben van
haar exotisch karakter werd
de bevolking zo traditioneel
mogelijk afgebeeld. Dit
bracht met zich mee dat In
donesiërs die de Europese le
venswijze overnamen minder
interessant werden voor de
beroepsfotograaf en in
zijn voetspoor ook voor de
maker van amateur-kiekjes.
De samenstellers: „Door mid
del van allerlei technieken,
zoals beelduitsnijding, retouc
heren, en het creëren van
wazige achtergronden wer
den Europese elementen uit
het beeld gehouden, want die
zouden de authenticiteit van
de afbeelding kunnen aantas
ten. Zo lijkt het dat de Euro
peanen vooruitgang brach
ten, terwijl de Indonesische
bevolking zich daarvan af
wendde. Veranderingen in
de Indonesische samenleving
zelf, zoals het streven naar
zelfstandigheid op "econo
misch, cultureel en vooral op
politiek gebied pastten niet in
dit beeld".
De eerste toepassingen van
de fotografie in Nederlands-
Indië stonden in dienst van
de wetenschap (bijvoorbeeld
de aardrijkskunde), die op
zijn beurt weer de handel en
het kolonialisme ondersteun
de. Het eerste bericht over
een fotograaf die op commer
ciële basis in de kolonie
werkte, verscheen in de Ja
vasche Courant van februari
1845. Daarin werd een ver
slag afgedrukt van een be
zoek aan het atelier van
Adolph Schaefer, die „da-
guerreo-typen voor particu-
