an trouwen en opwinding
ver methode kernfusie
Antarctica verliest
zijn ijzige onschuld
eads voorop in
cistische beweging
Betoging Kosovo
uiteen geslagen
„Container lindaan" is raadselachtig blok beton
Genland
CcidócSoirtant
ZATERDAG 25 MAART 1989 PAGINA 5
jeneigd
tduikerv
;egevem
uw VN-programma
in honger Sudan
IINGTON De Verenigde Sta-
fcben aangekondigd dat de wed-
bgen de hongerdood in Sudan
e-»n is tenzij ontwikkelde landen,
wie Nederland miljoenen gul-
bijdragen voor voedsel. Als dat
>beurt komen dit jaar in het erg-
honderdduizend Sudanezen
fcnger om. De donorlanden heb-
bg zo'n zes weken de tijd
deparfdduizend ton voedsel te sturen
doewt het regenseizoen begint. De
te migde Naties hebben een noodpro-
n Bukiia opgesteld waarvoor 265 mil-
ilden nodig is. Medewerkers zijn
zeer secptisch, temeer de wer-
Ell oorzaak van de honger, de al
Valjaar durende burgeroorlog
wel I
rzoek
Olievervuiling
op kust Alaska
VALDEZ De Amerikaanse olie
tanker Exxon Valdez is gisteren
voor de kust van Alaska aan de
grond gelopen en heeft daarbij
naar schatting 150.000 vaten ruwe
olie verloren in de Golf van Alas
ka. Een vat olie komt overeen met
160 liter. Havencommandant
McCall zei dat de tanker 1,266 mil
joen vaten olie aan boord had, toen
het op weg naar Prince William
Sound in open zee op een rif was
gevaren. Leden van de milieu-op
ruimingsdienst zijn naar de Exxon
Valdez op weg waren. Momenteel
zou nog steeds olie lekken uit het
schip; in de buurt liggen verschil
lende recreatiegebieden.
AFGHAANS VERZET
SLAAT AANVAL AF
PESHAWAR Het Afghaanse verzet
heeft gisteren een aanval van regerings
troepen afgeslagen die ter versterking naar
het belegerde Jalalabad trokken en de ver
bindingsweg met Kabul moesten herope
nen. Het verzet zei een helikopter te heb
ben neergeschoten en drie regeringssolda
ten te hebben gedood. Ook zeiden de muja-
heddin dat zij een tweede brug hadden op
geblazen. De rebellen belegeren Jalalabad
al meer dan twee weken maar het is ze nog
niet gelukt deze tweede stad van het land,
zeventig kilometer ten oosten van Kabul te
heroveren. Overigens heeft de regering
van India, tot grote ergernis van het verzet,
besloten een luchtbrug in te stellen voor
voedselhulp aan de eveneens belegerde in-
i Kabul.
Washington veilig,
meent burgemeester
WASHINGTON De Amerikaanse hoofd
stad Washington, waarin alleen al dit jaar 119
moorden zijn gepleegd, is veilig. Althans-dat
meent burgemeester Marion Barry. Hij vindt
dat het sombere beeld dat van zijn stad wordt
geschapen overtrokken is, omdat de meeste
moorden zich naar zijn zeggen afspelen in een
klein gedeelte van de stad te midden van een
kleine groep drugscriminelen, die op veilige
afstand van het centrum met zijn regeringsge
bouwen en nationale monumenten opereert.
,,Het Congres is veilig. Iedereen is veilig. Af
gezien van de moorden, is Washington een
van de minst misdadige steden in het land,"
liet de burgemeester weten. Vooraanstaande
leden van het Congres dreigden vorige week
Washington onder curatele te stellen als het
geweld niet stopt.
PRISTINA De Joegoslavische oproerpolitie
heeft gisteren in het stadje Urosevac in de pro
vincie Kosovo een betoging van tweeduizend
Albanese demonstranten uiteen geslagen en
minstens honderdvijftig mensen opgepakt. De
betogers protesteerden tegen de invoering van
een grondwetswijziging die de autonomie van
Kosovo beknot. De Albanezen vrezen een aan
tal privileges te verliezen ten gunste van de
Serviërs. Ondanks waarschuwingen van de po
litie gingen de betogers toch voor de tweede
achtereenvolgende dag de straat op. De demon
stranten gooiden met stenen naar de politie die
charges uitvoerde. De arrestanten werden in
veewagens afgevoerd.
