Kameraden in verkiezingsroes
SOVJETBURGER BEGINT ZICH TE ROEREN
PARA
CeidócGouoatit'
Verkiezingsplakkaten als deze hangen (achter glas) wel in de straten, maar men moet ze
zoeken. De ruimte wordt eerlijk gedeeld door de twee kandidaten: links Jemeljanov,
rechts Savitski.
MOSKOU - „Vopros!", „Vopros!",
„Vopros!", wordt er van alle kan
ten geroepen. „Stel nu eens je
vraag!". Maar de vriendelijke ze
ventiger die van de voorzitter het
woord heeft gekregen is voorlopig
niet van plan dit weer af te geven.
„Ik ben ook econoom, Aleksej Mi-
chajlovitsj, en ik heb gelezen
Aleksej Michajlovitsj is echter niet
naar het vergaderzaaltje van de
Eerste Medische Kliniek gekomen
om naar vriendelijke oude heertjes
te luisteren, maar om stemmen te
winnen voor een zetel in het
Volkscongres.
Resoluut gebruikt hij de microfoon als
wapen en begint nog eens opnieuw om
standig uit te leggen hoe zijn politiek-
economisch program er uit ziet. Want
bij de voorverkiezingen in het Moskouse
'Lenindistrict nummer een', dat twee
forse stadswijken omvat, zijn spandoe
ken meegedragen met de tekst: „Alleen
economen en juristen in het Volkscon
gres". En Aleksej Michajlovitsj Jemelja
nov is hoogleraar in de economie en hij
zegt zijn zegje dienovereenkomstig saai.
Zo saai zelis, dat de voorzitter van de
verkiezingsbijeenkomst hem tijdens de
discussie met woord en gebaar tot wat
meer vuurwerk aanmoedigt.
Zijn tegenkandidaat in het kiesdistrict
(Jemeljanov noemt hem al helemaal in
stijl 'mijn geachte opponent') heeft het
heel wat makkelijker. Valerij Michailo-
vitsj Savitski is immers een goed van de
tongriem gesneden jurist, trouwens ook
professor en bovendien lid van de Aca
demie van Wetenschappen. En zijn stem
draagt tot ver buiten het zaaltje van het
Latijnsamerikaans Instituut waar overi
gens niet alleen wetenschappelijke mede
werkers, maar ook vestiaire-juffrouwen,
kantinepersoneel en enkele studenten
naartoe zijn gekomen.
Savitski (die zijn rivaal een 'achtens
waardige man' vindt) heeft geen enkele
moeite om voor zijn program de handen
van zijn toehoorders op elkaar te krij
gen. Hij staat voor meer rechtsbescher
ming en meer vrijheid van het individu,
hekelt de KGB („Het optreden van de
KGB is toch niet beschaafd of van deze
tijd!"), vindt de manier waarop de Sov
jetunie tot nu toe wordt bestuurd bu
reaucratisch en dus ondemocratisch en
noemt de nieuwe kieswet een onding.
Als hij gekozen wordt zal hij zich voor
herziening van het kiessysteem intetten.
Aanklager
De rol van openbare aanklager is Savits
ki op het lijf geschreven en zijn gehoor
krijgt er steeds meer plezier in, onder
breekt hem slechts met lachsalvo's en
met instemming: „Precies!", „Goed ge
zegd!", „Weet ik van mee te praten!".
Op economisch gebied komt hij niet zo
goed beslagen ten ijs als zijn concurrent.
Maar hij noemt het een schande dat zes
tig procent van de gepensioneerden met
minder dan tachtig roebel per maand
moet uitkomen (een beginnend bus
chauffeur verdient 350 roebel) en wil de
pensioenen optrekken tot 60 a 70 pro
cent van het laatst genoten loon. Maar
er zitten slechts weinig vijftig-plussers in
de zaal, dus dat schot gaat naast.
Dan maar terug naar de rechtsstaat. De
burgers moeten voortaan bij de rechter
hun gelijk kunnen halen, ook wanneer
zij met de hoogste instanties overhoop
liggen. Het hele recht moet trouwens op
de helling. En natuurlijk die kieswet die
niet deugt.
Een jongeman vraagt: „Is er onder de
huidige kieswet fraude mogelijk, bijvoor
beeld bij het tellen van de stemmen?".
