Japanse matjes maken plaats
rustiek eiken meubelen
Perestrojka krijgt ook
het toerisme in zijn greep
Woestijn Oman geeft geheim prijs
CckbcSomant
iei WESTERSE MACDONALD-CULTUUR VEROVERT JAPAN
d T *11
CONCURRENTIE VOOR INTOURIST
GIt iUITENLAND
ZATERDAG 25 MAART 1989 PAGINA 7
dekt
iteit pi
werper
LONDEN Britse we-
i-j tenschappers geloven een
verklaring te hebben ge
vonden voor de toene
mende „woestijnvorming"
die zeshonderd miljoen
bewoners van droge ge
bieden in de wereld be
dreigen. Hun bevindingen
zijn het resultaat van een
twee jaar durende expedi
tie, van 1985 tot 1987, naar
de Wahibah Woestijn in
Oman, een biologisch
uniek gebied.
Nigel Winser, de projectleider,
zegt: „We hebben een heleboel
geleerd over de innerlijke
krachten van een zandwoes
tijn. Ondanks het dorre, barre
.uiterlijk, krioelt de zandvlakte
van de, weliswaar kwetsbare,
flora en fauna. Die maken
slim gebruik van het beperkt
aanwezige vocht en voorzien
in de levensbehoeften van de
bedoeïenen".
De meeste woestijnen zijn te
omvangrijk om in z'n totaliteit
Ionderzocht te worden. „De
Wahibah Woestijn heeft het
j voordeel dat het een betrekke
lijk klein gebied is een
zandbak ter grootte van Wa
les. Het kost je ongeveer drie
dagen om er omheen te rijden.
Ons rapport schetst voor het
eerst een beeld van het ecosys
teem van een complete woes
tijn", legt Winser uit.
Tussen december 1985 en april
1986 waren maar liefst 35 we
tenschappers en onderzoekers
van uiteenlopende academi
sche studierichtingen, varië
rend van biologie tot sociolo
gie, betrokken bij de expeditie.
Daardoor was het mogelijk
een gedetailleerd beeld van
het gebied te geven. Zo wer
den de formatie en bewegin
gen van de zandgronden on
derzocht, evenals de biologi
sche bronnen, de onderlinge
economische verhoudingen
van de plaatselijke bewoners
en het effect van recente ver
anderingen.
Een uniek biologisch ver
schijnsel in het gebied is de
„ghaf" (Prosopis cineraria),
een op een acacia gelijkende
boom, die uitstekend gedijt bij
droogte. Dankzij deze eigen
schap zou de ghaf een oplos
sing kunnen zijn voor de her
bebossing van droge gebieden
elders in de wereld.
De bomen verschaffen de be
doeïenen schaduw, brandhout,
timmerhout voor hutjes, voed
sel in de vorm van eetbare
bladeren en vruchten en vee
voeder voor hun kamelen en
geiten. De wortels van de vol
wassen bomen, steken tot der
tig meter diepte in de bodem
om water uit ondergrondse
bronnen te tappen. De blade
ren zijn ook in staat dauw en
mist, die vanuit de Arabische
Zee wordt aangevoerd, te ab
sorberen.
Graasvlakten
Verder kan de boom zich ver
meerderen door middel van
nieuwe scheuten uit de wor
tels, een veel veiliger en min
der kostbaar systeem dan het
vormen en verspreiden van
zaad. Dr. Andrew Wilson, die
het bodemwetenschappelijke
programma leidde, gelooft dat
op grond van de onderzoeksre
sultaten „sommige theoriën
over duinvorming herzien
moeten worden". Zo is met
name het beeld van duinen die
de woestijn uitwandelen en
het naburige vruchtbare land
begraven onjuist.
De onderzoekers hebben vast-'
gesteld dat de duinen zich
voornamelijk binnen de gren
zen van de zandvlakte bewe
gen en slechts zelden naburige
gebieden aantasten, tenzij dit
als gevolg van overbegrazing,
ontbossing of andere menselij
ke invloeden al ernstig is ge-
corrodeerd.