Reagan gedagvaard
in Iran-schandaal
WASHINGTON De advocaten van
Oliver North hebben de rechtbank ver
zocht oud-president Ronald Reagan te
dagvaarden als getuige in de rechtszaak
rond het Iran-Contra schandaal. De af
faire is wel de grootste blunder op bui
tenlands gebied tijdens de acht jaar dat
Reagan president was. In het geheim
werden wapens verkocht aan Iran en de
winst die daarmee werd gemaakt werd
illegaal doorgesluisd naar de Nicara
guaanse rebellen, de Contra's. Indertijd
had het Congres hulp aan de Nicara
guaanse rebellen verboden. North moet
voor de affaire terecht staan, maar hij
heeft altijd beweerd van hogerhand toe
stemming te hebben gehad voor het
doorsluizen.
(Van onze correspondent
Bob van Huet)
PARIJS Wegens storm in
Het Kanaal heeft de Franse
marine het zoeken naar de
container met lindaan onder
broken. Het vrijkomen van dit
zware landbouwvergif kan
een ongekende milieuramp tot
gevolg hebben. Het grote voor
werp dat de Franse mijnenve
gers Clio en Orion woensdag
peilden in een kloof in de zee
bodem, twintig kilometer ten
noorden van het Engelse Ka
naaleiland Alderney, is achter
af als een „blok beton" geïden
tificeerd.
Raadselachtig is overigens de
herkomst van dat blok beton.
In de zone waar het werd ge
vonden bevindt zich een on
derzeese opslagplaats van on
der meer munitie uit$f Twee
de Wereldoorlog. Evenmin
wordt uitgesloten dat het gaat
om nucleair afval van de nabij
geleden kerncentrale La Ha
gue, even onder Cherbourg.
Goederen van de gezonken
Panamese vrachtvaarder Pe-
rintis zijn gisteren aangespoeld
op het Kanaal-eilandje Alder
ney. Bewoners van Alderney
vonden op het strand papier
voor bankbiljetten dat bestemd
was voor de Bank van Indon-
sië. Tegenover een Franse
krant zeiden zij te vrezen dat
bij de heersende stroom het gif
lindaan op de zelfde wijze hun
richting uit zou kunnen ko
men indien het uit de contai
ner zou weglekken.
DEN HAAG Met wan
trouwen, opwinding en
verbazing hebben tal van
deskundigen uit de hele
wereld gereageerd op de
bekendmaking dat twee
onderzoekers erin zijn ge
slaagd een kernfusie te
bereiken bij kamertempe
ratuur. Als de Amerikaan
Stanley Ponse en de Brit
Martin Fleischmann gelijk
hebben, ligt de weg open
naar een zeer goedkope,
onuitputtelijke en vooral
veilige energiebron.
Het wantrouwen van veel ge
leerden komt vooral voort uit
de manier waarop de twee on
derzoekers tot hun verbijste
rende vondst zijn gekomen;
kernfusie bij kamertempera
tuur is bijna tè eenvoudig om
Kernfusie wil zeggen dat ker
nen van atomen samensmel
ten. Bij dit proces komt hitte
ofwel energie vrij. Volgens de
onderzoekers Ponse en Fleisc
hmann is kernfusie bij kamer
temperatuur mogelijk door via
een palladiumelektrode stroom
te sturen door deuterium of
wel zwaar water, een samen
stelling die volop in de ocea
nen voortkomt.
Het begrip kernfusie is al ja
ren bekend, maar om de ker
nen te laten samensmelten
moest een zo grote hitte wor
den gebruikt miljoenen gra
den Celsius dat geen mate
riaal daartegen bestand was.
De praktische toepassing van
kernfusie heeft daarom op
zich laten wachten.