Gegrinnik in de zaal. Maar Savitski stelt
zijn gehoor gerust. Zo slecht is die kies
wet nu ook weer niet. Hoewel, frauderen
kun je onder elke wet en de kandidaat
vindt het begrijpelijk dat er veel argwaan
heerst.
Een hippe jongedame wil weten of de
kandidaat ook iets aan het milieu wil
doen. Dat wil Savitski zeker. De Mos
kouse binnenstad moet weer schoon
worden, dus moeten de kantoren en de
vrachtwagens er uit. Waarom ook de
kantoren wordt niet toegelicht, maar de
aanwezigen schijnen er mee in te stem
men.
Telkens jeltsin
Even wordt het een beetje pijnlijk: „Va
lerij Michajlovitsj, Boris Jeltsin houdt
momenteel grote meetings en timmert
met verkiezingspamfletten aan de weg.
Wat vindt u van hem en zijn program?".
Ook Russisch gemompel blijkt als rabar-
ber-rabarber te klinken. Valerij Michaj
lovitsj is echter niet van slag te brengen.
„Nou ja. Jeltsin. Mijn tegenkandidaat
heet Aleksej Michajovitsj Jemeljanov.
Die is econoom, ik ben jurist. Maar ik
zal me, wanneer ik gekozen word, na
tuurlijk niet alleen met het recht bezig
houden, doch ook met economische en
sociale problemen. Die problemen kun
je echter alleen maar oplossen door mid
del van goede wetten. We hebben juist
zoveel economische problemen omdat
er geen goede wetten zijn. Ik zie het als
mijn taak een betere rechtsbasis te
scheppen waarop de economie zich kan
ontwikkelen". De zaal is het daar roe
rend mee eens en een dame die al twee
uur lang verbitterd op de eerste rij heeft
gezeten staat op en zegt plechtig: „Jawel,
op goede wetten komt het aan!".
Dat lijkt een mooi besluit, maar Valerij
Michajlovitsj vindt blijkbaar dat er toch
nog een schepje bovenop kan, want per
slot van rekening staat hij hier om stem
men te winnen. Hij belooft nog eens uit
voerig dat wanneer hij gekozen
wordtMaar de voorzitter van de
verkiezingsbijeenkomst heeft al op zijn
horloge gekeken en neemt zelf het
woord. Hij wenst Valerij Michajlovitsj
veel succes en biedt hem als dank twee
boeken aan. Vijf minuten later verlaat
een zichtbaar tevreden kandidaat het La-
tij nsamerikaanse Instituut.
Doodmoe
Valerij Michajlovitsj wijst me waar zijn
auto staat waarmee we naar zijn volgen
de spreekbeurt rijden. Hij heeft zijn kop-
lichten laten branden maar het gevaarte
start toch terwijl hij zelf langdurig en
luid geeuwt. „Wilt u wel geloven dat ik
doodmoe ben. Elke dag heb ik zeker
twee van die bijeenkomsten en soms du
ren ze tot ver na middernacht. Ik zal blij
zijn wanneer het de 26e is, dan hebben
we dit tenminste achter de rug".
Hoe denkt hij, als iemand die pas op
zijn 59e jaar in de politiek is terechtge
komen, zich in het Volkscongres te kun
nen handhaven? „De politiek is voor
mij een logische voortzetting van mijn
wetenschappelijk werk. Wetten en men
sen die zich met het recht bezighouden
zijn bij onze autoriteiten niet erg popu
lair. Daarom wil ik juist als jurist poli
tiek bedrijven. Want de man van de
straat heeft wel belangstelling voor goede
wetten. Ik zal niet op de gevoelens van
de mensen werken, maar ik wil ze er wel
van overtuigen dat ze geen slaven
moeten zijn en dat de mens niet alleen
een economisch wezen is, maar ook en
vooral een persoon die recht heeft op
politieke vrijheid. En ik merk dat veel
mensen dat dan toch begrijpen".
Alsof ze er een afspraak over hebben ge
maakt zegt ook Aleksej Michajlovitsj Je
meljanov dat hij de politiek als een
voortzetting van zijn wetenschappelijke
werk ziet. „Ik heb overigens niet mezelf
kandidaat gesteld maar ben naar voren
geschoven door de hele universiteitsge
meenschap van 55.000 mannen en vrou
wen. Dat ik de kandidatuur ook heb
aangenomen is vanwege de perestrojka.