Het wetenschappelijk rapport
benadrukt hoe belangrijk het
is dat de nomadische levens
stijl en het herdersbestaan van
de bedoeïenen in stand blijft.
Vanouds weten deze herders
volken een evenwicht te vin
den tussen hun behoeften en
het behoud van de natuur
door een zichzelf opgelegd
verbod op het omhakken i
bomen en het instellen van tij
delijke graasvlakten.
Onder druk van de moderni
seringen zijn de bedoeïenen
echter overgegaan tot het
stichten van permanente ne
derzettingen, binnen het be
reik van plaatselijke zieken
huizen en scholen, waardoor
graasvlaktes geen tijd meer
krijgen om zich te herstellen.
Van bijna elke familie is er
wel iemand die zich heeft aan
gesloten bij het leger of op de
olievelden werkt, zodat de be
doeïenen voor hun levensbe
hoeften minder afhankelijk
zijn van de woestijn, maar er
daardoor ook zorgelozer mee
omspringen. Met het voortdu
rend slaan van nieuwe putten
zakt de grondwaterstand
wordt het voortbestaan van
ghaf bomen bedreigd.
KIEV De „perestrojka"
in de Sovjetunie heeft de
toeristische belangstelling
voor het land van Lenin,
Stalin, Brezjnev en Gor-
batsjov enorm doen toene-
n. Maar het blijkt dat
de alles-overkoepelende
Sovjet-reisorganisatie In-
tourist daar niet goed op
in weet te springen.
Het alles-overkoepelende In-
tourist wordt vrijwel automa
tisch ingeschakeld voor iedere
toerist die de Sovjetgrens
overschrijdt. De staatsinstel
ling organiseert het verblijf en
de voedselverstrekking in de
hotels en leidt de reiziger
langs stedelijke attracties. Nie
mand moet verbaasd opkijken
nneer de begeleiding plaats
vindt door een perfect Neder
lands sprekende reisleidster.
Intourist kiest echter ook de
hotels uit, zodat de toerist zel
den zelf in de hand heeft waar
hij terechtkomt in de uitge
strekte metropolen die Kiev,
Moskou en Leningrad nu een
maal zijn. En daar is hij over
geleverd aan de nukken en
grillen van vaak ongemoti
veerd hotelpersoneel, al zijn er
altijd uitzonderingen die de re
gel bevestigen.
Verbetering
Er is echter kans op verbete
ring. In twee Sovjetrepublie
ken, Letland en de Oekraïne,
zijn onafhankelijke associaties
ontstaan, die zich onttrekken
i de allesoverheersende
greep van Moskou op het toe
ristisch gebied. Zij zullen zelf
standig overeenkomsten gaan
sluiten met buitenlandse klan-
Het is een nieuw bewijs
dat buitenlanders in de Sovjet
unie niet langer per definitie
met groot wantrouwen wor
den behandeld. De interesse in
het land groeit enorm. Veel
mensen die zich tot nu toe lie
ten afschrikken door de sfeer
van achterdocht, de armoede
en de tamelijk gebrekkige fa
ciliteiten op het gebied van de
horeca overwegen nu de
sprong tot achter het „IJzeren
Gordijn" te wagen. Vorig jaar
waren het er al zo veel, dat de
toch al beperkte hotelcapaci
teit die Intourist te bieden had
in het hoogseizoen zwaar on
toereikend was. Elk bed kon
toen wel drie keer worden
verkocht.
De kans is echter groot dat een
dergelijke reis op het ogenblik
aanzienlijk duurder uitvalt
dan vorig jaar nog mogelijk
was. Het doordringen van de
perestrojka in de Sovjet-maat
schappij betekent allerminst
dat daar nu de kapitalistische
economische wet van vraag en
aanbod is gaan gelden.