Momenteel wordt energie op
gewekt door kernsplitsing,
maar hierbij komen tal van
kwalijke radioactieve
stoffen vrij. Vanwege dit ra
dioactieve afval en vanwege
het gevaar op ongelukken
(Harrisburg, Tsjernobyl) is
kernenergie zeer omstreden.
Maatschappelijk gezien zou
kernfusie bij kamertempera
tuur een geweldige stap voor
waarts zijn, hoewel met name
olieproducerende landen en
olie-ondernemingen het daar
wel niet mee eens zullen zijn.
Professor M. van der Wiel van
het onderzoekscentrum FOM
verklaarde gisteren „eerst ge
dacht te hebben aan een te
vroege 1-aprilgrap. Pas daarna
volgden stomme verbazing en
grote opwinding". Maar ook
Van der Wiel toonde zich
vooralsnog sceptisch over deze
„doorbraak van de eeuw". Als
vervolgonderzoeken mochten
uitwijzen dat de onderzoekers
zich niet vergissen tijdens hun
„simpele" proefnemingen, zijn
zij volgens Van der Wiel wel
goed voor een Nobelprijs.
Laos' eerste
schreden op pad
van democratie
BANGKOK Niet alleen in
Moskou, waar de verkiezings
koorts hoog is opgelopen, maar
ook in het Zuidoost Aziatische
Laos wordt morgen voor
eerst sinds de communistische
machtsovername in 1975 et
parlement gekozen. Er zijn
zetels te verdelen, waarvoi
zich 121 kandidaten beschik
baar hebben gesteld.
De „Revolutionaire Volkspar
tij" isoleerde zich na de
machtsovername van de bui
tenwereld en introduceerde
een strikte socialistische poli
tiek, maar drie jaar geleden
besloot het partijcongres tot
verregaande politieke en
nomische hervormingen. Laos
behoorde voor 1975 tot het
Franse Indochina, maar ging
een eigen koers na afloop 1
de Vietnamoorlog.
De staatsradio onderstreepte
de corrupte bureaucratie v,
het voormalige koninkrijk i
verwees naar het zondige ka
rakter van de hoofdstad Vien
tiane. Echter, bijna vijftien
jaar socialisme heeft het land
niet kunnen ontdoen van zijn
status van „minst ontwikkeld
land". Het gemiddeld inkomen
van de 3,8 miljoen Laotianen
is 270 gulden per jaar.
Het vierde partijcongres
1986 heeft besloten econor
sche vrijheden toe te staan,
op de Sovjetunie geörienteerde
natie introduceerde in 1
westerse marktprincipes, zoals
„loon naar werken", aandelen
en het vraag- en aanbodme
chanisme. Met de komst van
kapitalistische ideeën is een
eind gemaakt aan de geleide
markteconomie en zijn ook
private ondernemingen toege-
Partijleider Kaysone Phomvi-
hane, die zij aan zij heeft j
vochten tegen de Fransen n
de legendarische verzetsheld
Ho Chi Minh, zal naar alle
waarschijnlijkheid aftreden
de verkiezingen wegens g
zondheidsredenen. Zijn ve
trek samen met andere „rev
lutionaire veteranen" maakt
de weg vrij voor verdere her
vormingen.
Een orca rijst op tussen de ijsschotsen in Antarctica; toeristen en onderzoekers vormen momenteel
een bedreiging voor de ongerepte natuur waarin de dieren leven.
ONDERZOEKERS EN TOERISTEN BEDREIGEN
ONGEREPTE NATUUR:
PALMER STATION
Als êen monument dat het
einde van Antarctica's on
schuld symboliseert, rijst
de opengereten oranje
kiel van de Bahia Paraiso
op uit het ijsblauwe water.
Pinguins strijken neer bo
venop het omgeslagen
vrachtschip. Zij zijn zich
niet bewust van het ge
vaar dat schuilt in de olie
achtige glans van het wa
ter.
Tienduizenden liters dieselolie
zijn weggestroomd nadat het
Argentijnse vrachtschip Bahia
Paraiso dichtbij het Ameri
kaanse onderzoeksstation aan
de Palmer Baai op 28 januari
aan de grond liep. In het wrak
ligt in moeilijk bereikbare
tanks nog zo'n 240.000 liter
olie opgeslagen dat langzaam
weglekt.