Dat betekent immers een nieuw tijdperk
en daar wil ik wel aan meewerken".
Gedrukt program
Dat Jemeljanov inderdaad door de uni
versiteitsgemeenschap gedragen wordt is
duidelijk. Enkele wetenschappelijke as:
sistenten hebben er voor gezorgd dat hij
op elke bijeenkomst met een keurig ge
drukt verkiezingsprogram voor de dag
komt. Zijn studenten zorgen voor ver
voer, treden op als ordebewaarder en
fungeren indien nodig ook als claque.
Kandidaat Jemeljanov had wat onwen
nig gekeken toen hij, een half uur later
dan was aangekondigd, het zaaltje van
de Eerste Medische Kliniek had betre
den. Maar na zijn vijf kwartier durende
inleiding lijkt hij het zaaltje aardig in de
hand te hebben. Hetgeen nu ook weer
niet zo'n pfestatie is want er zijn maar
dertig belangstellenden komen opdagen:
behalve de zeventigjarige econoom die
er na zijn eerste optreden verder het
zwijgen toe doet ook enkele leden van
de medische staf, twee dames in peignoir
en een heer in pyjama die voor deze bij
zondere gelegenheid kennelijk hun ziek
bed hebben mogen verlaten, een aantal
buurtbewoners en zelfs een tweetal jour
nalisten.
Aleksej Michajlovitsj, die vijf jaar jonger
is dan zijn 'geachte opponent' maar er
een stuk ouder uitziet, heeft zijn gehoor
een hele reeks economische voornemens
voorgelegd. Er moet wat voor de gepen
sioneerden, voor de vrouwen en voor de
kinderen worden gedaan. Er moeten nog
veel meer faciliteiten voor privé-boeren
komen dan nu is voorzien. De produktie
van levensmiddelen moet drastisch om
hoog zodat de chronische tekorten ein
delijk tot het verleden gaan behoren en
de Sovjetburgers niet meer in de rij be
hoeven te staan. De huisvesting moet
worden verbeterd. Er moet meer aan
dacht komen voor het milieu.
Een man van middelbare leeftijd stelt de
hamvraag: „En waar moet het geld dat
voor dat alles nodig is vandaan ko
men?". De econoom Jemeljanov is ech
ter niet voor één gat te vangen: „We
kunnen veel besparen op de administra
tieve onkosten en op de defensieuitga
ven".
Rode leger
Een jongeman die zo te zien nog maar
pas zijn diensttijd er op heeft zitten
denkt hardop: Moet het Rode Leger dan
worden afgeschaft? Dat wil Aleksej Mi
chajlovitsj natuurlijk niet. Maar: „We
kunnen ons defensie-apparaat wel een
meer rationele en vooral meer econo
misch verantwoorde basis geven".
Dezelfde jongeman (hij blijkt overigens
verpleger te zijn) gooit het nu over een
andere boeg: „Wat heeft u, wat hebben
de andere kandidaten, wat hebben straks
het democratisch gekozen Volkscongres
.en de daaruit gekozen Opperste Sovjet
de jeugd te bieden? Wat zijn onze per
spectieven?".
De kandidaat legt nu zijn geloofsbrieven
op tafel: „Ik wil volksvertegenwoordiger
worden om te verhinderen dat er ooit
nog eens een tijdperk van stalinisme of
van brezjnevisme aanbreekt. Ik wil
volksvertegenwoordiger worden om te
bevorderen dat het volk niet in woorden
maar feitelijk de eigenaar van het land
wordt. Ik wil volksvertegenwoordiger
worden om de economie en de politiek
dienstbaar te maken aan de belangen
van de mens". Aleksej Michajlovitsj zijn
blijkbaar de onverholen aansporingen
van de voorzitter van de verkiezings
bijeenkomst niet ontgaan en hij gaat nu
op de retorische toen „Ik vind dat het
de belangrijkste taak van een volksverte-
cratische systeem te realiseren". Maar de
zaal blijft nog argwanend.
Goed gedaan!