Duurdere kamers
„Intourist heeft de prijs van
hotelkamers verdrievoudigd",
zegt Karei van Gelderen, di
recteur van het in reizen naar
de Sovjetunie gespecialiseerde
bureau „Perestrojka-reizen".
„Maar wat erger is: van reisor
ganisaties wordt nu 45 dagen
van tevoren de bevestiging ge
ëist dat de bestelde capaciteit
ook werkelijk gebruikt zal
worden. Dat is niet alleen in
strijd met de in West-Europa
geldende regels, maar ook
praktisch onmogelijk om aan
te voldoen. In de praktijk is de
beschikbare capaciteit op die
termijn meestal nog niet vol
geboekt en daarna kunnen
zich nog allerlei omstandighe
den voordoen waardoor er
open plaatsen vallen. Intourist
eist echter wel dat alle ge
claimde plaatsen worden be
te zitten". Volgens Van Gelde
ren heeft de ingestelde regel
er al toe geleid dat grote Ame
rikaanse reisbureaus de Sov
jetunie uit hun programma
hebben geschrapt, terwijl de
driemaal verhoogde prijs te
betalen in westerse valuta
tot in vergelijking met vorig
jaar behoorlijk lege hotels
leidt. Zelf heeft hij in Moskou
een overeenkomst gesloten
met het superhotel Rossija, op
een steenworp afstand van het
Rode Plein, dat niet tot de In-
tourist-keten behoort.
Geen idee
„Ik vind dit geen goede regel",
bevestigt Joeri Bljoeko, plaats
vervangend voorzitter van In
tourist in Kiev. Tijdens het ge
sprek met Nederlandse journa
listen wordt echter duidelijk
hoezeer Intourist een bureau
cratische moloch is: hij heeft
geen idee van de hoogte van
Voor klachten over de kwali
teit van het eten en over onge
ïnteresseerd hotelpersoneel
blijkt de toerist zich bij het
hoofdkantoor van Intoerist in
Moskou te moeten vervoegen.
Die ongemotiveerdheid van
het personeel is volgens een
woordvoerder van het stadsbe
stuur van Kiev wel te verkla
ren. „De winst die de hotels
maken moet tot nu toe aan de
Wil de
Sovjetunie
profiteren van
massa
toerisme zoals
hier in Moskou,
dan zal het
officiële
staatsbureau
Intourist haar
beleid moeten
ombuigen.
foto: pr
staat worden afgegeven. Dat
verklaart de slechte dienstver
lening. Hoe moet je gemoti
veerd blijven, als je niets te
rugziet van je inspanningen
Er is een omschakeling nodig.
Winst moet worden aange
wend voor investeringen".
De onafhankelijke associaties
willen daar ernst mee maken.
„Wij willen het toerisme naar
onze republiek bevorderen",
zegt woordvoerder Sergei Bri-
kov van „Ukrintour", zoals de
„Associatie van de Sovjetrepu
bliek Oekraine ter bevorde
ring van het toerisme uit het
buitenland" wordt aangeduid.
Nieuw is dat de associatie
rechtstreeks zaken wil doen
met het buitenland. Reisorga
nisaties zullen er kamers kun
nen reserveren, zodat de klan
ten al in een vroeg stadium
kunnen weten waar ze logeren
en hoeveel dat kost. De op
brengst blijft binnen de associ
atie en wordt bestemd voor
nieuwe investeringen.