De tijden veranderen, ook op
dit bevroren continent, de eni
ge plaats op aarde waar je nog
geen paspoort nodig hebt. Lan
den die aanspraak maken op
een stuk van het Antarctische
schiereiland bouwen nieuwe
onderzoeksbases en lanceren
er met klaroengeschal nieuwe
projecten.
Tijdens de zuiderzomer plegen
honderden rijke toeristen een
wekelijkse invasie van
Antarctica. Met plezierboten,
bevoorradingsschepen en mili
taire transportvliegtuigen wor
den ze bij bosjes aangevoerd.
Ongelukken zijn niet te ver
mijden. En de menselijke in
vasie van het tot nog toe onge
repte continent roept een groot
aantal politiek gekleurde vra
gen op inzake de bescherming
van het Antarctische milieu.
„Je wordt geconfronteerd met
een zich steeds versnellende
kettingreactie van ontwikke
lingen," zei Peter Wilkniss, di
recteur voor po'olonderzoek bij
de in Washington gevestigde
Nationale Stichting voor We
tenschap (NSF) die de Ameri
kaanse wetenschappelijke acti
viteiten op Antarctica coördi-
Wilkniss is voorstander van
meer internationale regelge
ving voor Antarctica. „Niets
houdt iemand tegen om er te
doen wat hij wil. Ik denk dat
we met die toestand niet kun
nen leven," zei hij. Hij noemt
het bevroren continent, dat
13,2 miljoen vierkante kilome
ter beslaat, .juridisch een nie
mandsland."
Er zijn geen wetten van toe
passing op Antarctica omdat
krachtens het Antarctica-Ver-
drag uit 1961 het continent aan
niemand toebehoort. Die inter
nationale overeenkomst be
paalt dat de ondertekenende
landen voor een periode van
dertig jaar hun gebiedsaan-
spraken op het continent op
schorten, en dat alleen onder
zoek met vreedzame doelein
den er is geoorloofd. Het ver
drag, dat door twintig landen
is ondertekend wordt in '1991
herzien.
De verdragsorganisatie heeft
nu een plan op tafel liggen
voor een strikte regulering
van de verkenning en ontgin
ning van Antarctica's bodem
rijkdommen. Zij heeft zich
echter nog maar amper gebo
gen over problemen in ver
band met de groei van het on
derzoeksnetwerk op het conti
nent, de veiligheid van lucht
en zeeverkeer, de schadeloos
stelling bij milieu-ongelukken,
en de reddingsoperaties bij
scheepsrampen.
Het ongeluk met de Bahia Pa
raiso is een treffende illustra
tie van de problemen waarmee
Antarctica in de toekomst te
maken kan krijgen. Toen het
gezonken wrak dieselolie be
gon te lekken, werd een groot
scheepse schoonmaakoperatie
op touw gezet. In de buurt van
het wrak wemelt het immers
van pinguïns, jagers, aalschol
vers, zeezwaluwen en andere
vogelsoorten. Ook zeehonden
en walvissen zijn geregeld in
de baai te vinden.
Het onderzoeksstation Palmer
verandert van een plaats waar
mensen lange-termijnonder-
zoek doen naar de ongerepte
natuur in een plaats „waar'
mensen de lange-termijngevol-
gen bestuderen van oliever
vuiling," zei Margaret Rubega,
een ornitologe aan de univer
siteit van California-Irvine.
„Als een ecosysteem dat zo
goed als ongerept was, is het
een vreselijk verlies," voegde
zij eraan toe.
Volgens William Fraser, een
ornitoloog van het Point Reyes
Bird observatorium in Califor-
nie, zijn er al aanwijzingen
van vogelvergiftiging irj de
buurt van het scheepswrak.
„We hebben geen directe be
wijzen van grote vogelsterfte,
maar wel onrechtstreekse aan
wijzingen," aldus Fraser.