Een man uit het midden van de zaal (al
weer een man, hoewel de meerderheid
van het gehoor hier uit vrouwen bestaat)
een man dus stelt een bijna farizeïsche
vraag om de kandidaat vast te zetten:
„Dat klinkt allemaal wel mooi, maar ik
lees in uw programboekje dat u lid bent
van de Communistische Partij. Gesteld
nu dat u in het Volkscongres wordt ge
kozen en dat er een punt aan de orde
komt waarover u een andere mening
hebt dan de Partij. Wat doet u dan?
Stemt u dan zoals de partijlijn voor
schrijft? Of stemt u conform uw eigen
mening, conform uw program". De zaal
leeft op en er klinkt zelfs „Molodjets!"
(zoiets als „Goed gedaan, jochie!").
Maar de kandidaat weet ook over deze
valkuil heen te springen. „Op de eerste
plaats ben ik van mening dat mijn pro
gram niet tegen de partijlijn in gaat. Op
de tweede plaats bestaat er een duidelij
ke scheiding tussen partijorganen en
staatsorganen. En op de derde plaats
heeft elke volksvertegenwoordiger een
eigen verantwoordelijkheid die de kie
zers hem gegeven hebben". Applaus en
dat lijkt een mooi einde van de bijeen
komst.
Nog een bedankje van de voorzitter,
deze keer maar één boek cadeau en de
dames in peignoir en de heer in pyjama
kunnen weer naar bed, de anderen naar
buiten.
„Het is voor het eerst dat er bij ons op
een democratische wijze verkiezingen
worden gehouden. Dat is een interessan
te ervaring voor iedereen, maar het is
niet gemakkelijk", reflecteert kandidaat
Jemeljanov. „De mensen zijn wakker ge
worden. Ze stellen scherpe vragen en het
is soms moeilijk een goed, althans be
vredigend antwoord te geven. Voor het
eerst sinds zestig jaar kunnen de mensen
onomwonden hun mening geven. Daar
moeten we allemaal nog aan wennen.
We zijn er psychologisch nog niet op
voorbereid".
Wie morgen in Lenindistrict nummer
een ook de meeste stemmen zal krijgen,
de kiezers zullen ongetwijfeld in ten
minste één opzicht tevreden zijn, want
ze krijgen in elk geval of een jurist of
een econoom in het Volkscongres.
Overigens, niet alleen Aleksej Michajlo
vitsj, maar ook Valerij Michajlovitsj is
partijlid. De eerste sinds 1959, toen
Chroetsjovs destalinisatie-campagne op
volle toeren draaide, de tweede sinds
1951, toen Stalin nog in leven was.
LEO VAN VLIJMEN
door Piet Snoeren
Even een vies verhaaltje.
Woensdagmiddag. Moederziel alleen
thuis en dan wil een mens wel eens doen
wat hij in gezelschap uit zijn hoofd zou
laten - het blijmoedig, onvervaard, ja
met een zekere gretigheid, om niet te
zeggen wellust, zwichten voor de
aandrang van elkaar verdringende
darmgassen. PJjfoei, die luchtte op. In
dezelfde oogwenk snerpte de bel en wat
riep een kinderstem door de huistelefoon
vierhoog boven? Vieze stinkerd", riet.
kinderstem. Menige Nederlander zal
geneigd zijn aan zo'n ervaring de
kwaliteit van het paranormale toe te
kennen. Want hoe kan een
belletjestrekker weten dat er ergens
iemand moederziel alleen in dat
flatgebouw - nou ja. Maar was het ook
para?
De vraag terloops eens op het woord
geworpen tijdens een interview over iets
anders met ene dr. M. de Jong, een
wetenschapper die in het psychologisch
laboratorium van een belangrijke
universiteit onderzoek verrichtte naar
dromen en bijzonderlijk naar het
voorspellende karakter daarvan. Welnu,
stelde hij gerust, voorspellende dromen
hadden niets paranormaals en de
gebeurtenis van die woensdagmiddag
had dat ook niet. Een en ander viel
eenvoudig te verklaren aan de hand van
de wetten der statistiek. Stel: een Boeing
747 heeft èen aanvaring met de
Groningse Martinitoren. Honderden
slachtoffers vinden de dood in de
vlammenzee. Bij Ivo Niehe komt een
meteropnemer uit Vrouwenparochie
struikelend over zijn woorden vertellen
hoe hij het allemaal had voorzien tijdens
zijn middagdutje: vliegtuig tegen toren,
vlammenzee, doden, veel doden. Ivo
klapt, publiek klapt. Para echter?