Brikov zegt verder dat Ukrin
tour een hotelketen wil opzet
ten, waarbij „drie sterren"
standaard zal
De
nauwernood twee. „Over twee
jaar beschikken we over ver
schillende hotels op wereldni
veau", voorspelt hij enthou-
ANDRÉ HORLINGS
De bëdoeïnen weten al eeuwen het wankel evenwicht in een woestijnomgeving in stand te houden, foto: pr
Nederlands filmfestival
in zeven Japanse steden
Japan kan dit jaar voor het
eerst uitgebreid kennis maken
met Nederlandse films. Van 20
april tot eind augustus wordt
een programma van tien films
vertoond in zeven steden (To
kyo, Oita, Kichijoji, Osaka,
Nagasaki, Nagoya en Korija-
ma). Voor het programma zijn
onder meer Abel (Alex War
merdam), De Wisselwachter
(Jos Stelling), Spoorloos (Geor
ge Sluizer), De Smaak van
Water (Orlow Seunke), Iris
(Mady Saks), Terug naar
Oegstgeest (Theo van Gogh)
en Jan Rap en z'n maat (Ine
Schenkkan) geselecteerd. De
manifestatie wordt geopend
met een speciale vertoning
van Abel op 20 april in Tokyo
in aanwezigheid van onder an
deren regisseur Alex van War
merdam. De films worden
vertoond in de orginele versie
met Japanse ondertitels. De
organisatie is in handen van
het Pia Film Festival, in sa
menwerking met het ministe
rie van WVC en de Neder
landse ambassade te Tokyo.
ben daar wel eens huizen beke
ken. Naar onze smaak lag het
accent teveel op meubelen,
maar ze zijn gek op de westerse
uitstraling. De Japanners zijn
nogal snobistisch ingesteld. De
Japanners zijn net aan meubels
toe. Overdreven gesteld: ze sla
pen en zitten nog steeds op ma
tjes". Als versiering van de
meubels heeft De Porceleyne
Fles uit Delft in „Dagland"
Delftsblauwe vazen en borden
geëtaleerd. „Dan zien de Ja
panners gelijk hoe ze die
moeten gebruiken. Een fraaie
vaas op tafel, een kast-stel op
de kast", zegt H. Koster van de
Delftse aardewerkfabriek. Vol
gens Koster hebben de Japan
ners steeds meer belangstelling
voor het aardewerk uit Delft.
„Wij hebben momenteel veer
tig verkooppunten in waren
huizen. De Japanners hebben
een bijzonder goede smaak. Bo
vendien zijn zij meer gaan rei
zen en hebben zij elders ter we
reld kennis gemaakt met onze
)EN HAAG Meer dood
jan levend spoelde de be-
nanning van het Rotter-
lamse schip „De Eras-
nus" drie eeuwen geleden
an op de kust van Japan,
ternauwernood hadden
ij zich kunnen redden,
ïadat hun schip in een
are storm was vergaan.
het strand werden ze
(gewacht door een groep
oerai met blinkende
aarden die hun hard-
dig de Japanse ge-
roonten bijbracht. In
laats van biefstuk met
dappels waar ze
lar snakten kregen
vissoep en rijst voorge-
choteld. Bier was er niet,
ïun dorst moesten ze les-
;en met sake. En de Ja-
onse traditie vereiste dat
op matjes (tatami) leer
den te zitten.
yM. üt"
begint het boek „Shogun"
wJjlraarin de Britse schrijver Ja-
fot(nes Clavell vertelt over de
[rote waarde die Japanners
.Jiechten aan hun tradities en
:eremonies. Nu, 380 jaar later,
ijken de Japanners hun tradi-
hebben losgelaten. Ham-
(urgers zijn in Japan het top-
iunt van beschaving. In Tokyo
ijzen de MacDonalds als pad-
lestoelen uit de grond. De tra-
iitionele matjes worden ver
ruild voor rustiek eiken meu-
telen uit Oirschot. Het rijstepa-
beljpier op de ramen maakt plaats
dure kanten gordijnen uit
besj Voorschoten. En op de eiken
age vandmeubelen prijkt het
"allee Delfts Blauwe sier-aardewerk.