Een ander probleem bij kost
bare milieuschoonmaakopera-
ties is de kwestie van de scha
devergoedingen. De Verenigde
Staten kunnen geen eigen
domsaanspraken laten gelden
op het gebied. Het gebied
rondom Palmer wordt opgeëist
door Chili, Argentinië en
Groot-Brittannië. Chili zal op
de volgende bijeenkomst van
de Antarctische verdragsorga
nisatie een regeling voorstel
len waar elk land financieel
verantwoordelijk wordt voor
de milieuschade die het aan
richt. De NSF pleit voor een
overeenkomst om de kosten
van milieu-ongelukken geza
menlijk te dragen.
Bij een scheepsramp in de
buurt van het Antarctische
schiereiland ontbreekt ook de
infrastructuur voor een groot
scheepse reddingsoperatie. Al
leen de rustige zee heeft bij
het ongeluk met de Bahia Pa
raiso een ramp van desastreu
ze omvang voorkomen. Het
vergt trouwens uitzonderlijk
veel ervaring om schepen vei
lig door de verraderlijke Ant
arctische wateren te loodsen.
Ijsbergen en ijsschotsen vor
men er een voortdurende be
dreiging voor het steeds druk
kere scheepsverkeer in
Antarctica en zijn veelal niet
nauwkeurig in kaart gebracht.
Toen de Bahia Paraiso op 28
januari aan de grond liep. be
vond het schip zich in een ge
bied dat op zeekaarten een
waarschuwing heeft voor ge
vaarlijke obstakels onder wa-
De toeristische invasie van
Antarctica dreigt uit de hand
te lopen. Gedurende het zo
merseizoen zijn er zo'n dertig
pleziertochten naar Palmer ge
pland waarbij in totaal onge
veer drieduizend toeristen
voet op het bevroren continent
De NSF poogde vorig jaar
kortstondig om toeristische
uitstapjes naar Antarctica te
laten verbieden. Maar het
duurde niet lang voor invloed
rijke Amerikanen daarover
hun beklag deden en het ver
bod werd al gauw opgeheven.
De gegoede toeristen eisten
namelijk het recht op om te
zien wat er met hun belasting
sgeld op het bevroren conti
nent werd uitgericht.
Na decennia van vreedzame
internationale samenwerking
op Antarctica, zijn er nu ook
politieke wrijvingen ontstaan.
Tot voor kort hadden politieke
conflicten geen invloed op de
samenwerking op het conti
nent. Onderzoeksteams van
ideologisch zo verschillende
landen zoals Chili en de Sov
jetunie leefden als goede buren
met elkaar, terwijl ze hun
voorraden en materieel deel
den. en zelfs een of twee bor
rels tijdens een koude nacht.
VS KUNNEN „HAATBEWEGING" NIET VERBIEDEN:
Meer jongeren in de VS
sluiten zich aan bij ra
cistische bewegingen.
Dat heeft tegelijk tot ge
volg dat meer tegen-de
monstraties worden ge
houden: op de foto een
jongeman, die een lid
van de Ku Klux Klan
aanviel.
foto: ap
songs als „Nigger,Nigger" en
wordt met instemming geluis
terd naar een musical die „Pri
soner of Peace" heet en die
het heldendom van de oorlogs
misdadiger Rudolf Hess uit
voerig bezingt.
De afgelopen jaren is het geor
ganiseerd racisme in de VS be
perkt gebleven tot enkele
groepjes gefrusteerde burgers
die door de overheid danig op
de huid werden gezeten. Maar
met de succesvolle inlijving
van de skinheads is de „haat-
beweging" in Amerika een
nieuwe fase binnengegaan. Op
dit ogenblik zijn ongeveer dui
zend tot drieduizend skikheads
van de meest geweldadige
soort tot het georganiseerd ra
cisme toegetreden.
Zij vormen binnen de bewe
ging de „strijdersorde" die de
twijfelachtige idealen van de
haatgroepen met de harde
hand uitdragen. Het aantal ge-
weldadige acties van de skin-
héads is de afgelopen twee jaar
sterk toegenomen. Tragisch
hoogtepunt vormde de brutale
moord op een Ethiopische man
in Portland (Oregon) en in
Reno (Nevada) werd een
zwarte man door een groepje
skinheads neergeschoten. Het
aantal door skinheads veroor
zaakte vechtpartijen en inci
denten is legio.