Integendeel, legde dr. M. de Jong uit.
Het zou juist abnormaal zijn geweest
wanneer geen hond tussen Caazand en
Callantsoog over zo'n ramp had
gedroomd. En hij rekende voor.
Gemiddeld droomt een mens vijf dromen
per nacht. Er zijn 14,5 miljoen
Nederlanders. Dat geeft 72,5 miljoen
dromen per etmaal, dik 26 miljard
dromen per jaar. Over de gekste dingen,
variërend van (voorbeelden ontleend aan
de bestaande droomliteratuur): „Ik had
een huis gekocht, maar toen ik op de
bouwplaats kwam, moest het net als een
schip door prinses Margriet te water
gelaten worden en daarbij sloeg het om"
tot: „Planeten schoten aan de zon
voorbij, ze waren met de zon verbonden
door aunne banden en ikzelf zat op de
zon die omgeven was door een brandend
fas". Conclusie: bij zo'n oeverloze
oeveelheid dromen over de meest
krankjoreme onderwerpen moet het al
heel gek lopen als er geen droom
tussendoor tippelt over iets met vliegtuig,
toren, vlammenzee erin. Een kwestie van
kansberekening, net als bij roulette.
Hetzelfde geldt voor die met „vieze
stinkerd" afgestrafte flatus. Een
rekenmodel voor dit type paranormaal
schijnende toevalligheden verschaft Rob
1 Nanninga in zijn zojuist verschenen boek
'Pariteiten'. Stel dat iemand dagelijks
honderd afzonderlijke gebeurtenissen
meemaakt, uiteenlopend van een kennis
die opbelt, via een val met een fiets tot
een liedje op de radio of een ontmoeting
bij het uitlaten van de hond - alles telt.
Tussen twee van die gebeurtenissen valt
soms een opmerkelijk verband te leggen.
Dat geeft dagelijks 4950
combinatiemogelijkheden. 1,8 miljoen
combinatiemogelijkheden per jaar van
twee gebeurtenissen met een opmerkelijk
verband op dezelfde dag. Men moet
daarom niet meteen aan paranormale
invloeden denken wanneer men eens een
toeval meemaakt dat te gek lijkt voor
woorden, maant Nanninga.
Achter zijn boek rijst de stichting Skepsis
op, een verzameling van wijze mannen
die zich onledig houden met kritisch
onderzoek naar het paranormale. Deze
bezigheid blijkt te leiden tot de ene
ontmaskering na de andere. Astrologie.
Bij wijze van proef op de som plaatste
een Franse wetenschapper de volgende
advertentie: „Helemaal gratis. Uw ultra-
persoonlijke horoscoop. Een tien
pagina's dik document. Profiteer van dit
unieke experiment". Iedereen die op de
advertentie reageerde, kreeg dezelfde
horoscoop toegestuurd en wel die van een
beruchte massamoordenaar, Petiot
geheten, plus het verzoek om even te
laten weten of het resultaat bevallen was.
Liefst negentig procent antwoordde ja; al
deze bij de neus genomenen hadden
zichzelf herkend in de astrologische
analyse die sloeg op een aartsschurk.
Een redelijk denkend mens zou
natuurlijk ingenomen dienen te zijn met
het werk van Skepsis en het boek van
Nanninga. Maar men kan er ook anders
tegenaan kijken en dat doet prof. Leszek
Kolakowski. Niet de eerste de beste; hij
doceert wijsbegeerte aan de universiteit
van Oxford en werd in 1983 gelauwerd
met de Nederlandse Erasmusprijs.
Dingen die je niet kunt bewijzen, maar
waarin je alfeen kunt geloven, geven zin
aan het bestaan", zei hij in een recent
interview. „Mensen met het houvast van
een mythe zijn veel beter in staat grote
tegenslagen te verwerken dan sceptici; ze
vervallen aanzienlijk minder snel tot
wanhoop". Fout dus, dat gemeesmuil
over de tweeduizend paragnosten met
hun tips in de ontvoeringszaak Heijn die
er allemaal naast zaten. De politie
helpen doen ze niet, nee, maar ze doen
iets belangrijkers. Ze helpen zichzelf
Ooit van een paranormaal
een maagzweer gehoord?