red; Het gevolg van 380 jaar handel
m guluss60 Japan en Nederland,
ïren, Ter gelegenheid van de 380e
verjaardag van de relaties met
Nederland heeft Japan de „Ne
derland-Japan manifestatie"
De d georganiseerd, die op 19 april
'ei in aanwezigheid van prinses
in Margriet en minister Van den
a Broek (buitenlandse zaken)
nark wordt geopend in Tokyo. Eén
de evenementen is het the
mapark „Dagland" bij Osaka,
1 de Exportbevorderings-
Een salon waar thee ceremonieel wordt geserveerd; Japanners blijken er echter meer de voorkeur
aan te geven op eiken meubelen plaats te nemen dan op de grond. foto: pr
en Voorlichtingsdienst (EVD)
een „Hollands dorp" heeft op
gezet. Hier kunnen de Japan
ners kennis maken met typisch
Nederlandse produkten. Er is
een bruin café van Heineken
met een draaiorgel voor de
deur, er staat een patattent en
uit de Efteling is Doornroosje
overgekomen. Het accent van
het themapark ligt op de inte
rieurverzorging. Zes verschil
lend ingerichte kamers laten
zien hoe de Nederlanders wo
nen. „In Japanse huizen en
winkels zie je momenteel twee
stijlen door elkaar heen. De ba
sis is rustiek eiken, a la Oister-
wijk, en ruche gordijnen, ter
wijl ze daarnaast knaloranje
meubels met chromen poten
hebben en meubels van mo
dern design, zoals Pastou en
Bouvrie", zegt EVD-medewer-
ker Jan de Vries. „En er zijn
twee bedrijven die gordijnen
verkopen zoals je die vroeger
zag bij je ouders, met een boog
je en een strikje".
Eén van die bedrijven is Ehagé,
een familie-bedrijf uit Voor
schoten, dat gespecialiseerd is
in kant en valletjes (halve gor
dijnen). Zo'n veertig procent
van de export van Ehagé gaat
naar Japan.
De Japanners zijn gek op kant,
dat in hun eigen land nauwe
lijks wordt gefabriceerd, vertelt
Gerda Bokking van Ehagé.
„Wij zijn gespecialiseerd in ets-
kant, een speciale techniek
waarbij met behulp van machi
nes de niet geborduurde stof
wordt weggebrand. Het is ont
staan als een familie-op-fami
lie-traditie. Misschien kunnen
de Japanners het zelf wel ma
ken, maar ze hechten aan kwa
liteit. Ze willen hun huis mooi
inrichten met bijvoorbeeld
westerse gordijnen. Opvallend
is wél, dat ze hun tatami-ka-
mertje, waar ze de traditionele
theeceremonie doen in stand
houden. Daar hangen geen gor
dijnen. In de Europees aan
doende living wel. Ze zijn heel
erg voor andere invloeden,
maar willen toch hun eigen
identiteit behouden".
Snobistisch
Hoofdmoot van de meubelex
port naar Japan bestaat uit rus
tieke meubels van massief ei
kenhout. „De Japanners kopen
traditioneel omdat ze dat on
derdeel vinden van de westerse
levensstijl", zegt de verkoop
manager van Roskam's Meu
belfabriek in IJsselstein. Hij is
ervan overtuigd dat de Japan
ners deze meubels ook wel zelf
kunnen maken. „Maar Japan is
ingesteld op grote series. Wes
terse meubels zijn nog steeds
voor de top van de markt. Dus
als wij ze maken is het voorde
liger en exclusiever. Wij passen
de meubels overigens wel voor
Japan aan, wij maken ze iets
kleiner".
„Je kunt je wel afvragen wat
de Japanners in 's hemelsnaam
met klassieke meubels moeten
in hun kleine huizen. We heb-
1
W"
pUPii-
1W3
produkten. Er is trouwens veel
belangstelling voor westerse
produkten en ons produkt is
exclusief".
Merken
De EVD heeft er alle vertrou
wen in dat de expositie in
„Dagland" een succes wordt.
De Vries: „Wat je daar heel
goed kunt verkopen zijn abso
lute luxe goederen. Nederland
se voedingsmiddelen doen het
goed, mits ze een merk hebben
en luxueus verpakt zijn. Daar
hebben de Fransen hun succes
op de Japanse markt aan te
danken. Die komen met mer
ken als „Camembert" en
„Boursin". Aan Nederlandse
kaas, zoals Maasdammer en
Goudse, zie je niks. Als die ver
pakt wordt in folie en doosje
stijgt de verkoop enorm. Daar
naast is het echter onbegrijpe
lijk dat Kentucky Fried Chic
ken en MacDonald zo'n succes
zijn. Er zijn nu inmiddels zes
tien Kentucky's en twaalf Mac
Donalds in Tokyo".