Overigens Hebben niet alle
kaalgeschoren, van haken
kruisen, zwarte, leren jacks,
laarzen, messen en kettingen
voorziene jongelui zich bij de
haatbeweging aangesloten.
Een omvangrijke' groep houdt
vol dat ze slechts de brave
burgerij van haar stuk wil
brengen, maar dat ze tegen ie
dere vorm van geweld en ze
ker tegen racisme en nazisme
Over de manier waarop de
groeiende „haatbeweging" te
gemoet moet worden getreden,
wordt in de VS zeer verchil-
lend gedacht. Sommige gezags
dragers zeggen dat de skinhe
ads doodgezwegen moeten
worden en dat protesten tegen
hun activiteiten slechts koren
op de molen van het geweld
vormen. De haatgroepen zelf
beroepen zich met succes op de
vrijheid van meningsuiting en
vergadering en krijgen daarbij
vaak steun van de rechters die
hun bijeenkomsten niet kun
nen verbieden. Dat was ook
het geval in San Fransisco,
waar boze burgers een ver
geefs beroep op de rechter de
den de bijeenkomst niet te la
ten doorgaan.
Kapitein Rob in China
en nu zit hij gevangen. „Waar?" vraagt Marga vol spanning. „In
de kelder onder de tempel!", antwoordt de vrouw. „Och", roept
ze uit, „mijn man is in de oorlog gewond; zijn gelaat is verminkt
en nu is hij zo wreed..." „Hoe kunnen we die kelder bereiken?"
vraagt Marga verder. „Er is een trap..." luidt het antwoord, „die
naar een gang leidt. Volgt u die, dan komt u in de kelder." Marga
snelt weg en vertelt opgewonden aan Taaie Toon en Rob wat ze
heeft gehoord.
Ponse (links) en de Brit Fleischman in het labora-
de Universiteit van Utah waar zij hun „kinderlijk een
ontdekking deden. foto- ar
en doos
minderj
t Amei
INGTON Het
landelijke open-
'estival van jonge,
likaanse blanke „su-
icisten" is op een
king uitgelopen.
:gende dat het goot
|t was bovendien bui-
oon koud. Er kwa-
daarom slechts 150
hakenkruisen en
[tekens voorziene
lui opdagen die ove-
werden uitgejouwd
300 heftig proteste
demonstranten.
I^ofdmoot van de festival-
werd gevormd door
leads", kaalgeschoren en
nkt giiidruchtige jongelui die,
ijn auto» om racistische en r~~:~
3t het miitingen gaat, geen z
ichadevis. De skinheads hebben
telopen twee jaar i
Doe hpde mate hun heil
;tenbela[bij een aantal racistische
waarvan „De Ari-
de meest bekende
viduelefc organisatie is op haar
nkele p weer een aan de eisen
n bljds aangepaste Ku Klux
dat [die de superioriteit
nijanke ras propageert.
hooggapisatoren van het n
zekffestival nabij San Fran-
ook.l hebben zich overigens
itting lafan hun stuk laten bren-
van miPp 12 april komen ze op-
jaar alsf bijeen, nu in Hayden
•niddeld (Idaho) voor wat zij „het
chtigen,ne Woodstock"
Nou, bjeenkomst moet een soort
itival van de moderne
Iscultuur worden tijdens
veel rock-muziek van
CT SNO|>>terst dubieus soort zal
i gespeeld. In kringen
skinheads circuleren al
en paar dagen later, - Taaie Toon en Rob worden al onge-
j, omdat ze nog steeds geen spoor van de verdwenen re-
hebben gevonden - is Marga bezig met de reeds bijna ge-
baby wanneer haar tasje van de tafel valt. De vrouw van
indarijn raapt het op en slaakt een kreet van schrik. Marga
>m en ziet, dat een foto uit haar tasje is gevallen. „Dat
i Roy Robinson!" stamelt de Chinese vrouw. „Ja!" roept
uit, „kent u hem?" En dan komt het verhaal: ja ze kent de
ikaan heel goed; haar man heeft hem gevangen genomen