Zelfs cd's en luxe Nederlandse
dekens doen het goed in Japan.
De Vries- „In Rijenkorfachtige
warenhuizen heb ik AB-dekens
gezien, die daar dank zij Anton
Geesink zijn gekomen. Geesink
is gigantisch populair in Japan
en heeft ook bij de Nederlandse
exporttrein vorig jaar door Ja
pan menig produkt gepro
moot". Verder zijn de Japan
ners natuurlijk zeer geïnteres
seerd in medische technologie-
produkten, die ze zelf niet ma
ken, zoals revalidatie-appara-
tuur en liftjes langs trappen.
„Ze kunnen het wel maken,
maar ze verwachten er geen
grote markt voor. Japan is nu
eenmaal een groot-volume-
land, dus geen Rolls Royce
maar wel veel Mazda en Toyo
ta", aldus De Vries.
Historische band
Met de manifestatie willen de
Japanners de rol van Neder
land in de Japanse geschiedenis
benadrukken, zegt M. Smalle-
gange, secretaris van het Ne
derlands comité dat de mani
festatie coördineert. „De Ne
derlanders hebben een bijzon
der positief imago in Japan. De
medische wetenschap bijvoor
beeld is door de Nederlanders
in Japan geïntroduceerd. Ver
schillende steden hebben dan
ook een historische band met
Nederland". Hij geeft toe dat
380 een geforceerd getal is om
iets te vieren. „Maar de Japan
ners hadden een kapstok nodig.
Zij wilden dolgraag een ten
toonstelling organiseren als
antwoord op de Japan-manifes
tatie van 1984 in Rotterdam.
Over vijf jaar komen de Japan
ners weer naar Nederland".
Van 1641 tot 1854 had Neder
land als enig Europees land
toegang tot Japan via het
kunstmatige eiland Decima in
de haven van Nagasaki, omdat
de toen heersende shogun Iëja-
soe Tokoegawa alle buitenlan
ders het land uit wilde hebben.
„Gedurende bijna een kwart
eeuw vormde dit kleine groepje
Hollandse kooplieden de enige
verbinding van Japan met het
Westen. Zodoende konden Ja
panse ambtenaren in het bezit
komen van allerlei Nederland
se wetenschappelijke publika-
ties", aldus Smallegange.
Lift
Tot voor kort waren de Neder
landers echter nog weinig posi
tief over de handel met Japan
vanwege de grote handelsbar
rières voor onder meer bloem
bollen. Maar sinds vorig jaar
doen de Nederlandse bloemen
en bloembollen het steeds beter
in Japan. Veel barrières zijn al
afgebouwd. Na de opmerkelijke
doorbraak vorig jaar van de
quarantaine-regeling (waar
door 29 bloembol-soorten geen
quarantaine meer nodig heb
ben) is de export voor bloem
bollen aanmerkelijk gestegen.
Ook de rest van de agrarische
sector zit „geweldig in de lift"
volgens het ministerie van
landbouw. Aardappels, kaas,
bier en met name melkpoeder
uit Nederland zijn vorig jaar
enorm in populariteit gestegen.
„We mogen voorzichtig conclu
deren dat voor het eerst sinds
jaren het handelstekort van de
export naar Japan afneemt",
zegt een woordvoerder van
Economische Zaken. De handel
met Japan groeit dus heel snel,
vooral dank zij het succes van
chemische en farmaceutische
produkten en grotere elektri
sche machines. De woordvoer
der van Economische Zaken:
„De Japanners zijn er allang
van op de hoogte dat wij meer
hebben dan alleen klompen en
JEANNETTE V. LEEUWEN
